UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 listopada 2011 r., sygn. akt IX U 1786/11, Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił odwołanie E. R. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 23 sierpnia 2011 r., którą organ rentowy odmówił wnioskodawczyni prawa do wcześniejszej emerytury:

Rozstrzygnięcie Sąd wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny sprawy:

E. R., (ur. (...)) w okresie od 02.01.1974 r. do 31.08.1991 r. była zatrudniona w W. (...) Spółdzielni Pracy w W.. Początkowo, w okresie od 02.01.1974 r. do 31.01.1977 r., wnioskodawczyni wykonywała obowiązki schematowca, tj. pracowała przy formowaniu wiązek kablowych w Zakładzie (...). Z dniem 01.02.1977 r. E. R. zostały powierzone obowiązki pracownika kontroli końcowej. Następnie, począwszy od 01.12.1978 r., wnioskodawczyni ponownie wykonywała pracę nakładacza przewodów na formatowaniu. Na okres od 04.11.1985 r. do 31.12.1986 r. E. R. została skierowana do pracy na terenie Niemiec celem przeszkolenia w zakresie kompletowania wiązek kablowych w urządzenia techniki łączności.

Obecnie wnioskodawczyni nie pozostaje w stosunku pracy.

Łączny staż ubezpieczeniowy E. R. na dzień 01.01.1999 r. wynosi 22 lata 6 miesięcy i 11 dni.

W dniu 08.08.2011 r. E. R. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. wniosek o emeryturę.

Decyzją z 23.08.2011 r. ZUS O/we W. odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury, podając, że nie udowodniła posiadania na dzień 01.01.1999 r. 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu.

Wnioskodawczyni słuchana przed Sądem podała, że była członkiem W. (...) Spółdzielni Pracy w W.. Wykonywała tam pracę nakładacza przewodów kablowych, pracowała również na stanowiskach lutowniczych przy lutowaniu wiązek kablowych. Była to praca zaliczana do prac wykonywanych w szczególnych warunkach, ale wnioskodawczyni nie była zatrudniona jako pracownik lecz przez cały czas wykonywania pracy miała status członka W. (...) Spółdzielni Pracy.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji w oparciu o art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227) oraz § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.) uznał, że wnioskodawczyni nie wykazała, że legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd stwierdził, że wprawdzie w spornym okresie od 02.01.1974 r. do 31.08.1991 r., wnioskodawczyni była zatrudniona w W. (...) Spółdzielni Pracy, gdzie wykonywała pracę w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu, jednakże praca ta wykonywana była w oparciu o umowę wynikającą ze statusu członka spółdzielni. Natomiast przywilej skorzystania z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę, z uwagi na wykonywanie tej pracy w warunkach szczególnych, dotyczy wyłącznie pracowników. Sąd uznał, że skoro wnioskodawczyni nie wykonywała swych obowiązków jako pracownik, lecz jako członek spółdzielni nie przysługiwało jej prawo do skorzystania z dobrodziejstwa wcześniejszego przejścia na emeryturę.

Z wyrokiem nie zgodziła się wnioskodawczyni, wywodząc apelację i zaskarżając wyrok w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 223 § 1 kpc w zw. z art. 328 § 2 kpc, przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i przeprowadzenie całkowicie dowolnej oceny dowodów, poprzez błędne przyjęcie przez Sąd, iż wnioskodawczyni świadczyła pracę w warunkach szczególnych w oparciu o zawartą umowę wynikającą ze statusu członka spółdzielni, w sytuacji gdy z zeznań wnioskodawczyni nie wynika, iż była ona członkiem spółdzielni, a nadto brak jest jakichkolwiek dokumentów potwierdzających, że E. R. była członkiem spółdzielni i osiągała z tego tytułu określone korzyści.

Wobec tak przedstawionych zarzutów strona skarżąca wniosła o zmianę wyroku Sądu I instancji, poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i ustalenie, że skarżąca wykonywała pracę przez okres 15 lat w warunkach szczególnych na podstawie umowy o pracę i przyznanie E. R. prawa do emerytury z dniem złożenia wniosku, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do Sądu I instancji do ponownego rozpoznania. Ponadto skarżąca wniosła o zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

Dodatkowo apelująca wniosła o dopuszczenie dowodu z zeznań wymienionych w apelacji świadków na okoliczność ustalenia okresu zatrudnienia skarżącej w W. (...) Spółdzielni Pracy w W., charakteru wykonywanej przez nią pracy, zakresu jej obowiązków, ustalenia wykonywania przez skarżącą pracy w szczególnych warunkach oraz zatrudnienia skarżącej na podstawie umowy o pracę.

Wobec tak przedstawionych zarzutów skarżąca wniosła o uwzględnienie apelacji i przyznanie jej prawa do wcześniejszej emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Przeprowadzone przez Sąd Okręgowy postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie, nie zasługuje na akceptację.

Spór w sprawie wymagał ustalenia, czy wnioskodawczyni spełnia warunki określone w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227) oraz § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.), a w szczególności, czy legitymuje się 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawczyni była zatrudniona w W. Spółdzielni Pracy w oparciu w oparciu o umowę wynikającą ze statusu członkostwa, a w związku z tym nie może ona skorzystać z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę, z uwagi na fakt, że uprawnienie to odnosi się tylko do pracowników.

Jednocześnie Sąd nie przeprowadził postępowania dowodowego, odnośnie charakteru pracy wnioskodawczyni stwierdzając ogólnikowo, iż wnioskodawczyni w okresie od 2.01.1974 r. do 31.01.1977 r., wykonywała obowiązki schematowca, tj. pracowała przy formatowaniu wiązek kablowych, następnie w okresie od 1.02.1977 r. do 30.11.1978 r. wykonywała obowiązki pracownika kontroli końcowej, a począwszy od 1.12.1978 r. wykonywała ponownie prace nakładacza przewodów na formatowaniu i prace te należą do pracy wykonywanych w warunkach szczególnych.

Sąd nie wyjaśnił także, na czym polegała praca przy formatowaniu wiązek kablowych, jak również nie ustalił, czy taki rodzaj pracy, podlega pod pojęcie pracy przy produkcji kabli, o której mowa w Wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.), w Dziale III dot. Prac w hutnictwie i przemyśle metalowym, pkt 88 (prace przy produkcji kabli).

Z ustaleniami Sądu I instancji nie sposób się zgodzić, albowiem są one całkowicie niewłaściwe.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że Sąd I instancji całkowicie niezasadnie przyjął, że wnioskodawczyni była związania z W. Spółdzielnia Pracy tylko i wyłącznie w oparciu o umowę członkostwa w Spółdzielni.

Spółdzielnie Pracy zatrudniały i zatrudniają pracowników, w oparciu o spółdzielczą umowę o pracę. Obowiązek taki wynika wprost z treści art. 182 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U.2003.188.1848 j.t.). Zgodnie z brzmieniem § 1 tego przepisu Spółdzielnia i członek spółdzielni mają obowiązek pozostawania ze sobą w stosunku pracy. Poza wyjątkami przewidzianymi w przepisach ustawy odmowa nawiązania stosunku pracy lub pozostawania w takim stosunku stanowi naruszenie istotnych praw i obowiązków wynikających ze stosunku członkostwa. Natomiast zgodnie z § 2 cytowanego przepisu, członek ma prawo do zatrudnienia stosownie do swoich kwalifikacji zawodowych i osobistych oraz aktualnych możliwości gospodarczych spółdzielni. § 3 stanowi natomiast, że stosunek pracy pomiędzy spółdzielnią a jej członkiem nawiązuje się przez spółdzielczą umowę o pracę.

Podkreślić również należy, że zgodnie z treścią art. 2 kodeksu pracy, pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Oznacza to, że pracownikami w znaczeniu kodeksowym są członkowie spółdzielni pracy zatrudnieni w nich na podstawie spółdzielczej umowy o pracę. Prawo spółdzielcze nie nazywa ich wprawdzie pracownikami, jednakże osoby te mają status pracowniczy w rozumieniu kodeksu pracy, zgodnie z postanowieniem powołanego wyżej art. 2 kodeksu pracy.

Natomiast członkowie innych spółdzielni, niż spółdzielnie pracy (m.in. rolniczych spółdzielni produkcyjnych) nie są pracownikami w rozumieniu art. 2, jeśli nie są w nich zatrudnieni na podstawie umów o pracę.

Wnioskodawczyni świadczyła pracę w oparciu o spółdzielczą umowę o pracę. Podkreślić należy, że znajdujące się w aktach osobowych wnioskodawczyni świadectwo pracy z dnia 30.08.1991 r., jak również wypowiedzenie umowy o pracę z dnia 29.07.1991 r., także potwierdzają fakt, że wnioskodawczyni świadczyła pracę w oparciu o spółdzielczą umowę o pracę. Oznacza to, że obok członkostwa w spółdzielni pracy, wnioskodawczyni pozostawała także jej pracownikiem.

W tym stanie rzeczy koniecznym, jest przeprowadzenie całego postępowania dowodowego, w celu ustalenia, czy charakter wykonywanej przez wnioskodawczynię pracy, w spornym okresie był w istocie pracą w warunkach szczególnych, a przede wszystkim czy była to praca związana z produkcją kabli.

Sąd I instancji w związku z przyjęciem błędnej koncepcji, co do przebiegu postępowania, nie ustalił bowiem charakteru zatrudnienia wnioskodawczyni. Nie wyjaśnił bowiem na czym polegała praca przy formatowaniu kabli.

Pojęcie to samo w sobie nie wyjaśnia, czy była to praca związana bezpośrednio z produkcją kabli, czy też była to produkcja innego rodzaju, odnosząca się do produkcji wiązek kablowych, półproduktów, czy też było to łączenie, przetwarzanie produktu finalnego. Koniecznym jest zatem przeprowadzenie, w tym zakresie, pełnego postępowania dowodowego.

Nadmienić należy, że wynik postępowania dowodowego w głównej mierze zależy od aktywności stron procesu, a w szczególności aktywności wnioskodawczyni. Zastosowanie znajduje bowiem zasada kontradyktoryjności procesu, która zakłada, że między stronami procesu toczy się spór i na nich ciąży obowiązek udowodnienia swoich racji. Na wnioskodawczyni ciąży więc ciężar dowodu, za pomocą którego winna ona udowodnić, że w istocie charakter wykonywanej przez nią pracy, pozwala na przyjęcie, że była to praca w warunkach szczególnych.

Dopiero po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w całości Sąd Okręgowy ustali, czy praca wykonywana przez wnioskodawczynię w oparciu o spółdzielczą umowę o pracę miała charakter pracy w szczególnych warunkach, czy też nie miała takiego charakteru.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny z uwagi na nierozpoznanie istoty sporu, w oparciu o treść art. 386 § 4 kpc, orzekł jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE