UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 23 września 2013r. Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził na rzecz wnioskodawcy L. K.kwotę 114 000 złotych zadośćuczynienia oraz 66 500 złotych odszkodowania z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania w sprawie Sądu Rejonowego K.w K. w okresie od dnia 2 października 2002r. do dnia 14 kwietnia 2004r., a w pozostałej części wniosek L. K.oddalił.

Apelacje od powyższego wyroku wnieśli - pełnomocnik wnioskodawcy oraz na niekorzyść wnioskodawcy prokurator.

Pełnomocnik wnioskodawcy zaskarżając orzeczenie w części oddalającej wniosek ponad kwotę 180 500 złotych zarzucił:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na przyjęciu, że wnioskodawca nie poniósł wyższej niż zasądzona szkody majątkowej pozostającej w bezpośrednim związku przyczynowym z wykonaniem tymczasowego aresztowania, gdy tymczasem zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w szczególności dokumenty z MOSIR Z. oraz zaświadczenie z Urzędu Skarbowego w C. wskazują, że żądanie zasądzenia kwoty 290 507 złotych tytułem odszkodowania na rzecz wnioskodawcy jest w pełni zasadne,

- obrazę art. 552 § 1 i 4 k.p.k. w zw. z art. 361 § 2 k.c. przez przyjęcie, że przy niesłusznym tymczasowym aresztowaniu obowiązek naprawienia szkody przez Skarb Państwa ogranicza się jedynie do części zarobków które nie były przeznaczone na konsumpcję,

- obrazę art. 445 § 1 i art. 448 k.c. przez zasądzenie niskiej w stosunku do krzywdy wnioskodawcy kwoty zadośćuczynienia,

- a nadto, z ostrożności procesowej, naruszenie art. 424 k.p.k. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia na jakiej podstawie Sąd przyjął , iż kwota 3 000 zł za jeden miesiąc stanowi różnicę pomiędzy sumą utraconych zarobków a kosztami utrzymania wnioskodawcy, bez odwołania się do jakichkolwiek dowodów potwierdzających tą okoliczność.

Stawiając powyższe zarzuty wniósł ten skarżący o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kwoty 250 000 złotych tytułem zadośćuczynienia oraz 290 507 złotych tytułem odszkodowania – a zatem łącznie o 360 007 złotych więcej niż zasądzono zaskarżonym wyrokiem.

Z kolei prokurator zaskarżając wyrok w całości na niekorzyść wnioskodawcy i zarzucając :

- obrazę przepisów prawa procesowego mogącą mieć wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 7 k.p.k. , art. 92 k.p.k. oraz art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez oparcie rozstrzygnięcia nie na wszystkich okolicznościach ujawnionych w toku postępowania sądowego, dokonaniu dowolnej oceny dowodów oraz nie wskazanie w uzasadnieniu wyroku wszystkich dowodów w oparciu o które dokonano ustaleń faktycznych

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku mający istotny wpływ na treść orzeczenia, a polegający na przyjęciu, że kwota zasądzonego zadośćuczynienia w wysokości 114 000 złotych jest adekwatna do krzywdy jakiej doznał wnioskodawca na skutek tymczasowego aresztowania, gdy tymczasem kwota ta jest rażąco zawyżona, a nadto błędne wyliczenie należnego odszkodowania w kwocie 66 500 złotych w oparciu o zawyżone dane podane przez wnioskodawcę i jego konkubinę oraz nieprawidłowe wyliczenie oszczędności jakie wnioskodawca mógł uzyskać

wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Spośród zarzutów ujętych w obu apelacjach jako trafne ocenić należało uwagi naprowadzone w apelacji prokuratora oraz częściowo korespondujący z nimi zarzut obrazy art. 424 k.p.k. zawarty w apelacji pełnomocnika wnioskodawcy , co w efekcie uczyniło koniecznym uchylenie zaskarżonego wyroku.

Zanim przedstawione zostaną okoliczności, które zadecydowały o potrzebie ponownego rozpoznania przedmiotowej sprawy, przypomnieć wypada – ze względu na stanowisko zajęte przez wnioskodawcę podczas rozprawy apelacyjnej - że podstawą dochodzenia zadośćuczynienia i odszkodowania była przesłanka z art. 552 § 4 k.p.k., a to związana z przyjętym w zaskarżonym orzeczeniu niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem wnioskodawcy w okresie od 2 października 2002r. do 14 kwietnia 2004r. , co wyniknęło z umorzenia postępowania ze względu na przedawnienie karalności czynu zarzuconego oskarżonemu.

Nie stwierdzono więc, aby tymczasowe aresztowanie L. K. stosowane było z naruszeniem unormowań ujętych w rozdziale 28 kodeksu postępowania karnego, nie doszło także do prawomocnego uniewinnienia oskarżonego, przy czym w kontekście wypowiedzi wnioskodawcy żalącego się na brak właśnie takiego zakończenia jego sprawy podkreślić trzeba, że przecież mógł on domagać się dalszego prowadzenia postępowania sądowego i zakończenia go rozstrzygnięciem co do zawinienia, z którego to uprawnienia jednak nie skorzystał.

Ponieważ w rozpatrywanej sprawie ocena niewątpliwej niesłuszności tymczasowego aresztowania L. K. związana była z rodzajem ostatecznego rozstrzygnięcia kwestii jego odpowiedzialności, a nie naruszeniem przepisów rozdziału 28 k.p.k. , winna ona uwzględniać całokształt wszystkich okoliczności zaistniałych do czasu rozstrzygnięcia wniosku.

Taka ocena nie została jednak przeprowadzona, a zaznaczyć wypada, że dla przyjęcia odpowiedzialności Skarbu Państwa za tymczasowe aresztowanie nie wystarcza samo stwierdzenie jego niesłuszności, lecz wymagane jest aby owa niesłuszność miała charakter nadto niewątpliwy, przy czym umorzenie postępowania jako podstawa dochodzenia roszczeń w trybie rozdziału 58 k.p.k. wprost wskazane będzie dopiero po planowanym z dniem 1 lipca 2015r. dodaniu art. 552 a § 1 k.p.k.

Aby uniknąć niejasności w toku przyszłego postępowania zaznaczyć wypada, że powyższe uwagi – wywołane wspomnianym stanowiskiem wnioskodawcy - nie mogą stanowić sygnału do ponownego rozstrzygania istnienia przesłanki niewątpliwej niesłuszności tymczasowego aresztowania L. K., co nie jest możliwe tak z uwagi na granice apelacji prokuratora jak i brak warunków do uznania zaskarżonego orzeczenia w tym przedmiocie jako rażąco niesprawiedliwego ( art. 440 k.p.k.).

Przechodząc już do problemu wysokości należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia stwierdzić zatem trzeba, że eksponowany przez L. K. brak prawomocnego uniewinnienia, w przedmiotowej sprawie nie może stanowić dolegliwości powiększającej krzywdę wnioskodawcę.

Taką okolicznością nie może też być długoletni okres oczekiwania przez wnioskodawcę na rozstrzygnięcie w jego sprawie – przyjęty w zaskarżonym wyroku jako wzmagający krzywdę i wpływający na powiększenie zadośćuczynienia - albowiem roszczenia z tego tytułu mogą być dochodzone na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, a nie w ramach unormowań z rozdziału 58 k.p.k.

Z drugiej strony nie można przyznać racji uwagom prokuratora w tym miejscu, w którym kwestionuje on uznanie za okoliczność wpływającą na wyższe zadośćuczynienie medialnego charakteru sprawy prowadzonej przeciwko wnioskodawcy.

Wnioskodawca przebywając w izolacji w ograniczonym zakresie mógł bronić swego dobrego imienia, a skoro był on osobą dość znaną w miejscu zamieszkania, i z tego powodu spotęgowane były negatywne przeżycia doznane przezeń w czasie pobytu w areszcie.

Od tej sytuacji odróżnić jednak trzeba treść informacji o sprawie prezentowanych przez niezależne media, co w dużej mierze pozostaje poza wpływem organów ścigania i z tej przyczyny nie może być brane pod uwagę przy określaniu wysokości zadośćuczynienia dochodzonego w trybie przepisów k.p.k.

W toku przyszłego postępowania należy zatem ponownie określić kwotę należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia ( wykorzystując przy tym wykładnię tego pojęcia wypracowaną na gruncie art. 445 § 1 i 2 k.c. ) , z wyłączeniem okoliczności związanej z okresem całego postępowania prowadzonego przeciwko L. K., przy jednoczesnym precyzyjnym odniesieniu się do faktycznego czasu pozbawienia wolności wnioskodawcy przez rok, 6 miesięcy i 12 dni, a nie przez pełnych 19 miesięcy.

Odnośnie wysokości zasądzonego wnioskodawcy odszkodowania jako trafne uznać należało zarzuty zawarte tak w apelacji prokuratora jak i pełnomocnika wnioskodawcy – acz wyprowadzone z odmiennej oceny kwoty przyznanego odszkodowania w kwocie 66 500 złotych – zwracające uwagę na niewskazanie w motywach zaskarżonego wyroku przyczyn, które zadecydowały o przyjęciu sumy 3 000 złotych miesięcznie jako różnicy pomiędzy utraconymi przez wnioskodawcę zarobkami a kosztami jego utrzymania.

Zawyżona przy tym zdaje się być kwota 500 złotych ustalona jako wartość otrzymywanej przez wnioskodawcę paczki w okresie jego tymczasowego aresztowania, przy uwzględnieniu dopuszczalnej wagi takiej paczki która nie może przekraczać 5 kg (art. 113a § 3 k.k.w. w zw. z art. 209 k.k.w.).

W toku przyszłego procesu – uwzględniając, że to na wnioskodawcy spoczywa ciężar dowodu i co do wysokości poniesionej szkody , dokonać należy dokładnych ustaleń odnośnie przeciętnej wysokości faktycznych dochodów osiąganych przez L. K. przed tymczasowym aresztowaniem.

Dopiero takie ścisłe ustalenia będą mogły stać się bazą do określenia wysokości szkody w rozumieniu art. 552 § 1 k.p.k., obejmującej różnicę między stanem majątkowym mogącym istnieć w razie niearesztowania wnioskodawcy w październiku 2002r., a stanem który zaistniał faktycznie w dniu odzyskania przezeń wolności w kwietniu 2004r.

Z tych wszystkich względów, ponieważ wymienione wyżej wskazania wymagają poczynienia szerokich dodatkowych ustaleń faktycznych, niezbędne okazało się uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE