UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni B. Ł. wniosła o ustalenie, że w skład spadku po J. B. i M. B. wchodzi lokal mieszkalny położony w Z. przy ul. (...) wraz z udziałem w wysokości ¼ w prawie użytkowania wieczystego użytkowania terenu i częściach wspólnych budynku raz dokonanie działu spadku poprzez przyznanie powyższego lokali na wyłączną własność wnioskodawczyni.

Uczestniczka T. M. wniosła o dokonanie działu spadku w ten sposób, aby e lokal mieszkalny położony w Z. przy ul. (...) przyznać na jej rzecz z obowiązkiem spłaty wnioskodawczyni.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Postanowieniem z dnia 29 września 2011r., Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich stwierdził, że spadek po M. B. zmarłej dnia 9 września 2005r., nabyła na podstawie testamentu jej córka B. Ł., zaś spadek po J. B. zmarłym dnia 4 października 2008r., na podstawie ustawy nabyły córki B. M. i T. Ł. w częściach po ½ każda z nich.

( dowód: - akta Sądu Rejonowego w Ząbkowicach Śląskich sygn.. akt I Ns 385/11).

Spadkodawcy M. B. i J. B. byli właścicielami na prawach wspólności ustawowej lokalu mieszkalnego numer (...) położony w Z. przy ul. (...) o pow.

Z własnością tego lokalu łączy się udział w wysokości ¼ w prawie użytkowania wieczystego terenu i częściach wspólnych budynku.

( dowód: odpis księgi wieczystej KW (...) k. 8).

Lokal mieszkalny położony w Z. przy ul (...)usytuowany jest na parterze budynku. Lokal ma powierzchnię 42,4 m2. Składa się z dwóch pokoi, łazienki i kuchni. Okna są drewniane skrzynkowe, mocno zniszczone. Drzwi drewniane standardowe. Tynki wewnętrzne gładkie, gipsowe i strukturalne malowane farba emulsyjną., w kuchni i w łazience są płytki ścienne.

W pokojach podłogi ułożone z desek pokryte wykładziną PCV. W łazience jest terakota, w kuchni wykładzina PCV. Lokal wyposażony jest w instalację wodno- kanalizacyjną, energię elektryczną, gazowa, centralne ogrzewanie, na paliwo stale.

Wartość powyższego lokalu wynosi 68.300zł.

Brak jest ekonomicznego i funkcjonalnego uzasadnienia dokonania podziału tego lokalu.

( dowód: - opinia biegłego R. M. z dnia 10.01.2013r., k. 61-74;

- opinia biegłego R. M. z dnia 8.05.2013r., k.102-106;

- opinia uzupełniająca biegłego R. M. z dnia 18.08.2013r., k.126-128;

- opinia uzupełniająca biegłego R. M. z dnia 18.08.2013r., k 149

Obecnie w mieszkaniu tym nikt nie mieszka.

( dowód: - zeznania wnioskodawczyni B. Ł. k. 51;

Po śmierci M. B. wnioskodawczyni B. Ł. zabrała ojca J. B. do siebie do H..

Od tego czasy nikt w tym mieszkaniu nie mieszka.

( dowód: - zeznania świadka M. J. k. 172).

Uczestniczka T. M. uprawia ogród przed domem. Zasadziła tam rośliny, trzyma tez samochód.

Nie ma kluczy do lokalu mieszkalnego.

( dowód: - zeznania świadka M. J. k. 172;

- zeznania świadka E. J. k. 172;

- zeznania świadka M. G. k. 173;

- zeznania uczestniczki T. M. k. 51-512).

Wnioskodawczyni B. Ł. zamieszkuje wraz mężem i dwoma synami w mieszkaniu o pow. 54m2., stanowiącym jej własność.

Wnioskodawczyni pracuje, zarabia 1.680 zł., brutto. Jem mąż osiąga wynagrodzenie w wysokości 1.800 zł.

Jest zobowiązana do spłaty uczestniczce zachowku.

( dowód: - zeznania wnioskodawczyni B. Ł. k. 51, 188).

Uczestniczka T. M. mieszka wraz mężem, córką i wnukiem w mieszkaniu o pow. 80m2 stanowiącym jej własność.

Uczestniczka spłaca kredyt hipoteczny w wysokości 700 zł., miesięcznie. Do spłaty zostało 3 lata.

Uczestniczka pracuje jako główna księgowa na pół etatu i z tego tytułu osiąga dochód w wysokości 1.100 zł., netto.

