Sygn. akt X GC 330/12
Pozwem z dnia 25 maja 2012 r. (...) (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. wniosła o zasądzenie od P. M. ( firma (...)) kwoty 144 637,60 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu i kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego. Powódka wskazała, że strony łączyła umowa o roboty budowlane, które jako wykonawca wykonywała na rzecz powoda, przy pomocy podwykonawców, z którymi nie mogła rozliczyć się z uwagi na brak zapłaty wynagrodzenia przez inwestora (powoda) i podniosła, że dochodzona kwota stanowi sumę należności ubocznych (odsetek, kosztów procesu i kosztów komorniczych) jakie poniosła na rzecz podwykonawców, którzy o należne im wynagrodzenia wystąpili na drogę sądową i uzyskali zaspokojenie w drodze egzekucji komorniczej.
(pozew k. 2-28)
W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.
W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany podniósł, że żądanie powoda nie wyczerpuje przesłanek odpowiedzialności kontraktowej, zakwestionował istnienie związku przyczynowego między powstałymi należnościami a brakiem płatności ze strony pozwanego, podniósł brak szkody po stronie powodowa powołując się na fakt, iż to pozwany realizując zajęcia komornicze części z podwykonawców i wreszcie zakwestionował związek dwóch ze wskazanych wierzycieli (mylnie dłużników) z rozliczeniem stron oraz zasadność wskazanej przez powoda wysokości kosztów egzekucyjnych.
(odpowiedź na pozew k. 112-115)
W toku procesu strony podtrzymały pierwotne stanowiska, przy czym
- pismem z dnia 18 kwietnia 2013 r. strona pozwana wniosła o odrzucenie pozwu podnosząc tożsamość roszczenia dochodzonego w niniejszej sprawie ze sprawami X GC 514/11 i X GC 352/12 i zgłosiła zarzut potrącenia kwoty 50.000 zł z tytułu wpłaty dokonanej na rzecz innego podwykonawcy powoda (pismo k. 190-192), sprecyzowany pismem z 23.04.2014 r. na kwotę 56 130 zł (pismo k.477);
- pismem z dnia 18 kwietnia 2013 r. strona powodowa dookreśliła sposób rozliczenia zajęć komorniczych (pismo k. 197-199);
- pismem z dnia 6 maja 2013 r. strona powodowa wniosła o przesłuchanie świadka Proca, który to wniosek następnie cofnęła pismem z 17.06.2013 r. (pismo k. 211-213, k.226),
- pismem z dnia 2.08.2013 r. pozwany wniósł o obniżenie dochodzonego odszkodowania o kwotę 40 274,51 zł poniesioną z tytułu odsetek od kwot zasądzonych wyrokiem w sprawie X GC 352/12 (pismo k.258-259),
- zaś pismem z 10.12.2013 r., złożonym na rozprawie w dniu 11.12.2013r. pozwany podniósł zarzut potrącenia kwoty 75 889 zł z tytułu was budynków (...) przy ul. (...) oraz zgłosił szereg wniosków dowodowych na okoliczność istnienia i wartości tychże wad, w tym z załączonych dokumentów i zdjęć oraz z zeznań świadków M. S. i M. K. (cofnięty na rozprawie 23.04.2014 r. k. 479 00:10:08), z przesłuchania pozwanego i z opinii biegłego (pismo k. 273-283, załączniki k. 284-444).
Prawomocnym postanowieniem z dnia 22 lipca 2013 r. Sąd odmówił odrzucenia pozwu. (postanowienie k. 253)
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
W dniu 15 kwietnia 2010 roku pomiędzy stronami zawarta została umowa o roboty budowlane, zgodnie z treścią której powód jako generalny wykonawca zobowiązał się do wykonania na zlecenie pozwanego jako zamawiającego dwóch budynków wielorodzinnych położonych w Ł. przy ul. (...). Umowa stron była kilkakrotnie aneksowana.
Strony ustaliły wynagrodzenie należne powodowi za wykonane prace na kwotę 12.388.000 złotych, w tym kwotę 6. 640.000 złotych za wykonanie budynku (...) oraz kwotę 5.748.000 zł za wykonanie budynku (...). Następnie na podstawie aneksu nr (...) z dnia 10 grudnia 2010 r. kwota wynagrodzenia powoda za wykonanie budynku (...) została zwiększona do kwoty 5.813.000 zł netto, a na podstawie aneksu numer (...) z dnia 31 marca 2011 roku kwota wynagrodzenia powoda za wykonanie budynku (...) podwyższona została do kwoty 6.846.516, 68 złotych netto.
Strony ustaliły, iż wynagrodzenie będzie płatne na podstawie faktury końcowej oraz faktur przejściowych wystawianych przez powoda dwa razy w miesiącu na podstawie protokołu odbioru podpisanego przez Inspektora Nadzoru.
(okoliczność niesporna, umowa k. 284-290, aneks nr (...) k.283, aneks nr (...) k.282)
W początkowym okresie współpracy pozwany regulował należności przejściowe powoda, jednakże nie uregulował w terminie należności z faktur:
- wystawionej przez powoda i przekazanej pozwanemu w dniu 27 maja 2011 r. nr (...) za roboty wykonane w budynku (...) na kwotę 620 591,46 zł z terminem zapłaty na dzień 12 czerwca 2011 r.,
- wystawionej przez powoda i przekazanej pozwanemu w dniu 9 czerwca 2011 r. nr (...)z tytułu dodatkowego malowania elewacji budynku (...), na kwotę 2 532,60 zł z terminem płatności na dzień 23 czerwca 2011 r. oraz
- wystawionej przez powoda i przekazanej pozwanemu w dniu 5 grudnia 2011 r. nr (...)za roboty budowlane w budynku (...) na kwotę 747 967,43 zł z terminem zapłaty 21 grudnia 2011 r.
(okoliczność niesporna, protokół odbioru k. 19, przesłuchanie strony powodowej e-protokół k.551 00:04:33-06:25)
W okresie od grudnia 2011 r. do stycznia 2012 roku strony, wraz z podwykonawcami powoda, prowadziły rozmowy w sprawie ewentualnego dokonania zapłaty należności wynikających z umowy bezpośrednio na rzecz podwykonawców powoda. Ostatecznie nie doszło do wiążących ustaleń w tej sprawie.
(okoliczności niesporne, notatka k. 219, pisma k. 220, 222-224, wykaz k. 221, zeznania świadków J. B. e-protokół k.446 00:10:41-00:28:49 i A. R. e-protokół k.537, 00:09:21, 00:10:47-00:13:08, przesłuchanie strony powodowej e-protokół k.551 00:06:25-07:40, 00:12:26-00:18:20)
W dniu 9 września 2011 r. powodowa spółka wystąpiła przeciwko pozwanemu z powództwem o zapłatę kwoty 623 125 zł obejmującej należność z faktury nr (...) za roboty wykonane w budynku (...) na kwotę 620 591,46 zł oraz z faktury nr (...) z tytułu dodatkowego malowania elewacji budynku (...), na kwotę 2 532,60 zł. Na rozprawie w dniu 13 maja 2013 r. strony zawarły ugodę mocą której m.in. pozwany zobowiązał się zapłacić na rzecz powoda kwotę 560 tysięcy złotych, a strony ustaliły, że ugoda wyczerpuje ich roszczenia „wynikające z niniejszego sporu”.
(akta sprawy X GC 514/11: pozew k. 2-6, protokół rozprawy k. 512-514)
W dniu 14 lutego 2012 r. powodowa spółka wystąpiła przeciwko pozwanemu z powództwem o zapłatę kwoty 747 967,43 zł z tytułu niezapłaconej faktury nr (...). W toku postępowania pozwany zgłosił zarzuty potrącenia i częściowego spełnienia świadczenia m.in. poprzez zapłaty wynagrodzeń podwykonawców powoda na przedmiotem budowie. Ostatecznie wyrokiem z dnia 5 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Łodzi utrzymał w mocy wydany w sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym w zakresie zasądzającym na rzecz powoda kwotę 93 161,60 zł (tytułem niezapłaconej części należności) wraz z ustawowymi odsetkami oraz odsetki za opóźnienie w płatności poszczególnych jej części (w tym początkowo od pełnej kwoty faktury) oraz całość kosztów procesu. Apelacja powoda od tego wyroku została cofnięta.
(akta sprawy X GC 352/12 (poprzednio X GC 225/12): pozew k. 2-6; wyrok k. 371, uzasadnienie k. 378-384, postanowienie k.552)
Liczni podwykonawcy powoda wystąpili przeciwko niemu z pozwami o zapłatę należności z tytułu wykonanych prac.
(okoliczności niesporne, zeznania świadka A. R. e-protokół k.537, 00:09:21, przesłuchanie strony powodowej e-protokół k.551 00:09:57, 00:23:58)
W sprawie wierzycieli powoda – podwykonawców na ww. budowie M. J. (1), S. L., A. R. (2), J. K., J. B. (2), Z. T., D. W., D. K., K. A. komornicy sądowi prowadzili postępowania za sygn. akt (odpowiednio): M. J. (2) sygn. akt KM 276/12 i Km 852/12 (k.18 i k.180 i k.247), J. Z. sygn. akt Km 2337/12 (k.19-20), B. J. sygn. akt Km 3161/11 (w trybie zabezpieczenia) oraz Km 90/12 (k.21-25) oraz K. P. (1) sygn. akt Km 3381/12 (k.26), sygn. akt Km 3382/12 (k.27), sygn. akt Km 11973/12 oraz Km 7743/12 (w trybie zabezpieczenia) (k.28-32), Km 10847/12 (k.33), Km 10774/12 (k.34), a także Km 11979/12 oraz Km 7744/12 (w trybie zabezpieczenia) (k.35-38). Przedmiotem tych postępowań były zarówno należności główne, jak i szczegółowo wskazane w zawiadomieniach należności uboczne: odsetki, koszty procesów i egzekucji.
W sprawie Km 276/12 wyniosły one odpowiednio 546,36 zł (odsetek na dzień 16/04/2012 i 1,77 zł dalszych odsetek dziennie od 17/04/2012), 600 zł kosztów zastępstwa w procesie i 300 zł w egzekucji, 56,45 zł opłat i 118,99 wydatków plus 8% opłaty stosunkowej od każdej przekazanej kwoty.
W sprawie Km 2337/12 wyniosły one odpowiednio 2 701,23 zł (odsetek na dzień 24/04/2012 i 9,68 zł dalszych odsetek dziennie od 25/04/2012), 2 757 zł kosztów procesu, 600 zł kosztów zastępstwa w egzekucji oraz koszty egzekucyjne do ustalenia w toku postępowania (4 900,63 zł opłaty i 16,30 zł wydatków).
W sprawie Km 3161/12 wyniosły one odpowiednio 9 399,89 zł (odsetek na dzień 11/01/2012 i 48,20 zł dalszych odsetek dziennie od 12/01/2012), 5 292 zł kosztów procesu i 17 zł innych.
W sprawie Km 90/12 67,82 zł odsetek na dzień 11/01/2012 i 0,45 zł za każdy następny dzień od 12/01/2012 oraz 227 zł kosztów procesu, 150 zł kosztów zastępstwa w egzekucji i 45,20 wydatków plus 8% opłaty stosunkowej od każdej przekazanej kwoty.
W sprawie Km 3381/12 82,75 zł odsetek na dzień 3/02/2012 i 3,37 zł za każdy następny dzień od 4/02/2012 oraz 1336 zł kosztów procesu.
W sprawie Km 3382/12 494,63 zł odsetek na dzień 3/02/2012 i 17,33 zł za każdy następny dzień od 4/02/2012 oraz 3 025 zł kosztów procesu.
W sprawie Km 11973/12 2 140,58 zł odsetek na dzień 12/04/2012 i 22,30 zł za każdy następny dzień od 13/04/2012 oraz 4 400 zł kosztów procesu i 3 600 zł kosztów zastępstwa w egzekucji plus 15% opłaty stosunkowej od każdej przekazanej kwoty i 33,90 wydatków gotówkowych.
W sprawie Km 7743/12 1 204,08 zł odsetek na dzień 1/03/2012 i 22,30 zł za każdy następny dzień od 02/03/2012 oraz 4 400 zł kosztów procesu.
W sprawie Km 10847/12 wyniosły one odpowiednio 2 891,17 zł odsetek na dzień 26/03/2012 i 35,95 zł dalszych odsetek dziennie od 27/03/2012, 1 262 zł kosztów procesu, 3 600 zł kosztów zastępstwa w procesie i 17 zł innych.
W sprawie Km 10774/12 wyniosły one odpowiednio 1 437,79 zł odsetek na dzień 27/03/2012 i 14,29 zł dalszych odsetek dziennie od 28/03/2012 i 2 919 zł kosztów procesu.
W sprawie Km 11979/12 wyniosły one odpowiednio 1 344,79 zł odsetek na dzień 13/04/2012 i 14,46 zł dalszych odsetek dziennie od 14/04/2012, 2 925 zł kosztów procesu i 2 400 zł kosztów zastępstwa w egzekucji oraz 33,90 wydatków.
W sprawie Km 7744/12 wyniosły one odpowiednio 694,09 zł odsetek na dzień 28/02/2012 i 14,46 zł dalszych odsetek dziennie od 29/02/2012 i 2 925 zł kosztów procesu.
(zawiadomienia o wszczęciu egzekucji i zajęciach w sprawach jw. k. 18-38, 180-181, umowy k. 159-162 oraz k. 163-169)
W sprawie Km 276/12 w wniosku wierzyciela M. J. (1) nie została wyegzekwowana żadna kwota wobec zbiegu egzekucji i przekazania sprawy komornikowi K. P. (1).
(pismo komornika M. J. (2) k. 238)
W sprawie Km 3161/11 prowadzonej przez komornika B. J. w celu zabezpieczenia roszczenia wierzyciela A. R. z zajętej wierzytelności wobec pozwanego wpłynęła kwota 153 200,34 zł, która przekazana została na rachunek depozytowy. Uprawniony poniósł koszty w kwota 2 981,77 i 79,65 zł. W celu egzekucji tej wierzytelności prowadzona następnie była sprawy Km 1341/12, w ramach której z zajętej powyżej kwoty pobrana została kwota 125 463,68 zł, na pokrycie należności głównej oraz odsetek w kwocie 644,85 zł, kosztów w kwocie 900 zł, wydatków w kwocie 303,87 zł i opłaty (pomniejszonej o wcześniej pobrana opłatę) w kwocie 13 614,96 zł. Pozostała cześć zajętej wierzytelności została zwrócona pozwanemu.
W sprawie KM 90/12 prowadzonej przez komornika B. J. w celu egzekucji roszczenia wierzyciela A. R. z zajętego rachunku bankowego powoda wpłynęła kwota 1 890,64 zł, która pokryła, obok należności głównej, odsetki, koszty, wydatki i opłaty w kwotach 71,84 zł, 227 zł, 150 zł, 47,87 zł i 141,13 zł
(pismo komornika B. J. k. 242-243)
W sprawie Km 2337/12 wierzyciela S. L. nie została wyegzekwowana żadna kwota wobec zbiegu egzekucji i przekazania sprawy komornikowi M. J. (2).
(pismo komornika J. Z. k. 245)
W sprawie KM 10774/12 prowadzonej w ramach zabezpieczenia roszczeń D. K. zadłużenie wynosiło (na dzień wszczęcia egzekucji) 40 120,72 zł kwoty zabezpieczenia, odsetki 1 437,79 zł i po 14,29 zł dziennie od 28.03.2012 r. oraz koszty procesu 2 919 zł. Tytułem zabezpieczenie wpłynęła od P. M. kwota 44 477,51 zł
W sprawie Km 38071/12 z wniosku wierzyciela D. K. wpłynęła kwota łącznie 54 749,88 zł, z czego wierzycielowi wypłacono 47 898,66 zł (w tym 6 498,46 zł odsetek), opłaty egzekucyjne wyniosły 6 761,62 zł, a koszty 89,60 zł. Zaległość na dzień 22 stycznia 2014 r. wynosiła 4 039,52 zł należności głównej, 109,35 zł odsetek i po 1,44 zł odsetek dziennie od 23.01.2014 r. Ostateczne koszty egzekucji zostaną ustalone po jej zakończeniu. Do każdej przekazywanej kwoty doliczana jest opłata 15 %
W sprawie KM 3381/12 prowadzonej w ramach zabezpieczenia roszczeń J. K. zadłużenie wynosiło (na dzień wszczęcia egzekucji) 9 469,16 zł kwoty zabezpieczenia, odsetki 82,75 zł i po 3,37 zł dziennie od 4.02.2012 r. oraz koszty procesu 1 336 zł. Tytułem zabezpieczenie wpłynęła od P. M. kwota 10 887,91 zł.
W sprawie Km 7751/13 z wniosku wierzyciela J. K. wpłynęła kwota łącznie 13 416,50 zł, z czego wierzycielowi wypłacono 11 610,49 zł (w tym 1 530,71 zł odsetek), opłaty egzekucyjne wyniosły 1 682,01 zł, a koszty 124,- zł. Zaległość na dzień 22 stycznia 2014 r. wynosiła 1 025,38 zł należności głównej, 27,76 zł odsetek i po 0,37 zł odsetek dziennie od 23.01.2014 r. Ostateczne koszty egzekucji zostaną ustalone po jej zakończeniu. Do każdej przekazywanej kwoty doliczana jest opłata 15 %.
W sprawie KM 3382/12 prowadzonej w ramach zabezpieczenia roszczeń J. B. (2) zadłużenie wynosiło (na dzień wszczęcia egzekucji) 48 638,80 zł kwoty zabezpieczenia, odsetki 494,63 zł i po 17,33 zł dziennie od 4.02.2012 r. oraz koszty procesu 3 025 zł. Tytułem zabezpieczenia od P. M. wpłynęła kwota 52 158,43 zł.
W sprawie Km 6280/12 z wniosku wierzyciela J. B. (2) wpłynęła kwota łącznie 65 250,17 zł, z czego wierzycielowi wypłacono 57 026,36 zł (w tym 8 091,56 zł odsetek), opłaty egzekucyjne wyniosły 8 113,21 zł, a koszty 110,60 zł. Zaległość na dzień 22 stycznia 2014 r. wynosiła 5 128,97 zł należności głównej, 138,83 zł odsetek i po 1,83 zł odsetek dziennie od 23.01.2014 r. Ostateczne koszty egzekucji zostaną ustalone po jej zakończeniu. Do każdej przekazywanej kwoty doliczana jest opłata 15 %
W sprawie KM 10847/12 prowadzonej w ramach zabezpieczenia roszczeń D. W. zadłużenie wynosiło (na dzień wszczęcia egzekucji) 100 937,56 zł kwoty zabezpieczenia, odsetki 2 891,17 zł i po 35,95 zł dziennie od 27.03.2012 r. oraz koszty procesu 1 262 zł, koszty zastępstwa 3 600 zł i inne 17 zł. Tytułem zabezpieczenia od P. M. wpłynęła kwota 108 707,73 zł.
W sprawie Km 14446/12 z wniosku wierzyciela D. W. wpłynęła kwota łącznie 126 651,43 zł, z czego wierzycielowi wypłacono 110 587,53 zł (w tym 8 217,62 zł odsetek), opłaty egzekucyjne wyniosły 15 936,45 zł, a koszty 127,45 zł. Zaległość na dzień 22 stycznia 2014 r. wynosiła 7 046,65 zł należności głównej, 190,74 zł odsetek i po 2,51 zł odsetek dziennie od 23.01.2014 r. Ostateczne koszty egzekucji zostaną ustalone po jej zakończeniu. Do każdej przekazywanej kwoty doliczana jest opłata 15 %
W sprawie Km 23356/13 z wniosku wierzyciela M. J. (1) wpłynęła kwota łącznie 5 903,03 zł, z czego wierzycielowi wypłacono 5 110,89 zł (w tym 1 439,25 zł odsetek), opłaty egzekucyjne wyniosły 643,64 zł, a koszty 148,50 zł. Zaległość na dzień 21 stycznia 2014 r. wynosiła 2 518,27 zł należności głównej, 67,27 zł odsetek i po 0,90 zł odsetek dziennie od 22.01.2014 r. Ostateczne koszty egzekucji zostaną ustalone po jej zakończeniu. Do każdej przekazywanej kwoty doliczana jest opłata 15 %.
(pisma komornika K. P. (1) k. 254-257, zaświadczenia o wpłatach k. 464-472)
Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie wyżej wskazanych dowodów w postaci dokumentów, zeznań świadków i przesłuchania strony powodowej. Przedstawione wyżej okoliczności nie budziły wątpliwości i nie były zakwestionowane przez stronę przeciwną do podnoszącej je.
Dokonując ustaleń faktycznych w sprawie i mając na uwadze przyjętą podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd pominął w całości okoliczności dotyczące potrąceń kwot zapłaconych przez pozwanego na rzecz podwykonawców powoda i na rzecz powoda z tytułu odsetek za opóźnienie oraz wad w budynkach wybudowanych przez stronę powodową jako nie mające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.). Z tego właśnie powodu Sąd pominął wniosek pozwanego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, a w ustaleniach pominął w całości zeznania świadka M. S. oraz załączone przez pozwanego do pisma z 10.12.2013 r. dokumenty i fotografie dotyczące tych wad, jak również dokumenty dotyczące wypłat dokonanych przez pozwanego z tytułu wynagrodzenie podwykonawców powoda i odsetek należnych powodowi.
Na podstawie art. 302 k.p.c. Sąd pominął dowodów z przesłuchania pozwanego, wobec jego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na rozprawie w dniu 20 kwietnia 2015 t.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Powództwo nie znajduje podstawy prawnej i jako takie podlega oddaleniu.
Strona powodowa podniosła, iż kwota wskazana w pozwie jest dochodzona z tytułu odszkodowania, a w toku procesu powołała się m.in. na treść art. 481 § 3 k.c. uprawniającego wierzyciela, w razie zwłoki dłużnika, do dochodzenia od tego ostatniego obok odsetek także odszkodowania na zasadach ogólnych, co sugeruje oparcie roszczenia na treści art. 471 k.c., zgodnie z którym dłużnik (pozwany w tej sprawie) obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Jednakże roszczenie powoda nie może znaleźć oparcia na cytowanym przepisie z uwagi na brak związku przyczynowego między opóźnieniami w wypłacie przez pozwanego całości wynagrodzenia z łączącej strony umowy a koniecznością poniesienia przez powoda na rzecz swoich podwykonawców, obok należnych im wynagrodzeń, także należności ubocznych w postaci odsetek z opóźnienie w wypłaceni wynagrodzenia kosztów procesu i kosztów egzekucji.
Zgodnie bowiem z art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Doniosłość prawną ma więc tylko tzw. adekwatny związek przyczynowy. Sens zwrotu ograniczającego odpowiedzialność tylko do normalnych następstw wyjaśnia teoria adekwatnego związku przyczynowego.
Ustalenie istnienia związku przyczynowego jest stwierdzeniem, że zadziałały pewne, empirycznie poznane prawa przyrody, zgodnie z którymi pomiędzy określonymi faktami występuje stosunek wynikania (por. wyrok SN z 10.12.1952, PiP nr 8-9/1953, s. 368; tak samo wyrok SN z 10.04.2000, V CKN 20/00). Dopiero po ich ustaleniu można rozpocząć rozważania, czy jest to związek normalny w znaczeniu normatywnym. Przez związek przyczynowy należy zatem rozumieć obiektywnie istniejącą zależność pomiędzy zdarzeniami polegającą na tym, że jedno (przyczyna) poprzedza w czasie i wywołuje drugie (skutek). S. G. (Odpowiedzialność cywilna za nieszczęśliwe wypadki, Warszawa 1971, s. 93-94), wskazuje, że tak pojęty związek przyczynowy jest niezależny zarówno od ludzkiej woli (natomiast zależna może być przyczyna), jak i zdolności poznawczych (ale od nich zależy ustalenie związku przyczynowego). W rzeczywistości związek przyczynowy występuje wyłącznie między faktami zewnętrznymi, pozbawionymi elementów ocennych, podczas gdy pojęcie zdarzenia obligującego do naprawienia szkody oraz pojęcie szkody opierają się na wartościowaniu tych faktów – najpierw na etapie ustanawiania normy prawnej, a następnie na etapie rozpatrywania konkretnego stanu faktycznego. Z tego względu pojęcie „związek przyczynowy pomiędzy bezprawnym działaniem lub zaniechaniem a szkodą” jest pewnym skrótem myślowym, ponieważ zarówno bezprawność, jak i szkoda są pojęciami ocennymi, uwarunkowanymi społecznie, zaś związek następczy pomiędzy faktami istnieje bądź nie, niezależnie od stosunków społecznych, podobnie jak możliwość jego ustalenia nie zależy od tych stosunków, lecz jedynie od stanu wiedzy. Możemy zatem powiedzieć, że przedmiotem oceny jest to, czy nasza wiedza o świecie pozwala na stwierdzenie, że spowodowane przez jedną osobę zdarzenie, które uważamy za naruszające przyjęte normy postępowania (np. niewykonanie zaciągniętego zobowiązania) było przyczyną stanu rzeczy, który uważamy za pogorszenie się sytuacji innej osoby w stosunku do stanu, jakiego można by oczekiwać w normalnym biegu rzeczy (szkoda).
Badanie istnienia związku przyczynowego pomiędzy dwoma faktami najprościej przeprowadzić sięgając do teorii równowartości przyczyn, która zakłada, że przyczyną jest każde zdarzenie, bez którego nie wystąpiłby określony skutek (tzw. test conditio sine qua non) i opiera się na metodzie eliminacji. Jeżeli po wyeliminowaniu danego zdarzenia, ustalimy, że i tak inne zdarzenie by nastąpiło, to znaczy, że pomiędzy nimi nie ma zależności przyczynowej. Pozwala to zakończyć rozważania, czy osoba odpowiedzialna za zdarzenie zobowiązana jest do naprawienia szkody, ponieważ wykluczona zostaje jedna z przesłanek tej odpowiedzialności.
Natomiast stwierdzenie, że związek przyczynowy pomiędzy dwoma zjawiskami wystąpił, nie przesądza jeszcze o odpowiedzialności, która zależy od spełnienia pozostałych przesłanek, a mianowicie adekwatności (czyli stwierdzenia, że następstwo jest normalne, art. 361 k.c.). Teoria przyczynowości adekwatnej uznaje, że przyczyny, z których każda jest niezbędna do zaistnienia ostatecznego skutku, podlegają wartościowaniu. Należy zatem odróżnić te zdarzenia, które mogą być uznane za zwykłe (normalne, typowe, swoiste, adekwatne, oczekiwane w zwykłej kolejności rzeczy) następstwa zdarzeń poprzednich, od takich zdarzeń, które mają charakter następstw niezwykłych, będących jedynie rezultatem wyjątkowego zbiegu okoliczności. Skutek, który jest następstwem przypadkowym danej przyczyny, wynikłym z okoliczności o charakterze nadzwyczajnym, nie uzasadnia odpowiedzialności za szkodę (tak Sąd Najwyższy np. w orzeczeniach z 12.02.1998, I CKU 111/97, Prok. i Pr. 1998/9/26; z 7.06.2001, III CKN 1536/00, LEX nr 52595 czy z 27.11.2002, I CKN 1215/00, LEX nr 78330;). Związek przyczynowy poza ramami typowości może zostać pominięty, ponieważ nie może stanowić podstawy odpowiedzialności nawet w razie spełnienia pozostałych przesłanek. Rozgraniczenia typowości następstwa dokonujemy wybierając czynniki ogólnie sprzyjające powstaniu określonego rodzaju skutków. Według tych kryteriów dokonuje się oceny prawdopodobieństwa wystąpienia skutku, przyrównując rozpatrywany indywidualnie wypadek do wzorcowych ustaleń w tym względzie. W wyroku z 18.05.2000 r., III CKN 810/98 (LEX nr 51363) SN za typowy uznał taki skutek, jaki daje się przewidzieć w zwykłym porządku rzeczy, czyli taki, który jest charakterystyczny dla danej przyczyny jako normalny rezultat określonego zjawiska. Jednakże związek normalny nie musi być dostrzegalny dla laika, normalność nie oznacza ewidentności rzucającej się w oczy, oczywistości i konieczności wystąpienia.
Nie mieści się w płaszczyźnie adekwatnego związku przyczynowego skutek, który wprawdzie daje się łączyć z określonym zdarzeniem początkowym w sensie oddziaływania sprawczego, ale jest następstwem nietypowym, tj. nie występującym w kolejności zdarzeń, która charakterystyczna jest dla określonej przyczyny i przez to nie dającym się uwzględnić w ewentualnych przewidywaniach, a zarazem zależny jest w istocie od innych zdarzeń, które w zbiegu z przyczyną wyjściową jawią się jako przypadkowy zbieg okoliczności.
Zdaniem niektórych autorów, analiza orzecznictwa wskazuje, że w praktyce chodzi o ustalenie takiej granicy adekwatności (jako przesłanki odpowiedzialności), która odpowiada potocznemu, zdroworozsądkowemu poczuciu sprawiedliwości i można stwierdzić, że słowo „normalne” w art. 361 § 1 k.c. jest przyznaniem przez ustawodawcę sądowi orzekającemu ius moderandi w zakresie ustalania granic odpowiedzialności odszkodowawczej.
W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, tak przeprowadzone test przyczynowości i adekwatności w tym przypadku prowadzą do wniosku, że fakt „2” (następstwo tj. konieczność poniesienia przez powoda należności ubocznych, szkoda); chociaż na pierwszy rzut oka może być powiązany z brakiem zapłaty pozostałej części wynagrodzenia powoda przez pozwanego (faktem „1”, przyczyną); to jednak mógł pojawić się, niezależnie od tego czy opóźnienie (fakt „1”) to zaistniało czy nie byłoby go.
Inaczej mówiąc teoretyczne wyeliminowanie opóźnienia w zapłacie przez pozwanego nie eliminuje braku dobrowolnej zapłaty przez powoda na rzecz jego podwykonawców. A na marginesie zauważyć można, (o czym szarzej poniżej – por. argumentacja z pisma pozwanego 23.05.2014 r.), że nawet faktyczne wyeliminowanie braku zapłaty (czyli uregulowanie przez pozwanego części zaległej pozostałości wynagrodzenia powoda) nie spowodował uregulowania przez powódkę należności wobec podwykonawców, co tym bardziej podważa istnienie związku przyczynowego z którego swoje roszczenia wywodzi powódka.
Jak trafnie podniosła już w odpowiedzi na pozew strona pozwana bezpośrednią i adekwatną przyczyną, z powodu której strona powodowa zmuszona została do poniesienia na rzecz swoich podwykonawców obok wynagrodzenia zasadniczego także należności ubocznych (odsetek i kosztów) jest fakt, iż to ona nie zapłaciła tego wynagrodzenia swoim podwykonawcom.
Dalej idąc, w ocenie Sądu, okoliczność braku zapłaty części (i to tylko części umownego wynagrodzenia) przez pozwanego było jedynie pretekstem, którym powódka zasłania się przy niewykonaniu ciążących na niej zobowiązań. Wbrew twierdzeniom powódki, nie można przyjąć, i to co najmniej z kilku powodów, wniosku, że z faktu, iż dochód z wynagrodzenia umownego płaconego przez pozwanego był jej jedynym źródłem, z którego mogła pokryć wynagrodzenia swoich podwykonawców wynika, iż brak zapłaty jego części spowodował brak zapłaty tych należności podwykonawców.
Primo, strona powodowa zdaje się zapominać, że łączne jej wynagrodzenia z umowy z powodem wyniosła znacznie ponad 12 milionów złotych, a opóźnienie pozwanego w zapłacie należności dotyczyło jedynie końcowego jej rozliczenia za oba budynki w łącznej kwocie nieco ponad 1,3 miliona złotych. Skoro pozostała kwota została wypłacona już wcześniej to trudno twierdzić, że powódka nie dysponowała, a przynajmniej nie mogła dysponować środkami (zabezpieczyć środków) na pokrycie wynagrodzenia swoich podwykonawców, które jak wynika z pozwu (tabela k.5) nieznacznie przekroczyły 471 tysięcy złotych.
Secundo, z żadnego przepisu prawa ani z postanowień jakiejkolwiek umowy (wobec nie przedstawienia takowych przez powódkę) nie wynika aby powódka mogła i była obowiązana do pokrywania należności podmiotów z którymi zawarła umowy jedynie z wypłat dokonywanych przez pozwanego. Przeciwnie, od podmiotu profesjonalnego jakim jest powódka, można oczekiwać należytej staranności w stopniu podwyższonym, która - w wypadku zawierania umów z podmiotami trzecimi, z których wynika jej obowiązek zapłaty określonych wynagrodzeń - przejawiać się powinna w zabezpieczeniu odpowiednich środków na pokrycie takowych zobowiązań, nie tylko w celu należytego spełnienia swojego świadczenia, ale także choćby w celu uniknięcia konieczności poniesienia kosztów opóźnień (właśnie odsetek czy kosztów procesów i egzekucji), których możliwość powstania na wypadek nie spełnienia swoich zobowiązań wobec podwykonawców powódka jako podmiot profesjonalny mogła i powinna przewidzieć.
Tertio, za stwierdzeń, iż zachowanie pozwanego było jedynie pretekstem dla braku zapłaty na rzecz podwykonawców przemawia argumentacji powołana (choć tylko częściowo) przez pozowanego w piśmie z 23 maja 2014 r. (k. 509). Zauważyć należy, iż wg informacji komornika K. P. na dzień 23 stycznia 2014 r. powódka nadal nie spełniła całości świadczeń wobec niektórych ze swoich podwykonawców, pomimo faktu, iż zgodnie z ugodą zawartą w sprawie X GC 514/11 w dniu 14 maja 2013 r. otrzymała od pozwanego kwotę 560 tysięcy złotych, która - ze znaczną nadwyżką - pokryła by całą zaległość powódki wobec tych podwykonawców.
Wskazać można nadto, iż Sąd Najwyższy w powoływanym już powyżej wyroku z dnia 7 czerwca 2001 r., III CKN 1536/00 na gruncie bardzo zbliżonego stanu faktycznego, w którym na pozwana nie dokonała zapłaty za wykonane roboty budowlane, a powódka poniosła koszty egzekucyjne, spowodowane wypowiedzeniem jej przez bank umowy kredytowej, stwierdził, iż poniesienie takich kosztów nie jest typowym, normalnym następstwem niespełnienia w terminie świadczenia pieniężnego przez dłużnika kredytobiorcy.
W konsekwencji – bez badania dalszych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, a w szczególności samego faktu wystąpienia szkody i jej wysokości – uznać należy, że na gruncie przepisy art. 471 k.c. nie można przypisać pozwanemu odpowiedzialności za poniesione przez powódkę na rzecz jej podwykonawców odsetki oraz koszty procesowe i egzekucyjne.
Powództwo nie znajduje oparcia także w innych przepisach kodeksu cywilnego. Roszczenia powódki nie z można wywieść z art. 376 § 1 k.c. w zw. z 647 1 § 5 k.c.
Pierwszy z tych przepisów regulujący regres między współdłużnikami solidarnymi stanowi, iż jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.
Abstrahując od kwestii czy podwykonawcy powódki należą do kręgu podwykonawców wobec których pozwany wraz z powódką ponosiłby odpowiedzialność solidarną za ich wynagrodzenia wskazać należy, iż w orzecznictwie sądów powszechnych dominuje obecnie pogląd, z którym w pełni zgadza się Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, iż przepis art. 647 1 KC jest przepisem szczególnym i nie reguluje świadczeń ubocznych. Z art. 647 1 KC nie wynika, aby inwestor (…), ponosili odpowiedzialność solidarną wobec podwykonawcy za należności uboczne, w takim samym zakresie jak podmiot zobowiązany do tego z umowy. Wniosku takiego nie można wysnuć z literalnego brzmienia powyższej regulacji, a mając na uwadze, dolegliwy i wyjątkowy charakter wprowadzonej ustawą odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy, nie ma jakichkolwiek podstaw do stosowania w tym zakresie wykładni rozszerzającej. Przyjęcie tego poglądu nie koliduje w jakimkolwiek zakresie z istotą solidarności, gdyż zgodnie z wolą ustawodawcy zleceniodawca strony powodowej oraz inwestor i generalny wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność, która zgodnie z art. 366 KC uprawnia wierzyciela do żądania świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, przy czym odnosi się ona wyłącznie do należnego podwykonawcy wynagrodzenia. (por - wyrok SA w Krakowie z dnia 27-06-2014 r. I ACa 614/14, Legali czy inne)
Takie rozumowanie, oparte na założeniu, że każdy z podmiotów odpowiedzialnych solidarnie wobec podwykonawcy na odrębnych, właściwych tylko jemu podstawach odpowiada za należności uboczne (np. inaczej biegną odsetki od inwestora, a inaczej wykonawcy odpowiadającego z umowy), wyłącza możliwość rozliczenia dochodzonych pozwem kwot na tej zasadzie.
Roszczenie powoda nie znajdzie wreszcie uzasadnienia w treści art. 405 k.c. bowiem pozwany który zapłacił całości należnego powódce wynagrodzenia (czy to bezpośrednio jej czy właśnie na rzecz podwykonawców) w żaden sposób nie jest wzbogacony wobec powódki na skutek powstanie i poniesienia przez tą ostatnią należności ubocznych wobec jej podwykonawców.
Z tych wszystkich względów, powództwo, jako bezzasadne, należało oddalić.
O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 6 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (…) (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 461), zasądzając je od powódki, jako przegrywającej sprawę w całości, na rzecz pozwanego w wysokości 3 617 złotych, na co złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego wraz z opłatą skarbową.
z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn powoda 2015-05-17