WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 maja 1999 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący	SSA Marek Michniewski
Sędziowie	SSA Barbara Suchowska SSO del. Paweł Węgrzynek (spr.)
Protokolant	Barbara Gawor

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Janusza Konstantego

po rozpoznaniu w dniu 20 maja 1999r.

sprawy z wniosku B. S. w przedmiocie odszkodowania

z powodu apelacji, wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 10 marca 1999r. sygn. akt XVI1 Ko 459/96

zmienia zaskarżony wyrok w pkt. 1 w ten sposób, że zasądzone odszkodowanie i zadośćuczynienie podwyższa do kwoty 1.350 (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 20 maja 1999r., zaś kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

II AKa 115/99

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni B. S.wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa na jej rzecz kwoty 10.000 zł tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia za pobyt w areszcie i skazanie jej ojca P. S.orzeczeniem Komisji Specjalnej w R.z dnia 3 stycznia 1953r.

Wyrokiem z dnia 10 marca 1999r. sygn. XVI 1Ko 459/96, Sąd Okręgowy
w Katowicach:

1.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz B. S., córki P.i S., ur. (...)kwotę 1.150 zł tu tłem odszkodowania i zadośćuczynienia za represjonowanie P. S., syna M.i M. ur. (...)z ustawowymi odsetkami od dnia prawomocności wyroku;

2.  w pozostałej części żądanie wniosku oddalił;

3.  kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Wyrok ten w całości na korzyść wnioskodawczyni B. S. zaskarżył Prokurator Okręgowy w Katowicach, zarzucając obrazę prawa materialnego, a to art. 8 ust. 1 zdanie 2 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego /Dz. U. Nr 34, poz. 149 z późn. zmianami/, poprzez wyrażenie błędnego poglądu prawnego, jakoby uprawnienie do dochodzenia roszczeń z tytułu odszkodowania i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikające z powołanej ustawy przysługuje osobom innym niż wymienione w powołanym przepisie, podczas gdy prawidłowa jego wykładnia prowadzi do wniosku, iż uprawnienie to przysługuje wyłącznie małżonkowi, dzieciom i rodzicom osoby represjonowanej i wnosząc o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni kwoty 600 zł tytułem odszkodowania oraz 750 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez jej ojca.

Na rozprawie apelacyjnej prokurator zmodyfikował apelację w ten sposób, że zaskarżył tylko punkt 1 zaskarżonego wyroku w ten sposób, iż wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa łącznej kwoty 1.350 zł tj. o podwyższenie zasądzonego odszkodowania
o kwotę 200 zł /k. 93 verte/.

Apelację prokuratora uznać należy za zasadną.

Na wstępie stwierdzić należy, że zagadnienie podniesione w apelacji nie znajduje jednolitego rozstrzygnięcia w orzecznictwie sądowym. Z jednej strony orzecznictwo stwierdza, że w razie śmierci osoby represjonowanej legitymacja czynna do wystąpienia
z roszczeniem o odszkodowanie i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę przechodzi jedynie na wyraźnie, kategorycznie określony krąg osób represjonowanemu bliskich,
a mianowicie jego małżonka, dzieci i rodziców, a przepis art. 8 ust. 1 zd. 2 ustawy lutowej nie rozszerza tego kręgu na spadkobierców, niezależnie od tego, czy następca represjonowanego zmarł przed wejściem w życie wspomnianego aktu prawnego, czy też nie dożył prawomocnego orzeczenia sądu, będącego konsekwencją jego wniosku /tak uchwała SN z dnia 6.05.1992r. I KZP 13/92 – OSNKW 1992, nr 7-8, poz. 55, uchwała SN z 28.07.1994r. sygn. I KZP 17/94, uzasadnienie uchwały siedmiu sędziów SN z dnia 27.01.1993r. I KZP 35/92 – OSNKW 1993r. z. 3-4, poz. 16, a także postanowienie SA
w Katowicach z dnia 30.11.1993r. sygn. II AKo 225/93 OSA 1994r., nr 6, poz. 43, postanowienie SA w Katowicach z dnia 17.07.1997r. sygn. II AKo 104/97, postanowienie SA w Łodzi z 27.07.1993r. sygn. II Kz 236/93, PS wkładka 1993 Nr 10 poz. 5, postanowienie SA w Krakowie z dnia 1.09.1994r. sygn. II AKz 180/94 – KZS 1994 Nr 9 poz. 23/.

Z drugiej jednak strony istnieje również orzecznictwo prezentujące pogląd przeciwny /uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 5 października 1995r. I KZP 23/95 – OSNKW 1995 Nr 11-12 poz. 73, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26.11.1998r. sygn. II AKo 232/98/.

Wyżej cytowana uchwała składu siedmiu sędziów SN sygn. I KZP 23/95 spotkała się z krytyką doktryny wyrażona w glosie W. M. /OSP 1996r. Nr 5 poz. 91/, wręcz sprowadzającą się do tezy, że Sąd Najwyższy uchwałą tę podjął contra legem.

Sąd Apelacyjny w składzie niniejszym utożsamia się z poglądem, że w razie śmierci osoby represjonowanej, uprawnienie do odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę przechodzi jedynie na osoby ściśle wymienione
w art. 8 ust. 1 ustawy lutowej, a więc na małżonka, dzieci i rodziców.

W tym zakresie podzielić należy apelację prokuratora, że przepis art. 8 ust. 1 zd. 2 ustawy lutowej jest odrębnym źródłem praw o charakterze obligatoryjnym. Niewątpliwie roszczenia przewidziane w tym przepisie mają charakter roszczeń deliktowych, jednak norma ta jest przepisem szczególnym, wskazującym m.in. precyzyjnie krąg osób uprawnionych do dochodzenia roszczeń po zmarłej osobie represjonowanej.

Uwzględniając powyższe dojść należy do wniosku, że nie istnieją jakiekolwiek racjonalne powody do stosowania wykładni niż językowa, przeto z treści art. 8 ust. 1 zd. 2 wynika jednoznacznie, że osobami uprawnionymi do żądania odszkodowania i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w razie śmierci osoby represjonowanej są jedynie małżonek, dzieci i rodzice, zaś z przepisu tego nie wynika, by roszczenie to przechodziło na innych spadkobierców osoby zmarłej.

Przechodząc na realia sprawy niniejszej dojść więc należy do wniosku, że po zmarłym P. S., uprawnionymi z art. 8 ust. 1 zd. 2 ustawy lutowej są jedynie obecnie żyjące jego dzieci, a to wnioskodawczyni B. S.oraz M. S., gdyż wcześniej zmarli już żona P. S. S. S./odpis aktu zgonu k. 60/
i jego syn A. S./odpis aktu zgonu k. 59/.

M. S.otrzymała już stosowne odszkodowanie /postanowienie k. 46 akt II Ko Sądu Wojewódzkiego w Krośnie/, przeto wnioskodawczyni należy się połowa odszkodowania i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę po zmarłym ojcu P. S..

Z niekwestionowanych ustaleń sądu I instancji wynika, że represjonowany P. S.był pozbawiony wolności przez 2 miesiące, a przyjmując wysokość należnego mu odszkodowania za miesiąc w kwocie 600 zł, całość odszkodowania z tego tytułu wynosi 1.200 zł. Tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę sąd ten przyjął kwotę po 750 zł za miesiąc pozbawienia wolności, czyli całość zadośćuczynienia nie wynosi 1.500 zł.

Skoro zaś, jak to już wyżej stwierdzono, roszczenie po zmarłym A. S.nie przechodzi na jego syna a wnuka P. S., przeto uprawnionymi do otrzymania odszkodowania za szkody i zadośćuczynienie za krzywdy są jedynie M. B.i wnioskodawczyni tj. B. S., przeto całość należnej kwoty należy podzielić przez 2, a więc na rzecz wnioskodawczyni należało zasądzić ½ kwoty odszkodowania za szkodę tj. 600 zł i ½ kwoty zadośćuczynienia tj. 750 zł, a więc łącznie 1.350 zł.

Sąd I instancji zasądził jedynie 1.150 zł, przeto Sąd Apelacyjny podwyższył tą kwotę do 1.350 zł z ustawowymi odsetkami od dnia prawomocności wyroku tj. od dnia 20 maja 1999r., uwzględniając tym samym zmodyfikowana apelację prokuratora.

Orzeczenie o kosztach oparte jest na treści art. 13 ustawy z 23.02.1991r. /Dz. U. Nr 34 poz. 149 z późniejszymi zmianami/.