UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją z dnia 2 kwietnia 2012 r. odmówił ubezpieczonemu A. K. prawa do emerytury w oparciu o przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 39 z 2004 r. poz. 353 ze zm.), ponieważ ubezpieczony nie spełnił warunków wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 z 1983 r. poz. 43 ze zm.), albowiem według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył ubezpieczony, zaskarżając wspomnianą decyzję w całości, wnosząc o przyznanie mu wnioskowanego świadczenia od dnia złożenia wniosku, jak również zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonego Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację zawartą w decyzji o odmowie prawa do emerytury i podtrzymując zaprezentowane w niej stanowisko.

Wyrokiem z dnia 3 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy A. K. prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia 27 stycznia 2012 r. (I), nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania zaskarżonej decyzji (II) oraz zasadził od pozwanego organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Ubezpieczony A. K., urodzony dnia (...), w dniu 2 stycznia 2012 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Ubezpieczony ukończył 60 lat w dniu (...). Nie pozostawał w stosunku pracy w dniu złożenia wniosku o emeryturę. Nie jest także członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego. W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. wykazał sumaryczny staż ubezpieczeniowy w wysokości 27 lat, 9 miesięcy i 14 dni, w tym okresy składkowe w wysokości 27 lat, 6 miesięcy i 14 dni oraz okresy nieskładkowe w wysokości 3 miesięcy; udokumentował również 13 lat, 7 miesięcy i 2 dni pracy w warunkach szczególnych.

Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 2 kwietnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu A. K. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, tj. wobec nie udowodnienia 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W okresie od dnia 21 września 1973 r. do dnia 29 marca 1974 r. ubezpieczony A. K. był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca ciągnika.

Miał przydzielony ciągnik (...). Woził tym ciągnikiem materiały budowlane z magazynu na teren budowy oraz materiały sypkie (beton). Miał przydzielony na stałe ciągnik. W zakładzie były jeszcze inne samochody, lecz on jeździł tylko ciągnikiem - co wiązało się z faktem, iż tylko na ciągnik posiadał odpowiednie uprawnienia, którymi legitymuje się od 1970 r.

Ubezpieczony miał formalnie przydzielone, na mocy pisma z dnia 30 marca 1974 r., czynności dodatkowe ładowacza - faktycznie jednak nie wykonywał czynności ładowacza i z tego tytułu nie otrzymywał żadnego dodatkowego wynagrodzenia. Był on jedynym pracownikiem tego pracodawcy, który jeździł ciągnikiem. Zajmował się przewożeniem materiałów, które były ładowane i odbierane w magazynach przez pracowników magazynowych na sztaplarkach; gdy woził beton, to był on zsypywany z silosów i mechanicznie był wysypywany na miejscu przeznaczenia.

W okresie od dnia 1 lutego 1990 r. do dnia 23 marca 1991 r. ubezpieczony był zatrudniony w Generalnym Realizatorze (...) S.A. w P. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pomocnika palacza co.

W okresie zatrudnienia w Generalnym Realizatorze (...) S.A. w P. ubezpieczony pracował w kotłowni, jaką ów zakład pracy dysponował. Była to praca zmianowa, po 12 godzin. W kotłowni były dwa piece typu wodnego przemysłowego, które pracowały w sposób ciągły. Na jednej zmianie był palacz i pomocnik. Praca pomocnika palacza nie różniła się od pracy palacza co do zakresu czynności związanych z obsługą pieców przemysłowych w kotłowni. Praca była całoroczna, związana z paleniem w kotłowni, która nie tylko ogrzewała budynki R., ale ogrzewała też wodę.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach niniejszej sprawy, w aktach ubezpieczeniowych pozwanego organu emerytalnego oraz w aktach osobowych ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy zważył, iż ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1) legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat - dla mężczyzn, 60 dla kobiet,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 dla

kobiet,

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa

według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r.

Stosownie do dyspozycji art. 32 ustęp 1 ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ustawy. Dla uzyskania uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wymagane jest osiągnięcie wskazanego w przepisach wykonawczych wieku, a także przepracowanie określonej ilości lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Zgodnie zaś z ustępem 2 w/w przepisu ustawy, przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - co oznacza, iż powyższe wyłączenie okresów niewykonywania pracy nie dotyczy okresów przed dniem 14 listopada 1991 r. (jak okres sporny w niniejszym postępowaniu).

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa jest rozporządzenie, które w § 4 wskazuje, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A (stanowiącym załącznik do rozporządzenia) nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W wykazie A - prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego - stanowiącym załącznik do rozporządzenia, w dziale VIII (W transporcie i łączności) pod pozycją 4 wymienione są prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Z kolei w w/w wykazie A w dziale XIV (Prace różne) pod pozycją 1 wymienione są prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego.

Sąd I instancji wskazał także, iż zgodnie z przepisem § 2 ustęp 1 i 2 powołanego wyżej rozporządzenia - okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy, o których mowa w ustępie 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ustęp 2 rozporządzenia).

Zgodnie jednak z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi. Sąd Okręgowy podkreśla, że wskazanego wyżej ograniczenia dowodowego, dotyczącego ustalania okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie stosuje się w postępowaniu odwoławczym przed okręgowymi sądami pracy i ubezpieczeń społecznych. Ustawa z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1985 r. nr 20 poz. 85 ze zm.), nakazująca stosowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 1 ust. 3 wym. ustawy), nie zawiera ograniczeń dowodowych.

Sąd Okręgowy przypomniał, iż bezspornym jest, że ubezpieczony A. K. spełnił przesłankę wskazaną w § 4 ustęp 1 punkt 1 rozporządzenia, tj. ukończył w dniu 27 stycznia 2012 r. wymagane dla mężczyzn ubiegających się o prawo do emerytury w szczególnych warunkach 60 lat. Bezspornym jest w niniejszej sprawie również, iż ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostawał w stosunku pracy na datę składania wniosku o emeryturę. Nie ulega również wątpliwości, iż ubezpieczony udowodnił wymaganą ilość okresów składkowych i nie składkowych według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r., ustaloną przez ZUS na 27 lat, 9 miesięcy i 14 dni (k. 77 akt rentowych).

Przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach mogą zostać uznane okresy od dnia od dnia 30 marca 1974 r. do dnia 12 maja 1975 r., kiedy ubezpieczony był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca ciągnika, oraz od dnia 1 lutego 1990 r. do dnia 23 marca 1991 r., kiedy ubezpieczony był zatrudniony w Generalnym Realizatorze (...) S.A. w P. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pomocnika palacza co. - z uwagi na brak świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze z powyższych zakładów pracy ubezpieczonego, oraz fakt, iż przedłożone świadectwo pracy z Generalnego Realizatora (...) S.A. w P. z dnia 23 marca 1991 r. nie zawierało adnotacji na temat wykonywania przez ubezpieczonego w okresie zatrudnienia pracy w szczególnych warunkach. Jak bowiem wskazano powyżej, okresy pracy, uzasadniające prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§2 ustęp 2 rozporządzenia).

Sąd I instancji zaznaczył, iż przy ustalaniu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach na podstawie ww. rozporządzenia, nie można kierować się względami nazewnictwa danego stanowiska pracy czy faktem, iż pracodawca nie wystawił świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Należy ustalić, jakie prace ubezpieczony rzeczywiście wykonywał, bowiem ta okoliczność, nie zaś nazwa zajmowanego stanowiska, przesądza o ewentualnym istnieniu przesłanek dla przyznania dochodzonego świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 r. sygn. akt II UK 337/03, OSNP 2004/22/392). Decydujące znaczenie ma także rodzaj i wymiar wykonywanej pracy, a nie przedłożenie świadectwa pracy w szczególnych warunkach określające stanowisko pracy, ponieważ o zaliczeniu danego rodzaju pracy do wykonywanej w szczególnych warunkach decyduje nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale charakter wykonywanych czynności.

W ocenie Sądu Okręgowego, fakt wykonywania przez ubezpieczonego A. K. pracy w szczególnych warunkach we wskazanych wyżej okresach spornych od dnia 30 marca 1974 r. do dnia 12 maja 1975 r. (w (...) Przedsiębiorstwie (...)) oraz od dnia 1 lutego 1990 r. do dnia 23 marca 1991 r. (w Generalnym Realizatorze (...) S.A. w P.) znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Jak wskazał ubezpieczony w odwołaniu oraz w swych wyjaśnieniach słuchany w charakterze strony (k. 37-38 akt sprawy), niewątpliwie przez cały okres zatrudnienia ubezpieczony pracował w pierwszym z wskazanych powyżej przedsiębiorstw w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy ciągnika, w drugim zaś na stanowisku pomocnika palacza co. wykonując faktycznie pracę palacza kotłów wodnych typu przemysłowego Są to odpowiednio prace wymienione w wykazie A w dziale VIII (W transporcie i łączności) pod pozycją 4 - prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych, oraz w dziale XIV (Prace różne) pod pozycją 1 - prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego.

Sąd I instancji uznał za udowodnioną pracę wykonywaną przez ubezpieczonego w warunkach szczególnych w spornym okresie na podstawie całokształtu zebranego materiału dowodowego, dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych dot. ubezpieczonego oraz zeznań ubezpieczonego. Powyższe pozwoliło przyjąć, iż ubezpieczony A. K. w spornych okresach pracy, kwestionowanych przez pozwany organ rentowy, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych wykonywał prace kierowcy ciągników (w okresie zatrudnienia od dnia 30 marca 1974 r. do dnia 12 maja 1975 r. w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym) oraz we wnioskowanym przez siebie okresie prace nie zautomatyzowane palaczy kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego (w okresie zatrudnienia od dnia 1 lutego 1990 r. do dnia 23 marca 1991 r. w Generalnym Realizatorze (...) S.A. w P.).

Sąd Okręgowy zwrócił także uwagę na to, iż zgodnie z brzmieniem art. 118 ust. la ustawy, w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r. OTK-A 2007/8/97, powyższy przepis należy rozumieć w ten sposób, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji, gdy za nie ustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie okoliczności, na podstawie których Sąd uznał odwołanie ubezpieczonego za zasadne zostały ostatecznie wyjaśnione w drodze uzupełnienia materiału dowodowego o zeznania ubezpieczonego wyjaśniające zakres obowiązków i charakter pracy ubezpieczonego, co uzasadnia zastosowanie dyspozycji art. 118 ust. la ustawy poprzez wnioskowanie a contrario.

W ocenie Sądu I instancji, ubezpieczony A. K. spełnił wszystkie przesłanki dla bycia emerytury w obniżonym wieku, ponieważ na dzień orzekania legitymował się wymaganym wiekiem 60 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostawał w stosunku pracy, udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, a także - po uwzględnieniu okresów pracy zakwestionowanych przez pozwanego oraz wnioskowanych przez ubezpieczonego jako okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach - spełnił przesłankę co najmniej 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach - według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r.

W konkluzji, z wyżej przytoczonych względów, Sąd I instancji na mocy art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami, zmienił decyzję organu ubezpieczeniowego i przyznał ubezpieczonemu A. K. prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia spełnienia wszystkich wymaganych prawem warunków, tj. od dnia 27 stycznia 2012 r. (tj. od osiągnięcia wymaganego wieku ), mając na uwadze dyspozycję art. 129 w zw. z art. 100 ust. 1 cyt. ustawy emerytalnej, zgodnie z którym świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstawania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca , w którym zgłoszono wniosek.

Działając na podstawie art. 118 ust. la ustawy, w punkcie II wyroku, Sąd Okręgowy wnioskując a contrario, nie stwierdził odpowiedzialności pozwanego organu rentowego za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, mając na uwadze fakt, iż dopiero wyniki niniejszego postępowania dowodowego pozwoliły na poczynienie wiążących ustaleń co do charakteru zatrudnienia ubezpieczonego mającego wpływ na prawo do wnioskowanego świadczenia.

W punkcie III wyroku Sąd Okręgowy, działając na podstawie art. 98 § 1-3 w związku z 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 ust. 2 § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), zasądził od pozwanego organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, przyznając je w dwukrotności stawki minimalnej, biorąc pod uwagę nakład pracy pełnomocnika ubezpieczonego i jego wkład w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając wyrok w części tj. w pkt I wyroku - w zakresie przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych oraz w pkt III - w zakresie zasądzenia od pozwanego organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kwotę 120 złotych

Skarżący zarzucił naruszenie:

- art.184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 32 ustawy emerytalnej oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w związku z przepisami resortowymi tj. Zarządzenie nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 06.12.1983r (również przepisy Zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.03.1988 r.), które wymieniają w wykazie A dział XIV poz. 1 jedynie stanowisko palacza (a resort rolniczy-wykaz A dział XIV poz.1.4-palacz) a nie pomocnika palacza - poprzez zaliczenie do okresów pracy w warunkach szczególnych okresu pracy od 01.02.1990r do 23.03.1991 r z tytułu zatrudnienia w Generalnym Realizatorze (...) SA na stanowisku pomocnika palacza pomimo faktu, iż stanowisko takie nie było wymienione w przepisach resortowych jako stanowisko pracy warunkach szczególnych, co doprowadziło do mylnego przyjęcia, iż wnioskodawca spełnia wymóg posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych i spełnia warunki do przyznania prawa do emerytury,

- naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c. polegającego na braku wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności sprawy

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o uwzględnienie apelacji i zmianę zaskarżonego wyroku w apelowanej części i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że ubezpieczony nie przedłożył na okres pracy od 01.02.1990r. do 23.03.1991r. z tytułu zatrudnienia w (...) S.A okres świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach., a jedynie zwykłe świadectwo pracy. Nadto, Sąd prowadząc postępowanie w sprawie w stosunku do tego okresu pracy ograniczył się jedynie do odebrania zeznań od wnioskodawcy, nie słuchano świadków, nie pozyskano akt osobowych. Ubezpieczony ma interes prawny, aby zeznawać na swoją korzyść - zaś pozwany bez dokumentów i innych dowodów w sprawie (np. świadków) nie ma podstaw do uznania spornego okresu jako okresu pracy w warunkach szczególnych .

Ponadto ze zwykłego świadectwa pracy (plik ll-k,. 11 a) jak również z postępowania sądowego wynika, iż wnioskodawca pracował w na stanowisku pomocnika palacza, a przepisy resortowe tj. Zarządzenie nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 06.12.1983 r. (jak również przepisy Zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.03.1988 r.) wymieniają jedynie w wykazie A dział XIV poz. 1 .1 stanowisko palacza (a resort rolniczy - wykaz A dział XIVpoz.1.4 - również stanowisko palacz) a nie pomocnika palacza.

Zatem Sąd I instancji zaliczył do okresu pracy w warunkach szczególnych okres pracy wnioskodawcy na stanowisku pomocnika palacza pomimo faktu, iż stanowisko takie nie było wymienione w przepisach resortowych. Bez zaliczenia zaś kwestionowanego okresu pracy na stanowisku pomocnika palacza od 01.02.1990r. do 23.03.1991 r. z tytułu zatrudnienia w Generalnym Realizatorze (...) S.A - 1 rok 1 miesiąc i 15 dni - brak 15 lat pracy warunkach szczególnych (jedynie 14 lat 8 miesięcy i 15 dni).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego, po uzupełnieniu postępowania dowodowego, okazała się zasadna, skutkując zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Przedmiotem niniejszej sprawy była kwestia, czy ubezpieczony A. K. spełnił kumulatywnie przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej: „ustawa”).

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (stosownie do przepisu § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany wiek emerytalny dla kobiet wynosi 55 lat, a dla mężczyzn – 60 lat),

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2 art. 184 ustawy).

Wskazać przy tym trzeba, iż pracami w warunkach szczególnych uprawniającymi do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym są wyłącznie prace na stanowiskach wymienionych w powołanym rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. i załączniku do tego rozporządzenia (§ 1 ust 1 rozporządzenia). Podkreślenia także wymaga, iż cechą niezbędną dla uznania danego zatrudnienia za wykonywane w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia, jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku - § 2 ust 1 rozporządzenia.

Niespornym w sprawie było, iż wnioskodawca ukończył 60 lat, posiada ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowego, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązał stosunek pracy. Sporną pozostawała jednak kwestia spełnienia przez niego przesłanki co najmniej 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy ustalił, iż wnioskodawca w spornych okresach zatrudnienia od dnia 30 marca 1974 r. do dnia 12 maja 1975 r. w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym oraz od dnia 1 lutego 1990 r. do dnia 23 marca 1991 r. w Generalnym Realizatorze (...) S.A. w P. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych. Sąd Apelacyjny, po uzupełnieniu materiału dowodowego o akta osobowe wnioskodawcy z (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego, doszedł do przekonania, iż ustalenia Sądu I instancji nie były prawidłowe.

Podkreślenia wymaga, iż z uwagi na wyjątkowość regulacji dotyczących wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, wykonywanie pracy w warunkach szczególnych nie może zostać tylko uprawdopodobnione, ale musi zostać wykazane w sposób niezbity i nie budzący jakichkolwiek wątpliwości. Dokonując oceny materiału dowodowego sprawy, trzeba mieć na uwadze, że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień lub wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga zawsze dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 15 stycznia 2013 r., III AUa 656/12, Lex nr 1281080).

Odnośnie okresu pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym, wskazać na wstępie należy, iż Sąd Okręgowy swoje wywody i ustalenia odnośnie charakteru pracy wnioskodawcy oparł jedynie na dowodach w postaci zaświadczenia o wykonywaniu prac w warunkach szczególnych z dnia 12 marca 2012 r. oraz na zeznaniach wnioskodawcy, pomijając całkowicie okoliczność wynikającą z angażu z dnia 30 marca 1974 r. o powierzeniu wnioskodawcy dodatkowych czynności ładowacza.

Zgodnie z dyspozycją art. 299 k.p.c., jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron. Z przepisu tego wynika, iż choć procedura cywilna dopuszcza dowód z przesłuchania strony, to jednak powinien on zostać przeprowadzony jedynie uzupełniająco, w sytuacji, kiedy po przeprowadzeniu pozostałych dowodów pozostały wciąż niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Błędnym jest zatem opieranie ustaleń dotyczących faktów spornych między stronami jedynie na dowodzie z przesłuchania strony, nie popartym jakimkolwiek innym dowodem. Domniemaniu płynącemu z zaświadczenia o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach zaprzeczył zaś znajdujący się w aktach rentowych angaż z dnia 30 marca 1974 r. Sąd I instancji zwrócił się wprawdzie o nadesłanie akt osobowych wnioskodawcy z tytułu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym, jednak wobec ich nie wpłynięcia do dnia rozprawy, pominął ten dowód.

W związku z powyższym, Sąd Apelacyjny w postępowaniu drugoinstancyjnym uzupełnił postępowanie dowodowe o akta osobowe ubezpieczonego. Z dokumentów znajdujących się w tych aktach wynika zaś niezbicie, iż wnioskodawcy poza czynnościami kierowcy ciągnika z dniem 30 marca 1974 r. powierzono także czynności ładowacza, za które otrzymywał wynagrodzenie dzienne w wysokości 32 zł i które musiał wykonywać przez co najmniej 4 godziny dziennie, aby wynagrodzenie nie zostało mu obniżone. W ocenie Sądu II instancji, wbrew zatem twierdzeniom wnioskodawcy, powierzenie mu czynności ładowacza nie było jedynie formalnością. Brak jest bowiem podstaw, aby kwestionować dokumenty znajdujące się w pełnych i rzetelnie prowadzonych aktach osobowych ubezpieczonego. Skoro zaś wnioskodawca łączył obowiązki kierowcy ciągnika z obowiązkami ładowacza, to pracy kierowcy ciągnika nie mógł wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wskazać w tym miejscu należy, iż przedsiębiorstwo, w którym był zatrudniony wnioskodawca, podlegało pod resort budownictwa, a zatem stanowisk pracy w warunkach szczególnych możliwych do uznania w jego przypadku należało szukać w dziale V załącznika A do rozporządzenia, tj. prace w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych. W dziale tym w pkt 3 wskazano prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych. Pod pozycję tę można byłoby zakwalifikować pracę wnioskodawcy, gdyby pracował on na stanowisku kierowcy ciągnika stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W dziale V nie zostały natomiast wymienione prace, które wiązałyby się w jakikolwiek sposób z wykonywaną przez ubezpieczonego pracą ładowacza. W dziale VIII rozporządzenia, tj. prace w transporcie i łączności w pkt 1 wymienione zostały ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie. Wnioskodawca, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, nie wykazał jednak, aby wykonywane przez niego czynności ładowacza wiązały się z załadunkiem materiałów i substancji wymienionych w tym przepisie. Wobec powyższego, Sąd Apelacyjny uznał, iż brak jest możliwości zaliczenia ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu pracy od dnia 30 marca 1974 r. do dnia 12 maja 1975 r. w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w G..

Sąd Apelacyjny nie podzielił także stanowiska Sądu I instancji odnośnie możliwości zaliczenia wnioskodawcy okresu pracy od dnia 1 lutego 1990 r. do dnia 23 marca 1991 r. w Generalnym Realizatorze (...) S.A. w P. jako pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy.

Ze świadectwa pracy ubezpieczonego wynika, iż pracował on w tym okresie na stanowisku pomocnika palacza. Przepisy resortowe, tj. Zarządzenie nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 6 grudnia 1983 r. w wykazie A w dziale XIV wymieniają zaś jedynie stanowisko palacza, a nie pomocnika palacza. Ubezpieczony, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, nie składał jednak żadnych wniosków dowodowych na okoliczność rzeczywistego charakteru wykonywanej przez niego pracy. Sąd I instancji, ustalając, iż praca wnioskodawcy na stanowisku pomocnika palacza nie różniła się w żaden sposób od pracy samego palacza, także i w tym zakresie oparł się zatem jedynie na zeznaniach wnioskodawcy.

W ocenie Sądu II instancji, wnioskodawca nie wykazał zatem, iż praca wykonywana przez niego w okresie od dnia 1 lutego 1990 r. do dnia 23 marca 1991 r. w Generalnym Realizatorze (...) S.A. w P. była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy. Podkreślając ponownie, iż wykonywanie pracy w warunkach szczególnych musi zostać wykazane w sposób pewny i nie budzący żadnych wątpliwości, Sąd Apelacyjny nie podzielił bowiem stanowiska Sądu Okręgowego, iż w przypadku wnioskodawcy okoliczność ta wykazana została niezbicie jego zeznaniami.

Uznając zatem, iż Sąd Okręgowy niezasadnie stwierdził spełnienie przez ubezpieczonego przesłanki 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok jak w sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE