UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 sierpnia 2013r., Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej zasądził od pozwanego A. A. (1) na rzecz powódki E. A. kwotę 4.000 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 8 kwietnia 2010r. W punkcie 2 wyroku, Sąd powództwo w pozostałym zakresie oddalił. W punktach 3 i 4 nakazał pobranie na rzecz Skarbu Państwa odpowiednio od pozwanego 349,41 zł. i od powódki z zasądzonego roszczenia 397,68 zł. tytułem zwrotu kosztów sądowych. W punkcie 5 wyroku nie obciążył powódki kosztami procesu w pozostałym zakresie, a w punkcie 6 przyznał pełnomocnikowi powódki zwrot kosztów pomocy prawnej świadczonej powódce z urzędu.

Rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy podjął po ustaleniu, że strony zawarły związek małżeński 9 maja 1998 roku. W dniu 19 listopada 2007 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach orzekł separację małżonków. W dacie orzekania małżeństwo stron było rozwiązane przez rozwód. Strony mają jedno małoletnie dziecko, nad którym faktyczną i prawną pieczę sprawuje pozwany. Przez cały okres trwania małżeństwa stron dochodziło między nimi do kłótni, najczęściej powodowanych nadużywaniem alkoholu przez powódkę, która pod jego wpływem stawała się osobą agresywną, szczególnie w stosunku do pozwanego. Wielokrotnie w mieszkaniu stron z powodu zgłoszeń obojga małżonków oraz sąsiadów interweniowała Policja i Straż Miejska. Powódka w czasie trwania małżeństwa kilkakrotnie wyprowadzała się ze wspólnie zajmowanego przez strony mieszkania, w tym dwukrotnie mieszkała przez okres kilku miesięcy u D. L.. Zdarzało się, że powódka nie wracała na noc do domu, w tym czasie przebywała w m.in. w barze (...), gdzie spożywała alkohol. Powódka w okresie od 2005 do 2007 roku kilkakrotnie zgłaszała się w Izbie Przyjęć Szpitala Miejskiego w R. m.in. z obrażeniami głowy, podając, że została pobita przez męża. Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2007 roku Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej w sprawie o sygn. VI K 538/05 uznał pozwanego za winnego tego, że w dniu 18 marca 2005 roku poprzez uderzenie pięścią w twarz oraz kopanie po głowie i twarzy spowodował u swojej żony E. A. obrażenia w postaci złamania kości nosa bez przemieszczenia odłamów oraz pourazowego krwiaka przegrody nosa, skutkujące naruszeniem czynności narządów jej ciała na okres poniżej 7 dni za to na mocy art. 157 § 2 k.k. wymierzył pozwanemu karę 5 miesięcy pozbawienia wolności, którą warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący dwa lata. Postanowieniem z dnia 28 września 2007 roku Prokuratura Rejonowa w Rudzie Śląskiej umorzyła prowadzone przeciwko A. A. (1) dochodzenie w sprawie psychicznego i fizycznego znęcania się nad E. A. w okresie od 2003 roku do końca kwietnia 2007 roku tj. o przestępstwo z art. 207 § 1 k.k. w zw. z art.157 § 1 k.k. w zw. z art. 11§ 2 k.k. oraz o to, że w dniu 27 kwietnia 2007 roku A. A. (2) groził E. A. pozbawieniem życia tj. o przestępstwo z art.191 § 1 k.k. z uwagi na brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia opisanych wyżej czynów. Sąd ustalił także, iż w nocy z 5 na 6 sierpnia 2007roku doszło między stronami do kłótni. W trakcie badania powódki przeprowadzonego w dniu 7 sierpnia 2007roku, w godzinach popołudniowych, stwierdzono u niej liczne wybroczyny na kończynach i tułowiu. W trakcie badania pozwanego w dniu 6 sierpnia 2007 roku ustalono stłuczenie grzbietu stopy lewej, powierzchowną ranę okolicy talerza biodrowego lewego z krwiakiem podskórnym, dwie powierzchowne zranienia naskórka lewej strony klatki piersiowej, w tym głębokie zranienie naskórka długości 1,5 cm i krwiak wokół tego zranienia na wysokości VII żebra lewego. Powódka trzy razy przebywała w Izbie Wytrzeźwień w R.. W trackie jednego z pobytów z powodu upojenia alkoholowego wystąpiły u powódki napady padaczkowe gromadne, co było powodem przekazania pozwanej do oddziału neurologii. Od tego czasu powódka była wielokrotnie hospitalizowana z powtarzającymi się rozpoznaniami tj. zaburzeniami osobowości, uzależnienie od benzodwuazepin, zespół uzależnienia alkoholowego, napady padaczkowe, napady rzekomo padaczkowe (histeryczne), lekkie upośledzenie umysłowe. Powódka uczęszczała do (...) w R. celem leczenia się od rozpoznanych u niej uzależnień, w trakcie leczenia zdarzało się, że powódka nie stosowała się do zaleceń. Lekarz prowadzący podejrzewał, że nie było okresu w którym powódka odstawiłaby leki, od których była uzależniona. Na podstawie opinii biegłego neurologa Sąd Rejonowy ustalił, że przyczyną napadów padaczkowych u powódki jest nadużywanie alkoholu i uzależnienie od benzodwuazepin. Nadto podczas hospitalizacji wielokrotnie rozpoznano napady rzekomo padaczkowe czyli histeryczne. Tego typu napady występują u pacjentów z zaburzeniami osobowości, upośledzeniem umysłowym. Biegła nie ustaliła trwałego uszczerbku na zdrowiu powódki w związku z pobiciem z dnia 18 marca 2005 roku. Także biegła z zakresu psychiatrii rozpoznała u powódki zaburzenia nastroju i dostosowania u osoby upośledzonej umysłowo w stopniu lekkim oraz uzależnienie od alkoholu i leków przeciwlękowych. Biegła stwierdziła, że dokumentacja medyczna znajdująca się w aktach sprawy i jednorazowe badanie powódki nie dają podstaw do ustalenia jakiegokolwiek uszczerbku na zdrowiu związanego ze stanem psychicznym powódki pozostającego w związku przyczynowym z czynem zabronionym popełnionym przez pozwanego w dniu 18 marca 2005 roku. Biegła uznała, że brak jest również podstaw do wiązania rozpoznania uzależnienia z traumatyczną sytuacją rodzinną ani z doznanymi urazami głowy.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Rejonowy w oparciu o art. 415 k.c. i 6 k.c. uznał, że powódka wykazała jedynie fakt pobicia jej przez pozwanego w dniu 18 marca 2005 roku. Natomiast pozostałe zdarzenia, na które powódka powoływała się w pozwie, a które miały być źródłem jej szkody spowodowanej przez pozwanego nie zostały wykazane.

Sąd Rejonowy w oparciu art. 445§1 k.c. ustalając rozmiar należnego powódce od pozwanego świadczenia miał na uwadze ogół cierpień fizycznych powódki doznanych na skutek pobicia jej przez pozwanego w dniu 18 marca 2005 roku, które musiały wystąpić przy tego typu uszkodzeniach ciała jakich doznała powódka, fakt konieczności przebywania przez powódkę w szpitalu oraz okres leczenia. Ponadto Sąd ustalając wysokość należnego powódce od pozwanego świadczenia miał na uwadze fakt, że obrażeń ciała powódka doznała na skutek działań osoby bliskiej, która powinna być dla niej wsparciem, a nie źródłem zagrożenia. Co więcej pouczcie pokrzywdzenia zwiększał brak przeprosin ze strony pozwanego. Wskazać przy tym należy, ze stopień winy sprawcy podobnie jak i obojętne zachowanie osoby odpowiedzialnej za szkodę wpływa- zgodnie z poglądem piśmiennictwa prawniczego- na podwyższenie zadośćuczynienia. W oparciu o wymienione okoliczności Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4.000zł. Równocześnie Sąd nie znalazł podstaw do przyjęcia , że zadośćuczynienie powinno wynosić –jak żądała tego powódka - 20.000zł. Zwrócił uwagę, że powódka nie wykazała aby zdarzenie z dnia 18 marca 2005 roku spowodowało trwałe następstwa dla zdrowia poszkodowanej ani, że miały miejsce inne pobicia powódki przez pozwanego. W szczególności powódka nie wykazała, aby występująca u niej padaczka była padaczką pourazową, przy czym biegli, którzy wydali opinie w niniejszym postępowaniu podejrzewali, że przyczyną występowania u powódki napadów padaczkowych jest nadużywanie przez powódkę alkoholu oraz uzależnienie powódki od benzodwuazepin. Zadośćuczynienie ma zaś spełniać wyłącznie rolę kompensacyjną i nie może prowadzić do wzbogacenia poszkodowanego, zatem należało zdaniem Sądu oddalić wobec braku przesłanek z art. 445§1 k.c. powództwo ponad 4000zł wraz z odsetkami w tej części. O ustawowych odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 § 1 k.c. O kosztach sądowych Sąd orzekł stosując zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów wynikającą z art. 100 k.p.c. Natomiast w pozostałym zakresie na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd odstąpił od obciążania powódki kosztami postępowania, mając na uwadze jej sytuację majątkową, która uzasadniała zwolnienie jej od kosztów sądowych w niniejszym postępowaniu oraz stan zdrowia powódki. Na podstawie § 6 pkt 5 oraz § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu całość wynagrodzenia Sąd przyznał pełnomocnikowi powódki z tytułu pomocy prawnej udzielonej w postępowaniu sądowym od Skarbu Państwa.

Apelację od wyroku wniosła powódka zaskarżając go w punktach 2 i 4 zarzuciła sprzeczność ustaleń faktycznych Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego, polegającą na nieprawidłowym uznaniu, że zasądzona kwota jest adekwatna do doznanego przez nią uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia, oraz że w pełni rekompensuje jej krzywdę także błędnym ustaleniu, że powódka została pobita jedynie w dniu 18 marca 2005r. Powódka zarzuciła również obrazę przepisów postępowania, art. 233 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów i nieprawidłową ocenę dowodów dokumentujących zdarzenia z 5 na 6 sierpnia 2007r. i pominięcie doznanego przez powódkę urazu głowy, nadto naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nieprawidłowe uzasadnienie wyroku polegające na braku wyczerpującego wskazania przyczyn, dla których Sąd uznał roszczenie powódki za wygórowane co do wysokości. W oparciu o te zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na jej rzecz dodatkowo kwoty 16.000 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 8 kwietnia 2010r., ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia Sądowi Rejonowemu w Rudzie Śląskiej oraz o zasądzenie na rzecz pełnomocnika nieopłaconych kosztów pomocy prawnej, udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Apelację od wyroku wniósł także pozwany, zaskarżając go w punktach 1, 3 i 5 zarzucając, naruszenie przepisów prawa materialnego , a to art. 6 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że powódka wykazała roszczenie do wysokości, art. 361 § 1 k.c. przez niewłaściwe przypisanie pozwanemu skutków nie pozostających w związku przyczynowym ze zdarzeniem z dnia 18 marca 2005r. , art. 445 § 1 k.c. poprzez przyznanie powódce nadmiernie wygórowanej kwoty zadośćuczynienia, art. 448 § 1 i § 2 k..c poprzez niewłaściwe zastosowanie i zasądzenie odsetek ustawowych od dnia 8 kwietnia 2010r. mimo ostatecznego ustalenia zadośćuczynienia w dacie wyrokowania co winno skutkować zasądzeniem odsetek od tej daty. Pozwany zarzucił także naruszenie przepisów prawa procesowego art. 102 k.p.c. przez niewłaściwe odstąpienie od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego dla strony pozwanej. W oparciu o te zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, uchylenie pkt. 3 wyroku i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Odwoławczy zważył, co następuje:

Apelacje stron były nieuzasadnione.

W świetle zarzutów apelacji pozwanego, ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego wymagały uzupełnienia jedynie o okoliczności, że w toku postępowania karnego prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej w sprawie o sygn. VI K 538/05 pozwany po wniesieniu aktu oskarżenia zapłacił powódce 3.000 zł. tytułem zadośćuczynienia za krzywdę jaką jej wyrządził w wyniku pobicia w dniu 18 maja 2005r. Okoliczność ta wynika ze stanowiska przedstawionego przez pozwanego w toku postępowania odwoławczego, oraz z pisma powódki złożonego w dniu 30 grudnia 2005r. w postępowaniu o sygn. VI K 538/05 (k.53 tych akt), z którego dowód Sąd Odwoławczy przeprowadził na rozprawie apelacyjnej. Za skutki tego zdarzenia pozwany również przeprosił powódkę co wynika z dowodu przeprowadzonego na rozprawie apelacyjnej w postaci ugody zawartej na spotkaniu mediacyjnym w dniu 3 sierpnia 2006r. w toku wskazanej sprawy karnej. W ten sposób uzupełnione ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy w sprawie, Sąd Odwoławczy uznaje za pełne i prawidłowe.

Zdaniem Sądu Odwoławczego, nie mogły ostać się zarzuty powódki, że Sąd I instancji nieprawidłowo ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy nie uznając że powódka była wielokrotnie bita przez pozwanego, w szczególności w nocy z 5 na 6 sierpnia 2007r. Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 11 k.p.c. sąd w postępowaniu cywilnym jest związany ustaleniami dokonanymi przez sąd karny w prawomocnym wyroku skazującym. Zatem trafnie Sąd Rejonowy uznał za wykazane przez powódkę wyrokiem wydanym w sprawie o sygn. VI K 538/05, naruszenie przez pozwanego czynności narządów jej ciała na okres do 7 dni, które miało miejsce w dniu 18 marca 2005r. Na okoliczność wykazania pozostałych zdarzeń z udziałem pozwanego, które miały mieć miejsce w dniach 8 lutego 2006r., 27 lutego 2007r, 5/6 sierpnia 2007r. i 9 stycznia 2008r. także zdaniem Sądu Odwoławczego powódka zaoferowała niewystarczające dowody. Sąd Rejonowy wnikliwie i wyczerpująco zanalizował zaoferowane przez powódkę dowody z dokumentacji medycznej z leczenia powódki, dokumentację poddał ocenie dwóch biegłych neurologa i psychiatry po wcześniejszym badaniu samej powódki, przesłuchał świadków i zebrał informację od właściwych Komendantów Policji i Straży Miejskiej. W świetle tych dowodów Sąd Rejonowy trafnie ustalił, że nie dają one podstaw do przepisania pozwanemu sprawstwa obrażeń jakie powódka odniosła we wskazanych przez nią dniach, za wyjątkiem 18 marca 2005r. Oświadczenia powódki zawarte w dokumentacji medycznej w której podaje, że każdorazowo pobił ją mąż, w świetle wieloletniego konfliktu między stronami, ujawnionych okoliczności agresji ze strony powódki wobec pozwanego (zniszczenia szyby radiowozu którym przyjechali interweniujący policjanci, odnotowanych interwencji policji do awanturującej się powódki), jej uzależnienia od alkoholu i środków psychotropowych, nieuregulowanego stylu życia ( kilkumiesięczne okresy zamieszkiwania powódki poza domem, częste przebywanie powódki w porze nocnej w barze (...)) , słusznie zostały poddane przez Sąd meriti krytycznej ocenie.

Nie można zdaniem Sądu Odwoławczego uznać zarzutu powódki , że Sąd I instancji naruszył zasadę swobodnej oceny dowodów z art. 233 § 1 k.p.c. uznając, że powódkę w nocy z 5 na 6 sierpnia 2007r. nie pobił pozwany. Z zaoferowanych w tym względzie przez powódkę dowodów w postaci dokumentacji medycznej (k.18) wynika rozpoznanie: „Stan po pobiciu. Stan po urazie głowy”. Natomiast z relacji powódki wynika, że została pobita, kolejny raz w życiu i nie wyraziła zgody na hospitalizację. Natomiast z badania sądowego z 7 sierpnia 2007r. przedłożonego przez pozwanego (k. 43) wynika, że został on zaatakowany nożem przez żonę pod wpływem alkoholu. Ujawniono obrażenia w postaci stłuczenia grzbietu stopy lewej, powierzchowną ranę okolicy talerza biodrowego lewego z krwiakiem podskórnym, dwie powierzchowne zranienia naskórka lewej strony klatki piersiowej, w tym głębokie zranienie naskórka długości 1,5 cm i krwiak wokół tego zranienia na wysokości VII żebra lewego. Powódka nie zaoferowała żadnych innych dowodów, z których wynikałby przede wszystkim przebieg zdarzenia z nocy z 5 na 5 sierpnia 2007r. w tym m.in. , że to pozwany był agresorem, a nie osobą broniącą się przed agresją powódki. Wyłącznie ujawnione w dokumentacji medycznej obrażenia obu stron, wbrew zarzutom powódki nie pozwalają na przypisanie winy pozwanemu za skutki tego zdarzenia, co wyklucza jego odpowiedzialność za zapłatę zadośćuczynienia z tego tytułu.

W świetle ustaleń faktycznych, Sąd Odwoławczy nie dopatrzył się naruszenia przez Sąd meriti, art. 6 k.c. i 361 § 1 k.c. co w swej apelacji zarzucał pozwany. Jak wskazano w oparciu o art. 11 k.p.c. Sąd Rejonowy słusznie uznał, że pozwany ponosi odpowiedzialność za skutki pobicia z dnia 18 marca 2005r. W żadnej mierze, wbrew zarzutom apelacji pozwanego, Sąd Rejonowy nie przypisał pozwanemu odpowiedzialności za obecny stan zdrowia powódki (w tym za napady padaczkowe, wykluczone przez biegłych jako skutek pobicia). Pozwany bowiem ponosi odpowiedzialność za ogół cierpień powódki, typowo związanych z pobiciem skutkującym złamaniem kości nosa, dolegliwościami związanymi z leczeniem i pobytem w szpitalu. Także za okoliczność, że doznane przez powódkę cierpienia fizyczne i psychiczne były skutkiem działań osoby dla niej bliskiej, która powinna być dla niej wsparciem a nie zagrożeniem.

Wbrew zarzutom apelujących Sąd Rejonowy nie naruszył art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. i ustalił należne powódce zadośćuczynienie za skutki jej pobicia w dniu 18 marca 2005r. na odpowiednim poziomie, przy uwzględnieniu przeprosin powódki przez pozwanego w toku postępowania mediacyjnego i wypłaty jej przed procesem cywilnym kwoty 3.000 zł. Zdaniem Sądu Odwoławczego, Sąd meriti w uzasadnieniu wyroku odpowiednio, nie naruszając dyspozycji art. 328 § 2 k.p.c. umotywował wysokość zasądzonego zadośćuczynienia, wskazując że będzie ono pełnić rolę kompensacyjną, nie doprowadzi do wzbogacenia powódki, a kwota jest adekwatna do doznanych przez powódkę obrażeń.

Wypada przypomnieć, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtował się pogląd, wedle którego korygowanie przez sąd odwoławczy wysokości zasądzonego przez sąd meriti zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia jest uzasadnione tylko wówczas, gdy odszkodowanie tego rodzaju, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, jest niewspółmierne nieodpowiednie, jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie. Ten pogląd Sąd Odwoławczy akceptuje i w wysokości zasądzonego zadośćuczynienia nie dopatrzył się, aby było ono rażąco zawyżone bądź zaniżone.

Słusznie Sąd Rejonowy od zasądzonego zadośćuczynienia uwzględnił żądanie odsetkowe powódki za okres od dnia następnego po doręczeniu odpisu pozwu pozwanemu, wskazując na deklaratywny a nie konstytutywny charakter rozstrzygnięcia o zapłacie zadośćuczynienia. Dlatego w oparciu o art. 455 § 1 k.c. roszczenie o jego zapłatę z bezterminowego przekształca się w terminowe po wezwaniu do zapłaty, (którego w sprawie powódka do pozwanego nie kierowała), bądź po doręczeniu odpisu pozwu. W konsekwencji w dniu następnym po doręczeniu odpisu pozwu, pozwany pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia, uzasadniającym w oparciu o art. 481 § 1 i § 2 k.c. zasądzenie ustawowych odsetek.

Powódka w sprawie korzystała ze zwolnienia z kosztów sądowych i była reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu. Wbrew twierdzeniom apelujących, orzeczenie o kosztach sądowych tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa, znajdowało swe uzasadnienie w zasadzie stosunkowego rozdzielenia kosztów z art. 100 k.p.c. Słusznie Sąd meriti nakazał pobranie w zależności od wyniku sprawy od obu stron, kosztów sporządzonych w sprawie opinii biegłych. W zakresie rozstrzygnięcia względem powódki, dodatkowo znajduje ono uzasadnienie w treści art. 113 ust 2 pkt 1 u.k.s.c. Z uwagi na treść art. 102 k.p.c. wysokość kosztów zastępstwa procesowego strony pozwanej, uwzględnienie powództwa w niewielkiej części, trudną sytuację majątkową i zdrowotną powódki oraz charakter sprawy, Sąd I instancji prawidłowo nie obciążył powódki pozostałymi kosztami procesu.

Sąd Odwoławczy mając na uwadze przytoczone argumenty uznał obie apelacje za bezzasadne i podlegające oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c. O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu odwoławczym, Sąd orzekł na mocy § 6 pkt 5 i § 2 pkt 3 przy uwzględnieniu § 13 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SSR del. Łukasz Malinowski SSO Aleksandra Janas SSO Gabriela Sobczyk

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE