UZASADNIENIE

Powód P. K. wnosił o zasądzenie od pozwanych Gminy K., E. K. i (...) S.A. w W. kwoty 30 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej oraz kwoty 50 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Powódka E. F. wnosiła o zasądzenie od pozwanych Gminy K., E. K. i (...) S.A. w W. kwoty 10 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej oraz kwoty 20 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Powódka T. B. wnosiła o zasądzenie od pozwanych Gminy K., E. K. i (...) S.A. w W. kwoty 10 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej oraz kwoty 20 000 zł wraz ustawowymi odsetkami od dnia 19 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

W uzasadnieniu wskazali, że źródłem dochodzonych przez nich roszczeń jest śmierć K. K. (1) – ojca powoda P. K. i rodzonego brata powódek E. F. i T. B..

W następstwie śmierci K. K. (1) doszło do naruszenia dóbr osobistych powodów, w postaci prawa do posiadania członka rodziny. Powodowie pozostawali w bliskich relacjach ze zmarłym, co pogłębiało ich cierpienie związane z jego odejściem. Fakt, iż tragiczna śmierć K. K. (1) miała charakter nagły i niespodziewany miał także znaczenie dla spotęgowania ich bólu i cierpienia.

Uzasadniając roszczenie odszkodowawcze powodowie wskazali, że to na K. K. (1) spoczywał ciężar utrzymania czteroosobowej rodziny. Ponadto zmarły udzielał wsparcia swoim siostrom dostarczając im płody rolne ze swego gospodarstwa. Po śmierci K. K. (1) jego rodzina popadła w niedostatek. W chwili obecnej jedynym źródłem utrzymania rodziny jest renta rodzinna wypłacana żonie zmarłego oraz renta socjalna powoda (k. 2 – 19).

Pozwana Gmina K. wnosiła o oddalenie powództwa w stosunku do niej oraz wnosiła o zasądzenie od powodów na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 70 – 73).

W uzasadnieniu swego stanowiska zakwestionowała podstawę swej odpowiedzialności oraz zakres roszczeń powodów.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. wnosił o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swego stanowiska pozwany zakwestionował legitymację bierną do występowania w niniejszym procesie. Wskazał, że łącząca pozwanego i Gminę K. umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej nie jest umową zawartą na rzecz osoby trzeciej, a zatem uprawnionym do żądania świadczeń z tej umowy jest wyłącznie Gmina K.. Podniósł ponadto, że nie jest to także umowa z kategorii obowiązkowego ubezpieczenia OC, a przez to żaden przepis ustawy nie daje uprawnienia powodom do dochodzenia roszczeń bezpośrednio od ubezpieczyciela.

Pozwany wskazał, że w dacie zdarzenia wywołującego szkodę brak było unormowania przyznającego powodom roszczenie o zadośćuczynienie za śmierć osoby najbliższej. Z ostrożności procesowej zakwestionował powództwo również co do jego wysokości, wskazując że dochodzone pozwem kwoty są nieadekwatne do cierpień wywołanych naruszeniem dóbr osobistych w postaci prawa do życia w rodzinie oraz poziomu życia powodów. W ocenie pozwanego brak jest także przesłanek by uznać, że na skutek śmierci K. K. (1) doszło do pogorszenia sytuacji materialnej powodów (k. 110 – 114).

Pozwana E. K. wnosiła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (k.119).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

E. K. pełniąc funkcję dyrektora Zespołu Szkół (...) w K., była osobą odpowiedzialną za bezpieczeństwo i higienę pracy.

W dniu 2 lipca 2008 roku zleciła zatrudnionemu w szkole na stanowisku konserwatora i palacza c.o. K. K. (1), mimo braku posiadania przez niego odpowiednich uprawnień, ścięcie gałęzi drzew lipy, w tym przechylonego wierzchołka lipy. W trakcie wykonywania tej czynności, K. K. (1) stracił równowagę i spadł z sześciometrowej drabiny na ziemię, uderzając plecami o asfalt, zaś karkiem o krawężnik. Na skutek rozległego urazu czaszkowo – mózgowego z ostrym krwiakiem podtwardówkowym i rozerwaniem móżdżku, K. K. (1) zmarł w dniu 9 lipca 2008 roku.

dowód: okoliczność bezsporna

Wyrokiem z dnia 7 maja 2009 roku, sygn. akt II K 44/09, Sąd Rejonowy w Sokółce, uznał E. K. za winną tego, że w dniu 2 lipca 2009 roku w K., będąc jako dyrektor w Zespole Szkół (...) w K. osobą odpowiedzialną za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełniła wynikającego stąd obowiązku w ten sposób, że zleciła nie posiadającemu wymaganych przepisami prawa uprawnień – pracownikowi szkoły K. K. (1), ścięcie gałęzi drzew lipy, w tym przechylonego wierzchołka lipy, w wyniku czego podczas ścinania wymienionego wierzchołka przy użyciu piły motorowej, K. K. (1) spadł z drabiny o wysokości 6,90, wskutek czego doznał obrażeń ciała w postaci licznych otarć naskórka, podbiegnięć krwawych na twarzy i głowie, na przedniej i tylnej powierzchni klatki piersiowej, na kończynach górnych i dolnych, złamania podstawy sklepienia czaszki, ostrego krwiaka podtwardówkowego prawostronnego z licznymi stłuczeniami mózgu w prawej półkuli, krwawienia podpajęczynówkowego, rozerwania lewej półkuli móżdżku, podbiegnięć krwawych mięśni międzyżebrowych po stronie lewej, złamania żeber po stronie lewej, krwi w jamie opłucnowej, rozerwania płata dolnego płuca lewego, a następnie po przewiezieniu do szpitala w dniu 9 lipca 2008 roku, na skutek rozległego urazu czaszkowo mózgowego z ostrym krwiakiem podtwardówkowym i rozerwaniem móżdżku K. K. (1) zmarł i za to na mocy art. 220 § 1 k.k. w zb. z art. 155 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. skazał ją zaś na mocy art. 155 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył jej karę roku i sześciu miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił tytułem próby na okres dwóch lat.

dowód: wyrok II K 44/09 SR w Sokółce.

W dacie zdarzenia Gmina K. korzystała z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na podstawie umowy zawartej z (...) S.A. w W., obejmującej swym zakresem szkody wyrządzone pracownikom ubezpieczonego powstałe w następstwie wypadku przy pracy w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pracodawcy. Limit odpowiedzialności w tym zakresie został ustalony na kwotę 100 000 zł (k. 138 – 141).

W chwili zdarzenia K. K. (1) miał 57 lat. Był żonaty, miał dwoje pełnoletnich, niepracujących dzieci. Pracował w Zespole Szkół (...) w K. Jego miesięczne wynagrodzenie wynosiło 964,26 zł netto. Ponadto posiadał gospodarstwo rolne o powierzchni około 4 ha oraz trudnił się kamieniarstwem. Z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego pobierał dopłaty unijne w kwocie ok. 2 400 zł rocznie. Tym niemniej wynagrodzenie za pracę było głównym źródłem utrzymania rodziny zmarłego. P. K. pobierał rentę socjalną w wysokości około 500 zł miesięcznie.

W środowisku lokalnym był uznawany za dobrego, sprawiedliwego i uczynnego człowieka. Był znany jako tzw. „złota rączka”, w związku z czym był często proszony o pomoc w drobnych naprawach. Zmarły chętnie udzielał pomocy wszystkim osobom, które się do niego o to zwracały.

Po śmierci K. K. (1), ZUS wypłacił żonie zmarłego jednorazowe odszkodowanie w kwocie 48 439 zł (k. 76), zasiłek pogrzebowy w wysokości 5 968 zł oraz świadczenie z tytułu niezdolności do pracy w kwocie 333 zł.

Pracodawca zmarłego wypłacił rodzinie zapomogę z funduszu socjalnego w wysokości 1 000 zł oraz odprawę pośmiertną w kwocie 1 414 zł.

Żonie zmarłego przyznano rentę socjalną w kwocie 1 875,97 zł brutto miesięcznie. Siostra w latach 2008 – 2010 pracowała. Obecnie pozostaje bez zatrudnienia.

P. K. nadal pobiera rentę socjalną, podejmuje się prac dorywczych, z których osiąga dochód w kwocie około 500 zł miesięcznie. Jego status majątkowy nie uległ zmianie. Powód zaprzestał prowadzenia gospodarstwa rolnego z uwagi na jego nieopłacalność.

Powód był bardzo związany z ojcem. Po jego śmierci stał się bardzo skryty. Mimo, że nie uzewnętrzniał swoich uczuć dla otoczenia widoczne było, że bardzo przeżywa tą stratę.

W dacie śmierci K. K. (1), E. F. i T. B. prowadziły odrębne od brata gospodarstwa domowe, miały mężów i dzieci.

E. F. nadal pracuje, osiąga wynagrodzenie za pracę w kwocie 1 181 zł netto miesięcznie. Jej mąż także pracuje a ponadto prowadzi działalność gospodarczą. Jego łączny dochód wynosi 2 483 zł miesięcznie.

T. B. w chwili śmierci brata pracowała. Obecnie, z uwagi na osiągnięcie wieku emerytalnego pobiera emeryturę w wysokości 1 623,86 zł. Wraz z mężem posiada oszczędności w kwocie 31 820 zł. Mąż powódki nie pracuje. Posiadaną przez siebie nieruchomość rolną przekazał w dzierżawę Agencji Nieruchomości Rolnych.

Przed śmiercią K. K. (1) świadczył siostrom pomoc wykonując na ich rzecz drobne prace domowe (naprawy, remonty). Powódki także pomagały bratu, m. in. w pracach polowych, za co otrzymywały od niego produkty rolne pochodzące z jego gospodarstwa. Relacje między zmarłym a jego siostrami były prawidłowe, tym niemniej życie każdego z nich koncentrowało się wokół spraw związanych z ich własnymi rodzinami.

dowód: zeznania powoda P. K. (k. 119 v – 120), powódki E. F. (k. 120 – 120v), T. B. (k. 120v – 121), pozwanej E. K. (k. 121 – 121v), świadków: R. T. (k. 198 – 199), A. B. (k. 199 – 201), W. B. (k. 201 – 202), L. F. (k. 202 – 203), M. J. (k. 203 – 204), K. K. (2) (k. 204), H. K. (k. 204), W. M. (k. 204 – 205), A. M. (k. 205), M. M. (k. 205), A. P.(k. 205 – 206), W. F. (k. 283 v – 284), decyzje (k. 47, 48), informację o jednorazowym odszkodowaniu wypłaconym członkom rodziny zmarłego pracownika (k. 76), zaświadczenie o wynagrodzeniu (k. 78), oświadczenia majątkowe (k. 80 – 87), polisę (k. 89 – 92), protokołu z przejęcia z dzierżawy nieruchomości rolnej (k. 136 – 137), informacja z ZUS (k. 236), informacja z Drugiego US w B. (k. 238 – 239), informacja z US w S. (k. 241), kserokopia zeznania podatkowego E. F. za rok 2010 (k. 280 – 282).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo było częściowo zasadne.

W sprawie nie ulega wątpliwości, że E. K. jest odpowiedzialna za zaistnienie zdarzenia z dnia 2 lipca 2009 roku, którego konsekwencją była śmierć K. K. (1) w dniu 9 lipca 2008 roku. Powyższe zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Sokółce z dnia 7 maja 2009 roku w sprawie II K 44/09.

Zgodnie z art. 11 k.p.c., ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego są natomiast wiążące dla sądu cywilnego co do okoliczności popełnienia przestępstwa.

Ustalając krąg podmiotów które ponoszą odpowiedzialność cywilną za powyższe zdarzenie, należało zwrócić uwagę na fakt, że E. K. pełniła wówczas funkcję dyrektora Zespołu Szkół (...) w K. i jako zwierzchnik K. K. (1) wydała mu polecenie ścięcia gałęzi drzew.

Organem prowadzącym Zespołu Szkół (...) w K., którego funkcję dyrektora sprawowała E. K. jest pozwana gmina. Tym samym no na niej spoczywa odpowiedzialność cywilna za skutki zdarzenia z dnia 2 lipca 2008 roku. Brak jest natomiast podstaw by odpowiedzialnością tą obciążyć E. K..

W związku z tym, że w dacie zdarzenia Gmina korzystała z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wynikającej z umowy zawartej z pozwanym (...) S.A. w W., odpowiedzialność za szkodę rozciąga się także na tego pozwanego.

Zgodnie z art. 805 k.c., art. 821 k.c., art. 822 k.c. ubezpieczyciel sprawcy szkody ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia.

Nie sposób podzielić stanowiska pozwanego (...) S.A., że dobrowolny charakter umowy odpowiedzialności cywilnej zawartej z Gminą K. wyklucza możliwość powodów bezpośredniego żądania pokrycia ich roszczeń od ubezpieczyciela (tzw. instytucja actio directa).

Faktem jest, że w przeszłości prawa osób trzecich wobec ubezpieczyciela, w którym sprawca szkody był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej odmiennie ujmowano w ubezpieczeniach OC dobrowolnych i obowiązkowych, zezwalając uprawnionemu na dochodzenie roszczenia bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń w ubezpieczeniach obowiązkowych i kategorycznie odmawiając mu tego prawa w ubezpieczeniach dobrowolnych. Kwestia dopuszczalności actio directa w dobrowolnych ubezpieczeniach OC została definitywnie rozstrzygnięta przez ustawodawcę w latach 90 XX wieku i obecnie poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń. Treść art. 822 § 4 k.c. przesądza niekwestionowaną dopuszczalność jego stosowania we wszystkich rodzajach ubezpieczenia OC.

Poszkodowany może zatem wystąpić przeciwko ubezpieczonemu, przeciwko ubezpieczycielowi lub przeciwko obu podmiotom jednocześnie. Ostatnia sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Spełnienie świadczenia przez któregokolwiek z pozwanych, powoduje że obowiązek zaspokojenia tego roszczenia przez drugiego pozwanego wygasa.

Ustalając zasadę odpowiedzialności pozwanych za zaistniałe zdarzenie Sąd nie zgodził się pozwanym (...) S.A., że dochodzone przez powodów roszczenie nie ma oparcia w przepisach prawa, gdyż śmierć K. K. (1) nastąpiła, zanim zaczął obowiązywać przepis art. 446 § 4 k.c., upoważniający członków najbliższej rodziny zmarłego do żądania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przepis ten został wprowadzony nowelizacją art. 446 k.c., dokonaną ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731), która weszła w życie 3 sierpnia 2008 roku, a więc po dacie zaistniałego zdarzenia. Zgodnie z ogólnymi zasadami prawa międzyczasowego nie może on mieć w sprawie zastosowania (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2009 roku, I PK 97/09, Lex nr 558 566 oraz z dnia 10 listopada 2010 roku, I CSK 248/10 niepubl.).

Nie oznacza to jednak, że powodom nie przysługuje możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę, która nastąpiła przed omawianą nowelizacją. Takie stanowisko zajął pozwany (...) S.A. wskazując że, wprowadzenie art. 446 § 4 k.c. nie powinno być rozumiane w ten sposób, że w dotychczasowym stanie prawnym art. 448 k.c. nie mógł stanowić podstawy przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. Takie stwierdzenie oznaczałoby, że chwila, w której zaszło zdarzenie będące źródłem szkody, decydująca - zgodnie z wyborem ustawodawcy - o możliwości zastosowania art. 446 § 4 k.c., rozstrzygałaby definitywnie o istnieniu lub braku istnienia uprawnienia do uzyskania zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby bliskiej, bez względu na rodzaj tej krzywdy. Prowadziłoby to do radykalnego zróżnicowania sytuacji osób, które doznały krzywdy o podobnym charakterze, nawet w krótkich odstępach czasu, co jest trudne do zaakceptowania.

W uchwale z dnia 22 października 2010 roku (III CZP 76/10, Lex nr 604152), Sąd Najwyższy wyraził bowiem pogląd, poparty przekonywującą argumentacją, zgodnie z którym najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła wskutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku (podobnie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 roku, III CZP 32/11, OSNC 2012/1/10, Biul. SN 2011/7/9, Lex 852341 i wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 roku r., IV CK 307/09, niepubl.).

W uzasadnieniu tego stanowiska Sad Najwyższy wskazał, że katalog dóbr osobistych określony w art. 23 k.c. ma charakter otwarty. Ochrona przewidzianą w art. 23 k.c. i art. 24 k.c. objęte są wszelkie dobra osobiste rozumiane jako pewne wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym są uznawane za doniosłe i zasługujące z tego względu na ochronę. Do katalogu dóbr osobistych należy np. pamięć o osobie zmarłej , tradycja rodzinna, więzi rodzinne i emocjonalne między członkami rodziny, które stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny (art. 18 i art. 71 Konstytucji RP), a więc powinny być objęte ochroną przewidzianą w art. 23 k.c. i art. 24 k.c. (wyrok Sadu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2010 roku, IV CSK 307/09, OSNC-ZD 201 0/3/91).

W świetle powyższego Sąd uznał, że śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dóbr osobistych osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie i rodzi poczucie krzywdy. Osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna zatem wykazać istnienie tego rodzaju więzi stanowiącej jej dobro osobiste i podlegające ochronie. Podobnie jak zadośćuczynienie z art. 446 § 4 k.c., tak roszczenia z art. 448 k.c. mają bowiem charakter fakultatywny. Nie muszą być zatem uwzględnione, nawet mimo zaistnienia głównej przesłanki jaką jest śmierć osoby bliskiej.

W ocenie Sądu powódki E. F. i T. B. nie wykazały, by śmierć brata stanowiła naruszenie dóbr osobistych powódek w zakresie wymagającym stosownej gratyfikacji finansowej. Wynikające z pokrewieństwa więzi między powódkami a zmarłym, siłą rzeczy były osłabione z uwagi na fakt, że każde z nich posiadało własne rodziny, własne problemy wokół których koncentrowało się ich życie. Okoliczności, że utrzymywali ze sobą kontakty, spotykali się podczas wspólnych uroczystości, czy też świadczyli sobie pomoc w bieżących sprawach dnia codziennego, świadczą jedynie o tym, że relacje rodzinne między nimi były prawidłowe. Nie stanowią natomiast dowodu na to, że były na tyle silne iż ich zerwanie w związku ze śmiercią K. K. (1) były przyczyną silnego cierpienia psychicznego, poczucia osamotnienia, które mogą zostać załagodzone jedynie w formie materialnej.

Zasadne natomiast było żądanie zadośćuczynienia na rzecz powoda P. K.. Mimo tego, że powód nie potrafił ubrać w słowa swych przeżyć w związku ze śmiercią ojca, a także przedstawić ich wzajemnych relacji, w ocenie Sądu łącząca ich więź była bardzo silna. Wynikało to także z zeznań zawnioskowanych w sprawie świadków.

Sąd przy ustalaniu na podstawie art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. wysokości należnego powodowi zadośćuczynienia, miał na uwadze że jego celem jest kompensata doznanej krzywdy, tj. złagodzenie cierpienia wywołanego śmiercią osoby bliskiej oraz pomoc osobie pokrzywdzonej w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym rzeczywistości. Na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie potrafił znaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego. Każdy przypadek powinien być ponadto oceniany przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy.

Oceniając rozmiar i intensywność krzywdy według miar obiektywnych, zdaniem Sądu adekwatną z tego tytułu jest kwota 40 000 zł. W pozostałym zakresie, roszczenie jako wygórowane podlegało oddaleniu.

Oddaleniu w całości jako niezasadne podlegały roszczenia odszkodowawcze zgłoszone przez powodów.

Odmiennie niż roszczenie z art. 446 § 4 k.c., roszczenie o odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego było przedmiotem regulacji art. 446 § 3 k.c. od początku obowiązywania kodeksu cywilnego. W judykaturze i doktrynie ukształtowało się stanowisko, że chociaż należy przy zasądzaniu tego odszkodowania uwzględniać całokształt okoliczności wpływających na sytuację życiową najbliższych zmarłego, to jednak kompensata ta ma służyć naprawieniu szkody majątkowej.

Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., obejmuje niekorzystne zmiany bezpośrednio w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego, jak też zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które rzutują na ich sytuację materialną. W ramach ustalenia rozmiaru szkody uwzględnia się zatem takie czynniki niewymierne jak np.: utratę oczekiwanego wsparcia na przyszłość (nie tylko materialnego), cierpienie związane z utratą osoby bliskiej i związane z tym osłabienie aktywności życiowej oraz motywacji do przezwyciężania trudności życia codziennego. Podstawą przyznania odszkodowania z przepisu art. 446 § 3 k.c. jest „znaczne pogorszenie sytuacji życiowej”, a więc nie tylko obecnej sytuacji materialnej lecz także utrata realnej możliwości polepszenia warunków życia i realizacji planów życiowych. Pogorszenie musi mieć charakter obiektywny i wynikać ze śmierci osoby najbliższej. Decydujące nie są subiektywne odczucia pośrednio poszkodowanego, ale kryteria obiektywne. Wobec dodania § 4 do art. 446 k.c., będącego podstawą prawną do naprawienia krzywdy wyrządzonej śmiercią członka rodziny, § 3 tego artykułu może być podstawą prawną do kompensaty jedynie szkody majątkowej (por. wyroki SA w Białymstoku z dnia 25 lipca 2013 r. sygn. akt I ACa 292/13 oraz z dnia 6 listopada 2013 r., sygn. akt I ACa 474/13). Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 29 marca 1994 r. (I ACr 758/93, Wokanda 1994/8 str. 52), podkreślił że celem odszkodowania przyznanego na wyżej wymienionej podstawie ma być zrekompensowanie rzeczywistego znacznego pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego, nie może być ono natomiast źródłem wzbogacenia się tych osób.

W ocenie Sądu powodowie nie wykazali, by w związku ze śmiercią K. K. (1) doszło do znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej.

Mimo tego, że to na K. K. (1) spoczywał obowiązek utrzymania żony oraz niepracujących dzieci. Sytuacja materialna rodziny po jego śmierci nie uległa pogorszeniu. Świadczenia z tytułu renty rodzinnej pobieranej przez W. K.przewyższają dochody ze stosunku pracy osiągane przez zmarłego. Śmierć ojca w żaden sposób nie wpłynęła także na dochody P. K.. Nadal pobiera on rentę socjalną, do której uprawniony był jeszcze za życia K. K. (1). Dodatkowo podejmuje się prac dorywczych z których także czerpie dochody. O stosunkowo dobrej sytuacji powoda świadczy także fakt, że zaprzestał on prowadzenia gospodarstwa rolnego z uwagi na nieopłacalność. Skoro sytuacja materialna rodziny K. jest tak niekorzystna, jak zostało to przedstawione w pozwie, rzeczą naturalną jest by wykorzystać wszelkie możliwe środki by ten stan poprawić, chociażby poprzez prowadzenie produkcji rolnej przynajmniej na własny użytek.

Fakt, że siostra powoda – J. K. nie pracuje, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia o roszczeniu P. K. w tym zakresie. Jak wynika z dokumentów załączonych do sprawy, J. K. pracowała w latach 2008 – 2010. Tym samym, fakt że w chwili obecnej pozostaje bez zatrudnienia nie ma związku ze śmiercią K. K. (1).

Sytuacja życiowa powódek E. F. i T. B. kształtowała się w oderwaniu od osoby zmarłego K. K. (1). Ich byt w żaden sposób nie był zależny od pomocy brata. Jak wynika z materiału dowodowego sprawy sytuacja materialna T. B. jak i E. F. jest stabilna. Obie powódki posiadają własne źródło utrzymania w postaci emerytury bądź wynagrodzenia za pracę. Mąż E. F. pracuje oraz prowadzi własną działalność gospodarczą. Obie kobiety posiadają także dorosłe, samodzielne dzieci.

Akcentowana przez nie pomoc brata w drobnych naprawach czy też w postaci przekazywania płodów z gospodarstwa rolnego, w ocenie Sądu nie miała przełożenia na sytuację materialną powódek, zwłaszcza w stopniu który uzasadniałby przyjęcie, że utrata tej pomocy znacznie pogorszyła ich sytuację życiową.

Podkreślana przez powódki konieczność udzielania pomocy matce, w żadnym stopniu nie może być rozpatrywana w kategoriach znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej. Pomoc starszym rodzicom jest moralnym obowiązkiem każdego dziecka i obciążał powódki także przed śmiercią ich brata. Z materiału dowodowego wynika że był on realizowany. Powódki nie wykazały by pomoc matce z ich strony była związana z nadzwyczajnymi nakładami finansowymi czy też fizycznymi, nie stanowi także obciążenia przekraczającego możliwości obu powódek.

Tym samym powództwo w tym zakresie podlegało oddaleniu.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 23 k.c. i art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c., art. 446 § 3 k.c. orzeczono jak w sentencji.

Termin początkowy odsetek ustawowych od zasądzonej kwoty został ustalony na datę doręczenia odpisu pozwu pozwanym (k. 97, 98, 103), która w okolicznościach niniejszej sprawy należało traktować jako datę wezwania do zapłaty.

Rozstrzygając o kosztach procesu Sąd miał na uwadze, że powódki E. F. i T. B. przegrały niniejszy spór w całości. W związku z tym na podstawie art. 98 k.p.c. zobowiązane zostały do zwrotu na rzecz pozwanych kosztów zastępstwa procesowego stosownie do ich udziału w sprawie (art. 105 k.p.c.).

Z kolei powód P. K. wygrał niniejszy proces w 50%, a więc stosownie do treści art. 100 zd. 1 k.p.c., poniesione koszty powinny być wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Koszty sądowe w zakresie udziału powoda w niniejszym procesie obejmowały jedynie opłatę od pozwu w kwocie 4 000 zł. Powód był zwolniony od kosztów sądowych w części, a mianowicie od opłaty od pozwu ponad kwotę 1 000 zł, którą uiścił (k. 56). W tej sytuacji Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał pobrać od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa kwoty po 1 000 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Z kolei na mocy art. 113 ust. 2 pkt 1 tej ustawy Sąd nakazał ściągnąć od powoda z zasądzonego roszczenia kwotę 1 000 zł tytułem pozostałych nieuiszczonych przez niego kosztów sądowych. Wynik procesu w tej części przesądził natomiast o zniesieniu poniesionych przez strony kosztów zastępstwa procesowego.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE