UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 29 września 2009 r. powód S. S. domagał się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa -Z. K. w S. kwoty 80.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż dochodzona należność stanowi zadośćuczynienie przysługujące mu w związku z naruszeniem dóbr osobistych wynikającym z niezapewnienia właściwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności polegającym na umieszczaniu powoda w przeludnionych, o złym stanie technicznym celach oraz pozbawieniu go prawa do ochrony zdrowia. Powód podniósł, że od kilku lat cierpiał na przewlekłe schorzenia kręgosłupa, choroby sera, płuc, chorobę wrzodową, cukrzycę, zapalenie trzustki i z tego względu pozostawał pod opieką lekarzy z dziedziny kardiologii, pulmonologii, ortopedii, neurologii. Warunki odbywania kary, w tym – jak stwierdził powód - niezapewnienie prawidłowej opieki medycznej, skutkowały pogorszeniem stanu jego zdrowia.

Pozwany Skarb Państwa – Z. K.w S. nie uznał powództwa. Podał, że każda z cel jest odpowiednio wyposażana pod względem kwaterunkowym, technicznym oraz sanitarnym, a powodowi zapewniano właściwą opiekę lekarską. Przeludnienie było jedynie przejściowe i wynikało z tego, że Z. K.zobowiązany jest przyjąć wszystkich tymczasowo aresztowanych, którzy są do niego kierowani.

Wyrokiem z 5 lipca 2010 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu powództwo oddalił.

Wobec apelacji powoda wyrokiem z 16 czerwca 2011 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi uchylił zaskarżone orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Sieradzu pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy powód popierał roszczenie o zadośćuczynienie wyłącznie z powodu pogorszenia stanu zdrowia wynikającego z niewłaściwego leczenia i stosowanej opieki medycznej podczas obywania kary pozbawienia wolności w pozwanym Z. K.

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa oraz o przyznanie kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód S. S. w dniu 4 września 2007 r. został osadzony w Z. K.w S., w celi nr(...), w oddziale(...). W dniu 7 kwietnia 2008 r. przeniesiono go do celi nr 5, a 25 listopada 2008 r. przetransportowano do Aresztu Śledczego w R., gdzie przebywał do 23 czerwca 2009 r. Dnia 24 czerwca 2009 r. powoda umieszczono w Areszcie Śledczym w Ł., 30 czerwca ponownie przewieziono do Z. K.w S., w którym do 6 sierpnia 2009 r. przebywał w celi nr (...), na oddziale (...), a następnie w celi nr (...), na oddziale (...). Od 22 września 2009 r. do 31 marca 2010 r. powód umieszczony był w celi nr (...)

(dowód: zeznania powoda k. 34 verte - 35, 69 - 69 verte, historia rozmieszczenia k. 39 - 40)

W czasie osadzenia w Z. K.w S. S. S. przebywał w celach zarówno przeludnionych, jak i takich, w których stan zagęszczenia przypadający na 3 m^{(
2 )} nie przekraczał wymaganych standardów. Przeludnienie wynikało ze zwiększenia ilości więźniów o 1,2 lub przejściowo 3 osoby. Uwzględniając specyfikę miejsca, jakim jest jednostka penitencjarna - cele wyposażone były we wszystkie przedmioty i urządzenia niezbędne do wykonania podstawowych czynności życiowych.

(dowód: zeznania powoda k. 34 verte, - 35, 69 – 69 verte, zeznania świadka Z. M. k.118 – 118 verte, T. R.k. 110 – 110 verte).

Zanim powód został umieszczony w pozwanym Z. K., zdiagnozowano u niego liczne schorzenia zdrowotne. W 1992 r. rozpoznano naczynioruchowe bóle głowy. W 1998 r. przebył gruźlicę płuc. Od ok. 2000 r. S. S. leczył się z powodu cukrzycy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Powód leczony był z uwagi na dolegliwości bólowe kręgosłupa lędźwiowo – krzyżowego w przebiegu zapoczątkowanych zmian zwyrodnieniowych, a także kamicę nerkowej. Stwierdzono u niego nawracające zaburzenia depresyjne, ograniczone zaburzenia osobowości, a także rozpoznano cukrzycę typu 2, polineuropatię obwodową, epilepsję, zespół uzależnienia alkoholowego, agiopatię, chorobę wrzodową dwunastnicy, miażdżycę naczyń kończyn dolnych, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, dyskopatię odcinka C5/C6 i L5/S1. W 1989 r. i 2006 r. powód przeszedł gruźlicę, a od 8 lat cierpi na padaczkę pourazową. Powód od kilkunastu lat leczony jest psychiatrycznie. Na przełomie 2008/2003 r. został zaklasyfikowany do lekkiego stopnia niepełnosprawności na stałe ze względu na schorzenia neurologiczne oraz choroby układu oddechowego i układu krążenia.

Na początku pobytu w Z. K. S. S. odstawił insulinę, zażywał leki doustne, ale we wrześniu 2007 r. wznowił terapię insulinową. Otrzymał zgodę na używanie glukometru, który wraz z paskami zapewniał sobie we własnym zakresie. Sam wykonywał injekcje insuliny. Od początku odbywania kary stosował dietę cukrzycową. Przebywając w Z. K.powód swobodnie korzystał z opieki medycznej - 164 razy udał się na wizytę lekarską. W celu polepszenia stanu zdrowia zażywał N. - pancreatynę, R., M., R., K., T..Pozwany, T., C.. W trakcie pobytu w jednostce penitencjarnej wykonywano u powoda następujące badania diagnostyczne: USG D. naczyń kończyn górnych i dolnych, badania biochemiczne, kolonoskopię, USG jamy brzusznej. Korzystał z konsultacji z lekarzem neurologiem, diabetologiem, chirurgiem naczyniowym, pulmonologiem, psychologiem.

(dowód: zeznania powoda k. 34 verte – 35, 69 – 69 verte,271 verte - 272 zeznania świadków A. C. k. 69 verte, B. U. k.109, historia choroby k. 216- 229, zaświadczenie lekarskie k. 236 -260, opinia biegłej M. M. – (...) k. 307 – 308, opinia biegłej B. J. – S. k.321 - 323 ).

Przebywając w Z. K.powodowi zapewniano prawidłową opiekę medyczną, a zastosowane metody leczenie były skuteczne. W czasie odbywania kary był diagnozowany i leczony z powodu miażdżycy zarostowej tętnic oraz systematycznie badany przez neurologa. Objawy padaczkowe ustąpiły. Na skutek wdrożenia leczenia farmakologicznego ustąpiły również dolegliwości bólowe kręgosłupa lędźwiowo – krzyżowego (dowód: opinia biegłej B J. – S. k. 321 - 323).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wiarygodnych zeznań świadków, ale przede wszystkim w oparciu o rzeczowe i logicznie uzasadnione opinie biegłych lekarzy z zakresu specjalności diabetologa, neurologa, gastrologa i chirurga, które nie były kwestionowane przez którąkolwiek ze stron.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód dochodził w tej sprawie ochrony jego dóbr osobistych w związku z warunkami, w jakich odbywał karę pozbawienia wolności. Zapewnienie przez państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z wymagań demokratycznego państwa prawnego, znajdującym także wyraz w normach prawa międzynarodowego. Państwo Polskie zobowiązało się do przestrzegania tych wymagań nie tylko w Konstytucji, ale również w ratyfikowanych umowach międzynarodowych.

W art. 40 i 41 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zapisano między innymi, iż nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu, a każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 międzynarodowego paktu praw osobistych i publicznych z dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167 i 169) każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. System penitencjarny obejmować będzie traktowanie więźniów, którego zasadniczym celem będzie ich poprawa i rehabilitacja społeczna.

Podobne uregulowania zawierają inne akty prawa międzynarodowego, np. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167), Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 10 grudnia 1984 r. (Dz. U. z 1989 r. Nr 63, poz. 378), czy Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu, sporządzona w Strasburgu w dniu 26 listopada 1987 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 46, poz. 238, ze zm.).

Traktowanie "humanitarne” musi uwzględniać minimalne potrzeby każdego człowieka, z uwzględnieniem przeciętnego poziomu życia w danym społeczeństwie i wymaga od władzy publicznej pozytywnych działań w celu zaspokojenia tych potrzeb, także zapewnienia właściwej do stanu zdrowia opieki medycznej. W przypadku osadzenia bowiem człowieka cierpiącego na określone schorzenia konieczność zapewnienia właściwego leczenia i dostosowania warunków pobytu w placówce penitencjarnej do jego stanu zdrowia jawi się szczególnie.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy powód kategorycznie ograniczył podstawy faktyczne dochodzonego roszczenia do naruszenia jego dobra osobistego w postaci prawa do ochrony zdrowia. Ocena zatem zasadności powództwa była zawężona zakresem stanowiska powoda. Niewątpliwie dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego. W treści art. 23 k.c. ustawodawca wprost wymienia dobro osobiste w postaci zdrowia człowieka. W razie naruszenia sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia (art. 23, 24 i 448 kc). Jednakże sąd nie ma obowiązku zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc w każdym przypadku naruszenia dóbr osobistych, ustawodawca posługuje się bowiem pojęciem „może”. Przy stosowaniu tego przepisu sąd bierze pod uwagę całokształt okoliczności faktycznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2006 r., II PK 245/05, OSNP 2007/7-8/101).

Artykuł 24 kc stanowiący podstawę roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych, nie wymaga dla odpowiedzialności winy sprawcy oraz przewiduje domniemanie bezprawności działania naruszającego dobra osobiste, co powoduje, że dochodzący ochrony nie musi tej przesłanki udowadniać, natomiast na sprawcy ciąży obowiązek wykazania, iż jego działanie było zgodne z prawem. Jednakże dochodzący ochrony musi wykazać , że doszło do zachowania ze strony sprawcy godzącego w jego dobro osobiste.

Powyższych przesłanek odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa w tej sprawie powód nie zdołał wykazać. Precyzował bowiem, że przebywając w pozwanej jednostce penitencjarnej , gdzie został osadzony jako osoba cierpiąca na wiele schorzeń nie miał stosownej do jego stanu zdrowia opieki medycznej, co spowodowało pogorszenie i postęp zdiagnozowanych u niego schorzeń. Na tę okoliczność zostały w toku procesu przeprowadzone dowody z opinii biegłych lekarzy w zakresie specjalności wnioskowanych przez stronę powodową. Biegły specjalista diabetolog rozpoznając u S. S. cukrzycę typu 2 leczoną insuliną, polineuropatię obwodową, przewlekłe zapalenie trzustki i miażdżycę naczyń kończyn dolnych wskazał, że pobyt w zakładzie karnym nie spowodował pogorszenia wyrównania cukrzycy, leczenie było w tym czasie prowadzone prawidłowo, były wykonywane wszystkie konieczne badania diagnostyczne i konsultacje specjalistyczne. Biegła z zakresu neurologii stwierdziła, iż S. S. w okresie osadzenia w pozwanej jednostce miał zapewniona opiekę neurologiczną i był w tym zakresie leczony zgodnie z zasadami wiedzy medycznej. Nie występowały wtedy u niego napady padaczkowe, a okresowe dolegliwości bólowe kręgosłupa ( z powodu których leczył się tez przed osadzeniem ) były leczone prawidłowo i skutecznie. Biegła określiła również, że podczas odbywania kary pozbawienia wolności w pozwanej jednostce zaobserwowano pierwsze objawy polineuropatii cukrzycowej jako powikłania cukrzycy, które występują u wielu chorych na cukrzycę pomimo prawidłowego leczenia. Tak więc przebywanie w warunkach zakładu karnego nie miało wpływu na wystąpienie tego neurologicznego powikłania. Z kolei biegły specjalności chorób wewnętrznych i gastroenterologii rozpoznał u powoda przewlekłe zapalenie trzustki, zaburzenia motoryki jelita grubego, przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, które były rozpoznane już przed osadzeniem w zakładzie karnym. Stan zdrowia powoda nie uległ pogorszeniu w czasie osadzenia w tym względzie. Stosowano u niego właściwe leczenie, cały czas otrzymywał dietę cukrzycową, wykonywano potrzebne badania dodatkowe. S. S. nie miał żadnego problemu z dostaniem się na wizyty lekarskie. Warunki osadzenia nie miały zatem jakiegokolwiek wpływu na przebieg schorzeń układu pokarmowego powoda. Wreszcie biegły chirurg sformułował wniosek , iż powód często trafiał do leczenia szpitalnego z powodu własnych zaniedbań w leczeniu cukrzycy, choroby wrzodowej, powikłań po nadmiernym spożywaniu alkoholu. Biegły nie stwierdził natomiast jakichkolwiek nieprawidłowości w leczeniu podczas pobytu w zakładzie karnym.

Wobec takich wniosków biegłych , których powód będąc profesjonalnie w procesie reprezentowany nie zakwestionował i nie wnosił dalszych wniosków dowodowych, a wręcz poprzez swoje niestawiennictwo uniemożliwił wydanie opinii biegłemu z zakresu kardiologii, należy uznać , że nie zdołał on wykazać aby miało miejsce zachowanie pozwanego Skarbu Państwa – Z. K.w S. naruszające dobro osobiste powoda w postaci zdrowia i prawa do jego ochrony.

Z tego powodu powództwo podlegało w całości oddaleniu.

Wobec przegrania sprawy przez powoda reprezentującemu go w procesie pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu należało przyznać wynagrodzenie w jednej stawce minimalnej powiększonej o podatek VAT ( § 6 pkt 6 w związku z § 19 i 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm. ) .

Na zasadzie art. 102 k.p.c., mając na względzie szczególnie trudną sytuację powoda po opuszczeniu przez niego zakładu karnego, sąd nie obciążył go kosztami wydatków, poniesionymi w sprawie.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE