UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 września 2013 roku M. M. (2) wnosiła o zasądzenie na jej rzecz od Województwa L. – (...) Agencji (...) w L. kwoty 340,787,06 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi począwszy od dnia 1 października 2013 roku do dnia zapłaty, a także o zasądzenie zwrotu poniesionych kosztów procesu.

M. M. (2) dochodziła kwoty 198.595,30 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia (wraz z odsetkami) świadczonego przez nią z zastrzeżeniem zwrotu; 53.474,40 zł tytułem płatności ostatniej transzy w wykonaniu zawartej pomiędzy stronami umowy o dofinansowanie; zaś 88.717,36 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od powyższych kwot według stanu na dzień 30 września 2013 roku.

Żądanie pozwu było kilkukrotnie modyfikowane. – Niemniej jeszcze przed pierwszą rozprawą cofnięto żądanie pozwu w zakresie zapłaconej przez pozwanego po jego wniesieniu kwoty 252.069,70 zł; kwota ta stała się przedmiotem odrębnego postanowienia wydanego w sprawie (pisma k. 298, 314, postanowienie k. 505).

Ostatecznie strona powodowa dochodziła: kwoty 88.717,36 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 1 października 2013 roku do dnia zapłaty, odsetek ustawowych liczonych od kwoty 340 787,06 zł za okres od dnia 1 października 2013 roku do dnia 11 października 2013 roku; odsetek ustawowych liczonych od kwoty 305 047,05 zł za okres od dnia 1 października 2013 roku do dnia 18 października 2013 roku, odsetek ustawowych liczonych od kwoty 102 520, 36 zł za okres od dnia 1 października 2013 roku do dnia 2 grudnia 2013 roku (k. 498).

Pozwany konsekwentnie wnosił o oddalenie powództwa, zasądzenie zwrotu poniesionych kosztów procesu; wywodził także, iż środki otrzymane przez powódkę należą do kategorii środków publicznych stanowiących niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publiczno-prawnym, umowa o dofinansowanie ma charakter szczególny, powoływał dowody na okoliczność wewnętrznej organizacji jednostki organizacyjnej Województwa L., z działalnością której związane jest przedmiotowe powództwo (k.320-325, 438-441).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 28 lipca 2008 roku (...) Agencja (...) w L. ogłosiła nabór wniosków do postępowania konkursowego nr 05/ (...)/1.1/2008; jego adresatem były mikroprzedsiębiorstwa, które rozpoczęły działalność gospodarczą nie wcześniej niż 24 miesiące przed dniem złożenia wniosku. Powódka zgłosiła wniosek, którym objęła utworzoną w czerwcu 2008 roku firmę (...), bazującą na swej uprzedniej prywatnej praktyce stomatologicznej. W dniu 19 grudnia 2008 roku strony zawarły umowę o dofinansowanie realizacji projektu „Zwiększenie zdolności inwestycyjnej firmy (...) poprzez rozbudowę i zakup nowoczesnej aparatury medycznej” w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa L. na lata 2007-2013, Oś Priorytetowa: I. Przedsiębiorczość i Innowacje, Działanie 1.1. W wykonaniu umowy powódce wypłacono dofinansowania: 62.623,40 zł i 122.168,90 zł. (bezsporne)

Skorygowany przez powódkę wniosek o płatność końcową został przyjęty przez stronę pozwaną w dniu 28 kwietnia 2010 roku, jej płatność winna nastąpić w terminie 3 miesięcy, tzn. do dnia 31 lipca 2010 roku. Wiosną 2010 roku agencja przeprowadziła kontrolę obejmującą swym zakresem: zarządzanie finansowe, sposób dokumentowania poniesionych w ramach realizacji projektu wydatków, promocję i informację o projekcie, przechowywanie i archiwizację dokumentacji projektowej, cele i osiągnięte rezultaty. W ostatecznej informacji pokontrolnej stwierdzono brak uchybień w zakresie kontrolowanych aspektów realizacji przez powódkę obowiązków wynikających z zawartej umowy o dofinansowanie. Jednakże pismem z dnia 28 października 2010 roku rozwiązano z powódką umowę o dofinansowanie projektu wskazując, jako przyczynę zatajenie przez nią faktu rozpoczęcia działalności gospodarczej jeszcze przed uzyskaniem wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, co oceniono jako złożenie do postępowania konkursowego dokumentów poświadczających nieprawdę. (bezsporne)

W dniu 17 listopada 2010 roku w odpowiedzi na wezwanie agencji powódka dokonała zwrotu otrzymanych kwot wraz z odsetkami podatkowymi w łącznej wysokości 208.595,30 zł składając jednocześnie oświadczenie, iż jest to spełnienie świadczenia z zastrzeżeniem jego zwrotu w rozumieniu art. 411 pkt 1 k.c. (oświadczenie k. 148, potwierdzenie przelewu k. 149). W dniu 22 lutego 2011 roku M. M. (2) wezwała pozwanego do zapłaty łącznej kwoty 262.175,36 zł w terminie do dnia 1 marca 2011 roku (wezwanie k. 208). Wezwanie to pozostało bezskutecznym (bezsporne).

Wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2012 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie zasądził od Województwa L. – (...) Agencji (...) w L. na rzecz powódki tytułem częściowego zwrotu wpłaconych odsetek kwotę 10.000 zł wraz z odsetkami uznając, iż nie było podstaw do rozwiązania umowy z powódką, a tym samym, iż nie było podstaw do żądania zwrotu wypłaconych tytułem dofinansowania kwot. Apelację pozwanego oddalono wyrokiem z dnia 31 lipca 2013 roku. (wyroki Sądu Rejonowego oraz Sądu Okręgowego wraz z uzasadnieniami, akta I C 617/11)

W uzasadnieniu postanowienia z dnia 21 marca 2013 roku Sąd Najwyższy opowiedział się w istocie za dopuszczalnością drogi sądowej w sprawie o zwrot świadczenia spełnionego tytułem zwrotu dofinansowania, jako środków pobranych nienależnie w rozumieniu art. 211 i 145 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (k. 590-595 akt I C 617/11). Podkreślił także obowiązki stron wynikające z § 7 zawartej pomiędzy nimi umowy (k. 593v j/w).

Powódka zawezwała pozwanego do próby ugodowej, posiedzenie odbyło się w dniu 17 września 2013 roku, jednakże do zawarcia ugody nie doszło. (akta I Co 124/13, k. 32).

Coroczny plan finansowy pozwanego nie przewiduje wypłaty odsetek w związku z rozliczeniami z beneficjentami umów o dofinansowanie, w konsekwencji środki z takim przeznaczeniem nie są również zabezpieczone na rachunkach będących w dyspozycji jednostki organizacyjnej pozwanego Województwa L.. Z kolei dyrektor jednostki jest uprawniony do wypłaty jedynie tych środków, które są przewidziane w planie finansowym (zeznania świadków: B. C. k. 423, W. S. k. 423). W przypadku konieczności wypłaty takich środków jak odsetki, jednostka organizacyjną, jaką jest Agencja (...) w L. występuje o takowe do instytucji zarządzającej (zeznania świadka W. S. k. 423). Po wpłynięciu 5 sierpnia 2013 roku do pozwanego wezwania do zapłaty, pismo do instytucji zarządzającej zostało przesłane w dniu 20 września 2013 roku (zeznania świadka W. S. k. 423). Środki wypłacane powódce jesienią 2013 roku w wykonaniu umowy pochodziły z różnych rachunków i następowały sukcesywnie (zeznania świadków: B. C. k. 423, K. Skwary k. 423, W. S. k. 423).

Wedle obowiązujących w Agencji (...) w L. zasad wewnętrznej organizacji niezbędną przesłanką do wypłaty odsetek w związku z rozliczeniami z beneficjentami umów o dofinansowanie jest uzyskanie wyroku sądu (zeznania świadków: B. C. k. 423, K. Skwary k. 423, W. S. k. 423).

W dniu 4 października 2013 roku pozwany wystosował do powódki pismo, w którym uznał za słuszny brak podstaw do odmowy wypłaty kwot 198.595,30 zł i 53.474,40 (pismo k. 305). W dniu 11 października 2013 roku pozwany przelał na rachunek powódki kwotę 35.740,01 zł; w dniu 18 października 2013 roku 202.526,69 zł; w dniu 2 grudnia 2013 roku kwotę 13.803 zł (wyciągi z rachunków bankowych k. 308-311, 415, 477).

Sposób wyliczenia kwoty 88.717, 36 zł nie był pomiędzy stronami procesu sporny.

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o niesporne pomiędzy stronami procesu okoliczności oraz o powołane dowody. Sąd obdarzył wiarą zeznania świadków: B. C. (k. 423), K. Skwary (k. 423), W. S. (k. 423). – Korespondowały one ze sobą wzajemnie i tworzyły klarowny obraz okoliczności, co do których świadkowie ci wypowiadali się. Również powołane dowody z dokumentów nie wzbudziły wątpliwości Sądu, ani w zakresie ich autentyczności, ani też, co do wiarygodności zawartych w nich informacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Żądnie pozwu zasługuje w przeważającej mierze na uwzględnienie i winno zostać uwzględnione.

Zgłoszone przez powódkę roszczenie jest równoznaczne z żądaniem cywilnoprawnej ochrony. Za jej dopuszczalnością, w sposób jednoznaczny, opowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 21 marca 2013 roku w sprawie III CZP 9/13.

Konstatacja o braku podstaw do rozwiązania przez pozwanego umowy numer (...).(...)o dofinansowanie projektu „Zwiększenie zdolności inwestycyjnej firmy (...) poprzez rozbudowę i zakup nowoczesnej aparatury medycznej” skutkuje ustaleniem, że M. M. (2) nie miała obowiązku zwrotu na jego rzecz otrzymanego dofinansowania (kwoty głównej 184.792,30 zł) wraz z odsetkami (w wysokości 23.803,90 zł). Dokonując wpłaty na rachunek jednostki organizacyjnej Województwa L. - Agencji (...) w L. powódka spełniła, zatem świadczenie nienależne w rozumieniu art.410§2 k.c. – Świadczenie jest, bowiem nienależnym, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeśli jego podstawa odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeśli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po jego spełnieniu.

Mocą art. 411 pkt 1 k.c. nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełniający je wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. W dniu 17 listopada 2010 roku w odpowiedzi na wezwanie agencji powódka dokonała zwrotu otrzymanych kwot dofinansowania wraz z odsetkami podatkowymi w łącznej wysokości 208.595,30 zł. Jednocześnie złożyła oświadczenie, iż jest to spełnienie świadczenia z zastrzeżeniem jego zwrotu w rozumieniu przepisu art. 411 pkt 1 k.c.

Mając na uwadze, uregulowanie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c. oraz treść złożonego przez M. M. w dniu 17 listopada 2010 roku oświadczenia o zastrzeżeniu zwrotu świadczenia należało uznać, iż powódka jest uprawniona do żądania zwrotu spełnionego na rzecz pozwanego bez podstawy prawnej, świadczenia.

Zgodnie z art. 477 k.c. dłużnik odpowiada za szkodę wyrządzoną nieterminowym wykonaniem zobowiązania tylko wtedy, gdy popadnie w zwłokę. Art. 481 § 1 k.c. jest wyjątkiem od rej reguły, ponieważ obciąża dłużnika obowiązkiem zapłaty odsetek bez względu na przyczyny uchybienia terminowi płatności sumy głównej. - Już sam fakt opóźnienia przesądza, że wierzyciel może dochodzić odsetek, a dłużnik jest obowiązany uiścić je, choćby nie dopuścił się zwłoki w rozumieniu art. 476 k.c. i choćby wierzyciel nie doznał szkody. Skoro zaś przyczyny opóźnienia nie mają znaczenia dla zasadności dochodzenia odsetek, to należało ocenić, iż wewnętrzna organizacja pozwanego determinująca terminy wypłaty świadczenia na rzecz powódki jest okolicznością, która nie może mieć wpływu na zasadność dochodzenia przez nią odsetek na mocy art. 481 § 1 k.c. O ile natomiast, stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe (art. 481 § 2 zd. 1 k.c.).

Uregulowanie art. 455 k.c. statuuje regułę, iż w przypadku, gdy termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, co ma miejsce w przypadku świadczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania.

Spełnienie będącego szczególną postacią bezpodstawnego wzbogacenia, nienależnego świadczenia z jednoczesnym zastrzeżeniem jego zwrotu (art. 411 pkt 1 k.c.) nie powoduje automatycznie, iż z chwilą jego spełnienia po stronie otrzymującego je powstaje stan opóźnienia.

Powstanie tego stanu po stronie pozwanego zostało natomiast spowodowane przez doręczenie mu wezwania do zapłaty z zakreślonym na dzień 1 marca 2011 roku terminem spełnienia świadczenia. – Począwszy, zatem od dnia 2 marca 2011 roku pozwany znajdował się w stanie opóźnienia skutkującego obowiązkiem zapłaty odsetek ustawowych z tego tytułu. Opóźnienie to dotyczyło kwoty 198.595,30 zł (208.595,30 zł – 10.000 zł będących przedmiotem postępowania w sprawie I C 617/11). W oparciu o uregulowanie art. 482 § 1 k.c. powódka była uprawniona do skapitalizowania odsetek za okres do dnia wniesienia pozwu, co też uczyniła. Obliczonej przez stronę powodową kwoty odsetek ustawowych określonych na 66.700, 72 zł strona pozwana nie kwestionowała.

Powódka złożyła skutecznie wniosek o płatność końcową w dniu 28 kwietnia 2010 roku. Mocą § 6 ust. 2 umowy pozwany był zobowiązany do dokonania płatności w terminie 3 miesięcy licząc od miesiąca następującego po miesiącu złożenia przez beneficjenta poprawnie wypełnionego wniosku o płatność wraz z załącznikami. Zważywszy, iż przeprowadzona przez pozwanego kontrola nie zakwestionowała sposobu realizacji przez powódkę umowy, a pozwany nie podważał prawidłowości złożonego wniosku o płatność końcową należało uznać, że powinna ona nastąpić w terminie do dnia 31 lipca 2010 roku. Od 1 sierpnia 2010 roku M. M. (2) mogła, zatem dochodzić odsetek od niewypłaconej kwoty 53.474,40 zł; zaś wnosząc pozew w dniu 30 września 2013 roku, na mocy art. 482 § 1 k.c. była uprawniona do ich skapitalizowania za okres do dnia 30 września 2013 roku, co też zasadnie uczyniła. Również i tych obliczeń kwoty odsetek ustawowych określonych na wysokość 22.016,72 zł strona pozwana nie kwestionowała.

Zważywszy powyższe należało stwierdzić, że mocą art. 481 § 1 k.c. powódka była uprawniona do dochodzenia tytułem zaległych odsetek łącznie kwoty 88.717,36 zł, od której na podstawie art. 482 § 1 k.c. mogła dochodzić dalszych odsetek za opóźnienie liczonych począwszy od dnia następnego po dniu wytoczenia o nie powództwa, tzn. od dnia 1 października 2013 roku.

Formułując w dniu 30 września 2013 roku żądanie pozwu M. M. (2) dochodziła kwoty 340.787,06 zł, na którą składały się: 198.595,30 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia (wraz z odsetkami) świadczonego przez powódkę z zastrzeżeniem zwrotu, 53.474,40 zł tytułem płatności ostatniej transzy w wykonaniu zawartej pomiędzy stronami umowy o dofinansowanie oraz 88.717,36 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od powyższych kwot według stanu na dzień 30 września 2013 roku.

W toku procesu pozwany dokonał szeregu wypłat na rzecz powódki, objęły one łącznie kwotę 252.069, 70 zł. W zakresie tym strona powodowa cofnęła pozew, zaś w pozostałym zmodyfikowała dochodzone żądanie. Ostatecznie nadała mu kształt w piśmie z dnia 18 lutego 2015 roku (k. 498). Stanowisko to przyjął Sąd za punkt odniesienia w dacie wyrokowania.

W dniu 11 października 2013 roku pozwany przelał na rachunek powódki kwotę 35.740,01 zł, co uzasadniało zasądzenie na jej rzecz odsetek ustawowych liczonych od kwoty 340 787,06 zł za okres od dnia 1 października 2013 roku do dnia 11 października 2013 roku. W dniu 18 października 2013 roku pozwany przelał łącznie kwotę 202.526,69 zł, co stanowiło przesłankę zasądzenia odsetek ustawowych liczonych od kwoty 305 047,05 zł za okres od dnia 12 października 2013 roku do dnia 18 października 2013 roku. Ponieważ w dniu 2 grudnia 2013 roku pozwany przelał kwotę 13.803 zł, więc w punkcie Id) wyroku zasądzono odsetki ustawowe od kwoty 102 520, 36 zł za okres od dnia 19 października 2013 roku do dnia 2 grudnia 2013 roku. Skoro w dniu 2 grudnia 2013 roku pozwany przelał kwotę 13.803 zł, to z dochodzonej, pozwem kwoty pozostało do zapłaty 88.717,36 zł, co uzasadniało zasądzenie tejże kwoty 88.717,36 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 3 grudnia 2013 roku do dnia zapłaty. Konsekwencją takiego rozstrzygnięcia w części uwzględniającej powództwo było jego oddalenie w punkcie II obejmujące: odsetki ustawowe od kwoty 88.717,36 zł liczone za okres od dnia 1 października 2013 roku do dnia 2 grudnia 2013 roku, odsetki ustawowe liczone od kwoty 305 047,05 zł za okres od dnia 1 października 2013 roku do dnia 11 października 2013 roku, odsetki ustawowe liczone od kwoty 102 520, 36 zł za okres od dnia 1 października 2013 roku do dnia 18 października 2013 roku. Punkt ten obejmuje także kwotę 4 złotych. – W piśmie z dnia 7 lutego 2014 roku powódka dochodziła tytułem odsetek kwoty 88.757, 36 zł, zaś w pozostałych pismach 88.717,36 zł. Powódka nie cofnęła powództwa w zakresie owych 4 zł, zasadnym było, zatem oddalenie powództwa w tym zakresie.

Sąd orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., który to przepis stanowi, iż strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Za stronę przegrywającą sprawę Sąd uznał pozwanego.

W przypadku cofnięcia pozwu zasadą jest, że kosztami postępowania na wniosek pozwanego obciąża się powoda, w sytuacji jednak, gdy powód wykaże, że wytoczenie powództwa było niezbędne dla uzyskania przez niego zaspokojenia roszczenia można odstąpić od powyższej zasady. Taka sytuacja ma miejsce w szczególności wówczas, gdy powód cofa pozew w związku z zaspokojeniem przez pozwanego roszczenia po wytoczeniu powództwa. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012 roku, sygn. akt II CZ 208/11, LEX nr 1214570, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2010, sygn. akt V C 1/10, LEX nr 78656). W niniejszej sprawie dopiero po dniu wniesienia pozwu pozwany zaspokoił część roszczeń powódki, dlatego też obciążenie pozwanego kosztami procesu było zasadne. Zasada ta nie podlega modyfikacji w świetle zawartego w wyroku w punkcie II rozstrzygnięcia o oddaleniu powództwa. – Zważywszy, bowiem zakres tego oddalenia, to w stosunku do całości dochodzonych pozwem roszczeń należało uznać je za znikome.

Zgodnie z treścią art. 98 § 3 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się jego wynagrodzenie, nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i jego wydatki, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Powódka była reprezentowana przez adwokata. Jej roszczenie opiewało początkowo na kwotę 340.787,06 zł. Zgodnie z § 6 pkt 7) Rozrządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (…) stawka minimalna w sprawach o wartości przedmiotu sporu powyżej 200.000 zł wynosi 7200 zł. Do wyżej wskazanej kwoty należało doliczyć kwotę 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz uiszczoną przez powódkę opłatę od pozwu, której wymiar ustalono na mocy art. 13 ust. 1 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1025 z późn. zm.) na kwotę 17.040 zł (zarządzenie k. 312).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji orzeczenia.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE