UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił odwołanie W. B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 25 kwietnia 2012 r., którą odmówiono mu prawa do emerytury.

Bezsporne jest, że W. B. ur. (...) w okresach od 5 września 1992 r. do 28 maja 1993 r. i od 6 kwietnia 1994 r. do 22 grudnia 1995 r. świadczył pracę w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy ustalił, że W. B. od 13 sierpnia 1971 r. do 2 marca 1973 r. pracował w (...)Przedsiębiorstwie (...)jako zbrojarz. Następnie od 5 marca 1973 r. do 30 kwietnia 1976 r. był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) jako mistrz poligonu w D.. Od 10 maja 1976 r. do 20 września 1994 r. pracował jako majster i kierownik budowy w (...)Przedsiębiorstwie (...)W okresie od maja 1976 r. do jesieni 1978 r. pracował jako majster budowy budynku warsztatów szkolnych fabryki (...) w K., który to budynek wykonywany był z prefabrykatów żelbetowych. W tym okresie prowadził listę obecności i szkolenie pracowników na stanowisku pracy, dozorował kładzenie fundamentów, dokonywał pomiarów podłużnych i poprzecznych, kopał łopatą piach i żwir, zasypując fundamenty, montował świetliki na dachu, nadzorował pracę szklarzy. Pracował też z niwelatorem przy montażu słupów betonowych i razem z brygadą wykonywał prace zbrojarsko – betoniarskie. Wykonywał też drobne prace spawalnicze choć nie miał do tego uprawnień. Następnie pracował przy budowie szkoły w P. na stanowisku majstra do stanów surowych. Bezpośrednio podlegały mu prace ciesielskie, zbrojarskie, ziemne i montażowe. Pracował przy wszystkich powyższych pracach razem z podległą mu brygadą. Prace zbrojarsko - betoniarskie stanowiły około 30% czasu pracy przy budowie szkoły, prace montażowe 30%, a resztę prace murarskie. Od 15 marca 1988 r. do 14 października 1991 r. W. B. był kierownikiem budowy Zespołu (...). Nadzorował tam prace zbrojarsko - betoniarskie, sprawdzał osie budowy, kwitował materiały budowlane i odpowiadał za całość materiałów budowy. Miał pod sobą około 20 ludzi, z którymi wykonywał prace betoniarsko - zbrojarskie i murarskie. Prace betoniarsko - zbrojarskie stanowiły ok. 30% czasu budowy, montażowe ok. 20%, zaś pozostały czas pracy to prace murarskie. W dniu 14 października 1991 r. został przeniesiony ze stanowiska kierownika budowy (...)na stanowisko specjalisty ds. marketingu, a od 16 stycznia 1992 r. pracował w dziale zaopatrzenia. W omawianym okresie czasu pracował również na budowach eksportowych – od 17 lutego 1981 r. do 26 grudnia 1981 r. jako betoniarz - zbrojarz, od 10 września 1986 r. do 5 kwietnia 1988 r. w C.jako majster budowy.

W tym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że odwołanie nie jest zasadne w świetle treści art. 184 ust. 1 i 2, art. 27 i art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. 2009 r. Nr 153 poz. 1227.) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). W okresie pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 10 maja 1976 r. do 14 października 1991 r. (do przeniesienia na stanowisko specjalisty ds. marketingu) wnioskodawca wykonywał wszelkie prace budowlane. Brak jest podstaw by uznać, że wykonywał jedynie prace zbrojarskie i betoniarskie czy przy produkcji betonu. Pracował on razem ze swoimi pracownikami przy robotach ciesielskich, murarskich, betoniarskich czy izolacyjnych lub montażowych. Nawet gdyby do uznanych przez organ rentowy okresów pracy w warunkach szczególnych (2 lata 5 miesięcy i 11 dni) doliczyć prace w charakterze zbrojarza od 13 sierpnia 1971 r. do 2 marca 1973 r. oraz prace zbrojarza na eksporcie, to nie da to łącznie 15 lat pracy w warunkach szczególnych. W tym stanie rzeczy Sąd na mocy art. 477^{(

14)} § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca, zarzucając mu naruszenie przepisu art. 233 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny dowodów, niewskazania w uzasadnieniu wyroku, na których dowodach Sąd się oparł, którym i z jakiej przyczyny odmówił wiarygodności dowodowej, naruszenie prawa materialnego, w szczególności przepisu art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez niezaliczenie do okresu pracy w warunkach szczególnych pracy od 13 sierpnia 1971 r. do 3 marca 1973 r. oraz pracy w okresie od 5 marca 1973 r. do 30 kwietnia 1976 r. oraz od 17 lutego 1981 r. do 26 grudnia 1981 r. w charakterze zbrojarza, a także art. 32 ustawy oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze poprzez nieuwzględnienie jego pracy w okresie od dnia 10 maja 1976 r. do dnia 14 października 1991 r. jako pracy w warunkach szczególnych oraz nieustalenie, jakie prace wykonywane przez niego miały charakter prac podstawowych przy budowie stanów surowych obiektów, które nadzorował. Powołując się na powyższe zarzuty, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie jego odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje.

W ocenie skarżącego, Sąd błędnie odmówił zaliczenia jego pracy w okresie od 13 sierpnia 1971 r. do dnia 2 marca 1973 r. w charakterze zbrojarza jako pracy w szczególnych warunkach, mimo że prace na stanowisku zbrojarza stanowią prace wymienione w wykazie A dział V pkt 4 załącznika do rozporządzenia. Nawet jeśli zaliczenie tego okresu jest niewystarczające do przyznania emerytury, to zgodnie z obowiązującymi przepisami należało zaliczyć wnioskodawcy ten okres pracy jako pracę w szczególnych warunkach. Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił również pracy w okresie od 17 lutego 1981 r. do 26 grudnia 1981 r. na budowach eksportowych w charakterze betoniarza-zbrojarza. Ponadto Sąd wbrew zeznaniom świadków ustalił, że wnioskodawca od 10 maja 1976 r. do 14 października 1991 r., będąc zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...)w K., wykonywał różne prace budowlane, a nie przede wszystkim prace zbrojarsko-betoniarskie. Brak jest podstaw do stwierdzenia, że w tym okresie wnioskodawca nie pracował w szczególnych warunkach, z tej przyczyny, że wykonywał również inne prace, nie tylko zbrojarskie. Wskazane przez Sąd roboty ciesielskie, murarskie (na wysokościach), betoniarskie, izolacyjne lub montażowe są wymienione w wykazie A (dział V ust. 4 i ust. 5, dział XIV). Przy właściwej organizacji roboty na budowie trwają równolegle. W związku z tym osoba sprawująca nadzór nad podległymi pracownikami przez cały czas wykonuje pracę w warunkach szczególnych. Wnioskodawca nadzorował przede wszystkim prace zbrojarskie i betoniarskie. Procentowy udział prac zbrojarsko-betoniarskich został podany przez świadka D. w odniesieniu do czasu budowy całej szkoły, a nie wykonywania stanu surowego budynku, na który składają się: wykopy, roboty żelbetowe, przygotowanie i montaż stali zbrojeniowej, roboty murowe, montaż konstrukcji stalowych izolacje przeciwwodne i cieplne. Przy budowie szkoły w P. brygada pracowała w głębokich wykopach, a wykonując prace ciesielskie, murarskie, montaż konstrukcji stalowych, pracowała na wysokościach. Budynek składał się z elementów żelbetowych, w związku z czym na budowie był zatrudniony tylko jeden murarz, a prace murarskie wyniosły około 2%. Osadzanie okien wykonywano na wysokich podestach. Zgodnie z ugruntowaną linią orzecznictwa Sądu Najwyższego, sprawowanie dozoru nie wymaga w cale stałego przebywania na stanowiskach, gdzie wykonuje się prace wymienione w wykazie A, bowiem w zakresie obowiązków dozoru inżynieryjno - technicznego mieści się również praca biurowa, obejmująca takie czynności jak sporządzanie dokumentacji i planów organizacyjnych. Ponoszenie odpowiedzialności za wykonywanie pracy, w której każdy błąd techniczny może narazić na niebezpieczeństwo pracowników i inne osoby, zostało uznane za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych. W sytuacji gdy dozór inżynieryjno-techniczny jest pracą w szczególnych warunkach i jest wykonywany stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ma potrzeby ustalania, ile czasu pracownik poświęca na wykonywanie bezpośredniego nadzoru nad pracownikami, a ile na inne czynności, które również związane są z dozorem. (por. wyrok SN z dnia 30 stycznia 2008 r. I UK 195/07). W związku z powyższym praca wnioskodawcy, polegająca na dozorze lub kontroli powinna być zakwalifikowana jako praca w warunkach szczególnych, nawet jeśli zakresem kontroli i nadzoru objęte są stanowiska inne niż wymienione w wykazie A, jeżeli te inne (podlegające dozorowi lub kontroli) prace nie są na danym oddziale lub wydziale podstawowe (wyrok SN z dnia 4 października 2007 r. I UK 111/070). Sąd pierwszej instancji nie wypowiedział się co do pracy wnioskodawcy jako osoby wykonującej dozór inżynieryjno –techniczny, przyjmując, że pracował on przy wszelkich pracach budowlanych. W ramach obowiązków majstra budowlanego wnioskodawca pomagał robotnikom, wykonując z nimi niektóre prace wymienione w wykazie A.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie rozstrzygnięcia wymagało, czy wnioskodawca W. B. spełnia przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), a w szczególności czy legitymuje się piętnastoletnim okresem pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). W tym zakresie sporne pozostawało, czy wnioskodawca, będąc zatrudniony w okresie od 13 sierpnia 1971 r. do 2 marca 1973 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...)na stanowisku zbrojarza, od 5 marca 1973 r. do 30 kwietnia 1976 r. w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) na stanowisku mistrza poligonu, od 10 maja 1976 r. do 13 października 1991 r. z przerwami na stanowisku majstra i kierownika budowy w (...)Przedsiębiorstwie (...) oraz od 17 lutego 1981 r. do 26 grudnia 1981 r. jako betoniarz – zbrojarz i od 10 września 1986 r. do 5 kwietnia 1988 r. jako majster budowy na budowach eksportowych, wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne. Sąd pierwszej instancji dokonał bowiem właściwej, wszechstronnej i zgodnej z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania oceny zebranych w sprawie dowodów. Ustalone okoliczności faktyczne wynikają wprost z zeznań wszystkich przesłuchanych świadków oraz ze świadectw pracy wydanych przez pracodawców zatrudniających wnioskodawcę w spornych okresach. Zeznania świadków, niezainteresowanych wynikiem sprawy i czerpiących swoją wiedzę bezpośrednio z doświadczenia pracy z wnioskodawcą, stanowią miarodajny dowód w sprawie, zwłaszcza że są wzajemnie zbieżne i znajdują odzwierciedlenie w dokumentach. W szczególności w świetle tych zeznań nie może budzić wątpliwości, iż w okresie od 10 maja 1976 r. do 13 października 1991 r., wnioskodawca, będąc odpowiedzialny za całą budowę jako majster a następnie kierownik budowy, nadzorował wszystkie brygady budowlane, wykonujące różne prace, nie tylko zbrojarsko-betoniarskie. Poszczególne grupy wykonywały bowiem prace szklarskie, spawalnicze, ciesielskie, montażowe, dekarskie, izolacyjne i murarskie, zaś wnioskodawca również we wszystkich tych robotach pomagał. Brak jest jakichkolwiek podstaw, aby uznać, że wśród tych czynności podstawowe były prace zbrojarsko-betoniarskie, biorąc pod uwagę zwłaszcza zeznania świadków dotyczące szacunkowych proporcji wykonywanych podczas budowy robót. Również analiza akt osobowych, zawarty w nich zakres czynności majstra budowy i kierownika budowy potwierdzają prawidłowość ustaleń Sądu I instancji. Dodatkowo, charakter wykonywanej przez wnioskodawcę pracy potwierdza wydane przez syndyka masy upadłościowej (...) Przedsiębiorstwa (...) świadectwo pracy w szczególnych warunkach z dnia 14 listopada 1995 r. Stanowiska zajmowane przez skarżącego zostały w nim zaliczone do prac wymienionych w wykazie C dział III poz. 1 pkt 4, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 26 sierpnia 1988 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w budownictwie, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uprawniające do wzrostu emerytury (Dz. Urz. MGPiB nr 8, poz. 43), co odpowiada obecnie skreślonemu wykazowi C, stanowiącemu załącznik do powołanego na wstępie rozporządzenia, gdzie w dziale III majster został ujęty pod pozycją 3, zaś kierownik budowy pod pozycją 6. Wymienienie stanowisk zajmowanych przez wnioskodawcę w tym wykazie oznacza, że prace przez niego wykonywane nie uprawniały do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, lecz do wzrostu emerytury lub renty.

Sąd pierwszej instancji trafnie ocenił zatem charakter zatrudnienia skarżącego w okresie od 10 maja 1976 r. do 13 października 1991 r. na stanowisku majstra i kierownika budowy, nie uznając go za pracę w szczególnych warunkach, uprawniającą do otrzymania wnioskowanego świadczenia. Jest to uzasadnione faktem, iż nadzorował i wykonywał również inne prace niż wymienione w wykazach A i B wskazanego rozporządzenia Rady Ministrów.

Prawidłowo również Sąd I instancji nie uznał pracy wnioskodawcy d od 5 marca 1973 r. do 30 kwietnia 1976 r. w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) na stanowisku mistrza poligonu jako pracy w warunkach szczególnych, albowiem brak było jakichkolwiek dowodów potwierdzających tę okoliczność, a w apelacji wnioskodawca nie domaga się uwzględnienia tego okresu( wnioski apelacji pkt.1)

Natomiast słusznie podnosi skarżący, iż jego zatrudnienie w charakterze zbrojarza w (...)Przedsiębiorstwie (...) w K. w okresie od 13 sierpnia 1971 r. do 2 marca 1973 r. oraz na eksporcie w okresie od 17 lutego 1981 r. do 26 grudnia 1981 r. stanowiło pracę w szczególnych warunkach, gdyż prace zbrojarsko-betoniarskie zostały wymienione wprost w wykazie A rozporządzenia. Okoliczność ta nie przekłada się jednak na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, gdyż powyższy okres nie jest wystarczający, aby został spełniony wymóg legitymowania się piętnastoletnim stażem pracy w warunkach szczególnych, uprawniającym do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Niezrozumiałe jest więc żądanie skarżącego, aby powyższe okresy zatrudnienia zostały zaliczone do pracy w warunkach szczególnych, skoro kwestia ta nie jest to przedmiotem rozstrzygnięcia a jedynie jedną z przesłanek dochodzonego prawa.

W tym stanie rzeczy prawidłowo uznał Sąd Okręgowy, że wnioskodawca nie spełnia przesłanek nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE