UZASADNIENIE

wyroku z dnia 17 marca 2015r.

Powód K.w R. pozwem z dnia 5 grudnia 2013r. wniósł o zasądzenie od pozwanego M.w R. kwoty 56.653,80 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania.

W uzasadnieniu powód wskazał, iż strony łączyła umowa z dnia 1.10.2002r. oraz wcześniejsza umowa z dnia 1.12.1999r. zmieniona umowami z dnia 8.06.20101r. i 1.03.2006r., mające za przedmiot obsługę prawną pozwanego i zastępstwo procesowe w tzw. postępowaniu mandatowym. Z uwagi na nieprecyzyjny zapis § 4 strony zmieniły go aneksami, w których ustaliły, iż pozwana zobowiązana jest do zapłaty na rzecz powoda, w przypadku rozwiązania umowy, zasądzonych przez Sąd kosztów zastępstwa procesowego, które nie zostały przez pozwaną zapłacone i które nie zostały wyegzekwowane od dłużników. Umowy o obsługę prawną oraz o zastępstwo procesowe zostały wypowiedziane i uległy rozwiązaniu, wskutek czego powód wystawił pozwanej fakturę VAT na kwotę 57.687,00 zł z terminem płatności na dzień 11.01.2013 r. w oparciu o wykaz spraw nr 3 i 5, prowadzonych przez powoda, a zakończonych prawomocnymi i zaopatrzonymi w klauzulę wykonalności tytułami wykonawczymi, z których należności powoda nie zostały zapłacone, a które to wykazy zostały sprawdzone przez pozwanego jako zgodne za stanem faktycznym. Z powyżej kwoty pozwany, już po wystawieniu faktury zapłacił kwotę 1.033,20 zł, do zapłaty pozostała kwota dochodzona pozwem.

W sprzeciwie od wydanego w sprawie nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany zarzucił nieważność § 4 ust. 2 zd. 2 umowy z dnia 1.10.2002 r. oraz § 3 ust. 2 zd. 2 umowy z dnia 1.12.1999 r. z uwagi na uzależnienie przez strony obowiązku zapłaty niewyegekwowanych kosztów od warunku sprzecznego z bezwzględnie obowiązującym art. 89 kc, a w konsekwencji nieważnego na mocy art. 58 § 1 kc. Zarzucił również nieważność w/w zapisów umownych jako sprzecznych z zasadami współżycia społecznego w zakresie zastrzeżenia dotyczącego skutków rozwiązania umowy o obsługę prawną, na podstawie art. 58 § 2 w zw. z art. 58 § 3 kc; bowiem w skutek tego zapisu zleceniodawca nie mógł rozwiązać umowy bez ponoszenia poważnych skutków finansowych, zaś zleceniobiorca mógł w każdej chwili bez ważnego powodu rozwiązać umowę w celu uzyskania zapłaty za kilka lat świadczenia w rezultacie nieskutecznych usług, zleceniodawca stawał się słabszą stroną tego stosunku umownego, zleceniobiorca nie dochował należytej staranności, który będąc stroną umowy za stroną pozwaną był zobowiązany dbać o ochronę interesów swojego klienta. Pozwany zarzucił również, iż zapisy umowy budzą wątpliwości, gdyż w świetle 385³ kc mogłoby zostać uznane również, że pkt 14 wyłącza lub istotnie ogranicza odpowiedzialność względem kontrahenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania oraz pozbawia wyłącznie kontrahenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia, a w każdym razie ogranicza możliwość wypowiedzenia, pkt 22 przewiduje obowiązek wykonania zobowiązania przez kontrahenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta. Pozwany zarzucił również , że zapis art. 5 aneksu odnosił się tylko do spraw, które na dzień podpisania aneksów nie zostały jeszcze zakończone, a więc były w toku, sprawy zatem zakończone były rozliczone w tym sensie, że powodowi nie należało się za nie wynagrodzenie. Z ostrożności procesowej podniósł, że przedmiotowy zapis rozumiany w ten sposób, że odnosił się do wszystkich spraw prowadzanych przez zleceniobiorcę od 1999 r., które nie zostały wyegzekwowane, był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, a więc nieważny. Pozwany zgłosił również zarzut przedawnienia roszczenia. Zdaniem pozwanego, jeśli wymagalność roszczenia zależała od wypowiedzenia umowy o obsługę prawną przez zleceniobiorcę, to bieg terminu przedawnienia wedle art. 120 zd. 2 kc powinien rozpocząć bieg od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby zleceniobiorca podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Dlatego termin 2 –letni dla należności z tytułu umowy zlecenia należało obliczać dla każdego roszczenia każdorazowo od dnia następnego po dniu umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Wyrokiem z dnia 5 listopada 2014r. Sąd Rejonowy w Rzeszowie zasądził od pozwanego M. w R. na rzecz powodaK. w R. kwotę 56 653,80 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty (I), zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.450,00 tytułem kosztów procesu (II).

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, iż bezspornym w sprawie było, iż powód wykonywał obsługę prawną w zakresie spraw wskazanych w wykazach nr 3 i 5, które obejmowały sprawy zakończone prawomocnymi orzeczeniami sądowymi na dzień podpisania aneksu, a które nie zostały wyegzekwowane dobrowolnie lub przymusowo na dzień rozwiązania umów. Sprawy objęte wykazami nosiły sygnatury z lat: 2006-2008. Pozwany zweryfikował powyższe wykazy i zaakceptował je, jako zgodne z prawdą, i na tej podstawie powód wystawił fakturę z terminem płatności 11.01.2013r. i doręczył ją przed tym terminem pozwanemu. Pozwany zwrócił fakturę i nie dokonał zapłaty objętej nią kwoty. Pismem z dnia 28 lipca 2011 r. pozwany wypowiedział umowę z dnia 1 października 2002 r. z zachowaniem 6-miesięcznego okresu wypowiedzenia. Pismem z dnia 14 lutego 2012 r. powód wypowiedział umowę z dnia 1 grudnia 1999r. zmienioną umowami z dnia 8 czerwca 2011 r. i 1 marca 2006 r.

W zakresie umów łączących strony, ich treści i przedmiotu uregulowania Sąd Rejonowy ustalił, iż w dniu 1 grudnia 1999 r. W. S. (1), działający pod nazwą K.w R. oraz (...) sp. z o.o. w R. zawarły umowę, której przedmiotem było zastępstwo procesowe w postępowaniach sądowych w sprawach przeciwko osobom fizycznym korzystającym z usług pozwanego bez uiszczenia wymaganej opłaty za przejazd – tak zwane postępowanie mandatowe. Wynagrodzenie przysługujące powodowi jak również koszty klauzulowe i w postępowaniu egzekucyjnym miało być wypłacone po wyegzekwowaniu zasądzonych należności na podstawie faktury. Powyższą umowę zmieniono umowami z dnia 8 czerwca 2001 r. i 1 marca 2006 r. Zleceniodawca zobowiązał się uiszczać opłaty sądowe oraz zaliczki na koszty egzekucyjne, żądane przez komornika ( § 3). W przypadku wycofania sprawy z sądu lub umorzenia zasądzonych należności lub niekorzystnych dla zleceniodawcy rozstrzygnięć sądowych zleceniobiorcy przysługiwało wynagrodzenie odpowiadające faktycznie poniesionym przez niego kosztom ( § 4 ). Analogicznej treści umowy zostały podpisane przez powoda w dniu 8.06.2001r. oraz 1.03.2006r. W dniu 1 października 2002 r. strony zawarły kolejną umowę, której przedmiotem była pełna obsługa prawna strony pozwanej, w tym windykacja należności o zastępowania w procesach . Umowę tę mogła rozwiązać każda ze stron z terminem wypowiedzenia 6 miesięcy. Wynagrodzenie stanowiło ryczałt : 2000 zł i VAT , płatne miesięcznie. Wedle § 4.2 umowy w razie prowadzenia spraw sądowych, egzekucyjnych powodowi przysługiwało 100 % zasądzonych i wyegzekwowanych kosztów zastępstwa procesowego, klauzulowego i egzekucyjnego plus VAT , a w przypadku wygaśnięcia umowy w/w koszty, które wpłynęły na rachunek zleceniodawcy w wyniku działań powoda. Aneksem z dnia 18 lipca 2008 r. strony zmieniły treść § 4 ust 2. zd. 2 umowy z dnia 1 października 2002 r. przyjmując, iż w wypadku rozwiązania umowy przez którąkolwiek ze stron, zleceniodawca zobowiązuje się do zapłaty na rzecz zleceniobiorcy zasądzonych w orzeczeniach (nakazach zapłaty i wyrokach – zaopatrzonych w klauzule wykonalności) na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego zleceniobiorcy, które nie zostały przez zleceniodawcę zapłacone i które nie zostały wyegzekwowane od dłużników. Tożsamy zapis wprowadzono aneksem do § 3 ust. 2 i 3 umów dotyczących postępowania mandatowego. Strony ponadto ustaliły w § 5 aneksu, że wchodzi on w życie od dnia jego podpisania i ma zastosowanie również do wszystkich prowadzonych przez zleceniobiorcę spraw nierozliczonych na dzień jego zawarcia. W ocenie Sądu Rejonowego jako sprawy nierozliczone strony rozumiały sprawy, w których zostały wydane tytuły egzekucyjne, jednakże należności z tych tytułów nie zostały zapłacone przez dłużników, ani od nich wyegzekwowane, choćby postępowania egzekucyjne zostały umorzone lub wnioski egzekucyjne zwrócone, ale nie upłynął jeszcze 10 letni termin przedawnienia. Były to także sprawy, w których doszło do umorzenia egzekucji jeszcze przed datą aneksu z uwagi na jej bezskuteczność, a postępowanie egzekucyjne nie zostało w nich po raz kolejny wszczęte, pod warunkiem, że nie upłynął jeszcze 10 letni termin przedawnienia.

W zakresie sposobu realizacji umów Sąd Rejonowy ustalił, że powód wielokrotnie zwracał się do pozwanego o uiszczenie zaliczek na koszty postępowania egzekucyjnego, żądanych przez komorników prowadzących postępowania egzekucyjnego. Pozwany odmawiał uiszczania zaliczek, często z uwagi na ich nieegzekwowalność, brak adresu dłużników, co w konsekwencji uniemożliwiało skuteczne prowadzenie egzekucji, bądź niecelowość ich ponownego wszczynania, a egzekucje były umarzane. Ponadto powód we własnym zakresie i na własny koszt kierował do dłużników wezwania do zapłaty zasądzonych kosztów zastępstwa oraz należności głównych. Powód zwrócił się do pozwanego o wydanie tytułów wykonawczych celem ponowienia egzekucji zasądzonych w nich należności, które nie zostały wcześniej ściągnięte w postępowaniach egzekucyjnych, z uzasadnieniem, że po kilku latach mogą być już skuteczne oraz w celu przerwania biegu 10-letniego terminu przedawnienia. Powód na bieżąco kierował wnioski egzekucyjne , ponawiał je, mimo uprzedniego umorzenia egzekucji, by należności zasądzone w postępowaniach sądowych nie przedawniły się. Obsługiwał rocznie ok. 10.000 spraw, ponosił koszty biura, które odpłatnie wynajmował u pozwanego, płacił za pracę, wykonywaną poza godzinami pracy przez pracowników pozwanego, którymi posługiwał się w sporządzaniu pozwów i innych pism, ponosił koszty wezwań do zapłaty. Egzekucje te były w k. 10% skuteczne .

W zakresie przyczyn i okoliczności zmiany umów Sąd Rejonowy ustalił, iż z uwagi, iż wynagrodzenie ryczałtowe nie pokrywało w/w kosztów wg twierdzeń powoda składanych pozwanemu, strony podniosły w roku 2008 ryczałt na 5000 zł, ale i to nie było wystarczające dla powoda, który zaproponował aneks do umów, tak, by zagwarantować sobie przyznane przez sąd koszty, które nie zostały wyegzekwowane, by mu nie przepadły z chwilą ogłoszenia upadłości lub rozwiązania umowy. Powód przekonał prezesa Pozwanego W. P., iż spółka nie będzie na tym stratna, gdyż będzie mogła w późniejszym okresie te koszty sobie wyegzekwować, bo sytuacja dłużników w ciągu lat ulega zmianom. Przy negocjacji aneksu powód wyjaśnił prezesowi zarządu pozwanego, iż aneks będzie odnosił się do wszystkich spraw nie zapłaconych, niewyegzekwowanych od dłużników pozwanego na datę rozwiązania umowy.

W zakresie dotychczas prowadzonych między stronami postępowań sądowych Sąd Rejonowy ustalił, iż pomiędzy stronami toczyły się postępowania sądowe: z powództwa powoda o zapłatę należności objętych postępowaniami mandatowymi, z tytułu wykonania zawartych umów, a poza sporem było ( twierdzenie pozwanego nie zaprzeczone przez powoda ), że dotyczyło ono spraw, gdzie należności zostały zasądzone po podpisaniu aneksu. W procesie tym sąd ustalił ważność i skuteczność zapisu § 2 i 3 aneksu, tj. nie przyjął nieważności „warunku” zapłaty oraz sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, jak również liczył termin przedawniania roszczenia od daty rozwiązania umów. Ponadto pozwany wytoczył powództwo p-ko powodowi o ustalenie nieważności zapisów § 2 i 3 aneksu oraz, że przysługuje mu zarzut przedawniania. Sąd Okręgowy w Rzeszowie oddalił powództwo, zaś Sąd Apelacyjny w Rzeszowie oddalił apelację, a kasacja nie została przez Sąd Najwyższy przyjęta. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w uzasadnieniu wyroku stwierdził, iż rozstrzygnięcie sprawy V GC 537/12 nie ma charakteru prejudycjalnego, zaś taki charakter ma powództwo o ustalenie, które co do zasady dopuścił i ostatecznie w wyniku jego rozpoznania stwierdził ważność i brak naruszenia zasad współżycia społecznego zapisów treści § 2 i 3 aneksu, którymi strony zmieniły zapis § 4.2 i odpowiednio § 3.2.i3 umów, natomiast nie zajął się jako niedopuszczalnym w procesie o ustalenie prawa zarzutem przedawnienia.

W oparciu o powyższe Sąd Rejonowy zważył, iż ocena czy skutek czynności prawnej w postaci obowiązku zapłaty niewyegzekwowanych kosztów, został wobec zapisów aneksu z dnia 18 lipca 2008 r. uzależniony od warunku, co miałoby uzasadniać nieważność tego zapisu jako niezgodnego z art. 89 kc oraz zasadami współżycia społecznego, stanowiła już kwestię poddaną pod ostateczny, prawomocny i wiążący dla sądu w tej sprawie osąd sądów obu instancji w sprawie z prejudycjalnego powództwa pozwanego p-ko powodowi o ustalenie właśnie tych kwestii ( sygn VI Gc 6/13 i I ACa 353/13 ). Zapisy zmienionych aneksem § 4.2 i §3.2 umów były ważne jako niesprzeczne z ius cogens oraz nie naruszały zasad współżycia społecznego. W zakresie zarzutu pozwanego dotyczycącego rozumienia treści § 5 aneksu, to Sąd Rejonowy przyjął, iż wykładnia tego zapisu literalna, ale i celowościowa, w zestawieniu z wolą stron, jaka towarzyszyła im przy podpisywaniu aneksu, nie pozostawiła wątpliwości, że poprzez jego umieszczenie, stronom w § 4.2 ( § 3.2 zd. 2 i 3.3 ), zmienionych aneksem umów, chodziło o wszystkie sprawy, które na dzień podpisania aneksu nie zostały wyegzekwowane od dłużników pozwanego, a więc również te, gdzie egzekucja była umorzona z uwagi na bezskuteczność lub nie wszczęta z uwagi na brak zaliczki, nawet po jej uprzednim umorzeniu. Na takie rozumienie tego aneksu wskazały nie tylko zeznania św. W. P. oraz powoda, którzy negocjowali wspólnie treść tych zapisów, ale przede wszystkim użycie słowa „również” w § 5, co w zestawieniu tego zapisu ze zmienionym § 4.2 ( § 3.2 zd. 2 i 3.3 ) nakazywało uznać, ze chodziło w tym aneksie o wszystkie sprawy, te zakończone prawomocnymi orzeczeniami na dzień zawarcia aneksu, jak i nie zakończone takimi orzeczeniami na dzień zawarcia aneksu, byleby na datę rozwiązania umowy te orzeczenia prawomocne były, a nie zostały wyegzekwowane w zakresie kosztów zastępstwa procesowego. Chodziło przecież w tych zapisach o zagwarantowanie powodowi zapłaty kosztów zasądzonych do dnia rozwiązania umowy, które na ten dzień nie zostały wyegzekwowane. Bez znaczenia prawnego pozostawało, iż na dzień rozwiązania umowy egzekucje były umorzone, czy nie toczyły się na skutek braku zaliczek. Odmienne rozumienie zapisu § 5 w powiązaniu z § 4.2 ( § 3.2 i 3 ), zaprezentowane przez pozwanego czyniłoby bezprzedmiotowym dodatkową regulację poczynioną właśnie w § 5 aneksu. Powód nadal „obsługiwał” ( nawet nie podejmując akurat w dacie żadnych czynności ) również te sprawy, bo wiązała go wciąż umowa zlecenia, w której miał pełnomocnictwo procesowe, a dłużnik tych należności dotychczas nie zapłacił. Dopóki dłużnik nie zapłacił, były to zatem sprawy „prowadzone” przez powoda na podstawie wiążącej go umowy zlecenia, choćby nawet umorzone prawomocnym postanowieniem komornika, ale nadal niewyegzekwowane. Nie chodziło tu tylko o sprawy „czynne” ( toczące się w egzekucji na datę podpisania aneksu), ale wszystkie sprawy, które powód miał w swoim referacie, dopóki była możliwość ich „rozliczenia” na skutek dobrowolnej zapłaty przez dłużnika bądź na skutek ponownie założonej egzekucji. Jedyne, co było istotne to to, by sprawy te na dzień podpisania aneksu były nieprzedawnione i w tym sensie te sprawy pozostawały „czynnymi”. Skoro z wykazów wynikało, że miały one sygnatury z roku 2006 do 2008, zatem nie były one przedawnione na dzień podpisania aneksu ( 10-letni termin przedawniania z art. 125 § 1 kc ). Okoliczność niekorzystnych dla pozwanego zapisów umowy w tym zakresie nie czyniła zapisu § 5 aneksu nieważnym z mocy prawa ( brak sprzeczności tego zapisu z ius cogens ), czy sprzecznym z zasadami współżycia społecznego, zwłaszcza, że pozwany nie zdefiniował w tym procesie, do naruszenia jakich zasad w tym zapisie doszło. Brak również twierdzeń pozwanego oraz dowodów w sprawie, by powód działał wobec pozwanego nierzetelnie przy wykonywaniu umów zlecenia.

Odnosząc się zaś do zarzutu przedawnienia, to Sąd Rejonowy uznał, iż umowa zlecenia obejmowała wynagrodzenie dla powoda dwojakiego rodzaju: ryczałtowe, comiesięczne, którego termin przedawnienia biegł z umówionym comiesięcznym terminem płatności oraz wynagrodzenie przyznane przez sąd czy komornika i wyegzekwowane, którego termin przedawniania rozpoczynał bieg od daty wyegzekwowania lub dobrowolnej jego zapłaty przez dłużnika. Strony w sposób jednak szczególny uregulowały wynagrodzenie w przypadku rozwiązania umów zlecenia. W takim przypadku wynagrodzeniem powoda były koszty zastępstwa przyznane przez sąd ( jak również komornika ), które na datę rozwiązania umowy nie zostały zapłacone. Zatem to data rozwiązania umowy przyznawała powodowi nowe wynagrodzenie, przekształcając dotychczas umówione ( to mające być wyegzekwowanym ) na inne ( to zasądzone, lecz nie wyegzekwowane ), kreując po stronie powoda nowe prawo ( nowe roszczenie ), a po stronie pozwanego nowy obowiązek ( nowy dług ), który stawał się wymagalny nie w dacie rozwiązania umowy, lecz po wezwaniu do zapłaty ( art. 455 kc ), skoro strony nie umówiły odrębnego terminu zapłaty tego wynagrodzenia, powstałego w wypadku rozwiązania umowy zlecenia, co z kolei rzutowało na datę powstania roszczenia o odsetki za opóźnienie. Natomiast owe wezwanie do zapłaty nie miało wpływu na bieg terminu przedawnienia, bowiem zastosowanie znajdował tu przepis art. 120 § 1 zd. 2 kc, wedle którego dopiero z chwilą rozwiązania umowy zlecenia powód mógł najwcześniej, a zatem skutecznie wezwać pozwanego o zaspokojenie powstałej w dacie tego rozwiązania wierzytelności. Nie może być bowiem tak, że wierzytelność ulegałaby przedawnieniu przed datą jej powstania, a do takiego właśnie absurdu prowadziłaby wykładnia, od kiedy należałoby liczyć termin przedawniania, zaprezentowana przez pozwanego w sprzeciwie od nakazu zapłaty. W ocenie Sądu Rejonowego bez znaczenia dla rozumienia art.120 § 1 zd. 2 kc w stanie faktycznym tych zmienionych zapisów umowy zlecenia było, kiedy najwcześniej strona mogłaby wypowiedzieć umowę zlecenia i tym samym doprowadzić do jej rozwiązania po upływie terminu wypowiedzenia, bowiem to wypowiedzenie nie czyniło wygrodzenia wymagalnym, lecz dawało jedynie prawo powodowi do nowego, dodatkowego wynagrodzenia, uregulowanego właśnie na wypadek rozwiązania umowy wedle treści zmienionych aneksem § 4.2 ( § 3.2 zd. 2 i 3.3 ) umów zlecenia. Pozwany umowę z dnia 1.10.2002r. wypowiedział w dniu 28.07.2011r, a uległa ona rozwiązaniu w dniu 28.01.2012r., zatem termin 2-letni przedawnienia zakończyłby się w dniu 28.01.2014r., w przypadku umowy z dnia 1.12.1999r. z późniejszymi umowami zmieniającymi z dnia 8.06.2001r. i 1.03.2006r. zostały one wypowiedziane przez powoda w dniu 14.02.2012r. , zatem uległy one rozwiązaniu w tym dniu i termin przedawnienia upływałby w dniu 14.02.2014r. Pozew o zapłatę został wniesiony przez powoda w dniu 5.12.2013r., zatem doszło do przerwania biegu przedawniania na mocy art. 123 § 1 pkt 1 kc. Stąd Sąd Rejonowy powództwo w całości uwzględnił (skoro wysokość wierzytelności nie była kwestionowana w procesie przez pozwanego, który nadto przed procesem wykazy nr 3 i 5 zaakceptował jako zgodne z prawdą) na podstawie art. 734 § 1 kc i art. 735 § 1 kc wraz z ustawowymi odsetkami od dnia po upływie terminu płatności, wyznaczonego przez powoda na dzień 11.01.2013r., w doręczonej pozwanemu przed tą datą fakturze VAT. (art. 481 § 1 kc ). O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 i 3 kpc.

Apelację od wyżej wymienionego wyroku wniósł pozwany zaskarżając wyrok ten w całości i zarzucając mu:

I naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

1. art. 353¹ kc i art.5 kc w zw z. z art.89 kc i art.94 kc poprzez ich nieprawidłową wykładnię polegającą na uznaniu że zapis § 4 ust. 2 zdanie 2 umowy - zlecenie z dnia 1 październik 2002r., zapis § 3 ust.2 zd.2 umowy zlecenia z dnia 1 grudnia 1999r. wprowadzone na podstawie aneksu do umów zlecenia z dnia 1 październik 2002r. oraz z dnia 1 grudzień 1999r. , z dnia 8 czerwiec 2001r. i z dnia 1 marzec 2006r. oraz zapis § 5 aneksu z dnia 18 lipca 2008r. nie są sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego, a przez to uznanie zapisów umownych za ważne;

2. art. 120 § 1 kc w związku z art. 119 kc poprzez ich błędną wykładnię i w konsekwencji uznanie, że bieg terminu przedawnienia rozpoczął się od dnia w którym upływał sześciomiesięczny termin wypowiedzenia umów zawartych między stronami;

II naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wydane orzeczenie, a to:

3. art. 233 § 1 kpc w związku z art. 232 kpc i art. 6 kc poprzez błędne przyjęcie, iż na podstawie zawartych umów strona pozwana była zobligowana do uiszczenia zaliczek na koszty egzekucji, a także, że odmawiała powodowi wpłat takich zaliczek, co stanowi o dowolnej ocenie materiału dowodowego oraz o naruszeniu zasad rozkładu ciężaru dowodzenia;

4. art. 233 § 1 kpc poprzez błędne uznanie za wiarygodne zeznań świadka W. P. (2), co do faktu zgodnej woli stron przy zawieraniu aneksu co rzutowało na ocenę zgodności zapisów § 5 aneksu z zasadami współżycia społecznego.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego nie jest uzasadniona, a jej zarzuty nie zasługują na uwzględnienie.

Odnosząc się do pierwszego z nich, a to naruszenia przepisów prawa materialnego w zakresie art. 353¹ kc i art. 5 kc w zw. z art. 89 kc i art.94 kc poprzez ich nieprawidłową wykładnię polegającą na uznaniu, że zapisy § 4 ust. 2 zdanie 2 umowy zlecenia z dnia 01.10.2002r. oraz § 3 ust. 2 zdanie 2 umowy zlecenia z dnia 1 grudnia 1999r. wprowadzone na podstawie aneksu z dnia 18 lipca 2008r. nie są sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego, a przez to nieważne , to Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Rejonowego, iż w świetle prawomocnego wyroku z dnia 17 kwietnia 2013r. Sądu Okręgowego w Rzeszowie o sygn. akt VI GC 6/13 - ocena tych uregulowań przez Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie była niedopuszczalną z uwagi na prejudycjalność wydanego we wskazanej sprawie orzeczenia.

Przedmiot i zakres prejudycjalnego został oznaczony przez Sąd Apelacyjny w Rzeszowie orzekający w w/w sprawie co do apelacji, który wyraźnie wskazał, iż o stosunku mającym cechy stosunku prejudycjalnego można mówić pomiędzy orzeczeniem w niniejszej sprawie, a każdym powództwem o zapłatę wytoczonym w oparciu o umowę zlecenia wymienioną w niniejszym pozwie. Z niniejszym stanowiskiem Sąd Okręgowy orzekający w tej sprawie się zgadza. Pozwem zaś w tamtej sprawie objęto badanie właśnie zapisów § 4 ust. 2 zdanie 2 umowy zlecenia z dnia 01.10.2002r. oraz § 3 ust. 2 zdanie 2 umowy zlecenia z dnia 1 grudnia 1999r. wprowadzone na podstawie aneksu z dnia 18 lipca 2008r. - w kontekście zbadania jego ważności w zakresie sprzeczności z prawem w związku z zastrzeżonym warunkiem ( art.58 § 1 kc w związku z art. 89 kc), oraz sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (58 § 2 kc) w kontekście przesłanek z art. 353 ¹ kc. W tym to zakresie Sąd Okręgowy w tamtej sprawie uznał, iż brak podstaw do stwierdzenia, iż przedmiotowe postanowienia są dotknięte wadą nieważności skoro przedmiotowe postanowienie uznać należało za element składowy umowy nie noszący cech warunku w rozumieniu art. 89 kc. Brak również podstaw dla stwierdzenia, iż badana regulacja była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego skoro nie naruszała ona w równowagi między stronami także zważywszy, iż obie strony były podmiotami profesjonalnymi, prowadzącymi wieloletnią działalność gospodarczą, a strony kształtując stosunek obligacyjny działały z dostatecznym rozeznaniem licząc się z konsekwencjami prawnymi przyjętych postępowań umownych. Przedmiotowy aneks w sposób wyraźny wskazywał, iż wolą stron było wprowadzenie zmiany o określonych konsekwencjach prawnych i finansowych dla ich obu. Ujęcie niniejszego jest jasne, precyzyjne i czytelne oraz zrozumiałe również stosując miernik przeciętnego odbiorcy, nawet nie profesjonalisty. Tym samym brak podstaw dla stwierdzenia, iż ta regulacja w swej treści sprzeciwiała się właściwości, naturze stosunku, jak i ustawie oraz zasadom współżycia społecznego. Z niniejszymi wywodami zgodził się Sąd Apelacyjny, stwierdzając iż brak jest podstaw do przyjęcia iż kwestionowany przez powoda zapis umowy przy zastosowaniu powołanych kryteriów ocenić można jako sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, a tym samym nieważny w myśl art. 353 ¹kc bądź art. 58 § 2 kc

Powołane orzeczenia są prawomocne, stąd też kwestia badania ważności przedmiotowego zapisu w zakresie jego zgodności z prawem, zasadami współżycia społecznego poprzez kryterium przesłanek z art. 58 kc oraz w świetle art. 353¹kc wobec zasady związania wydanym orzeczeniem wynikającym z art. 365 § 1 kpc nie podlegała rozpoznaniu. Tym samym argumentacja apelacji wyrażona w tym zakresie nie mogła odnieść zamierzonego skutku.

Odnosząc się do kolejnego zarzutu, a to zarzutu przedawnienia roszczenia to również zarzut ten nie zasługiwał, w ocenie Sądu Okręgowego, na uwzględnienie. Trzeba bowiem wskazać, iż pierwotnie zawartą umową z dnia 1 grudnia 1999r. jak i kolejną z dnia 8 czerwca 2001r. i kolejną z dnia 1 marca 2006r. strony ustaliły, iż wynagrodzenie będzie wypłacane zleceniobiorcy przez zleceniodawcę po wyegzekwowaniu zasądzonych należności, dalsze koszty związane z nadaniem klauzuli wykonalności jak i przyznane przez komornika w postępowaniu egzekucyjnym dla zleceniobiorcy również będą wypłacone po ich wyegzekwowaniem( § 3 punkt 2,3). Konieczną więc przesłanką dla uzyskania wynagrodzenia przez zleceniobiorcę było wyegzekwowanie zasądzonych należności, przesłankę dla powstania należności powoda z tego tytułu. Aneksem z dnia 18 lipca 2008r. ( § 3) strony ustaliły, iż umowa z dnia 1 grudnia 1999r. z późniejszymi zmianami zmienia treść § 3 ust.2 i 3 następująco: tak ustalone wynagrodzenie będzie wypłacane zleceniobiorcy przez zleceniodawcę po wyegzekwowaniu zasądzonych należności na podstawie faktury VAT gotówką lub przelewem. W wypadku rozwiązania umowy o obsługę prawną przez którąkolwiek ze stron, zleceniodawca zobowiązuje się do zapłaty na rzecz zleceniobiorcy zasądzonych przez sąd w jego orzeczeniach na jego rzecz kosztów zastępstwa prawnego zleceniobiorcy, które nie zostały mu przez zleceniodawcę zapłacone i które nie zostały wyegzekwowane od dłużników; § 3 ustęp 3 - dalsze koszty związane z nadaniem klauzuli wykonalności, jak i przyznane przez komornika w postępowaniu egzekucyjnym dla zleceniobiorcy również będą wypłacone po ich egzekwowaniu. § 3 ust. 2 zdanie drugie stosuje się odpowiednio. Treścią przedmiotowego aneksu strony wprowadziły odrębną przesłankę dla należności zleceniobiorcy - rozwiązanie umowy o obsługę prawną. W przypadku ich zajścia zleceniodawca zobowiązany był do zapłaty zasądzonych przez sąd tytułem kosztów zastępstwa procesowego kwot które nie zostały zapłacone i które nie zostały wyegzekwowane. Dopóki bowiem nie zachodziła przesłanka rozwiązania umowy, dopóty zleceniobiorca nie mógł skutecznie domagać się należności z tytułu wynagrodzenia nie wyegzekwowanych bądź nie zapłaconych przez dłużników.

Analogicznie rzecz się miała z umową z dnia 01.10.2002r. stosownie do której pierwotnej treści zleceniobiorcy przysługiwało 100 % zasądzonych i wyegzekwowanych kosztów zastępstwa (§ 4 pkt 2). Na mocy aneksu zaś § 4 pkt 2 otrzymał w zdaniu drugim brzmienie w wypadku rozwiązania niniejszej umowy przez którąkolwiek ze stron zleceniodawca zobowiązuje się do zapłaty na rzecz zleceniobiorcy zasądzonych przez sąd w jego orzeczeniach na jego rzecz kosztów zastępstwa prawnego zleceniobiorcy, które nie zostały mu przez zleceniodawcę zapłacone i które nie zostały wyegzekwowane od dłużników ( § 2 aneksu). Również w tym przypadku treścią przedmiotowego aneksu strony wprowadziły odrębną przesłankę dla należności zleceniobiorcy - rozwiązanie umowy o obsługę prawną. W przypadku jej zajścia zleceniodawca zobowiązany był do zapłaty zasądzonych przez sąd tytułem kosztów zastępstwa procesowego kwot które nie zostały zapłacone i które nie zostały wyegzekwowane.

Niniejszy aneks zgodnie z § 5 wszedł w życie od dnia jego podpisania to jest od dnia 18 lipca 2008r. Samo jednak wejście w życie przedmiotowego aneksu nie uprawniało jeszcze powoda do żądania zapłaty przez pozwanego zasądzonych na jego rzecz kosztów zastępstwa prawnego. Dla niniejszego koniecznym było spełnienie przesłanki rozwiązania umowy. Dopiero rozwiązanie umowy powodowało powstanie należności umownej między stronami w tym zakresie, stanowiąc o przyczynie jej powstania.

Rozwiązanie umów nastąpiło jak ustalił to prawidłowo Sąd Rejonowy , w stosunku do umowy z dnia 1 październik 2002r. - w dniu 28 stycznia 2012r,; w stosunku do umowy z dnia 1 grudnia 1999 z późniejszymi zmianami- w dniu 14 luty 2012r. zważywszy na dwuletni termin przedawnienia i datę wniesienia pozwu w niniejszej sprawie 5 grudnia 2013r. doszło do przerwania biegu przedawnienia na mocy art. 123 § 1 pkt 1 kc i ocena dokonana przez Sąd Rejonowy w tym zakresie tj. co do braku przedawnienia roszczenia jest prawidłowa. Trzeba wskazać, iż istotnym w sprawie dla ustalenia terminu wymagalności roszczenia powoda nie jest ustalenie kiedy najwcześniej mogło nastąpić rozwiązanie umowy, ale kiedy najwcześniej powód mógł domagać się roszczenia objętego żądaniem pozwu, przy uprzednim spełnieniu warunków umownych. Powód najwcześniej mógł domagać się roszczenia objętego żądaniem pozwu w dacie rozwiązania umowy niniejsze bowiem, jak wskazano już powyżej, stanowiło przesłankę dla ukonstytuowania się tego żądania. W tej dacie przedmiotowe roszczenie stawało się wymagalnym niezależnie od terminu jego płatności, który nastąpił później, bo w dniu 11 stycznia 2013r. jako wyznaczony przez powoda w doręczonej pozwanemu fakturze Vat. Tym samym w ocenie Sądu Okręgowego brak podstaw dla podzielenia argumentacji pozwanego, dla wskazanego przez niego rozpoczęcia biegu przedawnienia. W sprawie, wbrew twierdzeniom apelującego brak podstaw do przyjęcia naruszenia zakazów z treści art. 119kc. Czynność prawna w postaci rozwiązania umowy pozostaje bez wpływu na skrócenie bądź przedłużenie terminu przedawnienia należności powoda w stosunku do pozwanego (będącej przedmiotem niniejszego postępowania), stanowiąc jedynie o jej powstaniu, a tym samym rozpoczęciu biegu przedawnienia, co do wysokości należności powoda względem pozwanego na dzień rozwiązania zresztą weryfikowalnej - , zasądzonej orzeczeniem, niewyegzekwowanej i niezaspokojonej poprzez zapłatę i nieprzedawnionej w stosunku do dłużnika wymienionego w orzeczeniu sądowym. W realiach niniejszej sprawy bowiem należności z tytułu kosztów zastępstwa procesowego objęte tytułami jak w załącznikach (k-32-52) nie były przedawnione w stosunku do dłużników , ani na dzień zawarcia aneksu, ani też na dzień rozwiązania umowy, skoro pochodziły z tytułów egzekucyjnych z 2006- 2008r.

Sąd Okręgowy nie znalazł również podstaw dla podzielenia zarzutów apelacji zakresie naruszania przepisów postępowania, a to treści art. 233 § 1 kpc w ocenie Sądu poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia zostały dokonane na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, jego logicznej oceny i wywiedzenia zeń racjonalnych wniosków. Dokonana przez sąd rejonowy ocena mieściła się w granicach przysługującej mu swobodnej ocenie dowodów. Zarzut apelacji sformułowany w tym zakresie wskazuje, iż Sąd Rejonowy miał błędnie przyjął, iż na podstawie zawartych umów strona pozwana była zobligowana do uiszczenia zaliczek na koszty egzekucji, a także, że odmawiała powodowi wpłat zaliczek. Otóż w tym zakresie należy stwierdzić, iż fakt, że to stronę pozwaną, a nie powodową obciążał obowiązek zapłaty zaliczek na koszty egzekucji wynikał wprost z umowy z dnia 1 grudnia 1999 roku i następnych, w których to stosownie do § 3 strony ustaliły, iż zleceniodawca uiszcza wszelkie opłaty sądowe związane z prowadzeniem spraw w sądzie, ponosi opłaty skarbowe za pełnomocnictwo, uiszcza zaliczki na koszty egzekucyjne. Okoliczność zaś, iż pozwany nie uiszczał tych zaliczek wynikała z dokumentacji załączonej do akt sprawy i powołanej przez Sąd Rejonowy

( pisma z dnia 11 luty 2011r., pozwanego z dnia 16 luty 2011r. 26 stycznia 2009r. i 28 stycznia 200r. k- 15-18).

Sąd Okręgowy nie podzielił również zarzutu apelacji w przedmiocie błędnej interpretacji § 5 aneksu do umowy z dnia 18 lipca 2008r. również w zakresie oceny Sądu Rejonowego zeznań świadka W. P. (2) odnośnie woli stron dotyczącej treści tego aneksu. Dokonana interpretacja bowiem nie opierała się jedynie na zeznaniach świadka W. P. (2), zeznania te interpretowane były przez sąd w kontekście treści literalnej § 5 i celowościowej w zestawieniu z brzmieniem uprzednio obowiązujących umów. W ocenie Sądu Okręgowego rozpatrywane postanowienie wskazywało, że aneksem objęto wszystkie sprawy które na dzień podpisania aneksu nie zostały wyegzekwowane od dłużników pozwanej, a więc również te, gdzie egzekucja była umorzona z uwagi na bezskuteczność lub jej nie wszczęto z uwagi na brak zaliczki byleby nie były przedawnione. Stosownie do § 5 aneksu strony ustaliły, iż niniejszy aneks wchodzi w życie od dnia jego podpisania i ma zastosowanie również do wszystkich prowadzonych przez zleceniobiorcę spraw nierozliczonych na dzień jej zawarcia. Brak podstaw dla stwierdzenia, iż określenie nierozliczonych nie dotyczyło spraw co do których uprzednio egzekucja została umorzona ,bądź nie wszczęta z uwagi na brak zaliczek. Niewątpliwie bowiem również te sprawy (należności) nosiły przymiot nierozliczonych, trudno je bowiem uznać za rozliczone, skoro wynikające z tytułów wykonawczych wierzytelności pozwanego w stosunku do dłużników pozostawały aktualne (niezapłacone i nieprzedawnione), a zasądzone w nich koszty zastępstwa procesowego przez pozwanego powodowi niezapłacone. Ponadto w dalszym ciągu również po dacie tego aneksu W. S. posiadał pełnomocnictwo w ich zakresie i pozostawały one w jego bieżącym referacie. Przy odmiennej zresztą interpretacji użycie sformułowania „również” nie znajdowałoby logicznego sensu.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na mocy art. 385 kpc, o kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygając na zasadzie art. 108 par. 1 kpc i par12 ust.1 pkt 1 w zw. par.6 pkt 6 rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE