UZASADNIENIE

W pozwie przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Starostę S. oraz przeciwko Gminie Miejskiej S., wniesionym do tutejszego Sądu w dniu 16 sierpnia 2012r powód Z. W. domagał się:

- stwierdzenia naruszenia swojego interesu prawnego poprzez pominięcie przysługującego powodowi prawa pierwokupu zajmowanego przez niego lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul.(...) w S.,

- stwierdzenia, że powodowi przysługuje prawo pierwokupu zajmowanego przez niego zakładowego mieszkania pracowniczego nr (...) przy ul. (...) w S.,

- zobowiązania Gminy Miejskiej S. do sprzedaży powodowi zajmowanego przez niego lokalu na warunkach preferencyjnych określonych w art. 4 ust. 8 ustawy o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości oraz innych ustaw obowiązujących w tym przedmiocie, w tym w art. 6 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa,

- nadania wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności w zakresie żądania zobowiązania gminy do sprzedaży lokalu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazywał, że zajmuje lokal mieszkalny nr (...) przy(...)w S., który otrzymał jako część wynagrodzenia za pracę w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w S.. Powód wskazywał, że nieruchomość, na której położony jest przedmiotowy lokal została przekazana przez Wojewodę (...) na mocy decyzji Wojewody nr (...)z dnia 26 sierpnia 1992r Gminie Miejskiej S. z pominięciem przysługującego powodowi prawa pierwokupu lokalu mieszkalnego. Roszczenie w tym zakresie powód opierał o przepis art. 21 ust. 7 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości. Wojewoda miał również, zdaniem powoda, niezgodnie z prawdą stwierdzić we wskazanej decyzji, że najmowane przez powoda mieszkanie przekazywane jest Miastu S. bez obciążeń prawami osób trzecich.

Powód wskazywał także, że Wojewoda nie uwzględnił przy nieodpłatnym przekazaniu mieszkania powoda Gminie Miejskiej S. przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000r o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa oraz ustawy z dnia 7 lipca 2005r o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości, przenosząc mieszkanie powoda do zasobów komunalnych, a tym samym pozbawiając powoda prawa pierwokupu, o którym mowa w art. 4 ustawy z dnia 7 lipca 2005r o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości.

Powód podkreślał, że przedmiotowe mieszkanie miało charakter zakładowy, tj. powstało m.in. ze środków zakładowego funduszu mieszkaniowego, zaś przyszli najemcy pracowali przy ich wznoszeniu oraz wnosili własny wkład budowlany. Środki ze sprzedaży tego rodzaju lokali powinny być z powrotem przeznaczane na zasilenie przedmiotowego funduszu, który w świetle przepisów o księgowości jest funduszem zewnętrznym, co przesądza o tym zdaniem powoda, że mieszkania otrzymane za pracę są własnością upoważnionego najemcy. Powód wskazywał, że ustawodawca nakazał osobie trzeciej, która nabyła zakładowe mieszkanie przenieść tytuł własności tego mieszkania na upoważnionego najemcę za opłatą nie wyższą niż 5% wartości rynkowej mieszkania, z odliczeniem wniesionej kaucji mieszkaniowej. Jego zdaniem, uzasadniają to także przepisy ustawy z dnia 12 października 1994r o zasadach przekazywania zakładowych budynków mieszkalnych przez przedsiębiorstwa państwowe. Powód podkreślał, posiłkując się orzecznictwem Sądu Najwyższego, że powoływane ustawy z lat 2000 i 2005 mają charakter retroaktywny, co ma zdaniem powoda istotne znaczenie w jego sprawie.

W dniu 19 października 2012r do akt sprawy wpłynęła odpowiedź na pozew pozwanej Gminy Miejskiej S., w której wniesiono o odrzucenie pozwu bądź oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew podniesiono m.in. że pozwana Gmina Miejska S. nabyło własność nieruchomości, na której znajduje się przedmiotowy budynek mieszkalny, na mocy decyzji Wojewody (...) z dnia 26 sierpnia 1992r, która została wydana w trybie przepisów ustawy z dnia 10 maja 1990r – przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych. Zdaniem pozwanej, przedmiotowa decyzja pozostaje w obrocie prawnym. Pozwana podniosła, że powód nie wykazał w pozwie żadnego naruszenia, które miałoby ewentualnie miejsce i było podstawą do wydania orzeczenia zgodnego z żądaniem powoda. Nie jest również możliwe ewentualne przywrócenie powodowi prawa pierwokupu przedmiotowego lokalu, ponieważ może ono mieć miejsce w przypadku procesu sprzedaży lokalu osobie trzeciej, a obecnie takie postępowanie nie toczy się (k. 37-38).

Na rozprawie w dniu 24 września 2013r powód popierał powództwo, zaś pełnomocnicy pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę S. i Gminy Miejskiej S. nie uznali powództwa i wnieśli o jego oddalenie ( stanowiska stron zarejestrowane na rozprawie w dniu 24 września 2013r – k. 231v).

Postanowieniem z dnia 17 grudnia 2012r Sąd Okręgowy w Siedlcach odrzucił pozew wobec pozwanej Gminy Miejskiej S. w części dotyczącej żądania stwierdzenia prawa pierwokupu lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...), położonego w S. przy ulicy (...) (k. 96-98).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 1 stycznia 1985 roku (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) zawarło z powodem umowę najmu lokalu mieszkalnego (zakładowego) numer (...), położonego w S. przy ulicy (...) (dowód : k. 14-16 umowa najmu, k. 17 pismo o przydziale mieszkania).

Powód Z. W. był pracownikiem (...) Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) od 18 października 1980 roku do 10 lipca 1996 roku na stanowisku kopacz-robotnik budowlany, dozorca, robotnik budowlany. Stosunek pracy uległ rozwiązaniu z powodu upadłości zakładu pracy ( dowód: k. 12 - świadectwo pracy).

W dniu 26 sierpnia 1992r decyzją Wojewody (...) nr (...) stwierdzono, na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 roku - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych w zw. z art. 5 ust. 1 tejże ustawy, nabycie przez Miasto S. własności nieruchomości, położonej w S. i oznaczonej nr ewidencyjnym (...), na której posadowiony jest budynek. W budynku tym znajduje się lokal mieszkalny zajmowany przez powoda (dowód : k. 43-44 decyzja Wojewody (...) ).

Decyzją nr (...) z dnia 30 marca 2010r Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji odmówił wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody (...) z dnia 26 sierpnia 1992r, stwierdzającej nabycie przez Miasto S. z mocy prawa, nieodpłatnie własności nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) ( dowód: decyzja nr (...) z dnia 30 marca 2010r – k. 39-40). Z kolei decyzją nr 444 z dnia 4 czerwca 2010r Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji utrzymał w mocy decyzję nr (...) z dnia 30 marca 2010r ( dowód: decyzja nr 444 z dnia 4 czerwca 2010r – k. 41-42).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo Z. W. nie było zasadne i nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd Okręgowy w Siedlcach postanowieniem z dnia 17 grudnia 2012r odrzucił wniesiony w niniejszej sprawie pozew w części odnoszącej się do roszczenia powoda o stwierdzenie (ustalenie) prawa pierwokupu lokalu mieszkalnego w zakresie, w jakim powództwo to skierowane było przeciwko Gminie Miejskiej S.. W tym zakresie sprawa była już przedmiotem rozpoznania Sądu Rejonowego w Sokołowie Podlaskim w sprawie I C 2/09 oraz Sądu Okręgowego w Siedlcach w sprawie V Ca 171/09, co stanowi w świetle brzmienia art. 199 pkt 2 kpc negatywną przesłankę procesową ( res iudicata).

Po stronie drugiego z pozwanych - Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę S., należy uznać za trafne argumenty pełnomocnika pozwanego w zakresie braku biernej legitymacji procesowej. Jak wynika bowiem z treści wyrażonego w pozwie oraz w toku postępowania sądowego stanowiska powoda, swoje roszczenie wobec obydwu pozwanych wywodzi on z treści art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości (Dz. U. z 2005 r., Nr 157, poz. 1315). Przedmiotowy przepis wskazuje, że „ (…) jeżeli w procesach przekazywania jednostkom, osobie fizycznej zajmującej to mieszkanie w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy na podstawie umowy najmu albo decyzji administracyjnej o jego przydziale przysługuje prawo pierwokupu tego mieszkania z zastrzeżeniem art. 5” . Roszczenie to, jak należy wywodzić z treści przepisu, przysługuje najemcy wobec aktualnego właściciela zajmowanego lokalu. Przepis ten nie podważa bowiem przejścia prawa własności na nową jednostkę, a jest jedynie ukierunkowany na umożliwienie najemcy, którego interes został przy wcześniejszym przeniesieniu uprawnień naruszony, nabycia lokalu po cenie preferencyjnej od aktualnego właściciela. Ma więc stanowić swego rodzaju rekompensatę za wcześniejsze naruszenie interesu prawnego. Jak wskazał w związku z powyższym Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 lutego 2008 roku w sprawie III CZP 147/07, OSNC 2009/3/40, w procesie o ustalenie naruszenia prawa, wszczętym przez najemcę lokalu mieszkalnego na podstawie art. 4 ust. 4 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r., o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości (Dz.U. Nr 157, poz. 1315) legitymowaną biernie jest tylko jednostka samorządu terytorialnego, na rzecz której Skarb Państwa zbył nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym. Po stronie pozwanej mogłaby występować więc jedynie Gmina Miejska S., jako nabywca nieruchomości od Skarbu Państwa. Powództwo w tym zakresie przeciwko Gminie Miejskiej S., zostało jednak już wcześniej prawomocnie osądzone. Zwrócić również należy uwagę, że zakres użytych w przepisie art. 4 ust. 1 powyższej ustawy pojęć przekazywania czy zbywania, nie obejmuje tzw. nabycia z mocy prawa, do jakiego doszło, i które zostało potwierdzone stosowną decyzją Wojewody (...). Decyzja została bowiem wydana w oparciu o przepisy art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 roku - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 1990 r., Nr 32, poz. 191) w zw. z art. 5 ust. 1 tejże ustawy, a więc miała charakter jedynie deklaratoryjny, tj. potwierdzała stan zaistaniały z mocy samego prawa. Okoliczności tej nie podważa to, że nabycie prawa stwierdza się w drodze decyzji administracyjnej, która jest niezbędna wyłącznie dla potwierdzenia prawa nabytego już z mocy ustawy. Istotą tej decyzji jest potwierdzenie, że konkretny podmiot nabył określone prawo z dniem wskazanym w przepisie art. 5 ust. 1 pkt 1 tejże ustawy, a więc odnosi się do ówczesnego stanu prawnego nieruchomości i nie rozstrzyga o stanie prawnym powstałym na skutek zdarzeń późniejszych, które mogły nastąpić po dniu wejścia w życie wskazanej wyżej ustawy (tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. w wyroku z dnia 21 lutego 2012 roku w sprawie SA/Wa 2234/11, LEX nr 1137351). Jak orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 stycznia 2008 roku w sprawie III CZP 136/07 (OSNC 2009/1/9) art. 4 ust. 1 ustawy zmieniającej ustanawia prawo pierwokupu na rzecz dotychczasowych najemców, zajmujących mieszkania zakładowe należące do przedsiębiorstw państwowych, państwowych osób prawnych lub innych państwowych jednostek organizacyjnych albo spółek handlowych, w których Skarb Państwa był podmiotem dominującym w rozumieniu przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi, jeżeli mieszkania te przestały być zakładowymi w procesach przekazywania jednostkom samorządu terytorialnego, likwidacji, zbywania, komercjalizacji, prywatyzacji lub upadłości. Ze sformułowania "proces przekazywania" mienia należącego do Skarbu Państwa jednostkom samorządu terytorialnego wynika, że chodzi tu czynności o charakterze administracyjnym, a więc o władczy sposób zadysponowania mieniem państwowym przez przekazanie go do zasobu mienia komunalnego. Tak więc wykładnia gramatyczna prowadzi do wniosku, że omawiany przepis nie obejmuje przypadków, w których samorząd terytorialny nabył własność mienia z mocy samego prawa, co m.in. przewidywał art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r., tym bardziej, że ustawa ta rozróżniała dwa sposoby nabycia własności przez gminy - z mocy prawa (art. 5 ust. 1 i 2 oraz art. 7 ust. 1) i w drodze przekazania gminom mienia państwowego służącego użyteczności publicznej, "jeżeli jest ono niezbędne do wykonywania ich zadań" (art. 5 ust. 3) albo jest "związane z realizacją ich zadań" (art. 5 ust. 4). Tak więc procedura przewidziana w art. 4 ust. 1 ustawy zmieniającej nie może mieć w niniejszym stanie faktycznym zastosowania. Ingerencja w stan wynikający wprost z ustawy, tj. powstały ex lege, przekraczałaby kompetencje Sądu, który powołany jest jedynie do orzekania na podstawie przepisów, nie mając możliwości jakiejkolwiek ingerencji w ich treść, co również stwierdził w powołanej uchwale Sąd Najwyższy. Wskazuje on, że „ z przepisów tych (ustawy z dnia 7 lipca 2005r) wynika, że prawo pierwokupu zastrzeżone w ust. 1 przysługuje tylko wtedy, jeżeli w procesach przekształceniowych naruszone zostało prawo najemcy do nabycia zajmowanego mieszkania albo jego interes prawny, przy czym naruszenie uprawnienia lub interesu prawnego tej osoby powinno być stwierdzone prawomocnym wyrokiem. Przyjęcie, że badanie naruszenia prawa lub interesu rozciąga się także na przypadki nabycia mienia przez gminę ex lege, prowadziłoby do tego, iż sąd mógłby badać legalność, a nawet celowości uwłaszczenia gmin, przewidzianego w ustawie z dnia 10 maja 1990 r., co należy uznać za niedopuszczalne”.

Wymaga również dodatkowego podkreślenia, że ustawa z dnia 7 lipca 2005 roku o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości - w art. 4 odnosi się bezpośrednio do ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa (Dz. U z 2001 r., Nr 4, poz. 24 ze zm.), a więc do ustawy, która reguluje kwestie zbywania mieszkań przez ściśle określone podmioty w niej wymienione. Ustawa ta, pomimo swojego retroaktywnego charakteru wyrażonego brzmieniem art. 4 i art. 3 ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości, nie obejmuje zatem swym zakresem przeniesienia własności nieruchomości stanowiących własność państwową, ogólnonarodową. Dotyczy wyłącznie przeniesienia prawa własności nieruchomości przysługującego przedsiębiorstwom państwowym. Do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. z 1989 r., Nr 3, poz. 11) jedynie Skarbowi Państwa mogło przysługiwać prawo własności mienia państwowego. Państwowe jednostki organizacyjne mogły do tamtej chwili uzyskać jedynie prawo zarządu konkretnym gruntem (mieniem) stanowiącym własność Skarbu Państwa, co następowało na podstawie ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami. Jak wskazał jednak Sąd Najwyższy w mającej moc zasady prawnej uchwale z dnia 18 czerwca 1991 roku w sprawie III CZP 38/91 – „zmiana art. 128 k.c. dokonana tą ustawą nie spowodowała przekształcenia przysługujących państwowym osobom prawnym - z mocy przepisów kodeksu cywilnego i ustaw szczególnych - uprawnień do części mienia ogólnonarodowego, pozostających w ich zarządzie w dniu wejścia w życie wymienionej ustawy. Przekształcenie zarządu, w odniesieniu do budynków, innych urządzeń i lokali znajdujących się na tych gruntach - w prawo własności, nastąpiło na podstawie ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464), a co do innych składników majątkowych (w prawo własności) nastąpiło na podstawie ustaw określających ustrój majątkowy państwowych osób prawnych. Oznacza to, że w chwili wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990 roku - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, co nastąpiło w dniu 27 maja 1990 roku, (...) Przedsiębiorstwu Budownictwa (...) nie mogło przysługiwać prawo własności nieruchomości oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), ani zlokalizowanych na niej budynków. Przedsiębiorstwo to nie mogło zatem przekazać własności tej nieruchomości, a zatem regulacja art. 4 ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości, pomimo jej retroaktywnego charakteru, nie mogłaby mieć zastosowania w okolicznościach przedmiotowej sprawy. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lutego 2011 roku w sprawie V CSK 526/10, LEX nr 794586, artykuł 4 ustawy z 2005 r. o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości dotyczy byłych mieszkań zakładowych, tj. mieszkań i lokali mieszkalnych w budynkach, które przed wejściem w życie art. 2 ustawy z 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości były w zarządzie przedsiębiorstw państwowych i stanowiły własność Skarbu Państwa, zaś po wejściu w życie tego przepisu stały się własnością przedsiębiorstw państwowych, a następnie w wyniku przekształceń własnościowych przeszły na własność innych podmiotów i przestały być mieszkaniami zakładowymi lecz nadal zajmowane były przez osobę fizyczną na podstawie umowy najmu lub decyzji administracyjnej o przydziale. W niniejszej sprawie taka sytuacja nie występuje. (...) S. nigdy nie było właścicielem przedmiotowej nieruchomości ani położonych na niej budynków. Dysponowało ono jedynie tą nieruchomością, przy czym brak informacji, co do podstawy tego dysponowania. Nie sposób domniemywać w tym przypadku zarządu nieruchomością, którego ustanawianie w świetle przepisów obowiązującej wówczas ustawy o gospodarce gruntami miało charakter ściśle sformalizowany, a który wykluczałby możliwość komunalizacji (patrz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie I SA/Wa 1196/11, LEX nr 1150672), a ponadto umożliwiałoby późniejsze nabycie przez przedsiębiorstwo odrębnej własności budynku, na mocy późniejszych regulacji prawnych. Faktyczne zarządzanie, czy dysponowanie nie było natomiast wystarczającym dla uniknięcia komunalizacji (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 maja 2011 roku w sprawie I OSK 1115/10, LEX 1080878).

Bezpodstawne są również twierdzenia powoda, że z racji obowiązywania powoływanych ustaw przyznających możliwość nabycia lokalu przy uzyskaniu bonifikaty do 95%, powód jest w jakiejkolwiek płaszczyźnie właścicielem (dominującym, większościowym - jak wskazuje powód) zajmowanego lokalu. Powyższe regulację stanowią bowiem jedynie podstawę do wyliczenia bonifikaty przy nabyciu prawa własności przez najemcę, który spełnia warunki przewidziane w ustawie, natomiast nie nadają same przez się najemcy uprawnień właścicielskich. Powód składając w niniejszej sprawie kopię umowy najmu z dnia 1 stycznia 1985 roku, wykazał w niniejszej sprawie wyłącznie uprawnienie wynikające z umowy najmu lokalu. Brak przy tym jakichkolwiek dowodów na to, że mieszkanie to otrzymał na własność w całości, czy częściowo jako ekwiwalent za pracę.

Chybionymi również były podnoszone przez powoda zarzuty dotyczące naruszenie przez Wojewodę (...) jego decyzją, przysługującego powodowi prawa pierwokupu wynikającego z art. 21 ust. 7 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. W dniu wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990 roku - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, przepis ten nie obowiązywał.

Na marginesie należy jedynie wskazać, że kierując do tutejszego Sądu przedmiotowe powództwo, powód nie dopełnił ponadto trzyletniego terminu przewidzianego dla jego wniesienia, a wynikającego z art. 4 ust. 7 ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości.

Powyższe względy są decydujące dla oddalenia powództwa o stwierdzenie naruszenia prawa pierwokupu i interesu prawnego powoda w przekazaniu nieruchomości – w stosunku do obu pozwanych, tj. Gminy Miejskiej S. i Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę S. oraz o ustalenie (stwierdzenie) prawa pierwokupu - w stosunku do pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę S..

Odnosząc się do drugiej części powództwa, a mianowicie zobowiązania do przeniesienia własności lokalu mieszkalnego przez Gminę Miejską S. na rzecz powoda z zastosowaniem preferencyjnej stawki, należy wskazać, że brak po temu jakichkolwiek podstaw prawnych. Jak wskazano we wcześniejszej części uzasadnienia, przepisy ustawy z dnia z dnia 7 lipca 2005r - o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości oraz ustawy z dnia 15 grudnia 2000r - o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa, nie znajdą w okolicznościach niniejszej sprawy zastosowania. Brak przy tym innych regulacji ustawowych, które nakładałyby na właścicieli lokali, w tym również tych będących w przeszłości nieruchomościami o charakterze zakładowym, zobowiązanie do przeniesienia ich własności na najemców. Nie stanowią tego rodzaju podstawy w szczególności przepisy powoływanej przez powoda ustawy z dnia 12 października 1994 roku o zasadach przekazywania zakładowych budynków mieszkalnych przez przedsiębiorstwa państwowe (Dz. U. z 1994 r., Nr 119, poz. 567 ze zm.), a zwłaszcza art. 9 ust. 2 tejże ustawy, na który wprost w toku postępowania powoływał się powód. Stanowi on bowiem wyłącznie podstawę do przydziału lokatorskiego prawa do lokalu w sytuacji, kiedy doszło do przejęcia budynku zakładowego od przedsiębiorstwa przez spółdzielnię mieszkaniową. W niniejszej sprawie do takiej sytuacji nie doszło. Celem powyższej ustawy było umożliwienie przedsiębiorstwom państwowym wyłączenia z ich majątku nieruchomości mieszkaniowych, których utrzymanie powodowało dla przedsiębiorstwa niejednokrotnie problemy natury finansowej, zaś ich zarządzanie problem natury faktycznej. Przedsiębiorstwa państwowe najczęściej nie były przygotowane do sprawowania faktycznego zarządu nieruchomością, tak pod względem finansowym jak i merytorycznym. Budynki mieszkalne wybudowane dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych załogi niszczały, zaś zła sytuacja na rynku mieszkaniowym powodowała konieczność ingerencji ustawowej państwa. Jak wskazano, przejście własności zabudowanej nieruchomości, na której znajduje się lokal powoda nastąpiło na mocy przepisów wcześniejszej ustawy, „uwłaszczającej” gminy w określonym zakresie. Fakt wcześniejszego przejścia własności tych nieruchomości z mocy prawa na gminy uniemożliwia zatem zastosowanie do nich regulacji ustaw późniejszych. W dniu wejścia w życie ustawy z 14 października 1994r, nieruchomość oznaczona numerem ewidencyjnym (...) w S., na której znajduje się lokal powoda, była już własnością gminy. Niemożliwym było zatem jej przekazanie przez przedsiębiorstwo państwowe na rzecz innych podmiotów. Podobnie wygląda relacja decyzji Wojewody (...) do pozostałych powołanych w niniejszym uzasadnieniu ustaw. Wojewoda (...) stwierdzając decyzją przejście własności nieruchomości z mocy prawa na Miasto S. nie mógł wziąć ich pod uwagę z prostej przyczyny - nie istniały one jeszcze w obrocie prawnym.

Na powyższym gruncie warto powołać wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 listopada 2012 roku w sprawie I Aca 539/12 (LEX nr 1236357), który stwierdził, że w aktualnym stanie prawnym zarówno prawo pierwszeństwa, jak i prawo pierwokupu nie jest źródłem roszczenia o zawarcie umowy przenoszącej własność lokalu. Z tego względu brak jest także podstaw do konstruowania roszczenia o zawarcie umowy przenoszącej własność lokalu, jako konsekwencji naruszenia prawa pierwszeństwa, czy też prawa pierwokupu. Wyrok ten podkreśla brak możliwości zobowiązania aktualnego właściciela nieruchomości do przeniesienia własności na osobę, której przysługuje prawo pierwszeństwa bądź pierwokupu, oraz którego prawo pierwszeństwa czy pierwokupu zostały naruszone, nawet w sytuacji gdyby uznać, że okoliczności niniejszej sprawy pozwalają zakwalifikować ją jako objętą regulacją art. 4 ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości. Ustawa ta w sytuacji naruszenia prawa pierwszeństwa czy pierwokupu daje jedynie możliwość uzyskania właściwego odszkodowania (art. 5 ust. 5 ustawy).

Okoliczność, że powód nie może w niniejszej sprawie skorzystać z prawa pierwokupu na preferencyjnych zasadach określonych w ustawach z dnia 7 lipca 2005r o zmianie niektórych ustaw dotyczących nabywania własności nieruchomości oraz ustawy z dnia 15 grudnia 2000r o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa, nie oznacza jednak całkowitego pozbawienia przywilejów wynikających z najmu mieszkania. Regulacje w tym zakresie zawiera bowiem obowiązująca ustawa o gospodarce nieruchomościami. Przepisy art. 34-36 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami stanowią wprost o takim uprawnieniu. Roszczenie z prawa pierwszeństwa ulegnie jednak konkretyzacji dopiero w momencie, w którym to właściciel, a więc gmina podejmie decyzję o sprzedaży lokalu mieszkalnego osobie trzeciej. Wówczas gmina powinna poinformować powoda o zamiarze sprzedaży i umożliwić powodowi kupno mieszkania, z uwzględnieniem przewidzianej regulacjami miejscowymi bonifikaty (art. 68 ust. 1 ustawy o gosp. nieruchomościami).

Powództwo w zakresie roszczenia o zobowiązanie pozwanej Gminy Miejskiej S. do przeniesienia prawa własności lokalu podlegało w związku z powyższym oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE