UZASADNIENIE

M. K. stanął pod zarzutem tego, że:

w dniu 14-07-2014 r. w K. woj. (...), K. oraz J., woj. (...), działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, wspólnie i w porozumieniu z B. J. oraz Ł. Z., celem osiągnięcia korzyści majątkowej, używając przemocy wobec osoby, poprzez uderzanie pięścią, groźby pobicia, pozbawienia życia, spowodowania obrażeń ciała M. M., a nadto poprzez doprowadzenia pokrzywdzonego do stanu bezbronności z uwagi na oczywistą przewagę liczebną, zabrali celem przywłaszczenia aparat fotograficzny marki N. wraz z obiektywem, numer seryjny (...), oraz torbą marki N. wartości 2771,84 zł, nadto używając przemocy wobec osoby, poprzez uderzanie pięścią, groźby pobicia, pozbawienia życia, spowodowania obrażeń ciała M. M., doprowadzili go do rozporządzenia własnym mieniem – zawarcia umowy i zaciągnięcia zobowiązania z tytułu zakupu urządzenia do ustawiania zbieżności kół marki B. (...) nr seryjny (...) wraz z komputerem D., monitorem D. myszki, klawiaturą oraz podkładką wartości 6.000 zł - za kwotę 14.000 zł, na szkodę M. M., nadto usiłowali doprowadzić M. M. do rozporządzenia mieniem - zaciągnięcia zobowiązania z tytułu zobowiązania naprawienia szkody za kolizję drogową, którą miał spowodować nadto zmusił go do określonego zachowania to jest zawiezienia z m. K. do K. - tj. o czyn z art. 280 § 1 kk i art. 282 kk, art. 282 kk w zw. z art. 13 § 1 kk, art. 191 § 1 kk w z art. 12 kk.

Z kolei Ł. Z. i B. J. oskarżeni zostali o to, że:

14 lipca 2014 roku w K., woj. (...), K. oraz J., woj. (...), działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, wspólnie i w porozumieniu, a nadto wspólnie i w porozumieniu z M. K., celem osiągnięcia korzyści majątkowej, używając przemocy wobec osoby, poprzez uderzanie pięścią, groźby pobicia, pozbawienia życia, spowodowania obrażeń ciała M. M., a nadto poprzez doprowadzenia pokrzywdzonego do stanu bezbronności z uwagi na oczywistą przewagę liczebną, zabrali celem przywłaszczenia aparat fotograficzny marki N. wraz z obiektywem, numer seryjny (...) oraz torbą marki N. wartości 2771,84 zł, nadto używając przemocy wobec osoby, poprzez uderzanie pięścią, groźby pobicia, pozbawienia życia, spowodowania obrażeń ciała M. M., doprowadzili go do rozporządzenia własnym mieniem - zawarcia umowy i zaciągnięcia zobowiązania z tytułu zakupu urządzenia do ustawiania zbieżności kół marki B. (...), nr seryjny (...) wraz z komputerem D., monitorem D., myszki, klawiaturą oraz podkładką wartości 6.000 zł - za kwotę 14.000 zł, na szkodę M. M., nadto usiłowali doprowadzić M. M. do rozporządzenia mieniem - zaciągnięcia zobowiązania z tytułu zobowiązania naprawienia szkody za kolizję drogową, którą miał spowodować - tj. o czyn z art. 280 § 1 kk i art. 282 kk i art. 282 kk w związku z art. 13 § 1 kk w związku z art. 12 kk.

Sąd Rejonowy w Wolsztynie wyrokiem z dnia 29 stycznia 2015 roku w sprawie o sygn. akt II K 91/15 oskarżonego M. K. uznał za winnego tego, że w dniu 14-07-2014 r. w K. woj. (...), K. oraz J., woj. (...), działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, celem osiągnięcia korzyści majątkowej, używając przemocy wobec osoby, poprzez uderzanie pięścią, groźby pobicia, pozbawienia życia, spowodowania obrażeń ciała M. M., doprowadzając pokrzywdzonego tym samym do stanu bezbronności, zabrał celem przywłaszczenia aparat fotograficzny marki N. wraz z obiektywem, numer seryjny (...), oraz torbą marki N. wartości 2771,84 zł, a nadto wspólnie i w porozumieniu z B. J. oraz Ł. Z., używając przemocy wobec osoby, poprzez uderzanie pięścią, groźby pobicia, pozbawienia życia, spowodowania obrażeń ciała M. M., doprowadzili go do rozporządzenia własnym mieniem - zawarcia umowy i zaciągnięcia zobowiązania z tytułu zakupu urządzenia do ustawiania zbieżności kół marki B. (...), nr seryjny (...) wraz z komputerem D., monitorem D., myszki, klawiaturą oraz podkładką wartości 6.000 zł - za kwotę 14.000 zł, na szkodę M. M., a nadto usiłowali doprowadzić M. M. do rozporządzenia mieniem - zaciągnięcia zobowiązania z tytułu zobowiązania naprawienia szkody za kolizję drogową, którą miał spowodować, a nadto zmusił go do określonego zachowania, to jest zawiezienia z m. K. do K., tj. przestępstwa z art. 280 § 1 kk w zw. z art. 282 kk, art. 282 kk w zw. z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 12 kk i art. 11 § 2 kk i za to na podstawie art. 280 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk wymierzył oskarżonemu M. K. karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności.

W pkt 2 w/wym. wyroku Sąd Rejonowy na podstawie art. 41a § 1 kk orzekł wobec oskarżonego M. K. zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego M. M. na odległość mniejszą niż 10 (dziesięć) metrów przez okres 4 (czterech) lat od uprawomocnienia się wyroku.

Sąd Rejonowy w Wolsztynie w pkt 3 wyroku z dnia 29 stycznia 2015 roku w sprawie o sygn. akt II K 91/15 uznał oskarżonych Ł. Z. i B. J. uznał za winnych tego, że 14 lipca 2014 roku w K., woj. (...), K. oraz J., woj. (...), działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, wspólnie i w porozumieniu, a nadto wspólnie i w porozumieniu z M. K., celem osiągnięcia korzyści majątkowej, używając przemocy wobec osoby, poprzez uderzanie pięścią, groźby pobicia, pozbawienia życia, spowodowania obrażeń ciała M. M., doprowadzili go do rozporządzenia własnym mieniem - zawarcia umowy i zaciągnięcia zobowiązania z tytułu zakupu urządzenia do ustawiania zbieżności kół marki B. (...), nr seryjny (...) wraz z komputerem D., monitorem D., myszki, klawiaturą oraz podkładką wartości 6.000 zł - za kwotę 14.000 zł, na szkodę M. M., a nadto usiłowali doprowadzić M. M. do rozporządzenia mieniem - zaciągnięcia zobowiązania z tytułu zobowiązania naprawienia szkody za kolizję drogową, którą miał spowodować tj. przestępstwa z art. 282 kk, art. 282 kk w zw. z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 12 kk i art. 11 § 2 kk i za to na podstawie art. 282 kk w zw. z art. 14 § 1 kk i art. 11 § 3 kk wymierzył im kary w wymiarze po 1 (jednym) roku i 2 (dwa) miesiące pozbawienia wolności.

Sąd I instancji w pkt 4 w/wym. wyroku na podstawie art. 69 § 1 kk w zw. z art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonych oskarżonym Ł. Z. i B. J. kar pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący po 4 (cztery) lata.

Sąd Rejonowy w pkt 5 wyroku na podstawie art. 33 § 2 i 3 kk orzekł oskarżonym Ł. Z. i B. J. grzywnę w rozmiarze po 120 (sto dwadzieścia) stawek dziennych ustalając wysokość stawki dziennej na kwotę 10 (dziesięciu) zł.

Wreszcie Sąd Rejonowy w pkt 6 w/wym. wyroku na podstawie art. 624 § 1 kpk i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych ( Dz. U Nr 49, poz. 223 z 1983r z późno zm.) uwolnił oskarżonego M. K. od ponoszenia kosztów i opłat w sprawie, zaś w pkt 7 w/wym. wyroku na podstawie art. 627 kpk, art. 633 kpk i art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych ( Dz. U Nr 49, poz. 223 z 1983r z późno zm.) zasądził od oskarżonych Ł. Z. i B. J. na rzecz Skarbu Państwa koszty postępowania w kwocie po 43 zł i wymierzył opłaty w wysokości po 540 zł.

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego Ł. Z., obrońca oskarżonego M. K. i oskarżyciel publiczny.

Obrońca oskarżonego Ł. Z. zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w Wolsztynie z dnia 29 stycznia 2015 roku o sygn. akt II K 91/15 w części dotyczącej uznania oskarżonego Ł. Z. za winnego popełnienia czynu zakwalifikowanego z art. 282 kk. Obrońca oskarżonego w tej części zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść i wyrażający się w stwierdzeniu, iż przypisany oskarżonemu czyn miał charakter wymuszenia rozbójniczego określonego przepisem art. 282 kk, podczas gdy prawidłowo oceniony materiał dowodowy mógłby tylko doprowadzić do wniosku, iż działanie oskarżonego stanowiło pomocnictwo w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności określone w art. 191 § 2 kk w zw. z art. 18 § 3 kk.

Przy tak sformułowanym zarzucie na zasadzie art. 427 § 1 kpk i 437 § 2 kpk obrońca wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez przyjęcie, że działanie oskarżonego Ł. Z. stanowiło pomocnictwo do wymuszenia zwrotu wierzytelności, a w konsekwencji o obniżenie wymiaru kary pozbawienia wolności, przy warunkowym zawieszeniu jej wykonania.

Obrońca oskarżonego M. K. zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w Wolsztynie z dnia 29 stycznia 2015 roku o sygn. akt II K 91/15 w części dotyczącej uznania oskarżonego M. K. za winnego popełnienia czynu zakwalifikowanego z art. 280 § 1 kk w zw. z art. 282 kk. Obrońca oskarżonego w tej części zarzucił wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść, a polegający na przyjęciu, że oskarżony M. K. zmierzał swoim działaniem do doprowadzenia pokrzywdzonego do stanu bezbronności, celem dokonania przywłaszczenia na własną rzecz mienia oraz usiłował doprowadzić do niekorzystnego zaciągnięcia zobowiązań przez M. M. oraz rażącą obrazę prawa materialnego – art. 280 § 1 kk poprzez jego zastosowanie w kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu, a w konsekwencji błędnego zakwalifikowania czynu sprawcy, podczas gdy prawidłowa ocena stanu faktycznego winna prowadzić do wniosku, że czyn oskarżonego wyczerpuje kwalifikację z art. 191 § 2 kk.

Przy tak sformułowanych zarzutach na zasadzie art. 427 § 1 kpk i 437 § 2 kpk obrońca wniósł o zmianę wyroku przez przyjęcie kwalifikacji prawnej czynu z art. 191 § 2 kk i wymierzenie oskarżonemu za ten czyn łagodnej kary.

Oskarżyciel publiczny zaskarżył powyższy wyrok w części dotyczącej oskarżonego M. K. - w całości co do tego oskarżonego na jego niekorzyść. Oskarżyciel publiczny zarzucił zaskarżonemu wyrokowi obrazę prawa karnego materialnego, a konkretnie art. 191 § 1 kk, polegającą na niezastosowaniu tego przepisu do kwalifikacji prawnej przypisanego oskarżonemu czynu, pomimo istnienia znamion tego przestępstwa w czynie ustalonym przez Sąd. Formułując zarzut w ten sposób Prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej czynu przypisanego M. K., poprzez wskazanie w prawnej kwalifikacji czynu przypisanego przez Sąd oskarżonemu M. K. także art. 191 § 1 kk.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje obrońców oskarżonych i prokuratora okazały się potrzebne, albowiem w konsekwencji doprowadziły do uchylenia zaskarżonego wyroku odnoście oskarżonych M. K. i Ł. Z., a na podstawie art. 435 kpk także w odniesieniu do oskarżonego B. J. i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Wolsztynie.

Stwierdzić należy, iż podstawowym obowiązkiem Sądu orzekającego jest wszechstronne wyjaśnienie całokształtu okoliczności sprawy istotnych dla rozstrzygnięcia o winie, kwalifikacji prawej czynu i ewentualnym wymiarze kary. Ponadto Sąd ten ma obowiązek prawidłowej oceny całokształtu okoliczności sprawy. Sąd I instancji rozpoznając zarzuty stawiane w akcie oskarżenia powinien wszechstronnie w oparciu o konkretne dowody wyjaśnić sprawę poprzez ustalenie czy dany czyn przestępczy został popełniony przez oskarżonego, a jeżeli tak, to jaka powinna być jego kwalifikacja prawna, jakie były pobudki i motywy działania sprawcy, by w ten sposób przy ustaleniu sprawstwa oskarżonego dokonać odpowiedniego doboru kar, które pozostawałyby w pełnej zgodzie z zasadami wymiaru kary określonymi w art. 53 kk.

Przechodząc do omawiania zarzutów apelacji należy stwierdzić, iż zarzuty obrońców oskarżonych okazały się zasadne.

Sąd odwoławczy zauważa, iż spornym elementem, którego ustalenie jest kluczowe dla rozstrzygnięcia o winie, kwalifikacji prawej czynu i ewentualnym wymiarze kary jest ustalenie, czy zachowanie osób oskarżonych miało na celu wymuszenie zwrotu wierzytelności – należnego świadczenia (w tym przypadku zwrotu urządzenia do ustawiania zbieżności kół marki B. (...), nr seryjny (...) wraz z komputerem D. i resztą oprzyrządowania) czy też zachowanie oskarżonych wykraczało poza ramy zachowań zmierzających jedynie do odzyskania przez M. K. owego urządzenia. Sąd odwoławczy akcentuje, iż nie można wykluczyć, iż zachowanie oskarżonego M. K. zmierzało jedynie co odzyskania opisanego wyżej urządzenia i wszelkie zachowania podjęte przez niego jak i przez pozostałych oskarżonych miały służyć temu celowi.

Na wstępie należy zauważyć, iż należy rozważyć, czy zasadnym jest przypisanie oskarżonemu M. K. popełnienia czynu z art. 280 § 1 kk polegającego na zaborze celem przywłaszczenia aparatu fotograficznego marki N. wraz z obiektywem, numer seryjny (...), oraz torby marki N. wartości 2771,84 zł. Przebieg tej części zdarzenia miał miejsce już po przyjechaniu przez oskarżonego K. i M. M. na parking leśny, gdy ten oskarżony nakazał M. M. opuścić pojazd i pokrzywdzony po pewnym czasie opuścił pojazd i usiadł obok oskarżonego – na ławce. Dopiero wówczas oskarżony M. K. podszedł do pojazdu pokrzywdzonego i zaczął go przeszukiwać znajdując i zabierając aparat fotograficzny marki N. wraz z obiektywem, numer seryjny (...), oraz torbę marki N.. Jednocześnie oskarżony M. K. do tego momentu – stosując zgodnie z oświadczeniem pokrzywdzonego przemoc i groźby – nie wskazywał, iż zamierza cokolwiek pokrzywdzonemu zabierać – nie sposób więc jednoznacznie ustalić czy stosowane – groźby i przemoc – odnosiły się do kwestii ewentualnego zaboru jakiegokolwiek mienia przez oskarżonego M. K. – wręcz przeciwnie nie można wykluczyć, iż zamiar zaboru owych przedmiotów pojawił się u oskarżonego K. dopiero po opuszczeniu przez niego i pokrzywdzonego pojazdu na leśnym parkingu. Okoliczność ta będzie wymagała ponownego ustalenia i zdaniem Sądu odwoławczego należy ponownie szczegółowo przesłuchać pokrzywdzonego celem wyjaśnienia tej okoliczności, a także wysłuchać w tej kwestii samego oskarżonego M. K.. Dopiero po dokładnym przeanalizowaniu ustalonego stanu faktycznego – w tej części zdarzenia – koniecznym jest rozstrzygnięcie czy zachowanie oskarżonego K. polegające na zaborze owych przedmiotów wyczerpywało przestępstwo z art. 280 § 1 kk czy też jedynie czyn z art. 278 § 1 kk lub też czy było częścią działania w celu wymuszenia zwrotu należnego świadczenia.

Kolejną okolicznością wymagającą szczegółowego wyjaśnienia jest fakt stosowania przez oskarżonego M. K. przemocy wobec M. M. – w trakcie jazdy samochodem na parking leśny. Sąd odwoławczy zauważa, iż stosowanie przemocy wobec osoby kierującej samochodem przez pasażera jest zachowaniem wywołującym spore zagrożenie w ruchu drogowym – w tym także dla samego atakującego i stąd mogą rodzić się wątpliwości co do tego fragmentu zdarzenia – tym bardziej, iż pokrzywdzony w toku rozprawy sądowej o tym nie wspomina, zaś sam M. M. nie posiada widocznych obrażeń głowy i reszty ciała oraz ubrania (vide karty 10a – 10b akt).

Nie przesądzając o ostatecznej kwalifikacji prawnej czynu (czy też czynów) którego popełnienia mieli dopuścić się oskarżeni, wskazać należy Sądowi ponownie rozpoznającemu sprawę na konieczność weryfikacji czynu (czy też czynów) przypisanego oskarżonemu M. K. pod kątem wypełnienia znamion czynu zabronionego określonego w art. 280 § 1 kk i konieczność udzielenia odpowiedzi na pytanie czy materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie daje podstawy do przypisania oskarżonemu K. takiego typu czynu (czy też czynów) zabronionego. I tak Sąd I instancji ponownie rozpoznając sprawę winien przy kwalifikowaniu czynu tego oskarżonego winien mieć na względzie stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 9 stycznia 2014 r. o sygn. akt II KK 289/13 (LEX 1436072), zgodnie z którym „ Dla realizacji znamion typu czynu zabronionego z art. 280 § 1 k.k. konieczne jest przede wszystkim wypełnienie przez sprawcę znamion o charakterze przedmiotowym, a więc dokonanie kradzieży przy użyciu przemocy wobec osoby, groźby natychmiastowego użycia takiej przemocy albo przez doprowadzenie człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności. Dla realizacji znamion strony przedmiotowej przestępstwa rozboju niezbędne jest przy tym, by posłużenie się wyżej wymienionymi sposobami oddziaływania na pokrzywdzonego nastąpiło bezpośrednio przed lub w trakcie realizacji znamion kradzieży. Istota rozboju sprowadza się bowiem do tego, że zamach na mienie powiązany jest z pozbawieniem ofiary możliwości podjęcia środków obronnych.”.

Ponadto należy zauważyć, iż oskarżony M. K. posiadał wobec M. M. realnie istniejące świadczenie należne w postaci obowiązku zwrotu przez pokrzywdzonego urządzenia do badania zbieżności kół z zestawem komputerowym. Sąd I instancji winien ponownie więc przeanalizować czy całość zachowania oskarżonych – wykonywanych przez nich czynności i wypowiadanych słów - (w tym samego wierzyciela M. K.) nie zmierzało jedynie do odzyskania należnego mu świadczenia, a nie do nienależnego doprowadzenia pokrzywdzonego do rozporządzenia własnym mieniem.

Wreszcie na względzie należy mieć także pogląd zawarty w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20.04.2000r. o sygn. akt II AKa 22/00, zgodnie z którym „ Znamiona czynu zabronionego z art. 191 § 2 kk realizuje taki sprawca, który stosując przemoc lub groźbę bezprawną zmusza inną osobę do zaspokojenia swoich uzasadnionych roszczeń. Sprawca działa w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności, a więc świadczenia należnego. W wypadku gdy świadczenie jest nienależne, wchodzą w grę przestępstwa przeciwko mieniu. Nie stanowi działania w celu przywłaszczenia zabranie rzeczy należącej do innej osoby, jeśli celem działania sprawcy jest wymuszenie na tej osobie określonego zachowania.”.

Reasumując Sąd I instancji ponownie rozstrzygający niniejszą sprawę powinien dokładnie ustalić świadomość oskarżonych Ł. Z. i B. J. co do istnienia, wysokości i źródła zobowiązania pokrzywdzonego – w tym celu winien dokładnie przesłuchać te osoby oraz przesłuchać samego pokrzywdzonego celem dokładnego ustalenia wypowiadanych przez te osoby słów lub wykonywanych gestów – by jednoznacznie ustalić postać ich zamiaru. Sąd Rejonowy ponownie rozpatrujący niniejszą sprawę winien dokładnie ustalić stronę podmiotową czynu (czy też czynów) oskarżonych. W tym zakresie Sąd I instancji winien dokładnie przeanalizować zachowanie wszystkich oskarżonych w trakcie czynu, jak i po jego popełnieniu i rozstrzygnąć także czy zachowania oskarżonych Ł. Z. i B. J. wyczerpywały znamiona form zasadniczych danego czynu czy też ich form zjawiskowych (w formie pomocnictwa).

Dopiero po ustaleniu tych elementów – w tym powyższych zaleceń Sądu Okręgowego – Sąd I instancji winien ponownie ocenić wszystkie zebrane dowody i po szczegółowej i wnikliwej ich analizie ustalić stan faktyczny i wydać orzeczenie – stosując swobodną ocenę zebranego materiału dowodowego i opierając się na doświadczeniu życiowym.

W tej sytuacji oraz mając na względzie przytoczone powyżej stanowisko orzecznictwa Sąd Okręgowy uznał, iż w niniejszej sprawie zachodzi potrzeba uchylenia zaskarżonego wyroku odnośnie oskarżonych M. K. i Ł. Z., a na podstawie art. 435 kpk także w odniesieniu do oskarżonego B. J. i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w Wolsztynie do ponownego rozpoznania. Zdaniem Sądu odwoławczego zachodzi w niniejszej sprawie konieczność uchylenia do ponownego rozpoznania wyroku także w stosunku do oskarżonego B. J., gdyż osoba ta została uznana winną czynu popełnionego wspólnie i w porozumieniu z oskarżonym Ł. Z.. Jednocześnie wobec faktu uchylenia orzeczenia do ponownego rozpoznania wskutek zarzutów apelacji obrońców oskarżonych M. K. i Ł. Z. – Sąd odwoławczy pominął rozważania dotyczące apelacji oskarżyciela publicznego w zakresie dotyczącym kwalifikacji z art. 191 § 1 kk, chociaż Sąd I instancji po ponownym przeanalizowaniu sprawy będzie musiał także rozstrzygnąć kwestie uzupełnienia kwalifikacji czynu oskarżonego K. o zachowania, które mogą wyczerpywać znamiona art. 191 § 1 kk.

Marcin Grabowski Sławomir Olejnik Małgorzata Susmaga

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE