Sygn. akt VII Ka 258/15
Dnia 23 kwietnia 2015 r.
Sąd Okręgowy w Olsztynie w VII Wydziale Karnym Odwoławczym
w składzie:
Przewodniczący: SSO Karol Radaszkiewicz
Sędziowie: SSO Leszek Wojgienica
SSO Zbigniew Paturalski (spr.)
Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Filipiak
przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Małgorzaty Stypułkowskiej
po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2015r.
sprawy W. M.
oskarżonego o przestępstwo z art. 178a § 1 kk
na skutek apelacji wniesionej przez oskarżonego
od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie XII Zamiejscowy Wydział Karny
z siedzibą w Nidzicy
z dnia 4 lutego 2015 r. sygn. akt XII K 408/14
I. zaskarżony wyrok zmienia w części dotyczącej kary w ten sposób, że w miejsce kary 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat wymierzonej w punktach I i II, na podstawie art. 178a § 1 kk oraz art. 34 § 1 kk i art. 35 § 1 kk orzeka wobec oskarżonego W. M. karę 6 (sześciu) miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania miesięcznie 30 (trzydziestu) godzin nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne.
II. w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy.
III. zwalnia oskarżonego od kosztów sądowych postępowania odwoławczego.
VII Ka 258/15
Wyrokiem Sądu Rejonowego w Olsztynie w XII Zamiejscowym Wydziale Karnym z siedzibą w Nidzicy z dnia 4.02.2015 r. sygn. akt XII K 408/14 oskarżony W. M. został uznany za winnego tego, że 24.12.2014 r. w N. o godz. 0,05 na drodze publicznej na ulicy (...) kierował samochodem osobowym marki O. (...) nr rej. (...), będąc w stanie nietrzeźwości 0,83 mg/l i 0,81 mg/l zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu, tj. czynu z art. 178a § 1 kk i za to na podstawie tego przepisu skazano go na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Z mocy art. 69 § 1 i § 2 oraz art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie tej kary warunkowo zawieszono tytułem próby na okres 2 lat. Dodatkowo orzeczono wobec oskarżonego środki karne: na podstawie art. 42 § 2 kk zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 2 lat, na podstawie art. 49 § 2 kk świadczenie pieniężne w kwocie 300 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Wyrok ten w części dotyczącej kary zaskarżył oskarżony zarzucając rażącą surowość wymierzonej mu kary. Podał on, że nie był do tej pory karany, przyznał się do zarzucanego mu przestępstwa i złożył wiarygodne wyjaśnienia. Podniósł, że prokurator uwzględniając jego wniosek wystąpił do sądu o skazanie go na posiedzeniu na karę ograniczenia wolności. Z nieznanych mu przyczyn prokurator wycofał wniosek o wydanie wyroku w takiej postaci i w tym trybie. Oskarżony zarzucił nadto sądowi, że rodzaj kary został niejako dostosowany do medialnego rozgłosu jego sprawą, oczekiwania na ewentualną utratę przez niego mandatu radnego. Podnosząc te zarzuty oskarżony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie wobec niego kary ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja jest zasadna. Należy podzielić argumenty w niej zawarte, że w tej konkretnej sprawie wymierzona w I instancji kara ma cechy rażącej surowości w stosunku do okoliczności popełnienia tego czynu, dotychczasowego trybu życia oskarżonego. W tej sprawie bezsporne jest to, że prowadził on samochód w stanie nietrzeźwości, lecz miało to miejsce o północy, kiedy to ruch samochodowy, czy też pieszych na N. jest minimalny. Nie stwarzał zatem oskarżony dużego zagrożenia dla innych osób. Niewątpliwie jako okoliczność łagodzącą należy też mieć na uwadze dotychczasową niekaralność W. M. (k. 46). Przestępstwo prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym w stanie nietrzeźwości określone w art. 178a § 1 kk jest zagrożone karami alternatywnymi: grzywny, ograniczenia wolności i pozbawienia wolności do lat 2 .
Zgodnie z dyrektywą prymatu kar wolnościowych z art. 58 kk w przypadku kar określonych alternatywnie w sankcji danego przepisu karnego, sąd w pierwszej kolejności powinien rozważyć wymierzenie sprawcy takiego czynu kary najłagodniejszego rodzaju, którą zgodnie z katalogiem kar zawartym w art. 32 kk jest kara grzywny. W tej sprawie grzywna nie powinna być jednak orzekana, gdyż dochody oskarżonego, jego stosunki majątkowe uzasadniają przekonanie, że grzywny nie uiści i nie będzie jej można ściągnąć w drodze egzekucji (art. 58 § 2 kk). Jest on bowiem bezrobotny i dużym stopniu pozostaje na utrzymaniu żony.
W takiej sytuacji powinno się rozważyć wymierzenie W. M. kary ograniczenia wolności z obowiązkiem nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne, która to kara jest następną w dolegliwości z wymienionych przez ustawodawcę katalogu w art. 32 kk kar. Tego rodzaju kara jest związana z określoną dolegliwością dla sprawcy przestępstwa, który m. in. przez kilka miesięcy musi wykonywać nieodpłatne i dozorowane prace, często w miejscach publicznych. Właściwie wykonywana kara ograniczenia wolności jest często postrzegana przez sprawcę przestępstwa jako bardziej dolegliwa od teoretycznie surowszego rodzaju kary, jakim jest kara pozbawienia wolności orzeczona z warunkowym zawieszeniem jej wykonywania. Poprzez wykonywania w ramach tej kary prac w miejscach publicznych, wielu współmieszkańców dowiaduje się o ukaraniu danej osoby, co niewątpliwie wpływa wychowawczo na innych potencjalnych sprawców przestępstw. Natomiast takiego oddziaływania często jest pozbawiona kara pozbawienia wolności orzeczona z warunkowym zawieszeniem jej wykonywania, o której wymierzeniu z istoty rzeczy dosiaduje się mało osób.
W szczególności wobec osób pierwszy raz popełniających przestępstwa zagrożone niskimi karami, powinno się przede wszystkim orzekać karę grzywny lub ograniczenia wolności. Z praktyki orzeczniczej ostatnich lat wynika, że zdecydowanie za dużo jest orzekanych kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, zwłaszcza za czyny zagrożone karami alternatywnymi.
W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Rejonowy wymierzenie oskarżonemu najsurowszego rodzaju kary uzasadnił tym, że jest on radnym i w związku z tą funkcją swoją postawą i zachowaniem powinien dawać przykład obywatelom oraz szczególnie respektować porządek prawny obowiązujący w kraju. Jest też istotne to, że jako radny jest on funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu przepisów prawa karnego (art. 115 § 13 pkt 2).
Niewątpliwie tego rodzaju pogląd na pewnym stopniu ogólności w pełni zasługuje na aprobatę. Nie można się jednak zgodzić z tym, ażeby w tej konkretnej sprawie te zasady miałyby decydowały o wyborze rodzaju kary dla W. M.. Żaden przepis prawny, ani też zasada konstytucyjna, nie nakazują bowiem surowiej karać za przestępstwa wybieralnych przedstawicieli lokalnych władz w porównaniu do zwykłych obywateli. Podkreślić przy tym też trzeba, że oskarżony przypisanego mu czynu nie popełnił w związku wykonywaną funkcją radnego, czy też wykorzystując tę funkcję. Prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości jest występkiem powszechnym, którego może dopuścić się każdy, niezależnie od wykonywanego zawodu, czy też pełnionej funkcji.
Podzielenie w tej sytuacji poglądu Sądu Rejonowego prowadziłoby do naruszenia konstytucyjnej zasady równości wobec prawa, która oznacza, że w zakresie sankcji karnej należy stosować tej samy miary dolegliwość wobec sprawców znajdujących się w podobnej sytuacji faktycznej i popełniających podobne przestępstwa (por. wyrok SN z 28.02.1995 r. Prok. i Praw. 1995 z. 7−8 poz. 2, wyrok SA Lublin z 30.05.2000 r. Prok. i Praw. 2001 z. 9, poz. 15).
W końcowej części pisemnych motywów zaskarżonego wyroku sąd powołał się na to, że sprawa ta budzi żywe zainteresowanie w lokalnych mediach związane z oczekiwaną ewentualną utratą mandatu radnego przez oskarżonego wynikającą z faktu skazania go za przestępstwo. Trudno określić na ile to miejscowe zainteresowanie tą sprawą wpłynęło na rodzaj orzeczonej kary, tym nie mniej ostatecznie Sąd Rejonowy de facto przesądził o dalszej możliwości pełnienia przez W. M. funkcji radnego. Zgodnie bowiem z treścią art. 11 § 2 pkt 1 i art. 383 § 1 pkt 2 Kodeksu Wyborczego skazanie na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo z oskarżenia publicznego, czyli tak jak w tej sprawie, pozbawia biernego prawa wyborczego, co z kolei skutkuje utratę mandatu radnego. Można zatem twierdzić o dodatkowej dolegliwości dla oskarżonego wynikającej wprost z określonej treści wydanego w I instancji wyroku, co w realiach niniejszej sprawy nie znajduje racjonalnego uzasadnienia.
Pogląd Sądu Rejonowego o szczególnych zasadach karania osób wybieralnych w wyborach powszechnych do organów samorządowych, nie znajduje też uzasadnienia w woli ustawodawcy. Wspomniane powyżej przepisy Kodeksu Wyborczego nie powodują bowiem utraty z mocy prawa mandatu radnego w przypadku skazania go z oskarżenia publicznego nawet na wieloletnią karę pozbawienia wolności bez jej warunkowego zawieszenia, lecz za przestępstwo nieumyślne. Takimi przestępstwami są np. spowodowanie wypadku drogowego ze skutkiem śmiertelnym zagrożone karą do 8 lat pozbawienia wolności (art. 177 § 2 kk), czy też nieumyślne spowodowanie śmierci zagrożone karą do 5 lat pozbawienia wolności (art. 155 kk). Nie sposób przy tym zasadnie twierdzić, że są to czyny o niższym stopniu społecznej szkodliwości w porównaniu do prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości o północy, przy znikomym ruchu na ulicach.
Mając powyższe na uwadze stwierdzić wobec tego należy, że wymierzona w I instancji kara ma cechy rażącej surowości i dlatego w oparciu o art. 437 § 1 i art. 438 pkt 4 kpk wyrok w zaskarżonej części należało zmienić w sposób wnioskowany w apelacji. W ocenie Sądu Okręgowego rodzaj i wysokość zaproponowanej przez prokuratora kary we wniosku o skazanie poza rozprawą, tj. 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania miesięcznie 30 godzin nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne, jest karą adekwatną do stopnia społecznej szkodliwości popełnionego przez oskarżonego czynu, dotychczasowego jego trybu życia. Ta kara wraz z dwoma orzeczonymi w I instancji i utrzymanymi w mocy środkami karnymi (2 lata zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych i wpłata 300 na wskazany fundusz) powinna też wpłynąć wychowawczo na oskarżonego w przyszłości, przestrzec go przed popełnieniem przestępstw.
O kosztach sądowych postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 636 § 1 kpk.