Prowadzi również działalność gospodarczą- biuro usług rachunkowych i z tego tytułu osiąga dochód w wysokości około 5.000 zł., netto.

Mąż uczestniczki nie pracuje, jest na zasiłku chorobowym i stara się o rentę.

( dowód: - zeznania uczestniczki T. M. k. 51-52, 188).

Sąd zważył:

Zgodnie z art. 1035 k.c. jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do współwłasności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.

Dział spadku może nastąpić na mocy umowy pomiędzy wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców ( art. 1037 §1 k.c.).

Dokonanie działu spadku przed sądem wymaga ustalenia składu i wartości przedmiotów wchodzących w skład spadku.

Zgodnie z art. 684 k.p.c. skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd.

Przy czym stan spadku ustala się według chwili otwarcia spadku zaś jego wartość z chwili dokonania działu spadku.

Skład spadku, który ma być przedmiotem działu sąd ustala na podstawie wyjaśnień uczestników, gdy zaś zachodzą w tym względzie sprzeczności obowiązkiem Sądu jest ich wyjaśnienie ( orzeczenie Sądu Najwyższego dnia 11.03.1985r., (...) 52/85).

W niniejszej spawie bezspornym było, że właścicielami lokalu mieszkalnego położnego w Z. przy ul. (...) byli M. B. i J. B. na prawach wspólności ustawowej.

W skład spadku po M. B. wchodził udział w powyższym lokalu w wysokości ½ , zaś w skład spadku po J. B. udział również wysokości ½.

Zgodnie z art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli ( spadkobierców) może żądać aby zniesienie współwłasności nastąpiło poprzez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo, że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Z brzmienia art. 211 k.c. wynika pierwszeństwo fizycznego podziału rzeczy wspólnej między współwłaścicieli ( spadkobierców). Następuje to w drodze przyznania każdemu ze współwłaścicieli ( spadkobierców) wyodrębnionej części wspólnej rzeczy stosownie do wielkości przypadających im udziałów. Oznacza to, że w sytuacji gdy zniesienie współwłasności ( dział spadku ) następuje na mocy orzeczenia Sądu powinien on brać pod uwagę przede wszystkim ten sposób wyjścia ze wspólności, chyba, że nie są nim zainteresowani sami współwłaściciele.

Przez podział fizyczny należy też rozumieć wyodrębnienie własności lokali.

Art. 211 k.c. wprowadza wprawdzie pierwszeństwo fizycznego podziału rzecz wspólnej jako sposobu wyjścia ze wspólności jednakże dopuszcza możliwość odstąpienia od niego w określonych okolicznościach wskazując, ze podział fizyczny nie jest dopuszczalny jeżeli pozostawałby w sprzeczności z ustawą, społeczno- gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Ustanowienie odrębnej własności lokali jest szczególnym sposobem zniesienia współwłasności ( działu spadku) przez podział. ( art. 11ust. 1 w zw. z art. 8 ustawy o własności lokali) stąd też art. 211 k.c. ma tu bezpośrednie zastosowanie.

Biorąc pod uwagę całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że podział takiego lokalu byłby sprzeczny z jego społeczno- gospodarczym przeznaczeniem.

Przeznaczeniem lokalu mieszkalnego jest bowiem zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych właściciela.

Przeznaczeniem więc nowo powstałych- w wyniku podziału- lokali ma być wiec również zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych nowych właścicieli.

Sposób zniesienia współwłasności nieruchomości ( działu spadku) przez utworzenie w ramach postępowania odrębnej własności lokali tylko wówczas będzie świadczył o zastosowaniu właściwego sposobu podziału, jeżeli pozwoli on na stworzenie warunków do jak najlepszego wykorzystania wydzielonych lokali i do zapewnienia na przyszłość zgodnego współdziałania współwłaścicieli i to w odniesieniu do tych lokali jak również do pozostawionych nadal we współwłasności wspólnych części w ramach całej nieruchomości będącej przedmiotem zniesienia współwłasności ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1998r. I CKN 940/97 LEX numer 583718).

Przesłance zgodności podziału ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem rzeczy nie czyni zadość podzielenie małego lokalu mieszkalnego na bardzo małe lokale , pozbawione w zasadzie funkcjonalnego znaczenia. Dokonując zaś działu spadku przez fizyczny podział nieruchomości Sąd musi rozważyć czy możliwe będzie prawidłowe korzystanie z podzielonych nieruchomości. Przesłance społeczno- gospodarczego przeznaczenia nieruchomości nie czyni zadość podzielenie nieruchomości na dwa małe lokale pozbawione funkcjonalnego znaczenia.

Przy ocenie bowiem dopuszczalności jak i sposobu takiego podziału należy uwzględnić potrzeby każdej z ewentualnie nowo utworzonych nieruchomości i to z uwzględnieniem sytuacji rodzinnej i osobistej ich ewentualnych właścicieli. Dokonanie podziału na zbyt małe lokale aby mogły być one racjonalnie wykorzystane jest zawsze uznawane za sprzeczne ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem nieruchomości.

Z okoliczności niniejszej sprawy, w szczególności z opinii biegłego z zakresu budownictwa R. M. wynika, że biorąc pod uwagę powierzchnie lokalu, układ funkcjonalny lokalu oraz koszt ewentualnego remontu niecelowe jest wyodrębnienie dwóch lokali mieszkalnych.

Z opinii biegłego R. M. wynika, że powierzchnia lokalu położnego w Z. przy ul. (...)- po dokonaniu pomiarów wynosi 42,4 m2.

W wyniku takiego podziału powstałyby dwa lokale : w wariancie I wnioskodawczyni B. Ł. otrzymałaby lokal o pow. 24,1m2., składający się z pokoju ( 15,1m2), kuchni ( 6,2m2), łazienki ( 2,8 m2), zaś uczestniczka T. M. lokal o powierzchni 18,3 m2. składający się z jednego pokoju.

W wariancie zaś II wnioskodawczyni otrzymałaby lokal o powierzchni 21,3 m2., składający się z pokoju ( 15,1m2) i kuchni ( 6,2m2), zaś uczestniczka otrzymałaby lokal mieszkalny o powierzchni 21, 1m2., składający się z pokoju ( 18,3 m2) i łazienki ( 2,8 m2).

W obu wariantach powstałyby bardzo małe lokale mieszkalne, nie posiadające wszystkich pomieszczeń niezbędnych do prawidłowego zaspokajania potrzeb mieszkaniowych.

W wariacie I uczestniczka pozbawiona zostałaby kuchni i łazienki, zaś w wariancie II wnioskodawczyni nie miałaby dostępu do łazienki, zaś uczestniczka do kuchni.

Tak powstałe lokale straciłyby swoje walory z punktu widzenia możliwości korzystania z nich jako lokali przeznaczonych na cele mieszkalne.

Wyodrębnienie dwóch lokali oznaczałoby zmniejszenie, a w zasadzie zniesienie ich walorów użytkowych i ich dysfunkcję.

Raczej trudno bowiem mówić o prawidłowym – w ocenie dzisiejszych standardów zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych w lokalu bez kuchni czy łazienki.

Oczywistym jest też, że pociągnęłoby to również zmniejszenie ich wartości w stosunku do wartości lokalu przed podziałem.

Nawet gdyby uznać , ze można- po dokonaniu określonych przeróbek fizycznego podziału lokalu na dwa odrębne , to za celowością takiego rozwiązania powinien przemawiać także dotychczasowe przeznaczenie tego lokalu.

Lokal ten obecnie stanowi funkcjonalną całość.

Nowo powstałe lokale byłyby tej funkcjonalności pozbawione.

Trzeba by było dokonać znacznych prac adaptacyjnych polegających aby lokale te nadal służyły do zaspokajania funkcji mieszkaniowych, a i tak ich funkcjonalność byłaby mniejsza niż przed podziałem.

W obu więc wariantach- jak wynika z opinii biegłego- aby lokale spełniały przesłankę samodzielności niezbędne byłoby dokonanie odpowiednich remontów- prac adaptacyjnych.

W wariancie I należałoby zamurować otwór drzwiowy pomiędzy pokojami , wykonać otwór drzwiowy w pokoju przyznanym uczestniczce.

Z jedynego pomieszczenia przyznanego uczestniczce- pokoju o powierzchni 18,3 m2., uczestniczka musiałaby wydzielić łazienkę, wc i część kuchenną co dodatkowo zmniejszyłoby powierzchnie poszczególnych pomieszczeń a co za tym idzie ich funkcjonalność. Zachodziłaby też konieczność wykonania dla obu lokali nowej instalacji elektrycznej oraz nowej instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej dla lokalu przyznanego uczestniczce.

W wariancie II należałoby wykonać podobne prace adaptacyjne a więc należałoby zamurować otwór drzwiowy pomiędzy pokojami , wykonać otwór drzwiowy w pokoju przyznanym uczestniczce.

Z pokoju o pow. 15,1 m2., wnioskodawczyni musiałaby wydzielić łazienkę i wc, , zaś uczestniczka z przyznanego jej pokoju – kuchnię. Dla obu lokali należałoby wykonać nową instalację elektryczną a dla lokalu przyznanego wnioskodawczyni nowa instalację wodociągową i kanalizacyjną.

W obu wariantach rozwiązania wymagałaby tez kwestia ogrzewania nowo powstałych lokali.

Do tej pory lokal ogrzewany jest bowiem piecem umieszczonym w pomieszczeniu gospodarczym.

Po dokonaniu podziału koniecznym będzie wykonanie odpowiedniego ogrzewania nowo powstałych lokali.

W obu wariantach- jak wynika z opinii biegłego- dla lokalu uczestniczki koniecznym tez będzie wykonanie odpowiedniego nowego wejścia do lokalu.

Związane to jest z wykonanie projektu i odpowiednimi pozwoleniami budowlanymi.

Sam koszt wykonania tego wejścia wynosił będzie około 10.000 zł.

Biorąc zaś pod uwagę wartość lokalu oceniona przez biegłego na kwotę 68.300 zł., uznać należy, że koszt takiego remontu w sumie mógłby być bliski wartości poszczególnych nowo powstałych lokali mieszkalnych.

Biorąc to pod uwagę Sąd podziela stanowisko biegłego R. M., ze podział lokalu położnego w Z. przy ul. (...) jest nieuzasadniony ani funkcjonalnie ani ekonomicznie.

Za odmową ustanowienia dwóch lokali mieszkalnych jako sprzecznego ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem lokalu przemawia też konfliktowa sytuacja między wnioskodawczynią a uczestniczką.

Z okoliczności sprawy wynika, ze klucze do mieszkania posiada tylko wnioskodawczyni i nie udostępniła ich uczestniczce.

Z twierdzeń uczestniczki wynika też, ze wnioskodawczyni uniemożliwia jej korzystanie ze spadkowego lokalu.

W ocenie Sądu podział lokalu na dwa konflikt by ten zaostrzył.

Taki sposób likwidacji współwłasności pozostawiłby nadal wnioskodawczynię i uczestniczkę w bliskim sąsiedztwie w nieoznaczonym czasie i praktycznie w stały sposób, gdyż musiałyby one w sposób uzgadniać różne czynności z zakresu zarządu częścią wspólną, która obejmowałaby użytkowanie działki gruntu i części budynku służące do wspólnego użytku.

W związku z tym taki podział lokalu byłby sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem rzeczy. Należy bowiem mieć na uwadze, że społeczno- gospodarczym przeznaczeniem lokalu mieszkalnego jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych, przy czym zaspokajanie tych potrzeb powinno przebiegać bezkonfliktowo.

Podział tego lokalu na dwa odrębne – bardzo małe lokale w sytuacji gdy ich współwłaściciele pozostają w konflikcie nie zapewni takiego spokojnego korzystania.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd uznał, że ze fizyczny podział lokalu nie może nastąpić ze e względów ekonomicznych i funkcjonalnych. Utworzenie dwóch lokali nie odpowiadałoby bowiem obecnym standardom a samo ich wydzielenie wymagałoby znacznych nakładów. Poza tym przeprowadzenie dalszego remontu byłoby źródłem dalszych nieporozumień , zwłaszcza, ze uczestniczkę- jak sama podała - nie stać obecnie na remont.

Z tych też powodów Sąd uznał, ze podział lokalu na dwa mniejsze nie pozwala na racjonalne wykorzystanie powstałych w wyniku podziału lokali a to zaś skutkuje wystąpieniem negatywnych przesłanek z art., 211 k.c. sprzeciwiających się dokonaniu podziału fizycznego.

Z tych też powodów Sąd uznał, ze podział powinien nastąpić poprzez przyznanie lokalu jednemu ze spadkobierców.

W tej kwestii Sąd wziął pod uwagę, że jak podała uczestniczka T. M. na rozprawie w dniu 24 kwietnia (...)., w związku z utratą pracy przez jej męża mają oni obecnie kłopoty finansowe, w związku z czym nie chce obecnie przyznania jej całości lokalu mieszkalnego.Jak podała nie może pozwolić sobie obecnie na utratę płynności finansowej.

W takiej sytuacji uznać należy, że uczestniczka nie będzie w stanie nie tylko spłacić wnioskodawczyni ale również przeprowadzić kosztownego remontu.

Uczestniczka optowała bowiem za przyznaniem jej lokalu według w wariantu I opinii biegłego a wiec lokalu składającego się z jednego pokoju.

Jak już zaznaczono wyżej aby lokal ten spełniał przesłankę samodzielności koniecznym by było zamurowanie otworu drzwiowego pomiędzy pokojami , wykonanie otworu drzwiowy w pokoju przyznanym uczestniczce.

Ponadto z jedynego pomieszczenia przyznanego uczestniczce- pokoju o powierzchni 18,3 m2., uczestniczka musiałaby wydzielić łazienkę, wc i część kuchenną, musiałaby u też wykonać nową instalację elektryczną oraz nową instalację wodociągową, kanalizacyjną , wykonania instalacji co oraz wykonanie osobnego wejścia do przyznanego jej lokalu.

Z opinii biegłego wynika, ze sam koszt wykonania osobnego wejścia do lokalu uczestniczki wyniesie około 10.000zł.

Koszt więc koniecznego do wykonania remontu bliski będzie wysokości spłaty jaką uczestniczka byłaby zobowiązana dokonać na rzecz wnioskodawczyni gdyby całą nieruchomość przyznano uczestniczce. A jak sama przyznała nie jest obecnie wstanie ponieść takich kosztów.

W ocenie Sądu nie bez znaczenia pozostaje tez wielkość udziału przysługującego wnioskodawczyni i uczestniczce.

Mimo braku wyraźnego stwierdzenia zawartego w ustawie, należy jako zasadę przyjąć, że po wykluczeniu fizycznego podziału rzeczy wspólnej, powinna ona przypaść temu ze współwłaścicieli, którego udział jest największy. Zasada ta znajduje zastosowanie w szczególności w takich sytuacjach, w których występuje znacząca dysproporcja miedzy wielkością udziałów poszczególnych współwłaścicieli ( uzasadnienie orzeczenia Sądu
Najwyższego z dnia 10 grudnia 1999r, II CKN 635/98 LEX nr 1231373).

Taka właśnie dysproporcja występuje w niniejszej sprawie.

Jak bowiem wynika z okoliczności sprawy postanowieniem z dnia 29 września 2011r., Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich stwierdził, że spadek po M. B. zmarłej dnia 9 września 2005r., nabyła na podstawie testamentu jej córka B. Ł., zaś spadek po J. B. zmarłym dnia 4 października 2008r., na podstawie ustawy nabyły córki B. M. i T. Ł. w częściach po ½ każda z nich.

Wnioskodawczyni przysługuje więc udział w wysokości ¾ zaś uczestniczce udział w wysokości ¼.

Biorąc pod uwagę te wszystkie okoliczności Sąd przyznał lokal mieszkalny wnioskodawczyni B. Ł..

Jeżeli składniki majątkowe wchodzące w skład spadku przyznane zostaną jednemu lub tylko niektórym ze spadkobierców pociąga za sobą konieczność przyznania pozostałym spadkobiercom odpowiednich spłat, odpowiadających takiemu ułamkowi wartości rzeczy , który wyznacza wielkość udziału spadkobiercy ( art. 212 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. ).

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni przysługuje udział w wysokości ¾ zaś uczestniczce udział w wysokości ¼, zas całość nieruchomości przyznania została na rzecz wnioskodawczyni .

Uczestniczce T. M. należna jest wiec spłata w wysokości należnego jej udziału.

Wartość nieruchomości wchodzącej w skład spadku Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego R. M. z dnia 10.01.2013r. Biegły oszacował wartość tej nieruchomości na kwotę 68.300 zł.

Sąd uznał opinię za wiarygodną, pełną , jasne i nie budzącą żadnych wątpliwości. Również strony nie kwestionowały rzetelności sporządzenia opinii.

Z tych tez wartość udziału należnego uczestniczce wynosi 17.075 zł.

I taka tez kwotę Sąd na jej rzecz zasądził.

Jednocześnie Sąd ustalił, iż powyższa spłata uiszczona zostanie terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, uznając, że termin ten jest wystarczający na zgromadzenie przez wnioskodawczynię odpowiednich środków i jednocześnie nie narusza też interesów uczestniczki.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 520 §1 k.p.c.,

Jednocześnie Sad nakazał uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ząbkowicach Śl. kwoty: wnioskodawczyni – 217,24 zł., zaś uczestniczce – 217,24 zł., tytułem kosztów postępowania stanowiących nie uiszczone koszty opinii biegłych, uznając, że dział spadku leży w interesie zarówno wnioskodawczyni jak i uczestniczki .

Biorąc to pod uwagę Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.