Sygn. akt II Ca 1408/13
Dnia 24 kwietnia 2014 r.
Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Marek Boniecki
Sędziowie: SO Sławomir Buras (spr.)
SO Barbara Dziewięcka
Protokolant: protokolant sądowy Agnieszka Baran
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2014 r.
sprawy z wniosku J. D.
z udziałem Z. S. (1), W. M., S. O. (1), K. O.
i G. O.
o dział spadku
na skutek apelacji uczestniczki Z. S. (1)od postanowienia Sądu Rejonowego
w Końskich z dnia 29 lipca 2013 r., sygn. akt I Ns 711/12
postanawia:
I.
zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I. (pierwszym) w całości
i dokonać działu spadku po S. O. (2)i Z. O.w ten sposób, że przyznać na własność W. S., córce S.i Z.nieruchomość położoną w B., gm. S.składającą się z działki nr(...)o powierzchni 0,40 ha, zaś na współwłasność po ½ (jednej drugiej) części J. D., córce S.i Z.oraz W. M., córce S.i Z.nieruchomość położoną w B., gm. S., składającą się z działek oznaczonych numerami (...)o powierzchni 0,16 ha i (...)o powierzchni 0,60 ha, według oznaczeń zawartych w wypisie z rejestru gruntów i wyrysie z mapy ewidencyjnej nr (...)Starosty (...), dla której to nieruchomości nie ma założonej księgi wieczystej, ani zbioru złożonych dokumentów, objętych aktem własności ziemi nr (...)wydanym przez Naczelnika Powiatu
w K.;
II. nakazać pobrać od J. D., W. M. i Z. S. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach po 308 (trzysta osiem) złotych tytułem kosztów sądowych;
III. orzec, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.
II Ca 1408/13
Wnioskodawczyni J. D.wniosła o dokonanie zgodnego działu spadku po S. O. (2)i Z. O.w ten sposób, aby nieruchomości położoną w B., gm. S., oznaczoną jako działka nr (...)przyznać na własność Z. S. (1), zaś nieruchomość położoną w B., gm. S.oznaczoną jako działki na (...)i (...)przyznać na współwłasność po 1/2 części W. M.oraz J. D., bez obowiązku spłat na rzecz pozostałych spadkobierców.
Uczestniczki Z. S. (2) i W. M. przyłączyły się do wniosku.
Postanowieniem z dnia 29 lipca 2013 roku Sąd Rejonowy w Końskich w drodze działu spadku po S. O. (2) i po Z. O. przyznał:
- na własność Z. S. (1), córce S.i Z.nieruchomość położoną w B.gminy S.o powierzchni 0,16 ha oznaczoną jako działka nr(...)
- na współwłasność w częściach równych J. D., córce S.i Z.oraz W. M., córce S.i Z., nieruchomość zabudowaną położoną w B.gminy S.o powierzchni 1 ha oznaczoną jako działki nr (...), bez obowiązku wzajemnych dopłat.
Swoje rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł o następujący stan faktyczny:
S. O. (2)zmarł w dniu 20 lipca 1997 roku. Spadek po nim, w ogólności oraz co do gospodarstwa rolnego, nabyli na podstawie ustawy żona Z. O.w 1/4 części oraz dzieci W. M., S. O. (1), Z. S. (1), J. D., A. O.po 3/20 części każde z nich. Z. O.zmarła w dniu 20 stycznia 2001 roku. Spadek po niej, w ogólności oraz co do gospodarstwa rolnego, na podstawie ustawy nabyły dzieci W. M., S. O. (1), Z. S. (1), J. D., A. O.po 1/5 części każde z nich. W skład spadku po S. O. (2)i Z. O.wchodzą nieruchomości położone w B., g. S.oznaczone jako działki nr (...)o powierzchni 1,16 ha, zgodnie z wypisem i wyrysem rejestru gruntów zaewidencjonowanym w Starostwie Powiatowym w K.za nr (...). (...)te zostały objęte Aktem Własności Ziemi nr (...), nie mają urządzonej księgi wieczystej. A. O.zmarł w dniu 18 listopada 2008 roku. Spadek po nim nabyli synowie K. O.i G. O..
Na podstawie powyższych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy wskazał, że skład majątku spadkowego nie był sporny, zaś strony były zgodne co do sposobu dokonania działu spadku, co wynika z ich zeznań złożonych na rozprawie w dniu 29 lipca 2009 roku oraz pisemnych oświadczeń uczestników, którzy nie stawili się na rozprawę. W ocenie Sądu Rejonowego przedstawiony przez strony projekt podziału nie sprzeciwiał się prawu ani zasadom współżycia społecznego, nie naruszał też w sposób rażący interesu osób uprawnionych.
Apelację od powyższego postanowienia wywiodła uczestniczka Z. S. (1), zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając orzeczeniu naruszenie przepisu art. 687 k.p.c. w zw. z art. 622 § 2 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie doszło do zgodnego przeprowadzenia działu spadku, tj. takiego, który nie sprzeciwiał się prawu, zasadom współżycia społecznego i interesom uprawnionych, gdy w rzeczywistości nie można określić owego podziału majątku spadkowego mianem zgodnego. Skarżąca podniosła, że w wyniku podziału spadku nie uzyskała 1/5 części spadku po zmarłych rodzicach, zaś na rozprawie w dniu 29 lipca 2013 roku pod wpływem stresu i naporu ze strony pozostałych uczestników nie potrafiła jednoznacznie zająć stanowiska, a od początku zaznaczała, że chce otrzymać działkę z domem rodzinnym. Wskazując powyższe skarżąca domagała się zmiany zaskarżonego postanowienia w ten sposób, aby Sąd orzekł, że każdy z uprawnionych uzyskuje część spadku, która zgodnie z przepisami prawa mu przysługuje, tj. 1/5 całości pozostawionego majątku spadkowego. Na rozprawie apelacyjnej skarżąca zmodyfikowała swój wniosek w ten sposób, domagała się przyznania na swoją własność działki o nr (...)a dopiero w przypadku niedotrzymania tej działki, podziału nieruchomości w sposób wskazany w apelacji ( k. 82-83)
W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni J. D.wniosła o jej oddalenie, jednak na rozprawie apelacyjnej wyraziła w swoim imieniu oraz jako pełnomocnik S. O. (1)zgodę na podział nieruchomości w taki sposób, aby ona wraz z uczestniczką W. M.otrzymała na współwłasności w 1/2 części działki o (...), zaś uczestniczka Z. S. (1)działkę o nr (...). Uczestniczka W. M.także wyraziła zgodę na zaproponowaną zmianę. Wnioskodawczyni oraz uczestniczki domagały się wskazanego wyżej działu spadku bez dokonywania rozliczeń finansowych ( k. 83).
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja okazała się o tyle zasadna, że doprowadziła do zmiany postanowienia w sposób określony w sentencji postanowienia Sądu Okręgowego.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że w wypadku złożenia przez wszystkich współwłaścicieli zgodnego wniosku co do sposobu zniesienia współwłasności i spełnienia przesłanek wskazanych w art. 622 § 2 k.p.c. Sąd wydaje postanowienie odpowiadające treści tego wniosku (orzeczenie SN z dnia 14 marca 1993 r., III CRN 12/93, niepubl.; postanowienie SN z dnia 24 listopada 1998 r., I CKU 68/98, Prok. i Pr.-wkł. 1999, nr 4, s. 36). Zgoda wszystkich współwłaścicieli na określony sposób podziału powinna być wyrażona, jak wynika z orzecznictwa, w sposób wyraźny (por. postanowienie SN z dnia 6 lutego 2002 r., V CKN 803/00, LEX nr 54351). W niniejszej sprawie zgoda uczestniczki Z. S. (1) wyrażona w dniu 29 lipca 2013 roku przed Sądem I instancji co do proponowanego przez wnioskodawczynię działu spadku była niewątpliwa. Jednakże Sąd Rejonowy dopuścił się w toku postępowania naruszenia art. 619 § 2 k.p.c. w zw. z art. 688 kpc, który stanowi, że w postępowaniu o zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego podział w naturze nastąpi po zasięgnięciu opinii biegłych co do sposobu podziału. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury za prawidłową należy przyjąć tylko taką wykładnię tego przepisu, zgodnie z którą zasięgnięcie opinii biegłych jest obligatoryjne nie tylko co do formy podziału, ale także co do samej dopuszczalności podziału gospodarstwa rolnego (por. postanowienie SN z dnia 30 listopada 2007 roku, IV CSK 305/07, Lex nr 750015).
Na rozprawie apelacyjnej w dniu 20 stycznia 2013 roku wnioskodawczyni i uczestniczki wspólnie wyraziły zgodę na podział nieruchomości w ten sposób, aby wnioskodawczyni i uczestniczce W. M.przyznano w wyniku działu spadku na współwłasność po 1/2 części działek o nr (...), zaś skarżącej działkę o nr (...)(k. 82-83). Mając na uwadze treść art. 619 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy dopuścił z urzędu dowód z opinii biegłego z zakresu rolnictwa na okoliczność dopuszczalności podziału gospodarstwa rolnego zgodnie ze zmodyfikowaną treścią wniosku. Biegły z zakresu rolnictwa inż. L. S.w swojej opinii stwierdził, że wnioskowany podział gospodarstwa rolnego położonego w miejscowości B., gminy S.między wnioskodawczynię J. D.a uczestniczki W. M.i Z. S. (2)nie jest sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej. Działki o nr (...)były w przeszłości dostatecznie rolniczo użytkowane, poza terenem zabudowanym działki o nr (...)Działki o nr (...)w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla wsi B.są częściowo przeznaczone pod zabudowę jednorodzinną mieszkalną i zagrodową (odpowiednio 50 i 60 metrów od pasa drogi krajowej), zaś ich pozostała część jest przeznaczona pod uprawy polowe i użytki zielone. Działka o nr(...)ma powierzchnię 0,6 ha. Na zabudowanej części działki o nr(...)posadowione są: budynek mieszkalny, zabudowania gospodarcze oraz ogrodzenie od frontu, na działce nie utrzymuje się obecnie żadnych zwierząt, zaś grunty orne są użytkowane. Istnieje możliwość swobodnego korzystania z części zabudowanej, jest tam ponadto miejsce na lokalizację nowej zabudowy. Działka o nr(...)jest w posiadaniu J. D.i W. M.. Działka o nr(...)ma powierzchnię 0,16 ha, jest nieużytkowana, częściowo podmokła. Działki o nr (...)są zlokalizowane przy drodze krajowej nr (...)asfaltowej z chodnikami i bez chodników. Działki o nr(...)odległe są od siebie o około 500 metrów, przez działki przebiega sieć elektryczna, telefoniczna i wodociągowa zasilająca nieruchomości położone we wschodniej i zachodniej części wsi. Działka o nr(...)ma powierzchnię 0,4 ha i jest w całości działką rolną. Część działki nr (...)sąsiaduje z działkami niezabudowanymi, najbliższe działki zabudowane znajdują się w odległości około 40 metrów. Działka o nr (...)znajduje się przy drodze krajowej nr (...)asfaltowej bez chodników. W przyszłości będzie możliwość podłączenia się do kanalizacji sanitarnej i w miarę efektywne zagospodarowanie działki, lepsze zabezpieczenie i dbałość o nieruchomość w aktualnej sytuacji użytkowania i wykorzystania. Na terenie działki w części przebiega linia wysokiego napięcia 110 KV ze strefą oraz gazociąg wysokoprężny (...)ze strefą. Na pozostałej części rolnej działki o nr (...) znajdują się samosiewy drzew leśnych do adaptacji lub usunięcia dla potrzeb prowadzonych inwestycji. W części działki projektowana jest obwodnica S.. W ocenie Sądu Okręgowego biegły przedstawił wszystkie okoliczności mogące mieć wpływ na sposób podziału nieruchomości, uwzględniając usytuowanie gruntów rolnych w stosunku do budynków mieszkalnych i gospodarczych, jak również poszczególnych działek względem siebie. Biegły uwzględnił możliwość dojazdu na każdą z działek oraz planowany sposób ich wykorzystania w przyszłości. Opinię tę Sąd Okręgowy podzielił w całości z uwagi na doświadczenie biegłego inż. L. S.w sporządzaniu tego rodzaju opinii i wysokie kwalifikacje biegłego Opinia została sporządzona rzetelnie, a jej wnioski końcowe są jasne i nie budzą wątpliwości. Opinia nie była ponadto kwestionowana przez wnioskodawczynię ani uczestniczki.
W ocenie Sądu Okręgowego wnioskowany przez J. D. oraz uczestniczki sposób działu spadku nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, nie narusza też interesów osób uprawnionych.
Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oraz 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 90 z 2010 r. poz. 594ze zm.) w zw. z art. 520 § 1 kpc zmienił zaskarżone postanowienie, uznając, że wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania w równym stopniu byli zainteresowani wynikiem postępowania, a ich interesy w zasadzie były wspólne.
SSO B. Dziewięcka SSO M. Boniecki SSO S. Buras (spr.)