UZASADNIENIE WYROKU

Pozwem z dnia 16 maja 2014 roku powód T. P.domagał się zasądzenia od pozwanego (...) S.A.w W.kwoty 80.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 6 maja 2014 roku do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu oraz zwolnienia go od kosztów sądowych w całości. Sprawę zarejestrowano pod sygnaturą (...).

Uzasadniając zgłoszone roszczenie powód wskazał, że dochodzona kwota stanowi zadośćuczynienie za krzywdę jakiej doznał na skutek niespodziewanej śmierci ojca K. P., a którego podstawę prawną upatruje w treści art. 448 kc w zw. z art. 24 § 1 kc. Powód podał, że jego ojciec był ofiarą wypadku komunikacyjnego z dnia 1 sierpnia 2003 roku, którego sprawca E. S.był ubezpieczony u pozwanego z tytułu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Za opisany czyn sprawca został prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w N., II Wydział Karny, z dnia 30 września 2004 roku w sprawie o sygnaturze akt: (...). Powód podał, iż pozwany odmówił spełnienia zgłoszonego pismem z dnia 14 kwietnia 2014 roku roszczenia wypłaty kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią ojca. Decyzja została wydana 5 maja 2014 roku i uzasadniona brakiem podstawy prawnej dla zgłoszonego roszczenia.

Wysokość żądanej kwoty 80.000 zł powód uzasadnił rozmiarem doznanej krzywdy, wywołanej śmiercią ojca, jak podał - najważniejszej osoby w jego życiu. Rozmiar cierpień wywołanych utratą bliskiej osoby zwiększała okoliczność szczególnej więzi emocjonalnej, jaka łączyła go z ojcem. Powód podał, iż spędzał z ojcem niemal każdą wolną chwilę, pomagał mu w prowadzeniu gospodarstwa, czerpiąc jednocześnie z jego wiedzy i doświadczenia. Po jego śmierci, powód stał się jedynym mężczyzną w domu i od tego czasu ciążyła na nim szczególna rola w pomocy matce oraz siostrom w prowadzeniu domu oraz gospodarstwa. Ciężar obowiązków sprawił, że tym bardziej odczuwał jego stratę. Zdaniem powoda, gdyby nie śmierć ojca, jego życie potoczyłoby się inaczej m.in. miałby większe szanse na ukończenie studiów.

W odpowiedzi na pozew, pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania. Uzasadniając zajęte stanowisko wskazał, że roszczenie powoda o wypłatę zadośćuczynienia nie zasługuje na uwzględnienie. Pozwany podał, że wypłacił powodowi kwotę 30.000 zł z tytułu stosownego odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej. Roszczenie zgłoszone przez powoda 17 kwietnia 2014 r. nie zostało uwzględnione przez pozwanego. Pozwany podał, iż w niniejszej sprawie nie może mieć zastosowania art. 446 § 4 kodeksu cywilnego, albowiem nie stosuje się go do zdarzeń sprzed dnia 3 sierpnia 2008 roku. Ponadto, pozwany wskazał, iż art. 34 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych zawiera zamknięty katalog dóbr podlegających ochronie prawnej i powinien być interpretowany ściśle w związku z czym wyklucza możliwość uznania roszczenia powoda.

Na dalszym etapie procesu strony podtrzymały wyrażone wcześniej stanowiska w sprawie. W toku procesu Sąd oddalił wniosek powoda o zwolnienie go w całości z kosztów sądowych, uznając że powód nie wykazał okoliczności, z których wywodzi konieczność zwolnienia od kosztów sądowych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 1 sierpnia 2003 roku w P., prowadzący pojazd mechaniczny E. S. potrącił rowerzystę - ojca powoda - K. P., który w wyniku tego zdarzenia zmarł. Do wypadku doszło w godzinach wieczornych, gdy ojciec powoda jechał do pracy. W momencie wypadku powód był poza domem, wykonując pracę DJ-a. Dwie siostry powoda oraz jego matka były w tym czasie w domu i zostały poinformowane o wypadku. Powód po przekazanej mu wiadomości o śmierci ojca, został przez swojego pracodawcę odwieziony do domu. O szczegółach zdarzenia dowiedział się następnego dnia. Powód przez kilka dni nie wychodził z pokoju, z nikim nie rozmawiał, izolował się od członków rodziny, nie brał udziału w przygotowaniach do pogrzebu.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w N., II Wydziału Karnego z dnia 30 września 2004 roku (sygn. akt: (...)), E. S.został uznany winnym popełnienia czynu z art. 177 § 2 kodeksu karnego w związku z art. 178 kodeksu karnego oraz skazany na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próbny 5 lat. E. S.w dacie wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, na podstawie umowy zawartej z pozwanym.

Pozwany prowadził postępowanie likwidacyjne nr (...) w zakresie zgłoszonego w dniu 14 stycznia 2008 roku przez powoda roszczenia z tytułu odszkodowania. Pozwany wypłacił powodowi kwotę 30.000 zł z tytułu odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej.

Powód pismem z dnia 14 kwietnia 2014 roku wystąpił wobec pozwanego z roszczeniem o zadośćuczynienie. Pozwany wydał decyzję z dnia 5 maja 2014 roku, którą odmówił powodowi spełnienia roszczenia.

Dowód:

-: wyrok Sądu Rejonowego w N., II Wydział Karny, z dnia 30 września 2004 roku sygn. akt (...)(akta szkodowe)
-: akta szkody pozwanego nr (...)
-: zeznania świadków M. C. oraz W. K. (e – protokół rozprawy z dnia 9 kwietnia 2015 roku)
-: zeznania powoda (e– protokół rozprawy z dnia 9 kwietnia 2015 roku)

Powód bardzo silnie przeżył śmierć ojca. Nie uczęszczał jednak na terapię, nie zażywał leków, oprócz tych dostępnych w aptekach bez recepty. Ponadto po śmierci K. P. zarówno stosunki rodzinne jak i codzienne życie powoda uległy zmianie.

W czasie poprzedzającym wypadek powód zamieszkiwał w domu rodzinnym wraz z matką i trzema siostrami. Rodzice pracowali, z kolei powód wraz z siostrami uczęszczali do szkół. W momencie śmierci ojca powód miał 18 lat i uczęszczał do liceum. Rodzina wspólnie prowadziła dom, powód pomagał ojcu w pracach na gospodarstwie. Rodzina chętnie spędzała wspólnie czas – na co dzień oraz między innymi wyjeżdżając wspólnie na weekendy np. do lasu lub nad jezioro. Członków najbliższej rodziny powoda z ojcem łączyła szczególna i silna więź. Powód cenił sobie zdobywaną dzięki ojcu wiedzę i umiejętności.

Powód przejął na siebie obowiązki ojca. Często zmuszony był pracować do późnych godzin nocnych, żeby pomóc finansowo rodzinę. Brakowało mu wsparcia, pomocy oraz rady ojca. Po ukończeniu liceum przeniósł się do P. w celu kontynuacji edukacji na studiach wyższych, jednak możliwości finansowe zmusiły go do zrezygnowania ze studiów po dwóch miesiącach i powrotu do domu. Powód podejmował jeszcze próby rozpoczęcia studiów, jednak brak czasu zmusił go do porzucenia tych planów. Stan ten powód wiąże ze śmiercią ojca.

Stosunki rodzinne również uległy pogorszeniu. Członkowie jego najbliższej rodziny, tj. siostry zaczęły oddalać się od siebie i każdy zaczął układać własne życie. Rodzeństwo przestało ze sobą spędzać czas, co w tej chwili ma charakter okazjonalny i nieregularny. Zdaniem powoda, wpływ na to miała śmierć ojca, bowiem wszyscy próbowali w ten sposób radzić sobie ze stratą głowy rodziny. Powód z czasem założył własną rodzinę, obecnie wychowuje małoletnie dziecko, żałując, że ojciec nie miał okazji poznać wnuczki. Wciąż silnie odczuwa brak ojca w swoim życiu – jego rady oraz wsparcia.

Dowód:

-: zeznania świadków M. C. oraz W. K. (e–protokół rozprawy z dnia 9 kwietnia 2015 roku)
-: zeznania powoda (e – protokół rozprawy z dnia 9 kwietnia 2015 roku)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentów, zeznań świadków oraz zeznań powoda.

Sąd w całości dał wiarę zebranemu w sprawie materiałowi dowodowemu w postaci dokumentów, albowiem nie był on kwestionowany przez żadną ze stron, a Sąd nie znalazł podstaw by czynić to z urzędu.

Wiarygodność kserokopii dokumentów również nie budziła wątpliwości Sądu. Mimo, że kserokopia nie jest dokumentem, a stanowi jedynie element twierdzenia strony o istnieniu dokumentu o treści odpowiadającej kserokopii, to w niniejszej sprawie żadna ze stron nie podniosła zarzutów kwestionujących istnienie określonych dokumentów prywatnych czy urzędowych.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka M. C. (e-protokół rozprawy z dnia 9 kwietnia 2015r.), która w sposób logiczny, konsekwentny i spójny zrelacjonowała okoliczności śmierci ojca, reakcję oraz zachowanie powoda, jak i negatywne skutki, jakie w życiu powoda spowodowała utrata ojca K. P.. Wersja podana przez świadka jest spójna z wersją świadka W. K. oraz powoda.

Analogicznie sąd ocenił zeznania świadka W. K. (e-protokół rozprawy z dnia 9 kwietnia 2015r.), która równie spójnie i logicznie odtworzyła przed Sądem przebieg wydarzeń, jakie w życiu powoda miały miejsce po śmierci ojca. Zeznania powódki znalazły oparcie w zeznaniach świadka M. C. oraz powoda.

Sąd dał wiarę również zeznaniom powoda (e-protokół rozprawy z dnia 9 kwietnia 2015r.), który w sposób szczery opisał zaistniały stan faktyczny oraz przedstawił swoje odczucia związane ze śmiercią ojca. Wersja podana przez powoda jest spójna z wersjami zdarzeń, opisanymi przez świadków.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie powód dochodził zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę wyrządzoną mu przez E. S., który jako sprawca wypadku komunikacyjnego z dnia 1 sierpnia 2003 roku doprowadził do śmierci ojca powoda – K. P..

Żądanie pozwu skierowane zostało jednak nie do sprawcy szkody, lecz do pozwanego - (...) S.A. w W., jako podmiotu odpowiedzialnego za szkodę wobec osób trzecich z tytułu łączącej pozwanego z E. S. w dniu zdarzenia umowy odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Podstawę prawną odpowiedzialności pozwanego Zakładu (...) stanowił obowiązujący w dacie wyrządzenia szkody art. 822 kc, zgodnie z którym, przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia (Dz.U.1964.16.93). Jak stanowił natomiast obowiązujący w dacie wypadku § 10 ust. 1 rozporządzenia z dnia 24 marca 2000 roku w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. z dnia 10 kwietnia 2000 r.), z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem są zobowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

Jak wynika z powyższego, warunkiem odpowiedzialności pozwanego jest możliwość przypisania odpowiedzialności cywilnej ubezpieczonemu. Dlatego rozważeniu w pierwszej kolejności wymagało, czy zachodziły podstawy do uznania odpowiedzialności cywilnej E. S. wobec powoda.

Samoistny posiadacz pojazdu mechanicznego w razie wypadku odpowiada wobec poszkodowanego, który nie jest samoistnym posiadaczem innego pojazdu uczestniczącego w kolizji, za szkody na zasadzie ryzyka na podstawie art. 435 § 1 kc w zw. z art. 436 § 1 kc. Kiedy dojdzie do zderzenia dwóch pojazdów mechanicznych, ich posiadacze odpowiadają względem siebie na ogólnych zasadach, czyli na zasadzie winy (art. 415 kc w zw. z art. 436 § 2 kc). Na tej zasadzie E. S.odpowiadałby zatem za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym. W sprawie wystąpiły bowiem wszystkie przesłanki odpowiedzialności deliktowej opisanej w tych przepisach. Z ustalonego przez Sąd stanu fatycznego wynikało, że śmierć K. P.pozostawała w adekwatnym związku przyczynowym z zawinionym zachowaniem E. S.jako uczestnika ruchu drogowego, co zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w N., II Wydział Karny z dnia 30 września 2004 roku (sygn. akt: (...)), którego ustalenia co do sprawstwa mężczyzny na zasadzie art. 11 kpc wiązały Sąd Okręgowy.

W aktualnym stanie prawnym podstawę prawną roszczeń zgłoszonych przez powoda stanowiłby art. 446 § 4 kc. Został on jednak wprowadzony do systemu prawnego dopiero z dniem 3 sierpnia 2008 roku, a zatem po zdarzeniu wywołującym szkodę. Przed datą wspomnianej nowelizacji brak było natomiast wyraźnej podstawy prawnej dla żądania od zobowiązanego z deliktu zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę wywołaną śmiercią osoby bliskiej, jeżeli ta śmierć nastąpiła w wyniku tego czynu niedozwolonego.

Jak słusznie podnosi się jednak w judykaturze, najbliższym członkom rodziny zmarłego nie przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 kc, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Podstawę normatywną roszczeń tych osób mógł stanowić natomiast art. 448 kc (tak słusznie SN w wyroku z dnia 10 listopada 2010 roku, II CSK 248/10).

Zgodnie z treścią tego ostatniego przepisu, w razie naruszenia dobra osobistego Sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Analizowana norma uzależnia odpowiedzialność od zawinionego naruszenia cudzego dobra osobistego, rozumianego jako wartość niemajątkowa ściśle związana z osobą ludzką (tak prawidłowo Cisek, Machnikowski [w:] E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, s. 58, C.H. Beck, wyd. 5, Warszawa 2013). Wśród dóbr osobistych wymienionych przykładowo w art. 23 kc, takich jak zdrowie, wolność, cześć, czy swoboda sumienia, wyodrębnia się również dobro osobiste w postaci więzi rodzinnej łączącej najbliższych członków rodziny, której zerwanie aktualizuje odpowiedzialność odszkodowawczą sprawcy szkody wobec żyjących członków rodziny zmarłego. Jak wynika z przywołanego judykatu, takie zapatrywanie panowało również przed wejściem w życie art. 446 § 4 kc.

W sprawie wykazano, że śmierć K. P., za którą odpowiedzialność deliktową ponosi E. S., wywołała u powoda negatywne przeżycia emocjonalne w postaci cierpienia i bólu, będących następstwem bezprawnego zerwania przez sprawcę czynu niedozwolonego więzi rodzinnej łączącej ojca z synem.

Przedstawiona wyżej argumentacja przekonuje o zaktualizowaniu się na gruncie niniejszej sprawy zastępczej odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela, który na podstawie łączącej go z E. S. w dniu 1 sierpnia 2003 roku umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przyjął na siebie ryzyko tej odpowiedzialności.

Rozważenia w dalszej kolejności wymagała zasadność zgłoszonych roszczeń odszkodowawczych co do ich wysokości. Powód domagał się od pozwanego na swoją rzecz zapłaty kwoty 80.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 6 maja 2014 roku tj. od dnia następnego po dniu wydania decyzji kończącej proces likwidacji szkody do dnia zapłaty. Jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 kwietnia 2006 roku (I CSK 159/05), podstawową funkcją zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych (art. 448 kc) jest funkcja kompensacyjna. Zadośćuczynienie ma wynagrodzić doznaną krzywdę, przy czym powinno uwzględniać wszystkie aspekty tej krzywdy. Nie może mieć znaczenia tylko symbolicznego, ale nie będąc odszkodowaniem, ma mieć odczuwalną wartość majątkową. Przy ocenie, jaka suma jest odpowiednia tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę spowodowaną naruszeniem dóbr osobistych, należy mieć na uwadze rodzaj dobra, które zostało naruszone oraz charakter, stopień nasilenia i czas trwania doznawania przez osobę, której dobro zostało naruszone, ujemnych przeżyć psychicznych spowodowanych naruszeniem (krzywda).

Należało w związku z tym ocenić, jak kształtował się rozmiar krzywdy spowodowanej nieoczekiwaną utratą osoby bliskiej w stosunku do powoda.

Z ustalonego przez Sąd stanu faktycznego sprawy wynika, iż powoda wiązała silna wieź z ojcem, który stał się dla powoda nie tylko opiekunem, ale i autorytetem oraz przyjacielem. Od najmłodszych lat powód nieprzerwanie towarzyszył ojcu w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, czerpiąc z jego wiedzy i doświadczenia, ceniąc sobie pobierane nauki oraz towarzystwo ojca. W dniu śmierci ojca powód miał 18 lat i od tej pory stał się jedynym mężczyzną w rodzinie, przejmując obowiązki ojca oraz wspierając na co dzień matkę oraz siostry. W dniu tragicznego wypadku był zatem młodą osobą, dla których nagła utrata rodzica, której towarzyszyły tragiczne okoliczności, była ogromnym zaskoczeniem. Na skutek negatywnych przeżyć emocjonalnych powód po śmierci ojca całkowicie odizolował się na pewnie czas od członków swojej rodziny (z nikim nie rozmawiał), wychodząc z pokoju wyłącznie w razie konieczności. Powód nie potrzebował wsparcia specjalisty z zakresu psychologii tudzież psychiatrii, ani nie przyjmował środków antydepresyjnych. Wspomagał się jedynie przez pewnie czas lekami uspokajającymi, dostępnymi bez recepty.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd ocenił rozmiar krzywdy jakiej doznał powód w efekcie utraty ojca K. P. jako utrzymujący się na poziomie, który uzasadniał zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 40.000 zł. Zdaniem Sądu, zmiany, które zaszły w życiu powoda po śmierci ojca odcisnęły znaczące piętno na dalszych losach powoda. Chociaż zdarzenie miało miejsce 1 sierpnia 2003 roku , a więc ponad 10 lat temu wywarło ono duży wpływ na życie powoda. Powód mimo tragicznej śmierci ojca funkcjonował w sposób normalny – pracował, wspierał matkę i siostry, próbował kontynuować naukę, założył rodzinę.

Sąd zasądził na rzecz powoda odsetki ustawowe od przyznanej kwoty od dnia 19 maja 2014 roku do dnia zapłaty. Powyższe rozstrzygnięcie uzasadniała treść art. 817 kc w brzmieniu obowiązującym na dzień zgłoszenia szkody pozwanemu (ustawa nowelizująca z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 11 maja 2007 r.), który stanowił, iż ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Jak głosi natomiast art. 481 § 1 kc, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Powód zgłosił roszczenie z tytułu zadośćuczynienia pozwanemu 17 kwietnia 2014r. Tym samym zasadne jest zasądzenie odsetek ustawowych od uznanego przez Sąd roszczenia od 19 maja 2014r. do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił, uznając że kwotą pozostającą w realnym związku z doznaną przez powoda krzywdą jest kwota 40.000 zł, co czyni roszczenia powoda w pozostałym zakresie niezasadnym (pkt 2 wyroku).

Orzekając o kosztach procesu Sąd na podstawie zasad ogólnych rozdzielił koszty stosunkowo, obciążając nimi strony po połowie i w związku z tym zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.000 zł. Na koszty poniesione przez powoda złożyły się: opłata sądowa od pozwu w wysokości 4.000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł. Na koszty poniesione natomiast przez pozwanego złożyły się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł. Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji wyroku (pkt 3 wyroku).

/-/ SSO Małgorzata Małecka

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE WYROKU