Sygn. akt I C 1792/12
Powód D. M. w pozwie wniesionym w dniu 24 sierpnia 2011 r. przeciwko (...) S.A. w W. zażądał zasądzenia: kwoty 30 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z ustawowymi odsetkami od dnia 26 lipca 2010 r. do dnia zapłaty, kwoty 4 590 zł tytułem odszkodowania za koszty opieki osób trzecich z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, renty z tytułu trwale zwiększonych potrzeb w kwocie 900 zł miesięcznie, płatnej od dnia 21 września 2011 r. do dnia 10 –go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat. Wniósł także o ustalenie odpowiedzialności strony pozwanej na przyszłość za skutki wypadku z dnia 16 czerwca 2009 r. oraz o zasądzenie od strony pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 4 800 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictw procesowych w kwocie 34 zł.
Na uzasadnienie żądania podał, iż w dniu 16 czerwca 2009 r. doznał obrażeń ciała w wypadku komunikacyjnym polegającym na zderzeniu dwóch pojazdów mechanicznych. Sprawca wypadku był ubezpieczony w zakresie polisy OC w zakładzie pozwanej. W wyniku zdarzenia doznał złamania trzonu kości udowej lewej oraz złamania otwartej nasady bliższej podudzia lewego. Zastosowanie leczenie polegało na repozycji krwawej i stabilizacji uda lewego płytką oraz repozycji i stabilizacji przezskórnej nasady bliższej kości podudzia drutami K. Następnie kończyno unieruchomiono w gipsie stopowo –udowym. Leczenie było powikłane brakiem zrostu kości udowej lewej. Obecnie występują zaburzenia osi kończyny dolnej lewej, pourazowe zmiany zwyrodnieniowe kolana z jego koślawością, obrzęki kończyny dolnej lewej oraz utykanie, powodujące niezdolność do pracy, potrzebę opieki osób trzecich oraz konieczność dalszego leczenia usprawniającego.
Pozwane Towarzystwo (...) nie uznało powództwa i wniosło o jego oddalenie oraz zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepianych. Przyznało, iż ponosi odpowiedzialność gwarancyjną za skutki wypadku komunikacyjnego z dnia 16 czerwca 2009 r., a w procesie likwidacji szkody wypłaciło powodowi zadośćuczynienie w kwocie 30 000 zł oraz odszkodowanie w kwocie 15 000 zł tytułem zwrotu kosztów opieki. Przyznane powodowi zadośćuczynienie przedstawia godziwą wartość ekonomiczną i jest odpowiednie do zakresu krzywdy.
W piśmie wniesionym w dniu 6 lipca 2012 r. powód rozszerzył żądanie pozwu w zakresie zadośćuczynienie do kwoty 80 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty rozszerzonego żądania od dnia następnego po rozszerzeniu powództwa do dnia zapłaty oraz zmienił żądanie zasądzenia renty w ten sposób, iż wniósł o zasądzenie od strony pozwanej renty z tytułu trwale zwiększonych potrzeb i renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy oraz zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość w łącznej kwocie 900 zł miesięcznie, płatnej miesięcznie z góry do dnia 10 –go każdego miesiąca z wyrównaniem od lipca 2009 r. oraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat.
Strona pozwana nie uznała powództwa także w zakresie rozszerzonego żądania i wniosła o jego oddalenie.
W piśmie wniesionym w dniu 11 kwietnia 2013 r. pełnomocnik powoda wniósł o zasądzenie kosztów procesu według załączonego spisu kosztów (k. 207 -207a).
Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:
W dniu 16 czerwca 2009 r. A. O. na skrzyżowaniu ulic (...) w R. nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że będąc kierującą samochodem osobowym marki R. o nr rej. (...), jadąc ulicą (...) w kierunku ulicy (...) nie udzieliła pierwszeństwa przejazdu i doprowadziła do zderzenia z motorowerem marki S. (...)/1 o nr rej. (...) kierowanym przez W. J., wskutek czego kierujący motorowerem doznał obrażeń ciała w postaci załamania kostki bocznej podudzia lewego z otarciem naskórka, a powód D. M. będącym pasażerem motoroweru doznał obrażeń ciała w postaci stłuczenia głowy z otarciem naskórka, złamania otwartego kości piszczelowej lewej, złamania kości udowej lewej, które to obrażenia spowodowały u obu pokrzywdzonych rozstrój zdrowia na okres czasu powyżej 7 –miu dni, czym wypełniła znamiona przestępstwa z art. 177 § 1 k.k.
/dowód: ustalenia wynikające z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 6.10.2010 r. w sprawie sygn. akt VI K 482/09 k. 12 -12 odwrót/
Badanie zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu bezpośrednio po zdarzeniu wykazało: u W. J. stężenie wynoszące 0,79 mg/l i 0,85 mg/l, a u powoda D. M. stężenie wynoszące 0,48 mg/l i 0,46 mg/l. Powód nie spożywał alkoholu wspólnie z W. J. i nie wiedział, że W. J. znajduje się pod wpływem alkoholu. W. J. przyjechał do miejsca zamieszkania powoda, aby zawieść go do miejsca pracy po wypłatę wynagrodzenia. Oczekując na powoda nie zdejmował kasku.
/dowód: protokoły użycia alcosensora k. 6 -7 odwrót akt VI K 482/09, zeznania powoda w postępowaniu karnym k. 30 -31 akt VI K 482/09, oświadczenie powoda z 8.06.2010 r. w aktach szkody, zeznania powoda: protokół k.304 adnotacje: 00:10:50 -00:13:30, 00:43:40 -00:44:15, protokół k. 142 adnotacje: 01:01:10 -01:07:40/
Bezpośrednio po wypadku powód został przyjęty do Szpitala Wojewódzkiego w B. gdzie był leczony na Oddziale (...) Urazowo –Ortopedycznej z rozpoznaniem złamania trzonu kości udowej lewej i otwartego złamania nasady bliższej podudzia lewego. Leczenie polegało na repozycji krwawej i stabilizacji uda lewego płytką Z. oraz repozycji i stabilizacji przezskórnej nasady bliższej kości podudzia 8 drutami K. Następnie kończynę unieruchomiono w gipsie stopowo –udowym. Powód został wypisany ze szpitala w dniu 6 lipca 2009 r. z zaleceniem kontroli w Rejonowej (...) za 7 dni, stosowaniem leków przeciwzakrzepowych i zakazem obciążania kończyny dolnej lewej. W dniu 27 sierpnia 2009 r. powód został ponownie przyjęty do Szpitala Wojewódzkiego w B. z rozpoznaniem złamania bliższej nasady i przynasady kości piszczelowej lewej w trakcie leczenia, złamania trzonu kości udowej lewej w trakcie leczenia. W trakcie leczenia usunięto gips stopowo –udowy. Stwierdzono zapoczątkowany zrost odłamów kości udowej i bliższej części piszczeli, usunięto druty K. z bliższej nasady kości piszczelowej. Powód został wypisany ze szpitala w dniu 2 września 2009 r. z zaleceniem chodzenia przy pomocy kul bez obciążania lewej kończyny dolnej oraz dalszego leczenia w Oddziale (...). Powód kontynuował leczenie w (...) w R.. W dniu 2 czerwca 2011 r. lekarz stwierdził u powoda wadliwe wygojenie złamań z zaburzeniem osi kończyny oraz pourazowymi zmianami zwyrodnieniowym i kolana z jego koślawością powodującymi niezdolność do pracy. W maju 2012 r. u powoda występowało poprawne ustawienie kości udowej, zrost znaczny bez przebudowy w poprawnym ustawieniu, lekkie przemieszczenie dalszego odłamu kości udowej do boku i lekkie koślawienie ok. 4 mm i 5°, poprawne ustawienie piszczeli ze skróceniem w wyniku kompresji o około 5 mm, koślawienie osi około 5°. Powierzchnia stawowa piszczeli była zniekształcona, nierówna, występowało zaznaczone odwapnienie kośćca i zmiany zwyrodnieniowe. Powód zgłaszał znaczne bóle przeciążeniowo –wysiłkowe kolana lewego, trudności ze swobodnym chodzeniem po schodach. Badanie przedmiotowe ortopedyczne przeprowadzone w maju 2012 r. dało podstawę do rozpoznania u powoda: złamania przezkłykciowego nasady i przynasady kości piszczeli lewej wygojonego w poprawnym ustawieniu, złamania trzonu kości udowej lewej wygojonego w poprawnym ustawieniu, zespołu bólowego przeciążeniowo –wysiłkowego kolana lewego z przykurczem znacznego stopnia głównie zgięciowym i niestabilnością boczną lekkiego stopnia (I °), postępujących zmian zwyrodnieniowych z chondropatią pourazową kolana lewego po przezstawowym wieloodłamowym złamaniu bliższej nasady piszczeli. Występują zaniki uda. Powód nadal odczuwa bóle przeciążeniowo –wysiłkowe lewego kolana. Zdarza się, iż jego lewa noga puchnie. Czasami odczuwa skurcze tej kończyny. Okresowo u powoda występuje znaczne pogorszenie nastroju psychicznego. Na bocznej powierzchni lewej kończyny dolnej powoda jest widoczna blizna pooperacyjna.
/dowód: karta informacyjna leczenia szpitalnego k. 13, karta informacyjna leczenia szpitalnego k. 14, historia leczenia w (...) k. 15 -18, zaświadczeni o stanie zdrowia k. 19, zdjęcia k. 20, opinia biegłego lekarza z zakresu (...) k. 82 -83 odwrót, zeznania powoda: protokół k.304 adnotacje: 00:15:15 -00:20:40, 00:21:50 -00:25:30, 00:48:50 -00:49:45, 00:58:00 -00:59:45, 00:43:40 -00:44:15, protokół k. 142 adnotacje: 00:52:10 -00:53:40/
W dniu 25 września 2009 r. powód rozpoczął pracę nad problemami osobistymi z psychologiem zatrudnionym w (...) Centrum Pomocy (...) w R. i odbył z psychologiem kilkanaście spotkań. Obecnie leczy się ortopedycznie w prywatnym gabinecie lekarskim. Wizyty u lekarza odbywają się co miesiąc bądź dwa miesiące. Do lekarza powód jest wożony wynajętym samochodem osobowym. Powód nie korzysta i nie korzystał z rehabilitacji. Wykonuje jedynie ćwiczenia zalecone przez lekarza ortopedę służące odbudowaniu masy mięśniowej uda.
/dowód: zaświadczenie Nr (...) w R. k. 4 akt szkody, zeznania świadka B. S. k. 142 adnotacje: 00:36:50 -00:38:15, zeznania powoda: protokół k. 304 adnotacje: 00:20:35 -00:23:25, 00:26:25 -00:27:30, 00:43:40 -00:44:15, protokół k. 142 adnotacje: 00:54:25 -00:55:25/
Powód przyjmuje leki przeciwbólowe w przypadku nasilenia dolegliwości bólowych. Bezpośrednio po wypadku przyjmował również leki przeciwzakrzepowe. Nie poniósł kosztów zakupu ortezy kolana ze względu na pełną refundację, jak również kosztów zakupu kul ortopedycznych, które zostały mu użyczone przez znajomego. Nie korzystał z balkonika.
/dowód: zeznania powoda: protokół k. 304 adnotacje: 00:57:30 -00:59:30/
Po opuszczeniu szpitala powód leżał w łóżku, a potem zaczął poruszać się przy pomocy kul łokciowych. Początkowo wymagał pomocy innych osób przy wszystkich czynnościach życiowych. Z upływem czasu stawał się coraz bardziej samodzielny. Nadal jednak wymagał pomocy przy niektórych czynnościach takich jak robienie zakupów, sprzątanie w domu i wokół domu, przynoszenie opału. Niezbędną opiekę otrzymywał początkowo od żony, a po jej wyprowadzeniu się z miejsca wspólnego zamieszkania, od najstarszego syna, matki oraz siostry B. S.. B. S. pomagała powodowi 2 -3 razy w tygodniu poświęcając na to 2 -3 godziny. Obecnie powód porusza się samodzielnie, ale utyka. Musi stosować stabilizator kolana. Wykonuje samodzielnie wszystkie czynności związane z codzienną egzystencją ale wolniej niż przed wypadkiem. Nadal nie jest w stanie wykonywać prac konserwacyjnych w domu, w którym mieszka.
/dowód: zeznania świadka B. S. k. 142 adnotacje: 00:33:45 -00:38:15, 00:41:05 -00:43:45, zeznania powoda: protokół k. 304 adnotacje: 00:44:45 -00:49:00, 00:43:40 -00:44:15, protokół k. 142 adnotacje: 00:57:15 -01:01:15/
Orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 11 lutego 2010 r. powód został zaliczony do znacznego stopnia niepełnosprawności powodującego niezdolność do pracy, potrzebę korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji oraz konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Orzeczenie zostało wydane na okres do 31 sierpnia 2010 r.
/dowód: orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z 11.02.2010 r. k. 32/
Orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 17 grudnia 2012 r. powód został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności uzasadniającego wykonywanie zatrudnienia warunkach pracy chronionej oraz potrzebę korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji. Orzeczenie zostało wydane na okres do 31 grudnia 2014 r.
/dowód: orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z 17.12.2012 r. k. 308 -308 odwrót/
W okresie od 1 stycznia 2010 r. do 31 sierpnia 2010 r. powód otrzymywał zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 153 zł miesięcznie. W okresie od 15 października 2010 r. do 31 października 2012 r. miał przyznany zasiłek stały w kwocie 285 zł miesięcznie z powodu niepełnosprawności. Od 17 grudnia 2012 r. powód otrzymuje zasiłek stały w wysokości 520 zł miesięcznie z powodu niepełnosprawności.
/dowód: decyzja (...) w R. z 23.02.2010 r. w aktach szkody, zaświadczenie (...) w R. z 23.05.2011 r. k. 43, zeznania powoda: protokół k. 304 adnotacje: 00:34:35 -00:35:00, 00:43:40 -00:44:15, protokół k. 142 adnotacje: 00:50:15 -00:52:10/
Powód ma wykształcenie zawodowe. Z zawodu jest zbrojarzem –betoniarzem. W chwili wypadku był zatrudniony w swoim zawodzie od ponad miesiąca na podstawie umowy zlecenia. Uzyskiwał dochody w wysokości 100 -120 zł dziennie oraz około 2 200 zł miesięcznie. Wcześniej okresowo pracował jako malarz pokojowy bądź jako zbrojarz –betoniarz. Przez okres dziesięciu lat pracował jako sprzedawca mebli do czasu likwidacji zakładu pracy. Utrzymywał żonę i troje dzieci wieku 13 lat, 7 lat i sześć miesięcy.
/dowód: zeznania świadka B. S. k. 142 adnotacje: 00:38:15 -00:38:55, 00:43:45 -00:45:15, oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania k. 33 -35, zeznania powoda: protokół k. 304 adnotacje: 00:28:55 -00:29:50, 00:37:30 -00:41:10, 00:43:40 -00:44:15, protokół k. 142 adnotacje: 00:48:15 -00:51:30, 00:56:30 -01:00:25/
Powód obecnie jest rozwiedziony. Żona powoda wyprowadziła się z miejsca wspólnego zamieszkania przed rozwodem i zamieszkała z innym mężczyzną. Po jej odejściu dwójka młodszych dzieci powoda została umieszczona w rodzinie zastępczej. Powód złożył czwarty wniosek o rozwiązanie rodziny zastępczej. Powód mieszka w domu jednorodzinnym z najstarszym synem, który obecnie ma 17 lat oraz swoją matką i pozostaje z nimi we wspólnym gospodarstwie. Powód nie pracuje. Utrzymuje siebie i syna z zasiłku stałego przyznanego ze środków pomocy społecznej oraz zasiłku rodzinnego w kwocie 106 zł.
/dowód: zeznania powoda: protokół k. 304 adnotacje: 00:26:40 -00:28:15, 00:29:50 -00:31:45, 00:34:00 -00:37:35, 00:53:00 -00:56:55, 00:43:40 -00:44:15, protokół k. 142 adnotacje: 00:48:15 -00:51:30, 00:56:30 -01:00:25/
W dniu 23 listopada 2009 r. powód zawiadomił o szkodzie (...) S.A. Oddział w Ł. w związku z umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawartą z samoistnym posiadaczem pojazdu marki R. nr rej. (...) i wezwał do zapłaty zadośćuczynienia w kwocie 30 000 zł. W dniu 20 stycznia 2010 r. powód wezwał ubezpieczyciela do zapłaty kwoty 7 560 zł tytułem zwrotu kosztów opieki za okres od 7.07.2009 r. do 31.01.2010 r. oraz przyznania z tego tytułu na przyszłość świadczenia w kwocie 1 080 zł miesięcznie (6h/dziennie x 6 zł/h). W dniu 11 lutego 2010 r. ubezpieczyciel przyznał powodowi zadośćuczynienie w kwocie 2 700 zł ustalone z uwzględnieniem jego przyczynienia się do powstania szkody w wysokości 80 %. W dniu 8 kwietnia 2010 r. ubezpieczyciel przyznał powodowi dalsze zadośćuczynienie w kwocie 6 300 zł oraz zwrot kosztów opieki za okres od 7 lipca 2009 r. do 26 sierpnia 2009 r. i od 3 września 2009 do 24 marca 2010 r. w kwocie 3 780 zł (252 dni x 6h/dziennie x 5 zł/h = 7 560 zł) ustalonych z uwzględnieniem przyczynienia się powoda do powstania szkody w wysokości 50 %. 21 czerwca 2010 r. powód wniósł odwołanie od decyzji ubezpieczyciela z 11 lutego 2010 r. i wezwał do zapłaty zadośćuczynienia w kwocie 80 000 zł, zwrotu kosztów opieki za okres od 6.07.2009 r. do 30.09.2009 r. w wysokości 5 504 zł (86 dni x 8 godz. dziennie x 8 zł/godz.) oraz za okres od 1.10.2009 r. do 31.12.2009 r. w wysokości 4 416 zł (92 dni x 6 godz. dziennie x 8 zł/godz.), zwrotu kosztów specjalnej diety w kwocie 1 350 zł (30 dni x 7,5 zł x 6 miesięcy) oraz przyznania renty na zwiększone potrzeby w wysokości 1 000 zł miesięcznie, poczynając od 1 stycznia 2010 r., obejmującą koszty opieki 720 zł miesięcznie (30 dni x 3 godz. x 8 zł), a nadto koszty dojazdów, leczenia, specjalnej diety itp. 23 lipca 2010 r. ubezpieczyciel przyznał powodowi dalsze zadośćuczynienie w kwocie 2 500 zł oraz zwrot kosztów opieki w kwocie 1 905 zł za okres od 24.03.2010 r. do 30 lipca 2010 r. (127 dni x 6h/dziennie x 5 zł/h = 3 810 zł) ustalonych z uwzględnieniem przyczynienia powoda w wysokości 50 %. 5 października 2010 r. ubezpieczyciel przyznał powodowi kwotę 5 500 zł tytułem dalszego zadośćuczynienia oraz zwrot kosztów opieki w kwocie 1 372,50 zł za okres od 1.08.2010 r. do 31 stycznia 2011 r. (183 dni x 3h/dziennie x 5 zł/h = 2 745 zł) stanowiących ½ pełnych kosztów opieki ze względu na przyczynienie powoda. 24 marca 2011 r. ubezpieczyciel zniósł przyczynienie powoda do powstania szkody i przyznał mu dodatkowo kwotę 15 000 zł tytułu zadośćuczynienia, kwotę 7 057,50 zł tytułem zwrotu kosztów opieki, a nadto kwotę 885 zł tytułem zwrotu kosztów opieki za okres od 1.02.2011 r. do 31.03.2011 r. (59 dni x 3h x 5 zł). W toku likwidacji szkody powód otrzymał również zwrot kosztów leczenia w łącznej kwocie 15,45 zł.
/dowód: dokumenty zawarte w aktach szkody: zgłoszenie szkody k. 1 -14, zgłoszenie dalszych roszczeń k. 22 -29, decyzja o przyznaniu odszkodowania z dnia 11.02.2010 r. k. 32, operat do szkody z dnia 8.04.2010 r. k. 39, decyzja o przyznaniu odszkodowania k. 40, odwołanie od decyzji z dnia 11.02.2010 r., decyzja z 23.07.2010 r., pismo z 23.07.2010 r. stanowiące uzasadnienie decyzji z 23.07.2010 r., decyzja z 5.10.2010 r., pismo z 4.10.2010 r. stanowiące uzasadnienie decyzji z 5.10.2010 r., decyzja z 23.07.2010 r. w aktach szkody, pismo z 24.03.2011 r./
Na skutek wypadku komunikacyjnego z dnia 16 czerwca 2009 r. powód doznał otwartego II ° złamania przezkłykciowego nasady i przynasady kości piszczeli lewej z raną okolicy przedniej goleni długości około 10 cm i złamania trzonu kości udowej lewej z przemieszczeniem. Otwarte złamanie wielodłamowe przezstawowe i przezkłykciowe bliższej nasady piszczeli lewej ze znacznym ograniczeniem ruchów kolana lewego na pograniczu z usztywnieniem, niestabilnością boczną lekkiego stopnia, niedużą koślawością pourazową kolana lewego, zniekształceniem powierzchni stawowej w wyniku obniżenia kłykci i skrócenia o 0,6 cm oraz zaburzenia osi typu koślawienia ok. 5 ° powoduje trwały uszczerbek na zdrowiu powoda w wysokości 30 %. Złamanie trzonu kości udowej lewej w 1/3 dalszej wygojone w poprawnym ustawieniu z dużymi zanikami uda i nieco goleni powoduje trwały uszczerbek na zdrowiu powoda w wysokości 15 %. Dyskomfort życiowy powoda spowodowany urazami można uznać za znaczny przez pierwsze 6 miesięcy. Przez następne 6 miesięcy stopień dyskomfortu powoda był umiarkowany, a potem i obecnie jest lekki z okresami nasilenia z powodu nieodwracalnych postępujących zmian zwyrodnieniowych i utrwalonej dysfunkcji ruchowej na pograniczu z usztywnieniem. Okresowo może nastąpić zaostrzenie dolegliwości kolana lewego z powodu przyspieszonego rozwoju zmian zwyrodnieniowych po przebytym złamaniu przezstawowym. Nie należy się spodziewać poprawy lub znacznego gwałtownego pogorszenia wydolności narządu ruchu z powodu zniekształceń powierzchni stawowej w wyniku obniżenia kłykci piszczeli i rozwoju większych zmian zwyrodnieniowych niż u zdrowych ludzi. Wynik czynnościowy jest zadowalający, głównie w sferze zdolności powoda do samodzielnego poruszania się, jednak zakresie ruchomości wynik jest zły, co jest związane z charakterem złamania typu wieloodłamowego na pograniczu ze zmiażdżeniem bliższej nasady z powierzchnią stawową piszczeli. Wynik statyczny poniżej poprawnego poziomu z powodu koślawienia i nierówności powierzchni stawowej piszczeli. Powód w przyszłości będzie wymagał dalszego leczenia ortopedycznego i rehabilitacyjnego z ewentualną alloplastyką kolana z powodu postępującej dysfunkcji w przebiegu zmian zwyrodnieniowych. Przez najbliższe około 10 lat alloplastyka nie będzie konieczna. Rokowania na przyszłość są niepewne z powodu liniowych pourazowych powikłań po złamaniu wielołamowym bliższego końca piszczeli z nieodwracalnym urazowym zniszczeniem chrząstki stawowej. Złamanie kości udowej zostało wygojone w zadowalającym (poprawnym) ustawieniu i z tego powodu nie należy się spodziewać istotnego kalectwa. Powód wymagał pomocy osób trzecich średnio osiem godzin na dobę przez okres 3 miesięcy, co jest typowe przy tego typu urazach. Jednak w miarę postępu zrostu to jest od września 2009 r. stopień uzależnienia powoda od innych osób stał się mniejszy i wynosił około 6 godzin dziennie przez okres kolejnych 3 miesięcy. Od początku 2010 r. kiedy stwierdzono zadowalającą użytkową wydolność lokomocyjną, powód stał się osobą samodzielną. Powód był całkowicie niezdolny do pracy przez okres jednego roku. W tym czasie zrost kości był niepełny i bez konsolidacji. Powód był osobą niepełnosprawną znacznego stopnia do 31 sierpnia 2010 r. Po tym okresie i obecnie jest nadal częściowo niezdolny do pracy zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji przez okres około 3 lat, a po tym czasie wskazane jest ponowne badanie i wydanie orzeczenia w przedmiocie niezdolności do pracy. Powód może poruszać się po schodach ale z problemami ze względu na usztywnienie stawu kolanowego, które jednak nie znajduje się w niekorzystnym położeniu. Powód nie może i nie będzie mógł dźwigać większych ciężarów. Będzie mógł pracować przy lżejszych pracach, ale w warunkach zakładu pracy chronionej. Koszty leczenia powoda były następujące: koszty zakupu leków przeciwzakrzepowych około 100 zł (25 zł miesięcznie przez okres około 4 miesięcy), koszt leków przeciwbólowych i osłonowych wynosi około 30 zł przez pół roku, koszt kortezy kolana 250 -280 zł przy 70 % refundacji NFZ, a w późniejszym okresie i na przyszłość 30 zł raz na kwartał. Koszt zakupu dwóch kul łokciowych wynosi około 60 -70 zł, a koszt zakupu balonika wynosi około 190 zł. Powód nie wymagał i nie wymaga specjalnej diety. W przyszłości z powodu większych zmian zwyrodnieniowych powód może potrzebować leków poprawiających stan chrząstki np. H. czy H. (1 na 3 lata), a koszt ich zakupu wynosi około 600 zł.
/dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu (...) k. 82 -83 odwrót, protokół k. 142, adnotacje: 00:06:10 -00:31:00/
Zachowanie powoda D. M. oraz kierującego motorowerem W. J. nie miało wpływu na zaistnienie wypadku z dnia 16 czerwca 2009 r. oraz związane z nim skutki. Z przeprowadzonej analizy czasowo –przestrzennej wynika, że podjęcie prawidłowych reakcji obronnych przez kierującego motorowerem w reakcji na powstały stan zagrożenia w czasie 1 s –(średniostatystyczny czas reakcji trzeźwego kierowcy) nie pozwoliłoby uniknąć wypadku. Na podstawie dostępnego materiału dowodowego można przyjąć, iż kierujący motorowerem Simson poruszał się stronę centrum R., prawidłowym, prawym dla swojego kierunku ruchu pasem ulicy (...). Dojeżdżając do skrzyżowania z ulicą (...) w tor jego ruchu wjechał pojazd marki R. (...), kierowany przez A. O.. Po zderzeniu oba pojazdy poruszając się ruchem płaskim (złożenie ruchu obrotowego i postępowego) przemieściły się do zabezpieczonych przez policję położeń powypadkowych. Na podstawie oszacowanego miejsca zderzenia pojazdów oraz ich powypadkowych położeń można przyjąć, że bezpośrednio przed zdarzeniem pojazd R. (...) poruszał się z prędkością około 12 km/h, a pojazd Simson z prędkością około 45 km/h. Konstrukcja zblokowanego układu napędowego z cztero –przełożeniową skrzynią biegów motoroweru Simson (biegi do jazdy do przodu) umożliwiała na przełożeniu nr 3 jazdę z prędkością około 45 km/h, przy uwzględnieniu, iż pojazdem poruszały się dwie dorosłe osoby. Jeżeli przyjąć, że motorower Simson bezpośrednio przed wypadkiem poruszał się ruchem jednostajnym z prędkością około 45 km/h, to w chwili wystąpienia stanu zagrożenia znajdował się w odległości około 25 m od miejsca zderzenia pojazdów. Całkowita droga niezbędna do zatrzymania pojazdu Simson z prędkości 45 km/h, przy założeniu czasu reakcji statystycznego kierowcy mającego obowiązek zachowania szczególnej ostrożności (1 s), wynosi 28 m. Całkowita droga niezbędna do zatrzymania pojazdu Simson z prędkości dopuszczalnej 50 km/h, przy założeniu czasu reakcji statystycznego kierowcy mającego obowiązek zachowania szczególnej ostrożności (1 s), wynosi 32 m. Kierujący motorowerem Simson nie miał zatem możliwości uniknięcia zderzenia z pojazdem R. przez hamowanie. Nie miał również możliwości podjęcia innych skutecznych manewrów obronnych umożliwiających uniknięcie wypadku. Bezpośrednią i zarazem jedyną przyczyną wypadku były błędy w technice i taktyce jazdy popełnione przez A. O. kierującą pojazdem marki R., która nie zachowała szczególnej ostrożności podczas wjeżdżania na skrzyżowanie i nie ustąpiła pierwszeństwa przejazdu pojazdowi marki S.. Alkohol znacząco wpływa na zdolność oceny sytuacji drogowej powodując w zależności do stężenia opóźnienie czasu reakcji i zaburzenia w psychomotoryce. Stężenie alkoholu we krwi wynoszące ponad 1 ‰ zaburza zdolność do prawidłowej reakcji nawet w nieskomplikowanych sytuacjach drogowych.
/dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji zdarzeń drogowych K. W. k. 248 -265, k. 287 -290/
Powiatowy Urząd Pracy w R. w dacie 14 stycznia 2013 r. dysponował jedną ofertą pracy dla osoby niepełnosprawnej w niepełnym wymiarze czasu pracy sprzątaczki z wykształceniem podstawowym. Na terenie powiatu (...) istnieje dziesięć zakładów pracy chronionej. Zakłady te zatrudniają osoby niepełnosprawne na stanowiskach: pracowników ochrony mienia, pracowników zajmujących się utrzymaniem czystości w obiektach oraz wokół obiektów (pielęgnacja zieleni, koszenie trawy, usuwanie skutków opadów i gołoledzi, obsługa kosiarek, odśnieżarek, automatów szorujących –zbierających), dozorcy, kierowcy, mechanika samochodowego, blacharza - za wynagrodzeniem wysokości 1 600 zł brutto.
/dowód: pismo PUP w R. z dnia 17.01.2013 r. k. 147, pismo PUP w R. z dnia 5.02.2013 r. k. 163, pismo (...) ZPCh w P. k. 194, pismo (...) Sp. z o.o. Oddział w R. k. 197, pismo (...). j.w. ZPCh w R. k. 198, pismo (...) Sp. z o.o. w P. k. 199, pismo Przedsiębiorstwa Usług Ochrony Mienia Sp. J. ZPCh w R. k. 200/
Z dniem 18 października 2012 r. nastąpiło przeniesienie całego majątku (...) S.A. na rzecz Towarzystwa (...) S.A. w W. w trybie art. 492 § 1 pkt 1 w zw. z art. 506 § 4 k.s.h.
/dowód: odpis z rejestru przedsiębiorców k. 226 -228 odwrót/
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Powództwo jest częściowo zasadne.
Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego powód doznał uszkodzeń ciała w postaci złamania otwartego II ° przezkłykciowego nasady i przynasady kości piszczeli lewej z raną okolicy przedniej goleni długości około 10 cm i złamania trzonu kości udowej lewej z przemieszczeniem na skutek wypadku komunikacyjnego z dnia 16 czerwca 2009 r.
Strona pozwana nie kwestionowała zasady swojej odpowiedzialności za skutki zdarzenia z dnia 16 czerwca 2009 r. w tym za szkodę poniesioną przez powoda. Spór w sprawie sprowadzał się zatem wyłącznie do kwestii wysokości bądź zasadności zgłoszonych roszczeń.
Na podstawie art. 445 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednia sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Podstawą zadośćuczynienia jest krzywda polegająca na cierpieniach fizycznych i psychicznych związanych z rozstrojem zdrowia. Art. 445 § 1 k.c. nie zawiera żadnych kryteriów, jakie należy uwzględniać przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, wobec czego kryteria te zostały wypracowane przez judykaturę. Spośród funkcji spełnianych przez zadośćuczynienie współcześnie na czoło wysuwa się funkcja kompensacyjna. Przyznana z tego tytułu suma pieniężna powinna wynagrodzić doznane przez poszkodowanego cierpienia fizyczne i psychiczne oraz utratę radości życia. Ma mu również ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć, dzięki czemu zostaje przywrócona, przynajmniej częściowo, równowaga, która została zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. Dla wysokości zadośćuczynienia jako świadczenia o charakterze kompensacyjnym, podstawowe znaczenie ma zawsze rozmiar doznanej krzywdy, który zależy od wielu czynników m. in. trwałości i skutków wypadku lub okresu trwania objawów chorobowych i ich nasilenia, stopnia cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywności i czasu trwania, nieodwracalności następstw uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (kalectwa, oszpecenia), rodzaju wykonywanej pracy, szans na przyszłość, poczucia nieprzydatności społecznej, bezradności życiowej, wieku poszkodowanego, jego osobistej sytuacji, w tym również jego przyszłych perspektyw życiowych. Znaczenie może mieć również stopień winy sprawcy szkody i odczucia jej przez poszkodowanego. ( por. wyroki SN z 12.04.1972 r., II CR 57/72, opubl. OSNCP 1972 nr 10 poz. 183; z 30.11.1999 r., I CKN 1145/99, niepubl., z 27.08.1969 r., (...), opubl. OSNCP 1970 nr 6 poz. 111; z 12.09.2002 r., IV CKN 1266/00, opubl. LEX nr 80272; z 13.03.1973 r., II CR 50/73, opubl. LEX nr 7228, z 9.11.2007 r., V CSK 245/07, opubl. (...) poz. 95).
Zważyć przy tym należy, że powyższe przesłanki mają jednak tylko walor ogólny i dlatego w każdej sprawie o wysokości zadośćuczynienia rozstrzygające znaczenie mają dopiero konkretne okoliczności dotyczące osoby poszkodowanej. Jedynie rozważenie zindywidualizowanych przesłanek stanowi właściwą podstawę określenia odpowiedniego w rozumieniu art. 445 § 1 k.c. zadośćuczynienia (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20.04.2006 r. IV CSK 99/05, nie publ., z dnia 9.11.2007 r. V CSK 245/07, opubl. (...) poz. 95, z dnia 13.11.2007 r. I CSK 384/07, opubl. Lex nr 351187, z dnia 5.12.2006 r. II PK 102/06, opubl. OSNP 2008/1 -2/11, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9.08.2006 r. I ACa 161/06, opubl. Lex nr 278433).
Określając wysokość zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez powoda Sąd uwzględnił charakter uszkodzenia ciała oraz jego skutki. Powód doznał ciężkiego urazu lewej kończyny dolnej polegającego na otwartym i wieloodłamowym złamaniu na pograniczu ze zmiażdżeniem bliższej nasady kości piszczeli podudzia i złamania trzonu kości udowej lewej z przemieszczeniem. Skutkiem urazu jest znaczne ograniczenie ruchów kolana lewego na pograniczu z usztywnieniem, jego niestabilność boczna lekkiego stopnia i nieduża koślawość pourazowa, zniekształcenie powierzchni stawowej w wyniku obniżenia kłykci i skrócenia piszczeli w wyniku kompresji o 0,6 cm, zaburzenia osi kończyny typu koślawienia ok. 5°, znaczne odwapnienie kośćca, postępujące zmiany zwyrodnieniowe z chondropatią pourazową kolana lewego, duże zaniki uda i części goleni lewej oraz blizna na ciele powoda stanowiąca trwałe i widoczne oszpecenie. Nastąpiło nieodwracalne urazowe zniszczenie chrząstki stawowej co wywołała w przyszłości przyśpieszony rozwój zmian zwyrodnieniowych, a w ich przebiegu zwiększenie dysfunkcji kolana i konieczność wykonania zabiegu alloplastyki kolana. Powód odzyskał zdolność do samodzielnego poruszania się, ale utyka, musi zakładać ortezę kolana oraz odczuwa bóle przeciążeniowo –wysiłkowe. W przyszłości nie należy się spodziewać poprawy wydolności ruchowej lewej kończyny dolnej. Opisane skutki urazu powodują trwałą niepełnosprawność powoda oraz trwały uszczerbek na jego zdrowiu w wysokości 45 %.
Leczenie urazu było długotrwałe i powikłane. Powód przebywał w szpitalu łącznie przez 27 dni. W tym czasie został poddany dwóm zabiegom chirurgicznym, w tym repozycji otwartej złamań obu kości, ze stabilizacją elementami metalowymi, które w późniejszym okresie wymagały usunięcia. Występujące powikłania powodowały konieczność długotrwałego leczenia w warunkach ambulatoryjnych, które będzie kontynuowane także w przyszłości.
Cierpienia fizyczne i psychiczne spowodowane doznanym uszkodzeniami ciała z pewnością były bardzo wysokie. Co najmniej przez okres sześciu miesięcy powód odczuwał dolegliwości fizyczne znacznego stopnia. Przez następne sześć miesięcy stopień dolegliwości bólowych był umiarkowany. W dalszym okresie i na przyszłość dolegliwości są lekkie z okresami nasilenia w przebiegu powikłań pourazowych.
Podkreślić należy, iż poważne uszkodzenia ciała, skutkujące długotrwałą niepełnosprawnością i ograniczeniem aktywności życiowej, powstały u osoby w wieku 40 lat, a więc stosunkowo młodej, co niewątpliwie wywołało znaczne cierpienia psychiczne. Powód będąc młodym i sprawnym mężczyzną, po wypadku musiał poruszać się w zaopatrzeniu ortopedycznym i był zdany na opiekę i pomoc innych osób, w tym ostatecznie także na pomoc niepełnoletniego syna przy podstawowych czynnościach życiowych przez okres co najmniej sześciu miesięcy. Utracił zdolność wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, mając na utrzymaniu żonę i troje małoletnich dzieci. Konsekwencją takiego stanu rzeczy stał się rozpad rodziny powoda to jest odejście żony i umieszczenie najmłodszych dzieci w rodzinie zastępczej, co dodatkowo zwiększyło zakres cierpień psychicznych powoda. Powód nie może przy tym oczekiwać jakiejkolwiek poprawy swojej sprawności w przyszłości. Przeciwnie może odczuwać uzasadniony niepokój o stan swojego zdrowia w związku z oczekiwanym przyśpieszonym rozwojem zmian zwyrodnieniowych i ich skutkiem w postaci postępującej dysfunkcji kolana lewego, które już obecnie znajduje się na pograniczu usztywnienia. Skalę cierpień psychicznych powoda obrazuje potrzeba wielokrotnego korzystania z pomocy psychologicznej, jak i pojawiające się okresowo znaczne pogorszenia nastroju psychicznego powoda.
Strona pozwana na etapie likwidacji szkody przyznała i wpłaciła powodowi zadośćuczynienie w łącznej kwocie 30 000 zł. W toku procesu powód domagał się zasądzenia dodatkowego zadośćuczynienie w kwocie 80 000 zł. Łącznie zatem powód określił należne zadośćuczynienie na kwotę 110 000 zł.
W ocenie Sądu w realiach niniejszej sprawy zadośćuczynienie w kwocie 110 000 zł, spełni swoją kompensacyjną funkcję. Uwzględnia wszystkie okoliczności obrazujące rozmiary znacznej krzywdy doznanej przez powoda, a tym samym będzie odpowiednie do wyrządzonej szkody. Przedmiotowa kwota w polskich realiach społeczno –gospodarczych z pewnością stanowi ekonomicznie odczuwalną wartość. Tym samym powinna wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne związane z uszkodzeniami ciała powoda i ich trwałymi skutkami oraz ułatwić powodowi przezwyciężenie ujemnych przeżyć, dzięki czemu zostanie przywrócona równowaga zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego.
Stosownie do treści art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego obowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Jak natomiast stanowi art. 444 § 2 k.c. jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia odpowiedniej renty.
W niniejszej sprawie powód domagał się zasądzenia od pozwanego odszkodowania obejmującego zwrot kosztów opieki osób trzecich za okres od 1 kwietnia 2011 r. do 31 sierpnia 2011 r. w kwocie 4 590 zł, a nadto renty z tytułu zwiększonych potrzeb, utraty zdolności od pracy oraz zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość w kwocie 900 zł miesięcznie poczynając od lipca 2009 r.
Naprawienie szkody obejmuje w szczególności zwrot wszelkich wydatków poniesionych przez poszkodowanego zarówno w związku z samym leczeniem i rehabilitacją (lekarstwa, konsultacje medyczne, protezy, kule, wózek inwalidzki itp.), jak i koszty opieki niezbędnej w czasie procesu leczenia oraz inne dodatkowe koszty związane z doznanym uszczerbkiem (np. przejazdów, wyżywienia). Zwiększenie się potrzeb poszkodowanego stanowi szkodę przyszłą, wyrażając się w stale powtarzających się wydatkach na ich zaspokojenie np. konieczność stałych zabiegów, rehabilitacji, specjalnego odżywania. Przyznanie renty z tytułu zwiększonych potrzeb na podstawie art. 444 § 2 k.c. nie jest uzależnione od wykazania, że poszkodowany te potrzeby faktycznie zaspokaja i ponosi związane z tym wydatki. Do przyznania renty z tego tytułu wystarcza samo istnienie zwiększonych potrzeb jako następstwa czynu niedozwolonego (por. wyrok SN z 11 marca 1976 r., IV CR 50/76, OSNCP 1977, nr 1, poz. 11). Prawo poszkodowanego w wypadku przy pracy do ekwiwalentu z tytułu zwiększonych potrzeb, polegających na korzystaniu z opieki osoby trzeciej, nie jest uzależnione od wykazania, że poszkodowany efektywnie wydał odpowiednie kwoty na koszty opieki. Okoliczność zaś, że opiekę nad poszkodowanym sprawowali jego domownicy, nie pozbawia go prawa żądania zwiększonej z tego tytułu renty uzupełniającej opartej na art. 161 k.z. (obecnie art. 444 § 2 k.c. –por. wyrok SN z 4 marca 1969 r. I PR 28/69, OSNCP 1969, nr 12, poz. 229).
Zgodnie z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodu określoną w art. 6 k.c., ciężar udowodnienia fakt spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Ponieważ strona pozwana nie przyznała twierdzeń pozwu dotyczących poniesionych wydatków na leczenie, zwiększonych potrzeb na przyszłość oraz utraty przez powoda możliwości uzyskiwania dochodów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu za pracę w jego zawodzie, rzeczą powoda reprezentowanego przez zawodowego pełnomocnika, było udowodnienie swoich twierdzeń.
Powód nie udowodnił, iż na skutek czynu niedozwolonego z dnia 16 czerwca 2009 r. zwiększyły się jego potrzeby w związku z koniecznością korzystania z opieki osoby trzeciej w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 31 sierpnia 2011 r.
Zgodnie z ustaleniami poczynionymi przez Sąd na podstawie dowodu z opinii biegłego z zakresu ortopedii i neurologii, której strona powodowa nie kwestionowała, zwiększone potrzeby powoda opieki osoby trzeciej utrzymywały się przez sześć miesięcy od daty wypadku, a od początku 2010 r. kiedy stwierdzono zadowalającą użytkową wydolność lokomocyjną powód stał się dość samodzielny i zdolny do samodzielnej egzystencji. Biegły odwołał się w tym zakresie do wskazań wiedzy medycznej w zakresie skutków przebiegającej prawidłowo konsolidacji odłamów kostnych po ich repozycji. Nie można oczywiście wykluczyć, iż powód incydentalnie może potrzebować pomocy innej osoby ze względu na charakter czynności bądź przeciążeniowe dolegliwości bólowe lewej kończyny dolnej, nie stanowi to jednak stałych potrzeb powodujących konieczność stałych, powtarzających się wydatków na ich zaspokojenie. W tym stanie rzeczy Sąd uznał za niezasadne żądanie zasądzenia jednorazowego odszkodowania z tytułu zwrotu kosztów opieki osoby trzeciej w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 31 sierpnia 2011 r.
Odnosząc się do żądania zasądzenia renty na zwiększone potrzeby stwierdzić należy, iż potrzeby związane z konieczną opieką osób trzecich w okresie pierwszych sześciu miesięcy po wypadku zostały zrekompensowane przez poprzednika prawnego strony pozwanej poprzez zapłatę jednorazowego odszkodowania w łącznej kwocie 15 000 zł. Zgodnie z ustalonym stanem faktycznym wymiar koniecznej opieki osób trzecich wynosił osiem godzin dziennie przez pierwsze trzy miesiące oraz sześć godzin dziennie przez kolejne trzy miesiące od daty wypadku, co łącznie stanowi 1 260 godzin ((90 dni x 8 h = 720 godzin)+ (90 dni x 6 h = 540 godzin)). Jeżeli nawet przyjąć za podstawę ustaleń stawkę 10 zł za jedną godzinę opieki wskazaną w pozwie, koszty niezbędnej opieki wyniosą 12 600 zł.
Ustalenia poczynione na podstawie dowodu z opinii biegłego potwierdzają konieczność stałego ponoszenia przez powoda kosztów zakupu lekarstw w kwocie około 30 zł miesięcznie. Kwota ta obejmuje koszty zakupu lekarstw przeciwzakrzepowych w kwocie 25 zł miesięcznie przez pierwsze cztery miesiące, koszt zakupu lekarstw przeciwbólowych w kwocie 5 zł miesięcznie przez pierwsze pół roku (30 zł przez pół roku), a w dalszym okresie koszty zakupu tego rodzaju lekarstw w wysokości 30 zł kwartalnie (10 zł miesięcznie) oraz koszty zakupu leków poprawiających stan chrząstki w wysokości 600 zł co trzy lata, co stanowi kwotę około 20 zł miesięcznie. Sąd dokonał pomniejszenia zasądzonej renty o kwotę 15,45 zł wypłaconą powodowi przez stronę pozwaną tytułem zwrotu kosztów leczenia, albowiem szkoda w tej części została naprawiona. Nieuwzględnienie powyższej okoliczności prowadziłoby do przyznania podwójnego odszkodowanie, co jest niedopuszczalne.
Żądanie zasądzenia renty z tytułu utraty zdolności do pracy okazało się częściowo zasadne. Powód był całkowicie niezdolny do pracy w okresie od daty wypadku do dnia 31 sierpnia 2010 r., a po tej dacie pozostaje osobą niezdolną do pracy zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Dochody, które powód mógłby uzyskać gdyby nadal świadczył pracę w zawodzie zbrojarza –betoniarza bądź malarza pokojowego należy określić na kwotę wynoszącą co najmniej 2 000 zł (art. 322 k.p.c.). Na podstawie całokształtu okoliczności sprawy przyjąć należy, iż powód uzyskiwał dochody z pracy świadczonej bez objęcia ubezpieczeniem społecznym oraz obowiązkiem podatkowym na skutek braku zgłoszenia przez pracodawcę. Powód nie ponosi odpowiedzialności za zaniechanie pracodawcy, a tym samym nie może ponosić negatywnych konsekwencji tego stanu rzeczy. Jest poza sporem, iż bezpośrednio przed wypadkiem powód ponosił koszty utrzymania pięcioosobowej rodziny, w tym trójki małoletnich dzieci. Z pewnością musiał zatem uzyskiwać w miarę systematyczne dochody na deklarowanym przez siebie poziomie wynoszącym 2 000 -2 500 zł miesięcznie. Gdyby nie doszło do uszkodzenia ciała powoda w wyniku wypadku komunikacyjnego, powód mógłby nadal uzyskiwać dochody na zbliżonym poziomie. Nie można również wykluczyć, iż podjąłby stałą i legalną pracę w jednym ze swoich zawodów.
Dla zobrazowania możliwości zarobkowych powoda wskazane jest odwołanie się w celach porównawczych do stawek przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W czerwcu 2009 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw wyniosło 3 287,88 zł (Dz.U.GUS.2009.7.50), co stanowi kwotę 2 358 zł netto. Natomiast w październiku 2013 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw wyniosło 3 834,17 zł (obwieszczenie Prezesa GUS z 19.11.2013 r.), co stanowi kwotę 2 737 zł netto. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w drugim kwartale 2009 r. wyniosło 3 081,48 zł (M.P. z 2013 r., poz. 904), co stanowiło kwotę 2 213 zł netto, a w trzecim kwartale 2013 r. wyniosło 3 651,72 zł miesięcznie (M.P.2009.52.747), co stanowi kwotę 2 610 zł netto. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w wojewódzkim (...) w trzecim kwartale 2009 r. wyniosło 2 933,79 zł (obwieszczenie Prezesa GUS z 27.11.2009 r. M.P. Nr 78, poz. 982), co stanowiło kwotę 2 111 zł netto, a w trzecim kwartale 2013 r.. wyniosło 3 558 zł miesięcznie (obwieszczenie Prezesa GUS z 29.11.2013 r.), co stanowi kwotę 2 546 zł netto.
Zgodnie z ustalonym stanem faktycznym powód był całkowicie niezdolny do pracy w okresie od 16 czerwca 2009 r. do 31 sierpnia 2010 r., a od 1 września 2010 r. pozostaje niezdolny do pracy zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji. Może natomiast wykonywać lżejsze prace fizyczne w warunkach zakładu pracy chronionej, szczególnie w pozycji siedzącej, a także takie, które wymagają krótkotrwałych okresów przemieszczania się i przyjmowania pozycji pionowej. Powód może i powinien zatem podjąć pracę w granicach zachowanej zdolności do pracy. Poszkodowany jest bowiem obowiązany do wykorzystywania zachowanej zdolności do pracy. Za uzasadnioną należałoby ocenić odmowę podjęcia pracy przez poszkodowanego, jeśli chodziłoby o pracę znacznie odbiegającą od jego kwalifikacji lub stwarzającą inne istotne trudności. Poza tym przy ustalaniu wysokości renty sąd powinien brać pod uwagę realną, praktyczną możliwość podjęcia przez poszkodowanego pracy w granicach zachowanej zdolności do pracy, a nie możliwość teoretyczną. Dlatego nie jest wykluczona sytuacja, w której poszkodowany otrzyma pełną rentę w wysokości utraconych zarobków, jakie mógłby osiągnąć, gdyby wypadek nie nastąpił, chociaż nie utracił całkowicie zdolności do pracy zarobkowej. Taka sytuacja zachodzi np. w razie utraty przez poszkodowanego w wieku przedemerytalnym, zdolności do wykonywania wyuczonej pracy fizycznej z równoczesnym znacznym ograniczeniem rodzajów wysiłków fizycznych, przy których nie zachodzą przeciwwskazania lekarskie i przy znacznym ograniczeniu podaży wolnych miejsc pracy specjalnie chronionej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10.10.1977 r., IV CR 36/77, OSNCP 1978, Nr 7, poz. 120).
Powód twierdząc, iż nie ma realnej możliwości wykorzystania zachowanej zdolności do pracy, powinien udowodnić swoje twierdzenia zgodnie z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodową wynikającą z art. 6 k.c. Powód nie przedstawił jednak dowodów na tę okoliczność. Samo ogólnikowe powoływanie się na trudną sytuację osób niepełnosprawnych na konkurencyjnym rynku pracy jest niewystarczające, tym bardziej, iż jak wynika z poczynionych ustaleń w miejscu zamieszkania powoda są dostępne oferty pracy dla osób niepełnosprawnych. Powód nie wykazał, aby podejmował próby zatrudnienia w jednym z dziesięciu zakładów pracy chronionej funkcjonujących na terenie powiatu (...) i okazały się one bezskuteczne z przyczyn niezależnych od niego. Powód nie wykazał nawet aby zarejestrował się na liście osób bezrobotnych w celu skorzystania z form wspierania zatrudnienia oferowanych przez urząd pracy. Zwrócić należy również uwagę, iż powód niewątpliwie nie jest osobą znajdującą się w wieku przedemerytalnym, jak również nie musiałby podejmować pracy znacznie odbiegającej od jego kwalifikacji. Przed wypadkiem wykonywał bowiem prace fizyczne, przy czym pracę malarza pokojowego jedynie po przyuczeniu praktycznym.
Zgodnie z poczynionymi ustaleniami powód wykorzystując zachowaną częściową zdolność do pracy mógłby uzyskać wynagrodzenie odpowiadające co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. Minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło: 1 317 zł brutto (984,15 zł netto) w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2010 r., 1 386 zł brutto (1 032,34 zł netto) w okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., 1 500 zł brutto (1 111,86 zł netto) w okresie od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., 1 600 zł brutto (1 181,38 zł netto) w okresie od dnia 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. oraz 1 680 zł brutto (1 237,20 zł netto) od 1 stycznia 2014 r.
Ponadto powód otrzymuje świadczenia z tytułu niepełnosprawności ze środków pomocy społecznej w kwocie 285 zł miesięcznie w okresie od 15 października 2010 r. do 31 października 2012 r. oraz w kwocie 520 zł miesięcznie poczynając od dnia 17 grudnia 2012 r.
Różnica między dochodami, które powód mógłby uzyskać gdyby nadal świadczył pracę w zawodzie zbrojarza –betoniarza bądź malarza pokojowego, a dochodami z tytułu zasiłku z pomocy społecznej dla osoby niepełnosprawnej z tytułu wykorzystania zachowanej częściowej zdolności do pracy wynosi: 1 016 zł we wrześniu 2010 r. (2 000 zł – 984 zł), 874 zł w październiku 2010 r. (2 000 zł – 984 zł – 142 zł (285 : 2), po 731 zł miesięcznie w okresie od 1 listopada 2010 r. do 31 grudnia 2010 r. (2 000 zł – 984 zł – 285 zł), po 683 zł miesięcznie w okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. (2 000 zł – 1 032 zł – 285 zł), po 603 zł miesięcznie w okresie od 1 stycznia 2012 r. do 31 października 2012 r. (2 000 zł – 1 112 zł – 285 zł), 888 zł w listopadzie 2012 r. (2 000 zł – 1 112 zł = 888 zł), 624 zł w grudniu 2012 r. (2 000 zł – 1 112 zł – 260 zł (520 zł: 2), po 299 zł miesięcznie w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. (2 000 zł – 1 181 zł – 520 zł), po 243 zł miesięcznie w okresie od 1 stycznia 2014 r. (2 000 zł – 1 237 zł – 520 zł).
Powód nie wykazał, iż na skutek doznanego uszkodzenia ciała nastąpiło zmniejszenie widoków jego powodzenia na przyszłość, co czyniło niezasadnym żądanie zasądzenia renty z tego tytułu.
Uwzględniając powyższą okoliczność oraz zasadność żądania renty z tytułu zwiększenia potrzeb do kwoty 30 zł miesięcznie, górną granicę żądania zasadzenia renty z tytułu utraty zdolności do pracy stanowiła kwota 870 zł miesięcznie (900 zł – 30 zł). Żądanie to okazało się zasadne w całości w zakresie renty z tytułu całkowitej niezdolności powoda do pracy to jest za okres od 1 lipca 2009 r. do 31 sierpnia 2010 r., a w zakresie renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy jedynie co do świadczeń za wrzesień i październik 2010 r. oraz za listopad 2012 r. W pozostałym zakresie żądanie było zasadne jedynie częściowo do wysokości utraconych dochodów przy wykorzystaniu zachowanej zdolności do pracy.
O odsetkach za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jednolity z dnia 8 lutego 2013 r. Dz.U. z 2013 r. poz. 392 ze zm.) oraz przy uwzględnieniu zasady, iż świadczenia odszkodowawcze zakładu ubezpieczeń są terminowe. Zakład nie pozostaje jednak w opóźnieniu co do kwot nie objętych "jego decyzją", jeżeli poszkodowany po jej otrzymaniu lub wcześniej nie określił kwotowo swego roszczenia (por. wyrok SN z 6 lipca 1999 r., III CKN 315/98 OSNC 2000/2/31/52).
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. W przypadku gdyby wyjaśnienie w terminie, o którym mowa w ust. 1, okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego. W terminie, o którym mowa w ust. 1, zakład ubezpieczeń zawiadamia na piśmie uprawnionego o przyczynach niemożności zaspokojenia jego roszczeń w całości lub w części, jak również o przypuszczalnym terminie zajęcia ostatecznego stanowiska względem roszczeń uprawnionego, a także wypłaca bezsporną część odszkodowania (art. 14 ust. 2).
W niniejszej sprawie powód zgłosił szkodę poprzednikowi prawnemu pozwanego w dniu 23 listopada 2010 r. określając roszczenie o zadośćuczynienie na kwotę 30 000 zł. W dniu 21 czerwca 2010 r. powód określił roszczenie o zadośćuczynienie na kwotę 80 000 zł oraz zgłosił roszczenie o przyznanie renty z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie po 1 000 zł miesięcznie poczynając od 1 stycznia 2010 r. W pozwie powód wniósł o zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 30 000 zł ponad wypłaconą już dobrowolnie przez ubezpieczyciela kwotę 30 000 zł oraz renty z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie po 900 zł miesięcznie poczynając od września 2011 r. Dalsze roszczenia to jest roszczenie o zadośćuczynienie w kwocie 50 000 zł oraz roszczenie o rentę z tytułu zwiększonych potrzeb poczynając od dnia 1 lipca 2009 r. oraz rentę z tytułu utraty zdolności do pracy poczynając od 1 lipca 2009 r. zostały zgłoszone piśmie zawierającym rozszerzenie żądania pozwu, które zostało nadane w urzędzie pocztowym w dniu 3 lipca 2012 r., przy czym zakładając normalny toku czynności strona pozwana mogła zapoznać się z tym pismem najpóźniej w dniu 10 lipca 2012 r., co pozwala uznać, iż zostało doręczone w tej właśnie dacie.
Termin spełnienia świadczenia określony w art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych może odnosić się tylko do roszczeń zgłaszanych ubezpieczycielowi po raz pierwszy – w niniejszej sprawie w pismach stanowiących zgłoszenie szkody oraz rozszerzenie żądania pozwu. Strona pozwana nie wykazała przy tym, aby ustalenie okoliczności niezbędnych do ustalenia jej odpowiedzialności albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe w tym terminie. Termin spełnienia roszczeń stanowiących wyłącznie rozszerzenie żądań zgłoszonych już uprzednio należało określić z uwzględnieniem treści art. 455 k.c. Jak stanowi ten przepis świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie, tzn. bez nieuzasadnionej zwłoki (w normalnym toku rzeczy). O tym, czy świadczenie zostało spełnione niezwłocznie, a zatem należycie, rozstrzygają okoliczności konkretnego przypadku, oceniane zgodnie z ogólną zasadą art. 354 k.c. Te zaś mogą być bardzo różne, związane z wszystkimi okolicznościami spełnienia świadczenia. W ocenie Sądu termin wynoszący 14 dni pozwalał stronie pozwanej na zajęcie stanowiska w przedmiocie dodatkowych żądań, stanowiących wyłącznie rozszerzenie zgłoszonych już uprzednio roszczeń.
W konsekwencji powodowi przysługują odsetki za opóźnienie w spełnieniu zasądzonych roszczeń według następujących zasad:
a. w zakresie zadośćuczynienia w kwocie 30 000 zł objętego żądaniem pozwu od dnia 26 lipca 2010r. (zgodnie z żądaniem pozwu), jako daty niewątpliwie przypadającej po upływie terminu określonego w art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poczynając od daty określenia żądania zadośćuczynienia na kwotę 80 0000 zł;
b. w zakresie zadośćuczynienia w kwocie 50 000 zł objętego rozszerzeniem żądania pozwu od dnia 25 lipca 2012 r.;
c. w zakresie renty z tytułu zwiększonych potrzeb od terminów płatności przypadających po dacie zgłoszenia to jest po lipcu 2012 r., przy czym renta za okres poprzedzający tę datę została skapitalizowana (37 miesięcy x 30 zł = 1 110 zł – 15,45 zł = 1 094,55 zł);
d. w zakresie renty z tytułu utraty zdolności do pracy od terminów płatności przypadających po dacie zgłoszenia to jest po lipcu 2012 r., przy czym renta za okres poprzedzający tę datę została skapitalizowana (16 miesięcy x 870 zł = 13 920 zł) + (731 x 2 = 1 462 zł) + (683 x 12 = 8 196 zł) + (603 x 7 = 4 221 zł);
Zgodnie z art. 189 KPC powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1970 r., III PZP 34/69 wyrażono pogląd, że w sprawie o naprawienie szkody wynikającej z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia zasądzenie określonego świadczenia nie wyłącza jednoczesnego ustalenia w sentencji wyroku odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości z tego samego zdarzenia (OSNCP 1970 z. 12, poz. 217). W uzasadnieniu uchwały wskazano, iż wykładnia funkcjonalna art. 189 KPC przemawia za przyjęciem interesu prawnego w ustaleniu, jeżeli istnieje jakaś obiektywna niepewność stanu prawnego. Przykładowo, interes taki może istnieć mimo możliwości dochodzenia świadczenia z danego stosunku prawnego, jeżeli z tego stosunku wynikają dalsze skutki, których dochodzenie w drodze powództwa o świadczenie nie jest możliwe lub nie jest na razie aktualne. Dotyczy to zwłaszcza szkód na osobie, gdyż szkody te nie zawsze powstają jednocześnie ze zdarzeniem, które wywołało uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia. Są one z istoty swej rozwojowe. Poszkodowany z reguły nie może w chwili wszczęcia procesu dochodzić wszystkich roszczeń, jakie mogą mu przysługiwać z określonego stosunku prawnego. Następstwa bowiem uszkodzenia ciała są z reguły wielorakie i zwłaszcza w wypadkach cięższych uszkodzeń wywołują niekiedy skutki, których dokładnie nie można określić ani przewidzieć, gdyż są one zależne od indywidualnych właściwości organizmu, osobniczej wrażliwości, przebiegu leczenia i rehabilitacji oraz wielu innych czynników. Swoistość szkód na osobie, które występują często po upływie dłuższego czasu, oraz nieprzekraczalny dziesięcioletni termin przedawnienia roszczeń majątkowych przemawiają za przyjęciem, że dochodząc określonych świadczeń odszkodowawczych powód może jednocześnie - na podstawie art. 189 KPC - domagać się ustalenia odpowiedzialności pozwanego za ewentualną szkodę, jaka może wyniknąć dlań w przyszłości. Takie rozstrzygnięcie zapobiega także trudnościom dowodowym związanym z upływem długiego czasu, ustalenie bowiem w sentencji wyroku odpowiedzialności dłużnika za szkody mogące powstać w przyszłości wiąże raz na zawsze sąd i strony, chyba że wyrok zawierający takie ustalenie zostanie obalony.
W wyroku z dnia 11 marca 2010 r. IV CSK 410/09 Sąd Najwyższy przyjął, iż także po wejściu w życie art. 442 1 KC powód dochodzący naprawienia szkody na osobie może mieć interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości (O.. L.).
Powód doznał ciężkiego urazu lewej kończyny, którego następstwa są wielorakie i mogą wywołać w przyszłości nowe skutki, których obecnie dokładnie nie można określić ani przewidzieć. Rokowania na przyszłość co do stanu zdrowia powoda nie są pewne z powodu liniowych pourazowych powikłań po złamaniu wieloodłamowym bliższego końca piszczeli, nieodwracalnego urazowego zniszczenia chrząstki stawowej oraz możliwych przyspieszonych zmian zwyrodnieniowych uzasadniających potrzebę kontynuowania leczenia ortopedycznego i rehabilitacyjnego z ewentualną alloplastyką kolana.
Z przedstawionych względów Sąd na podatnie art. 189 k.p.c. ustalił odpowiedzialność strony pozwanej za szkody na osobie powoda, które mogą powstać w przyszłości.
W pozostałym zakresie żądania pozwu podlegały oddaleniu jako nieudowodnione.
O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c., albowiem żądanie powoda zostało uwzględnione niemal w całości (95 %). Powód wygrał proces co do kwoty 90 800 zł (80 000 + 10 800 zł (900 zł x 12 miesięcy), co stanowi 95 % żądań pozwu po jego rozszerzeniu (80 000 + 4 590 zł +10 800 zł = 95 390 zł). W konsekwencji na stronie pozwanej spoczywa obowiązek zwrotu powodowi wszystkich niezbędnych kosztów procesu.
Niezbędne koszty procesu poniesione przez powoda stanowią kwotę 4 817 zł i obejmują wynagrodzenie pełnomocnika będącego adwokatem ustalone w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej na podstawie § 2 ust. 1 i 2 i 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. 461) ustalonej od pierwotnej wartości przedmiotu sporu czyli w kwocie 4 800 zł oraz wydatek w kwocie 17 zł w związku z koniecznością uiszczenia opłaty skarbowej od dokumentu stwierdzającego udzielenie jednego pełnomocnictwa. W ocenie niezbędny nakład pracy pełnomocnika powoda, a także charakter sprawy i wkład pracy pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia uzasadniał przyznanie wynagrodzenia pełnomocnika w żądanej wysokości odpowiadającej dwukrotnej stawce minimalnej. Postępowanie w sprawie trwało dwa lata i trzy miesiące. W jego toku pełnomocnik powoda składał liczne pisma procesowe, dowody z dokumentów mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, uczestniczył we wszystkich rozprawach, ustosunkowywał się do wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz pism procesowych strony pozwanej.
Sąd nie uwzględnił wniosku powoda o zwrot kosztów stawiennictwa pełnomocnika powoda na rozprawach w łącznej kwocie 3 194,70 zł, albowiem pełnomocnik powoda nie wykazał poniesienia kosztów w takiej wysokości, uwzględniając, iż na rozprawach był zastępowany przez adwokatów mających siedzibę kancelarii w P. bądź w Ł., a w jednym przypadku przez aplikanta radcowskiego zatrudnionego w jego kancelarii mającej siedzibę we W. i zarazem nie zostało wskazane jakimi środkami komunikacji pełnomocnicy substytucyjni odbywali podróże na rozprawy.
O obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od pozwu oraz pisma stanowiącego rozszerzenie żądania pozwu w łącznej kwocie 4 770 zł (95 390 zł x 5 % = 4 770 zł), od której powód został zwolniony oraz zwrotu wydatków Skarbu Państwa na koszty opinii biegłych sądowych w łącznej kwocie 1 634,70 zł (380 zł + 922,60 zł + 332,10 zł) Sąd rozstrzygnął w oparciu o treść art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) w zw. z art. 100 k.p.c. uwzględniając, iż strona pozwana ulegając przeciwnikowi w 95 % przegrała proces w całości.