UZASADNIENIE

Powodowie O. i J. B. wystąpili przeciwko pozwanemu P. W. z pozwem o zobowiązanie go do złożenia oświadczenia woli przenoszącego na nich własność nieruchomości rolnych położonych we wsi M., D. i K., gm. B., składających się z działek o nr geodezyjnych (...)o łącznej powierzchni 10,61 ha w zakresie udziału po ¼ części na rzecz każdego z nich oraz ustalenie, że orzeczenie Sądu zastępuje te oświadczenie woli. Ponadto wnieśli o rozwiązanie umowy dożywocia zawartej dnia 9 marca 2001 r. w formie aktu notarialnego, Rep. A (...), podpisanego w Kancelarii Notarialnej Notariusza M. R. W. w B., której przedmiotem jest udział ½ we własności zabudowanej nieruchomości oznaczonej nr geodezyjnym (...), położonej we wsi D., gm. B. oraz o obciążenie pozwanego kosztami procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podnosili, że pozwany, który jest ich zięciem, po przekazaniu mu gospodarstwa rolnego, okazał im rażącą niewdzięczność, co uzasadnia powyższe roszczenia.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa na koszt powodów, uznając, że brak jest podstaw do jego uwzględnienia. Wskazał, że powodowie nie złożyli oświadczenia o odwołaniu darowizny, jak wymaga tego art. 900 k.c. Jednocześnie domagał się jednak rozliczenia poczynionych przez niego nakładów na sporną nieruchomość i w związku z tym podniósł zarzut zatrzymania nieruchomości (pismo pozwanego k. 180).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje.

W sprawie bezspornym było, że w dniu 9 marca 2001 r. J. B. wraz z żoną O. B. zawarli z ich córką E. W. (1) i jej mężem P. W. dwie umowy: umowę darowizny nieruchomości rolnych położonych we wsi M., D. i K., gm. Boćki, składających się z działek o nr geodezyjnych (...) o łącznej powierzchni 10,61 ha (§ 3 umowy) oraz umowę dożywocia której przedmiotem była zabudowana nieruchomość rolna oznaczona nr geodezyjnym(...), położona we wsi D., gm. Boćki (§ 5 umowy; umowa k. 17-22).

Bezspornym także było, że w pewien czas po podpisaniu umów, relacje pomiędzy darczyńcami i E. W. (1), a pozwanym zaczęły ulegać pogorszeniu z uwagi na nadużywanie przez niego alkoholu i wybuchy agresji pod jego wpływem, którą kierował wobec nich oraz swoich małżeńskich dzieci E. i G.. Zachowanie pozwanego z czasem stało się na tyle drastyczne, że wyrokiem Sądu Rejonowego w B. P.z dnia 2 marca 2011 r. ((...)) został skazany za przestępstwo znęcania się fizycznego i psychicznego nad wyżej wymienionymi, naruszenia czynności narządu organizmu J. B. na okres powyżej 7 dniu oraz naruszenia czynności organizmu E. W. (1) na okres poniżej 7 dni (czyn z art. 207 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.), a nadto za usiłowanie wymuszenia rozbójniczego w stosunku do J. i O. B. (czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k.), za co został skazany na karę pozbawienia wolności w wymiarze 1 roku i sześciu miesięcy z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 5 lat. W powyższym wyroku Sąd jednocześnie zobowiązał P. W. do opuszczenia lokalu wspólnie zajmowanego z pokrzywdzonymi, zakazał mu kontaktowania się z nimi oraz przebywania w miejscu zamieszkania pokrzywdzonych (odpis wyroku k. 15-16). Istotnym także jest, że w związku z powyższa sprawa, pozwany został tymczasowo aresztowany na okres od 15 listopada 2010 r. do 2 marca 2011 r. (do daty wyroku).

Następnie, w związku z zachowaniem męża, E. W. (1) pozwała go o rozwód z orzeczeniem jego winy za rozkład pożycia małżeńskiego. Prawomocnym wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2011 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku uwzględnił powództwo, rozwiązując związek małżeński E. i P. W. z winy pozwanego, pozbawiając go jednocześnie władzy rodzicielskiej i zakazując kontaktowania się ze wspólnymi dziećmi stron (wyrok k. 39-40 akt Sądu Okręgowego w/m (...)).

Z kolei wyrokiem Sądu Rejonowego w B. P.z dnia 28 marca 2012 r. ((...)), pozwany został skazany za wymuszenie rozbójnicze popełnione na szkodę jego żony E. W. (1) (art. 282 k.k.), za groźby karalne wobec żony oraz wobec teściów O. i J. B. (art. 190 § 1 k.k.) oraz za umyślne zniszczenie budynku mieszkalnego na posesji oznaczonej nr administracyjnym (...) (zabudowana nieruchomość o nr geodezyjnym (...) w D.) w ten sposób, że rozlał w kuchni oraz w korytarzu substancję ropopochodną, którą następnie podpalił, powodując straty w mieniu na około 60.000 zł (art. 288 § 1 k.k.). Ponadto, tym samym wyrokiem karnym, pozwany został skazany za inne przestępstwa przeciwko teściom i swojej byłej żonie, to jest za naruszenie zakazu przebywania w miejscu ich zamieszkania oraz zakazu kontaktowania się z E. W. (1). Za to wszystko wymierzono mu karę 3 lat pozbawienia wolności, którą do chwili obecnej odbywa. Apelacja wywiedziona przez pozwanego od powyższego orzeczenia, wyrokiem Sądu Okręgowego w B. z dnia 16 października 2012 r. ((...)) została uznana za oczywiście bezzasadną. (odpis wyroku Sądu Okręgowego k. 142).

Powyższe ustalenia faktyczne mają charakter obiektywny, gdyż wynikają z dokumentów urzędowych w postaci aktu notarialnego, aktów stanu cywilnego oraz wyroków sądów wydanych na skutek toczących się pomiędzy stronami lub z ich szeroko rozumianym udziałem postępowań – karnych i cywilnego, przy czym należy podkreślić, że zgodnie z art. 11 k.p.c., sąd w postępowaniu cywilnym związany jest ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa.

W konsekwencji pozostałe, zaoferowane przez strony dowody, głównie z zeznań świadków i przesłuchania stron, odnośnie sposobu zachowania pozwanego w stosunku do teściów, żony i dzieci, miały charakter jedynie uzupełniający, pomocniczy, przy czym za wiarygodne zostały uznane te, które zgodne były lub uzupełniały się z treścią ustaleń w/w prawomocnych wyroków karnych, to jest zeznania A. K. (e-protokół z dnia 19 lutego 2013 r., czas od 00:43:41), M. Z. (tamże, czas od 01:11:55), W. G. (tamże, czas od 01:26:18), J. S. (tamże, czas od 01:48:44), M. S. (e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., czas od 00:06:30, k. 243v), E. W. (1) (tamże, czas od 00:17:33) i E. W. (2) (tamże, czas od 00:28:46, k. 244). Świadkowie ci potwierdzili, że pozwany znajdując się pod wpływem alkoholu, był bardzo agresywny, był osobą konfliktową, z którą trudno było nawiązać porozumienie. W ich ocenie, J. B. ustępował zięciowi, nie wtrącał się w sprawy gospodarstwa, które przekazał pozwanemu i córce. Ponadto z zeznań W. G. – szwagra pozwanego wynika, że także on został pobity przez P. W., z kolei A. K. podała, że pozwany „najpierw skatował krowę, a później teścia”, co generalnie świadczy o jego skłonnościach do stosowania przemocy, nie tylko wobec najbliższej rodziny, w tym J. B., któremu zarzucał wtrącanie się i brak zadowolenia z czegokolwiek, co zrobił.

Zeznania pozostałych świadków: A. G. (1) siostry pozwanego (e-protokół z 19 lutego 2013 r., czas od 01:19:31), A. A. matki pozwanego (tamże, czas od 01:37:20), w których eksponowały one, że problem z alkoholem nie dotyczył tylko pozwanego, ale również rodziny powodów i żony pozwanego, z którymi P. W. miał spożywać alkohol, przy czym, także zgodnie z zeznaniami N. K. (e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., czas od 00:33:32), to E. W. (1), względnie powodowie byli inicjatorami nieporozumień i kłótni z pozwanym, w świetle prawomocnych wyroków skazujących pozwanego m.in. za notoryczne znęcanie się przez niego nad najbliższymi i teściami oraz podpalenie wspólnego domu, który stanowił dorobek życia jego teściów i ich jedyne miejsce zamieszkania aż do śmierci (zgodnie z umową dożywocia) nie są wystarczające, by przyjąć, że zachowanie pozwanego było w jakikolwiek sposób usprawiedliwione. Niezależnie od tego, fakty podawane przez tych świadków nie znajdują potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy, to jest ani w treści w/w wyroku rozwodowego, ani w zeznaniach pozostałych świadków, które Sąd z opisanych wyżej względów uznał za wiarygodne. Nadmienić należy, że wprawdzie orzeczenie rozwiązujące związek małżeński stron nie ma mocy wiążącej w rozumieniu art. 11 k.p.c., jednak koresponduje ono z treścią wskazanych wyroków skazujących i dlatego również jest punktem odniesienia Sądu orzekającego w niniejszej sprawie do oceny wiarygodności pozostałych zgromadzonych w niej dowodów i ostatecznie czynienia ustaleń faktycznych.

W większości bezsporne były także ustalenia odnośnie zakresu wykonanych przez pozwanego prac w przekazanym mu i jego żonie przez powodów majątku. I tak, w oparciu o niekwestionowane stanowisko pozwanego, Sąd ustalił, że ogrodził on posesję mieszkalną ogrodzeniem murowanym (podmurówka, brama, słupki, sztachety, przęsła metalowe), przy domu dobudował werandę, postawił wiatę, wymienił pokrycie dachowe domu, szczyty i okna, wewnątrz domu wykonał remont: przeniesiono łazienkę do innego pomieszczenia, położono nowa glazurę, wymieniono sanitaria na nowe (wanna, umywalka, sedes, prysznic), w miejscu, gdzie poprzednio była łazienka zrobiono pokój dziecięcy i zakupiono do niego szafę, wersalki, biurko. Ponadto wyremontowano pokój gościnny: wymurowano kominek, położono nową podłogę, ściany wyłożono płytą, pomalowano, zakupiono nowe meble, wylano posadzkę betonową w stodole, a ponadto na działce nr … posadził las (odpowiedź na pozew k. 60-61, pismo pozwanego k. 176-177). Powyższe zostało potwierdzone przez samego powoda (informacyjne wysłuchanie e-protokół z 19 lutego 2013 r., czas od 00:17:29 k. 222v) oraz świadków A. G. (e-protokół z 19 lutego 2013 r., czas od 01:23:54), W. G. (tamże, czas od 01:36:02), A. A. (tamże, czas od 01:45:21) , G. L. (tamże, czas od 01:59:02), M. S. (e-protokół z 13 marca 2013 r., czas od 00:13:40 k. 243v) i N. K. (tamże, czas od 00:34:15).

Pozwany podnosił także, że z własnych środków postawił nowy, drewniany garaż, jednak powód i świadek E. W. (1) zaprzeczyli temu, podając, że został on zbudowany przez J. B. (w/w zeznania). Ostatecznie, Sąd dał wiarę zeznaniom powoda i w/w świadka, ponieważ po złożeniu przez nich tych zeznań, pozwany ich nie kwestionował, ani też opinii powołanego w sprawie biegłego z zakresu szacowania nieruchomości A. G., w części, w której nie uwzględnił on garażu jako nakładu pozwanego na majątek przekazany aktem notarialnym z 9 marca 2001 r.

Sporna była natomiast wartość nakładów wobec dokonanego przez pozwanego spalenia części pomieszczeń domu i okopcenia innych oraz remontu wykonanego przez powodów i ich córkę E. W. (1) w celu usunięcia tych zniszczeń. Ponadto, nie ulegało wątpliwości, że w okresie gospodarowania na darowanym pozwanemu i jego żonie gospodarstwie, pobierał on pożytki, które, w związku ze zgłoszonymi wzajemnymi roszczeniami stron podlegały wycenie.

W zakresie wyceny przedmiotu darowizny, dożywocia, poniesionych na nie przez pozwanego nakładów oraz uzyskanych z darowanego majątku pożytków, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy z zakresu szacowania nieruchomości

I tak, biegły oszacował, że działka nr (...) warta jest 7.560 zł, nr (...) – 1.370 zł, nr (...) (działka leśna) 5.040 zł, w tym 1.790 zł wartość gruntu i 3.250 zł wartość drzewostanu, nr (...)– 57.060 zł, w tym 14.370 zł wartość gruntu rolnego, 23.410 zł wartość gruntu leśnego, 13.130 zł wartość drzewostanu olchy, 4.630 zł wartość drzewostanu sosny i 1520 zł wartość drzewostanu brzozy, nr (...) – 5.230 zł, w tym 3.830 zł wartość gruntu rolnego, 740 zł wartość gruntu leśnego, 630 zł wartość drzewostanu olchy, nr (...) – 15.150 zł, w tym 5.380 zł wartość gruntu rolnego, 3.480 zł wartość gruntu leśnego, 5.900 zł wartość drzewostanu sosny, 390 zł wartość drzewostanu brzozy, nr (...) – 25.000 zł, nr 300 – 4.010 zł i działki nr (...) zabudowanej domem mieszkalnym 104.350 zł. Skapitalizowaną łączną wartość prawa dożywocia dla J. i O. B., biegły oszacował na 72.000 zł. Wartość dokonanych przez niego nakładów: pokrycie dachu blacho dachówką powlekaną, obicie szczytów poddasza deską szalówkową, wykonanie tarasu, wykonanie kominka grzewczego w salonie, ogrodzenie części posesji płotem drewnianym , wykonanie posadzki betonowej na klepisku i inne prace rozbiórkowo – porządkowe biegły wycenił zaś na 12.608 zł, z kolei nakładów dotyczących nasadzeń leśnych na działce (...) wynoszą 6.150 zł, zaś na działce (...) – 390 zł. W sumie więc, w opinii biegłego, nakłady pozwanego na nieruchomość darowaną mu przez powodów wyniosły 18.348 zł.

Jednocześnie biegły oszacował, że wartość nakładów poniesionych przez powodów w związku z koniecznością wyremontowania domu po dokonanym przez pozwanego podpaleniu, wyniosła 19.559 zł i obejmowała wymianę podłóg i posadzki (panele podłogowe i pływki terakoty) na powierzchni 100 m2, remont ścian i sufitów (wymiana płyty gipsowo – kartonowej izolacji z wełny, malowanie dwukrotne) w zakresie 1000m3, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej (bez drzwi wejściowych), wymianę instalacji elektrycznej, oświetleniowej, gniazd wtykowych i siły, instalacji wodociągowej oraz inne prace rozbiórkowo – porządkowe.

Wartość pożytków pobranych przez pozwanego z gospodarstwa rolnego, biegły określił na 43.160 zł przy uwzględnieniu przeciętnego dochodu z pracy w gospodarstwie z jednego hektara przeliczeniowego oraz faktu, że był on współwłaścicielem tego gospodarstwa w ½ części (opinia k. 265-290).

Pozwany wniósł zarzuty do powyżej opinii, podważając prawidłowość jej wykonania i wniosków w niej zawartych w zakresie określenia wartości nieruchomości gruntowych i leśnych, przyjętych wartości surowca drzewnego, nakładów w postaci nasadzeń leśnych, nakładu w postaci przebudowania domu, w tym zmiany usytuowania łazienki i urządzenia tego pomieszczenia, pozostałych nakładów na nieruchomość i przyjętej wartości prawa dożywocia.

Oceniając wskazany dowód Sąd nie miał najmniejszych zastrzeżeń, co do jego wiarygodności i wartości dowodowej. Pomimo wniosków pozwanego w tym zakresie i wnoszonych zastrzeżeń fakt, iż został sporządzony przez osobę profesjonalnie zajmującą się szacowaniem i wyceną nieruchomości, dysponującą doświadczeniem zawodowym wpływa na wartość zawartych w opinii twierdzeń. Nadto w pisemnej odpowiedzi na zarzuty pozwanego biegły A. G. (4) (k. 337-339) skrupulatnie odniósł się do wszystkich zarzutów, podtrzymując w całości złożoną opinię podstawową. Zawarta w opinii i odpowiedzi na zarzuty pozwanego analiza wartości poszczególnych składników majątkowych, poczynionych nakładów, zarówno przez pozwanego, jak i przez strony po wywołanym przez niego pożarze oraz pobranych przez niego pożytków jest czytelna i logiczna i nie budząca wątpliwości, co do jej obiektywizmu. W szczególności należy wskazać, że do końca pozwany kwestionował operat szacunkowy biegłego w zakresie przebudowania domu i zmiany usytuowania łazienki, mimo, że zagadnienie to zostało szczegółowo wyjaśnione, zwłaszcza w odpowiedzi na zarzuty do opinii, a nadto wartość pobranych pożytków i poniesionych przez pozwanego kosztów utrzymania gospodarstwa, dokładnie omówionych w opinii podstawowej. Co istotne, opinię biegłego A. G. poparł także powołany w sprawie biegły z zakresu rolnictwa K. H. (1), wskazując, że zawiera ona odpowiedzi na wszystkie postawione przez Sąd w postanowieniu z dnia 27 marca 2013 r. pytania (pismo biegłego K. H. k. 343). Z tych powodów, Sąd na podstawie art. 227 k.p.c. oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Z treści podpisanego przez strony aktu notarialnego wynika, że zawarły dwie umowy: darowizny z zakresie nieruchomości rolnych położonych we wsi M., D. i K., gm. B., składających się z działek o nr geodezyjnych (...)o łącznej powierzchni 10,61 ha (§ 3 umowy) oraz umowę dożywocia, której przedmiotem była zabudowana nieruchomość rolna oznaczona nr geodezyjnym(...), położona we wsi D., gm. B. (§ 5 umowy; umowa k. 17-22). Dlatego sformułowane w pozwie roszczenia, muszą być rozważane w oparciu o przepisy regulujące każdą z tych umów.

Analizując, więc kwestię umowy darowizny, zgodnie z art. 898 § 1 k.c., darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. W myśl § 2 tego artykułu, zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu. A zatem, należy przyjąć, że w procesie o zwrot przedmiotu darowizny, z uwagi na jej skuteczne odwołanie z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego, sąd, z natury rzeczy ogranicza się do badania, czy zaszły okoliczności, wskazane przez darczyńcę w pisemnym oświadczeniu, o jakim mowa w przepisie art. 900 k.c., przy założeniu, że oświadczenie takie może być złożone również w pozwie. Wyrok uwzględniający powództwo w takim procesie ma bowiem charakter wyłącznie deklaratoryjny i jest wynikiem uznania, że, z uwagi na skuteczne odwołanie darowizny, po stronie obdarowanego powstał stan bezpodstawnego wzbogacenia kosztem majątku darczyńcy (por. wyrok Sadu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 czerwca 2013 r., I ACa 419/13, LEX nr 1353798).

W ocenie Sądu Okręgowego, powodowie wykazali, że w niniejszej sprawie zaistniały podstawy do odwołania uczynionej na rzecz pozwanego darowizny, to jest wykazali fakt jego rażącej niewdzięczności w stosunku do nich, zaistniały po wykonaniu umowy. W ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że rażąco niewdzięcznym jest zachowanie obdarowanego, które cechuje się znacznym nasileniem złej woli kierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 czerwca 2013 r., I ACa 221/13, LEX nr 1353604), jak również o rażącej niewdzięczności możemy mówić, kiedy mamy do czynienia z niewłaściwym zachowaniem obdarowanego wobec darczyńcy lub osób, z którymi łączy go szczególnie silna pozytywna więź emocjonalna, przy znacznym nasileniu złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy lub osobom jemu bliskim krzywdy lub szkody majątkowej. Chodzi przy tym o wysoce nieprzyzwoite zachowanie kierowane wprost do darczyńcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 5 kwietnia 2013 r., I ACa 52/13, LEX nr 1307398). Niewątpliwie ustalone w obu w/w wyrokach karnych skazujących pozwanego za przestępstwa umyślne przeciwko zdrowiu, przestępstwa znęcania się psychicznego i fizycznego nad powodami oraz ich córką, a żoną pozwanego i ich małoletnimi dziećmi i ostatecznie celowe podpalenie domu przekazanego pozwanemu i jego żonie w drodze równolegle zawarte umowy dożywocia, a stanowiącego dorobek życia powodów i ich jedynie miejsce zamieszkania, świadczą o jego rażącej niewdzięczności. Opisane wyżej zachowanie pozwanego jest w sposób oczywisty naganne, sprzeczne z normami moralnymi obowiązującymi w społeczeństwie oraz z normami prawnymi, a przy tym uporczywe i powtarzalne, stąd przyjęta ocena, nie wymaga, zdaniem Sądu, dalszego komentarza, czy argumentacji.

Mając na względzie powyższe, Sąd uznał, że odwołanie darowizny nieruchomości w postaci w/w działek gruntu w stosunku do pozwanego, nastąpiło skutecznie. Należy przy tym wskazać, że żadna ze stron nie podnosiła, by w sprawie zaistniały przesłanki negatywne z art. 899 k.c., a Sąd również się ich nie dopatrzył.

W sprawie nie ulegało też wątpliwości, że darowizna może zostać odwołana w stosunku jedynie do pozwanego, mimo, że uczyniono ją do majątku wspólnego pozwanego i jego małżonki E. W. (1) (art. 35 k.r.io.). Jak wynika bowiem z powyższych ustaleń faktycznych, prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku w dniu … ich małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód, co z kolei wywołało skutek w postaci ustania łączącej ich dotychczas bezudziałowej, wspólności majątkowej małżeńskiej. Od tej pory, każdy z małżonków może dysponować przypadającym na niego udziałem w ½ części (art. 43 k.r.io.) we współwłasności majątku. W konsekwencji, zgodnie z żądaniem pozwu oraz w oparciu o art. 64 k.c., Sąd uwzględnił powództwo w omawianym zakresie i zobowiązał pozwanego do złożenia oświadczenia woli przenoszącego własność w/w nieruchomości w zakresie przysługującego mu udziału ½ w ich własności na rzecz powodów.

Mając na względzie powyższe, Sąd orzekł jak w punkcie pierwszym wyroku, na mocy art. 898 § 2 i art. 64 k.c.

Przechodząc do kwestii roszczenia o rozwiązanie umowy dożywocia, należy wskazać, że zgodnie z art. 913 § 1 k.c., jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień. W myśl § 2 tego artykułu, w wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.

Na gruncie zacytowanych przepisów powszechnie akceptowany jest pogląd, że "cechą wspólną wszystkich zaszłości, jakie kwalifikują wypadek z art. 913 § 2 k.c., jako "wyjątkowy", jest krzywdzenie dożywotnika, agresja i zła wola po stronie jego kontrahenta, a nie samo negatywne nastawienie dożywotnika do kontrahenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 kwietnia 1997 r., III CKN 50/97, OSNC 1997, Nr 9, poz. 133 , wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 marca 2013 r., I ACa 25/13, LEX nr 1307391).

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie zachodzi wypadek wyjątkowy, o którym mowa w § 2 art. 913 k.c., uzasadniający rozwiązanie umowy dożywocia. Wprawdzie fakt, iż pozwany, który aktualnie przebywa w zakładzie karnym, po jego opuszczeniu nie zamierza mieszkać z powodami, a zatem nie będzie pozostawał z nimi w bezpośredniej styczności, lecz nieopodal wraz ze swoimi rodzicami w ich domu, stanowił podstawę do rozważań, czy nie byłoby zasadne orzeczenie tylko zmiany wszystkich lub niektórych uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień, przy zachowaniu umowy. Ostatecznie Sąd uznał jednak, że nasilenie złej woli ze strony pozwanego w stosunku do powodów było tak znaczne, a przy tym objawiające się w wielu krzywdach doznanych przez nich zarówno na ciele, jak i na duchu, że postawienie J. i O. B. przed perspektywą trwania z nim w jakimkolwiek stosunku prawnym wzajemnej zależności, nie daje się pogodzić ze skrajnie naganną moralnie postawą P. W. względem wyżej wyniesionych osób. Wola pozwanego zachowania nieruchomości, nawet mimo deklaracji, że nie zamierza on mieszkać w domu posadowionym na nieruchomości objętej umową dożywocia, w okolicznościach sprawy ma drugorzędne znaczenie.

Przyjmując zatem, że powodowie wykazali zaistnienie przesłanek z art. 913 § 1 i 2 k.c., Sąd orzekł jak w punkcie drugim sentencji wyroku.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. Stroną w całości przegrywającą proces, która, zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 98 k.p.c., winna ponieść jego koszty, jest pozwany. Aktualnie przebywa on w zakładzie karnym, gdzie obywa karę pozbawienia wolności, nie osiągając przy tym żadnych dochodów. Jednocześnie posiada on zadłużenie z tytułu nieopłaconych alimentów na kwotę 18.000 zł z należnymi odsetkami. Okoliczność ta, w ocenie Sądu, uzasadniała przyjęcie, że w sprawie zachodzi wyjątkowy przypadek, warunkujący odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu, zgodnie z art. 102 k.p.c.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE