WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 1999 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący	SSA Jan Dybek
Sędziowie	SSA Wiesława Gawrońska SSA Marek Michniewski (spr.)

Protokolant: Barbara Gawor

przy udziale Prokuratora Prok. Okręg. del. Małgorzaty Siemińskiej

po rozpoznaniu w dniu 28 października 1999 roku

sprawy z wniosku B. J., ur. (...) w P., syna A. i L.

o zasądzenie odszkodowania w trybie ustawy rehabilitacyjnej

z powodu apelacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 02 czerwca 1999 r. sygn. akt XVI1 Ko 439/96

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten sposób, iż zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy B. J. dalsze 14.700 (czternaście tysięcy siedemset) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia prawomocności wyroku, zaś w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

2.  kosztami sądowymi za posterowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

II AKa 236/99

UZASADNIENIE

B. J. wystąpił z wnioskiem o przyznanie odszkodowania za poniesione szkody i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w wysokości 70.000 zł za to, iż
w związku z przynależnością do Armii Krajowej /od kwietnia 1945r./ w dniu 11 maja 1948r. został aresztowany pod G. przez NKWD, a następnie skazany wyrokiem Trybunału Wojennego Wojsk MSW obwodu (...) z dnia 8 lipca 1948r. na karę 25 lat pozbawienia wolności, która później złagodzono do 10 lat i w związku z tym był pozbawiony wolności od dnia 11 maja 1948r. do 5 lipca 1956 r. /k. 3-4, 63/.

W piśmie z dnia 12 listopada 1998r. wnioskodawca z uwagi na inflację podwyższył żądanie do wysokości 140.000 zł /k. 19/.

Wyrokiem z dnia 2 czerwca 1999r. Sąd Okręgowy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz B. J. kwotę 49.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia prawomocności wyroku, zaś w pozostałej części żądanie wniosku oddalił.

Z motywów wyroku wynika, iż z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę moralną przyjęto jako adekwatną kwotę po 500 zł za każdy miesiąc pozbawienia wolności, a ponieważ wnioskodawca był pozbawiony wolności przez 98 miesięcy, więc daje to kwotę 49.000 zł.

Natomiast zdaniem Sądu Okręgowego brak jest podstaw do zasądzenia odszkodowania za straty materialne, bowiem wnioskodawca w chwili aresztowania pracował na gospodarstwie rolnym rodziców, z którego nie uzyskiwano większych przychodów.

Powyższy wyrok zaskarżył pełnomocnik wnioskodawcy.

Apelacja wyrokowi zarzuca:

1. obrazę przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 8 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń …, poprzez nie przyznanie wnioskodawcy odszkodowania za poniesioną szkodę oraz przyznanie niewspółmiernie do rozmiaru krzywd
i cierpień, niskiego zadośćuczynienia;

2. obrazę przepisów postępowania poprzez nie wyjaśnienie z urzędu wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności, a w szczególności jaką szkodę majątkową poniósł wnioskodawca i wnosi o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w ten sposób, że zostanie zasądzone odszkodowanie,
a zadośćuczynienie podwyższone do łącznej kwoty 140.000 zł, która to kwotę wnioskodawca domagał się w postępowaniu przed I instancją i domaga się w swojej osobistej apelacji;

2. zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego według załączonego spisu kosztów, a nadto o dopuszczenie w oparciu o przepis art. 427 kpk dowodu z zeznań świadka U. H. na okoliczności gospodarstwa rolnego, w którym wnioskodawca pracował oraz utraconych korzyści.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna. Przepisy prawa cywilnego mają zastosowanie do roszczeń odszkodowawczych, o których mowa w ustawie rehabilitacyjnej z 1991r.
z późniejszymi zmianami, a odszkodowanie i zadośćuczynienie są naprawieniem krzywdy wyrządzonej czynem niedozwolonym /z motywów uchwały SN z 28.10.1993r. OSNKW
z. 11-12, poz. 67/.

Odnośnie zadośćuczynienia stwierdzić trzeba, że jego wysokość oznacza się odpowiednio do rozmiaru krzywd i cierpień jakich doznała osoba represjonowana, przy czym należy mieć na uwadze ich rodzaj, stopień dolegliwości, czas ich trwania, miejsce odbywania kary pozbawienia wolności.

W motywach zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy przyjmując za adekwatna kwotę 500 zł za jeden miesiąc pozbawienia wolności, uwzględnia takie okoliczności jak bicie wnioskodawcy w toczącym się śledztwie, b. ciężkie warunki w łagrach b. ZSRR, a także doznanie trwałego uszczerbku na zdrowiu, co wynika z jego książeczki inwalidy. Pomija jednak inne okoliczności, które maja wpływ na ustalenie wysokości rekompensaty, jak odbywanie kary długoterminowej /przez 98 miesięcy/ i to w obozach-łagrach na terenie Kazachstanu-I..

W realiach niniejszej sprawy należy dojść do przekonania, iż zasądzenie odszkodowania z tytułu zadośćuczynienia w kwocie 500 zł miesięcznie należy jednak uznać na niewspółmiernie niskie i dlatego podwyższono je o dalsze 150 zł za każdy miesiąc pozbawienia wolności, co daje dodatkowo kwotę 14.700 zł /150 zł x 98 miesięcy/ - w wyroku SA w Katowicach z dnia 20.05.1999r. sygn. II AKa 115/99 zasądzono zadośćuczynienie za doznaną krzywdę po 600 zł za 1 miesiąc.

Jeżeli chodzi o stan zdrowia wnioskodawcy po odbyciu kary pozbawienia wolności, to w ogólnej kwocie zasądzonego odszkodowania jest już zasądzona z tego tytułu rekompensata, co wynika z motywów zaskarżonego wyroku. Wnioskodawca przyznał, iż po powrocie do kraju od 1958 r. do 1985r. pracował w stalowni Huty (...), a następnie przeszedł na rentę z powodu choroby zawodowej – pylicy płuc. Okoliczność ta wskazuje, iż stan zdrowia zezwalał mu na podjęcie pracy zawodowej i to w trudnych warunkach.

Powoływanie się w motywach apelacji i przez pełnomocnika, iż wnioskodawca
w okresie od 19.10.1998r. do 26.10.1998r. był na leczeniu szpitalnym, nie można wiązać
z jego wcześniejszym /do 1956r./ pobytem w łagrze, bo trudno dopatrzeć się tej ostatniej choroby aby zaistniała w związku przyczynowym z wydanym wyrokiem skazującym oraz odbywaną karą pozbawienia wolności. Jest ona z pewnością związana z wiekiem wnioskodawcy, który ma 71 lat /ur. (...) k. 66/.

Trafne jest natomiast rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego, który stwierdził, iż brak jest podstaw do zasądzenia na rzecz wnioskodawcy odszkodowania za poniesioną szkodę – straty materialne. Otóż z zeznań wnioskodawcy B. J. wynika, iż przed aresztowaniem pracował na gospodarstwie rolnym rodziców o powierzchni 6 ha, przy czym rodzice byli średnio zamożnymi rolnikami, posiadali 1 krowę, 3-4 świnie. Prócz tego nadmienił, iż był na utrzymaniu rodziców i nie posiadał żadnych oszczędności /k. 104/.

W ówczesnych realiach panujących w b. Związku Radzieckim rolnicy indywidualni stanowili kategorię osób prześladowanych i to nie z powodu ich działalności politycznej, ale wiązało się to z ideologicznym poglądem wyższości gospodarki socjalistycznej nad indywidualną. Nie tolerowano zatem gospodarstw rolnych indywidualnych, a rolników zmuszano do kolektywizacji wsi. Podobnie zresztą w tym samym czasie na terenie Polski
z przyczyn ideologicznych szykanowano i tępiono zamożnych rolników. Te fakty historyczne przeczą tezie, aby gospodarstwo rolne rodziców wnioskodawcy dobrze się rozwijało i było podstawą dobrobytu w rodzinie.

W motywach apelacji pełnomocnik zarzuca, iż Sąd Okręgowy błędnie przyjął, iż
z gospodarstwa rolnego utrzymywało się jeszcze czworo rodzeństwa wnioskodawcy, podczas gdy chodziło w tym wypadku tylko o dwie osoby. Okoliczność ta jednak nie ma znaczenia
w sprawie, a dalsze dywagacje, że gospodarstwo miało dobrze rozwiniętą produkcję,
a uzyskiwane dochody przeznaczano na jego rozwój, zupełnie mijają się z ówczesnymi realiami.

Tej oceny nie mogą zmienić zeznania świadka U. H., która stwierdziła, że gospodarstwo rolne rodziców wnioskodawcy rozwijało się pomyślnie, bowiem w końcu przyznała, iż w 1950 r. zostało objęte kolektywizacją i od tego czasu warunki bytowe uległy radykalnemu pogorszeniu.

Jeżeli chodzi o dalszy końcowy wniosek apelacji, w którym pełnomocnik domaga się zasądzenia na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego /adwokackiego/, to nie jest on w tej części zasadny.

Otóż w postanowieniu SN z dnia 24.04.1992r. /OSNKW z. 7-8 poz. 58 z 1992r./ wyrażono pogląd, iż „osobie dochodzącej odszkodowania z tytułu niesłusznego skazania /aresztowania, zatrzymania/ nie przysługuje od Skarbu Państwa zwrot kosztów zastępstwa przed adwokata z wyboru – niezależnie od wyniku sprawy”.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny orzekł jak wyżej, rozstrzygnięcie
o kosztach opierając o przepis art.13 ustawy rehabilitacyjnej.