UZASADNIENIE

Powód R. H. domagał się zasądzenia od pozwanego - Towarzystwa (...) S.A. renty wyrównawczej w wysokości 3.500 zł miesięcznie płatnej od dnia wniesienia pozwu z zastrzeżeniem odsetek ustawowych w przypadku zwłoki. Uzasadniając swoje żądanie wskazał, że dochodzi go z tytułu wypadku komunikacyjnego, wskutek którego doznał zwichnięcia stawu barkowego prawego ze złamaniem guzka większego kości ramieniowej. Dochodzona kwota stanowi różnicę pomiędzy miesięcznymi zarobkami jakie otrzymywałby powód, gdyby pracował do chwili obecnej, a osiąganym dochodem obecnie na skutek prowadzonej działalności gospodarczej.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazała, że w okresie do stycznia 2007 r. wypłacała powodowi rentę wyrównawczą. Płatności tych zaprzestano począwszy od lutego 2007r., gdyż powód, orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia 19 listopada 2008r., został uznany został za zdolnego do pracy. Z ostrożności procesowej pozwana zakwestionowała też wysokość żądań powoda wskazując, że podstawą ewentualnych wyliczeń renty może być wyłącznie potencjalny dochód netto. Nadto pozwana wskazała, że powód popada w sprzeczność z własnym oświadczeniem złożonym w piśmie procesowym z 31 października 2009 r., że od maja 2008 r. byłby już na emeryturze.

W piśmie procesowym z 17 kwietnia 2014 r. powód rozszerzył żądanie i wniósł o zasadzenie od pozwanego renty wyrównawczej za okres 21 marca - 31 marca 2012r. w kwocie 1.717,10; za miesiące kwiecień- listopad 2012r. – kwoty po 4.839,11 zł; za grudzień 2012r. 3.807,17 zł; za miesiące styczeń-listopad 2013r. – kwoty po 4.769,59 zł; za grudzień 2013r. – 3.737,65, od stycznia 2014 r. po 4.713,77 zł; z tym, że renta winna być płatna w terminie do 20 każdego miesiąca z zastrzeżeniem odsetek ustawowych w przypadku zwłoki.

Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim wyrokiem z dnia 18 czerwca 2014r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 109.491,81 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 09.04.2014r. tytułem skapitalizowanej renty wyrównawczej za okres od 21.03.2012r do 30.05.2014 roku oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda rentę wyrównawczą w kwocie po 4.713,77 złotych miesięcznie płatną do dnia 20 każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami, w razie zwłoki w terminie płatności, począwszy od 01.06.2014r. Nadto zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.617 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu oraz nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 3.815,40 złotych tytułem nie uiszczonych kosztów sądowych.

Orzeczenie to poprzedził ustaleniem, że powód w dniu 8 grudnia 1994r. uległ wypadkowi komunikacyjnemu, w wyniku którego doznał zwichnięcia stawu barkowego prawego ze złamaniem guzka większego kości ramieniowej; oraz że pozwana ubezpieczała odpowiedzialność cywilną sprawcy wypadku komunikacyjnego w którym poszkodowany został powód.

Powód przed wypadkiem pracował jako górnik pod ziemią, okresowo pełnił funkcję ratownika górniczego. Powód po wypadku przebywał na zwolnieniu lekarskim, a od 25 sierpnia 1995 r. do 18 sierpnia 1996 r. otrzymywał świadczenia rehabilitacyjne. Stosunek pracy powoda z J. Spółką (...) ustał 19 sierpnia 1996 r. bez wypowiedzenia z powodu upływu okresu świadczeń rehabilitacyjnych.

Powód został uznany za częściowo niezdolnego do pracy i otrzymywał rentę inwalidzką ZUS z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Na mocy ugody zawartej 10 lutego 1999r. z pozwanym Towarzystwem otrzymał kwotę 1.356,97 zł miesięcznie tytułem renty wyrównawczej w związku z wypadkiem komunikacyjnym z dnia 8 grudnia 1994 r. do stycznia 2007 r.

Powód orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia 9 grudnia 2008 r. nie został uznany za niezdolnego do pracy. Orzeczeniem (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w R. z dnia 15 czerwca 2009 r. powód został zaliczony na stałe do lekkiego stopnia niepełnosprawności po stwierdzeniu obniżonej zdolności do wykonywania pracy oraz ograniczeniu w pełnieniu ról społecznych dających się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

U powoda obecnie rozpoznano przebyte zwichnięcie stawu ramienno-łopatkowego prawego bez upośledzenia funkcji stawu, przebyte złamanie guzka większego prawej kości ramiennej, przebyte stłuczenie prawego splotu barkowego. Obrażenia ciała jakich doznał powód w wyniku wypadku z dnia 8 grudnia 1994 r. utrzymują się do dnia dzisiejszego pod postacią niewielkiego osłabienia siły mięśniowej prawej ręki oraz niewielkiego osłabienia czucia powierzchniowego palca V-go ręki prawej. Trwały uszczerbek na zdrowiu związany z wypadkiem wynosi obecnie 5 %. Schorzenie powoda pozostające w związku z wypadkiem uniemożliwia mu wykonywanie pracy w charakterze górnika pod ziemią. Może on wykonywać inną pracę to jest np. zgodną z posiadanym wykształceniem lub prace nie wymagającą większych wysiłków fizycznych ze strony prawej kończyny górnej.

Schorzenie powoda powoduje, że ręka bardzo szybko mu się męczy, brakuje mu siły w niej, przy niewielkim wysiłku drży. Powód od 2007 r. był zarejestrowany jako bezrobotny bez prawa do zasiłku, pozostaje na utrzymaniu rodziców, korzystał okresowo z opieki społecznej . Otrzymywał pomoc finansową od stycznia 2009 r. do maja 2010 r. zasiłki celowe oraz okresowe. Otrzymywał oferty pracy z PUP, jednak ostatecznie z uwagi na odmowną decyzję pracodawców nie podejmował zatrudnienia. Szukał pracy także na własną rękę, jednak po podawaniu pracodawcy informacji, że ma problemy z prawą ręką otrzymywała odmowną decyzję.

Powód z zawodu jest monterem wewnętrznych instalacji. 16 maja 2011 r. rozpoczął działalność gospodarczą w zakresie drobnych napraw i remontów w łazience (wymiana uszczelki, naprawa syfonu) Jego przychód z działalności mieścił się w granicach 100-300 zł miesięcznie. Zalega ze składkami ZUS.

Powód ma możliwość podjęcia pracy zarobkowej i otrzymywania najniższego wynagrodzenia w kraju tj. od marca 2012 r. wynagrodzenia brutto miesięcznie w kwocie 1.500 zł, od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. brutto 1.600 zł miesięcznie, od 1 stycznia 2014 r. 2014 r. brutto 1680 zł.

Potencjalne wynagrodzenie miesięczne powoda netto gdyby kontynuował pracę na kopalni wynosiłoby 5.950,97 zł miesięcznie netto z wyjątkiem grudnia 2012 i grudnia 2013 – w tych miesiącach 4.919,03zł.

Strata – szkoda na zarobkach miesięcznych netto wyniosła; za marzec 2012r. – 1.717,10 zł. Za kwiecień – listopad 2012 r. po 4 839,11 zł miesięcznie za grudzień 2012r. – 3.807 zł, za styczeń- listopad 2013r. – 4.769,59 zł miesięcznie, za grudzień 2013r.- 3.737,65 zł miesięcznie, od stycznia 2014 r. – 4.713,77 zł.

Powód nabyłby prawo do emerytury górniczej bez względu na wiek z dniem 8 maja 2009 r., zaś ze względu na wiek – 50 lat życia z dniem 24 kwietnia 2015 r.

Powód deklaruje, że kontynuowałby pracę na kopalni z powodu bardzo dobrych warunków wynagradzania jakie posiadał.

Pismem z dnia 11.01.2010r.pozwana odmówiła powodowi wznowienia płatności renty od 1.01.2009 r. albowiem w jej ocenie powód nie udowodnił, iż jest nie zdolny do podjęcia zatrudnienia, a jedynie obniżona została zdolność do wykonywania pracy.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy wskazał, jako podstawę odpowiedzialności pozwanej, art. 444 § 2 k.c. w związku z art. 436 k.c. Przytaczając treść tej regulacji prawnej, wskazał, że renta ma na celu naprawienie szkody wyrażającej się w wydatkach na zwiększone potrzeby oraz w nieosiągnięciu tych zarobków i innych korzyści majątkowych, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w przyszłości, gdyby nie doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Szkoda w tym rozumieniu jest różnicą pomiędzy zarobkami jakie poszkodowany osiągałby w okresie objętym rentą, gdyby nie doznał uszkodzenia ciała (zarobki hipotetyczne), a zarobkami jakie może realnie osiągnąć bez zagrożenia stanu swego zdrowia. Otrzymać winien rentę wyrównawczą w wysokości utraconych zarobków, gdyby do zachorowania nie doszło.

Sąd wskazał, że powód był częściowo niezdolny, z uwagi na uraz narządu ruchu, w okresie od sierpnia 1996 r. do grudnia 2008r. Od marca 2012r. powód nie jest niezdolny do pracy w związku z wypadkiem komunikacyjnym z dnia 8 grudnia 1994 r., jednak schorzenia na które cierpi mają związek z wypadkiem i uniemożliwiają wykonywanie mu pracy w charakterze górnika pod ziemią. Może on wykonywać prace nie wymagające większych wysiłków fizycznych ze strony prawej kończyny górnej.

Sąd uznał, że powód utracił zdolność do pracy którą wykonywał przed wypadkiem, nadto znacznie zmniejszyły się jego widoki na przyszłość. Zgodnie z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności powód został zaliczony do stopnia niepełnosprawności – lekkiego i posiada obniżenie zdolności do wykonywania pracy.

W ocenie sądu zgromadzony materiał dowodowy, w szczególności przesłuchanie powoda, wskazuje, że jest on co najwyżej zdolny osiągać miesięczne dochody na poziomie najniższego wynagrodzenia. Powód nie był w stanie znaleźć zatrudnienia, okresowo utrzymywał się z pomocy społecznej, był na utrzymaniu rodziców, a obecnie prowadzi działalność gospodarczą, która jednak nie pozwala nawet na osiągnięcie przychodu umożliwiającego opłacenie składek na ubezpieczenie społeczne.

Sąd zaakcentował przy tym, że nie sama tylko utrata zdrowia, lecz rzeczywista utrata zdolności zarobkowania i widoków na przyszłość, stanowią przesłanki zasądzenia renty po myśli art. 444 § 2 k.c. i stwierdził, że w takiej sytuacji znajduje się powód, gdyż praca górnika pod ziemią wymaga ponadprzeciętnej sprawności i zdrowia.

Sąd wskazał także, że strona pozwana nie zaproponowała żadnych dowodów na przeczących uznaniu, że możliwości zarobkowe powoda sięgają co najwyżej minimalnego wynagrodzenia, wskazując jedynie, że wizyta w pierwszym lepszym markecie budowlanym przekonuje, że dostępne maszyny, urządzenia i narzędzia eliminują konieczność posługiwania się wyłącznie siłą fizyczną. Sąd zwrócił jednak uwagę, że powód słuchany na rozprawie szczegółowo wyjaśniał, że nie ma siły w prawej ręce nie jest wstanie nią nic ścisnąć i nie był stanie podjąć pracy w firmie budowlanej, ani na stacji benzynowej. Nadto, sąd wskazał, że należy brak pod uwagę realną, praktyczną możliwość podjęcia przez poszkodowanego pracy w granicach zachowanej zdolności do pracy, a nie możliwość teoretyczną.

Sąd zwrócił także uwagę, że pozwana nie przedstawiła żadnych dowodów na poparcie tezy, że kopalnia nie zatrudnia pracowników z 31 letnim stażem, ani też, że w chwili obecnej, zapotrzebowanie na pracę fizyczna pracownika na kopalni jest minimalne, ponieważ postęp technologiczny eliminuje potrzebę jej wykonywania, z drugiej strony są dostępne maszyny i urządzenia, które umożliwiają wykonywanie pracy bez użycia siły fizycznej.

Sąd zwrócił również uwagę, że pomimo nabycia przez powoda prawo do emerytury, powód deklarował, że nie skorzystał by z niego z uwagi na korzyść finansową z dłuższej pracy.

Sąd uwzględniając powództwo skapitalizował rentę wyrównawcza za czas od dnia złożenia pozwu do 30 maja 2014r. sumując różnice potencjalnego wynagrodzenia miesięcznego netto z potencjalnym dochodem powoda netto według wyliczenia biegłej sądowej z zakresu rent i emerytur tj. za okres 21-31.03. 2012 r.; 8-krotnośc kwoty 4 839,11 zł (kwiecień 2012 r.- listopad 2012 r.), 3 807,17- za grudzień 2012; 11-krotnoć kwoty 4769,59 zł. (styczeń- listopad 2013 r.) 3 737,65 zł- za grudzień 2013 r.; 5-krotność kwoty 4 713,77 za (styczeń- maj 2014 r.; oraz na bieżąco renta wyrównawcza w kwocie po 4 713,77 zł począwszy od 1 czerwca 2014 r.

Odsetki sąd zasądził od 1 czerwca 2014 r., a o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 §1 k.p.c. Nadto na zasadzie art. 113 ustawy o kosztach sądowych nakazał pobrać od pozwanej nieuiszczone koszty sądowe w oparciu o treść art. 98 §1 k.p.c.

Apelację od tego orzeczenia wniósł pozwany zarzucając naruszenie: art. 444 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię; art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, jak również naruszenie art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że powód wykazał, iż gdyby nie wypadek pracowałby w okresie od marca 2012r. i nadal jako górnik pod ziemią.

Na tych podstawach wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego przed sądem I instancji.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania za II instancję według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował roszczenia powoda przyjmując za podstawę prawną swego rozstrzygnięcia przywołane przepisy prawne, a następnie ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materialne dowodowym, który w zakresie dokonanych ustaleń jest logicznych i wzajemnie spójny, natomiast informacje zawarte w poszczególnych źródłach dowodowych nawzajem się uzupełniają i potwierdzają, przez co są w pełni wiarygodne. Ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Przepis art. 233 k.p.c. którego naruszenie zarzuciła pozwana odnosi się wprost do oceny dowodów wskazując, według jakich kryteriów winna być ona przeprowadzona. Wyraża mianowicie zasadę swobodnej oceny dowodów stanowiąc w § 1, że Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego.

Konsekwencją wadliwej oceny materiału dowodowego mogą być błędne ustalenia faktyczne.

Pozwana tymczasem w apelacji nie wskazuje uchybienia przez Sąd I instancji regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów.

Ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy na podstawie zgromadzonych w sprawie materiałów dowodowych spełniają określone powyżej wymogi swobodnej oceny dowodowej, a kwestionowane przez pozwaną ustalenia odnoszą się do zakwestionowania przez Sąd Rejonowy prawidłowego wykazania przez powoda przesłanek do zasądzenia świadczenia na podstawie art. 444 § 2 k.c., a więc odmiennej oceny realizacji przez powoda obowiązku wynikającego z art. 6 k.c.

Podstawą prawną roszczenia powoda stanowił art. 444 § 2 k.c.. Zgodnie z nim, jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

Sąd Rejonowy, na podstawie dowodu z opinii biegłego, prawidłowo stwierdził, że powód utracił częściowo zdolność do pracy zarobkowej. Na jej podstawie ustalił, że obrażenia ciała jakich doznał powód w wyniku zdarzenia z dnia 8 grudnia 1994r. utrzymuje się do dnia dzisiejszego tylko pod postacią niewielkiego osłabienia siły mięśniowej prawej ręki oraz niewielkiego osłabienia czucia powierzchniowego palca V-go ręki prawej, jednak schorzenie powoda pozostające w związku z wypadkiem uniemożliwia powodowi wykonywanie pracy w charakterze górnika pod ziemią, przy zezwala na wykonywanie innej pracy nie wymagającej większych wysiłków fizycznych ze strony prawej kończyny górnej (k. 125).

Wobec charakteru prac, do których powód posiada zdolność do pracy, Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że mają one charakter prac, dla których wynagrodzenie winno oscylować w wyniku minimalnego wynagrodzenia za pracę, o które należy pomniejszyć wysokość renty wyrównawczej.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 czerwca 2013r. (II PK 291/12) przy ustalaniu wysokości renty wyrównawczej, [która ma rekompensować faktyczną utratę możliwości zarobkowych] powinny być uwzględnione również dochody, których uzyskanie w przyszłości zostało uznane za wysoce uprawdopodobnione. Nadto, podstawę ustalenia jej wysokości, jeżeli wypadek przy pracy nie spowodował całkowitej niezdolności do pracy, a jedynie ograniczenie możliwości zarobkowych pracownika, stanowi wysokość spodziewanego wynagrodzenia, pomniejszonego o wynagrodzenie, które pracownik może uzyskać wykorzystując ograniczoną zdolność do pracy, bez względu na aktualną sytuację na rynku pracy oraz z tym zastrzeżeniem, że poszkodowany nie ma obowiązku podjęcia się każdej pracy (tak Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach: z dnia 5 września 2001r., II UKN 534/00; z dnia 8 czerwca 2005r., V CK 710/04, z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 682/98, z dnia 23 listopada 2010r., I PK 47/10; z dnia 4 października 2007r., I PK 125/07).

Z uwzględnieniem wskazanych powyżej przesłanek Sąd Rejonowy ustalił wysokość należnej powodowi renty wyrównawczej. Jej wysokość została ustalona przez ten sąd w oparciu o opinii biegłego (k. 164 – 182), której to wysokość uwzględniała ograniczone możliwości zarobkowe powoda w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W tym miejscu nie można pominąć, że sama ograniczona zdolność ruchowa (chwytowa), która bezsprzecznie została przez powoda wykazana, nie uniemożliwiała mu podjęcia jakiejkolwiek pracy. Pomimo, iż pozwana wielokrotnie podnosiła tą okoliczność, w szczególności, że przez okres 20 lat powód mógł nabyć kwalifikacje zawodowe umożliwiające wykonywanie pracy nie wymagającej wysiłku fizycznego, pozwana, zgodnie z art. 6 k.c., w żaden sposób nie wykazała istnienia po stronie powoda wyższych możliwości zarobkowych w zakresie jego ograniczonej zdolności do pracy, ani tez nie wskazała jakie stanowiska i jakie wynagrodzenie z tego tytułu powód mógłby osiągnąć. Z tych względów, ograniczenie się przez nią jedynie do kwestionowania tych okoliczności, nie mogło, w świetle art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., odnieść zamierzonego skutku.

Uznać zatem należało, że wobec stwierdzenia przez Sąd zasadności roszczenia w oparciu o art. 444 § 2 k.c., wysokość zasądzonej renty wyrównawczej uwzględniała wskazane powyżej kryteria, w szczególności, stanowiła ona różnicę pomiędzy wysokością potencjalnego wynagrodzenia, które powód mógłby uzyskać, gdyby wskutek wypadku nie został ograniczony w zdolności do pracy, pomniejszego o wysokość wynagrodzenia, które powód może uzyskać wykorzystując ograniczoną zdolność do pracy, natomiast poczyniona przez Sąd Rejonowy ocena dowodowa tych opinii, była zgodna z wymogami art. 233 k.p.c.

Z tych względów apelacja pozwanej podlegała oddaleniu po myśli art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania odwoławczego, wobec zakwalifikowania pozwanej jako strony przegrywającej w całości i braku podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c., orzeczono przy uwzględnieniu ogólnej zasady odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 98 § 1 i 3 i art. 391 § 1 k.p.c. przy uwzględnieniu § 6 pkt 6 w związku z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz.U. z 2013r. poz. 461).

SSR (del.) Maryla Majewska – Lewandowska SSO Barbara Braziewicz SSO Andrzej Dyrda

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE