UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 lutego 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odmówił W. M. (1) prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy uznał za udowodnione 30 lat, 11 miesięcy i 2 dni stażu sumarycznego.

W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uwzględnienie 15 - letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu odwołania wskazał, że był zatrudniony:

- w Zakładach Radiowych im. (...) w W. w okresie od 1 września 1967 r. do 30 września 1977 r., gdzie począwszy od ucznia zajmował kolejno stanowiska związane z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych;

- w Biurze Zbytu (...) w W. w okresie od 7 października 1977 r. do 31 grudnia 1977 r. zajmując stanowisko montera układów elektronicznych;

- w Centrali (...) Oddział w W. w okresie od dnia 1 stycznia 1978 r. do 30 czerwca 1985 r. na stanowiskach: montera układów elektronicznych, zestrajacza układów elektronicznych, starszego technika;

- w (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w S. w okresie od dnia 19 lipca 1982 r. do 30 listopada 1985 r. na stanowisku pracy konserwatora (...)u, tj. na stanowisku związanym z wykonywaniem pracy w polu elektromagnetycznym;

- w (...) Spółka Akcyjna przez okres od dnia 1 czerwca 1995 r. do dnia 31 marca 2000 r. na stanowisku pracy pracownika działu eksploatacji.

Zdaniem odwołującego się wszystkie powyższe stanowiska związane były z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w zmienił decyzję organu rentowego i przyznał W. M. (1) prawo do emerytury od dnia 20 grudnia 2012 r. oraz orzekł o kosztach postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił, że W. M. (2), urodzony (...), wniosek o emeryturę złożył w dniu 20 grudnia 2012 r. W dacie złożenia wniosku o emeryturę wnioskodawca nie pozostawał w stosunku pracy.

Wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował 30 lat, 11 miesięcy i 2 dni okresów składowych.

W okresie od 1 września 1967 r. do 30 września 1977 r. W. M. (1) zatrudniony był Zakładach Radiowych im. (...) w W., przy czym:

⚫: od 1 września 1967 r. do 14 lipca 1970 r. zatrudniony był na podstawie umowy o naukę zawodu,
⚫: z dniem 15 lipca 1970 r. zatrudniony został na stanowisku radiomechanika,
⚫: z dniem 1 października 1973 r. objął stanowisko montera układów elektronicznych,
⚫: z dniem 23 października 1973 r. wnioskodawca został zwolniony do odbycia zasadniczej służby wojskowej,
⚫: z dniem 13 listopada 1975 r. wnioskodawca powrócił do pracy.

Wnioskodawca, zajmując stanowisko radiomechanika, montera układów elektronicznych, zajmował się montażem urządzeń lub układów elektronicznych. Montaż polegał na umieszczeniu poszczególnych elementów w przewidzianych miejscach urządzenia oraz ich elektrycznym połączeniu z całością układu. Połączenia uzyskiwano w wyniku lutowania. Wnioskodawca w okresie swojej pracy miał styczność z substancjami szkodliwymi takimi jak benzyna, toluen czy też cyna. Pracownicy zatrudnieni w w/w zakładzie pracy otrzymywali dodatek za pracę w warunkach szkodliwych oraz mleko.

W okresie od 7 października 1977 r. do 31 grudnia 1977 r. W. M. (1) zatrudniony był w Biurze Zbytu (...) w W. na stanowisku montera układów elektronicznych. Zatrudnienie wnioskodawcy w w/w zakładzie pracy przebiegało w takich samych warunkach jak w Zakładach Radiowych im. (...).

W okresie od 1 stycznia 1978 r. do 30 czerwca 1985 r. W. M. (1) zatrudniony był w Centrali (...) w następującym wymiarze czasu pracy:

⚫: w okresach od 1 stycznia 1978 r. do 28 lutego 1979 r. oraz od 1 października 1979 r. do 31 grudnia 1984 r. w pełnym wymiarze czasu pracy,
⚫: w okresach od 1 marca 1979 r. do 30 września 1979 r. oraz od 1 stycznia 1985 r. do 30 czerwca 1985 r. w wymiarze ½ etatu.

W w/w zakładzie pracy wnioskodawca zatrudniony był:

- od 1 stycznia 1978 r. na stanowisku montera układów elektronicznych,

- od 1 kwietnia 1978 r. na stanowisku zestrajacza układów elektronicznych,

- od 1 czerwca 1985 r. na stanowisku starszego technika.

W okresie swojej pracy wnioskodawca zajmował się naprawą sprzętu elektronicznego (np. radia, sprzęt radiomagnetofonowy). Wymieniał uszkodzone podzespoły, lutował. Miał styczność z substancjami szkodliwymi takimi jak benzyna, cyna, toluen. Praca wnioskodawcy odbywała się w niewielkim pomieszczeniu zamkniętym o powierzchni około 25 metrów kwadratowych. Pomieszczenie to było pozbawione odpowiedniej klimatyzacji. W. M. (1) otrzymywał stały dodatek za pracę w warunkach szkodliwych.

W okresie od 19 lipca 1982 r. do 30 listopada 1985 r. wnioskodawca zatrudniony był w (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w S. na stanowisku konserwatora (...) u w wymiarze ½ etatu.

W okresie od 1 czerwca 1995 r. do 31 marca 2000 r. W. M. (1) zatrudniony był na stanowisku pracownika działu eksploatacji w (...) Spółce Akcyjnej w pełnym wymiarze czasu pracy. Wnioskodawca zajmował się montażem, naprawą, konserwacją oraz demontażem anten telewizyjnych telewizji (...). Anteny te były montowane na wysokich masztach, słupach, dachach. Nadajniki montowane przez W. M. (1) generowały moc dochodzącą do kilku tysięcy watów. W. M. (1) wykonywał powierzone obowiązki w pobliżu innych aktywnych instalacji (anten) przez co w całym okresie swojej pracy w (...) Spółce Akcyjnej był narażony na negatywne oddziaływania pól elektromagnetycznych.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał odwołanie W. M. (1) za zasadne i zmienił zaskarżoną decyzję.

W ocenie Sądu Okręgowego okres zatrudnienia W. M. (1) od 1 września 1967 r. do 15 lipca 1970 r. w Zakładach Radiowych im. (...) w W. nie mógł zostać zaliczony do pracy w szczególnych warunkach, gdyż w okresie tym wnioskodawca posiadał status młodocianego pracownika. Tym samym wykonywał powierzoną mu pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy a nadto objęty był zakazem wykonywania niektórych czynności objętych wykazem prac wzbronionym młodocianym.

Pozostały okres zatrudnienia W. M. (1) w Zakładach Radiowych im. (...) w W. należało, zdaniem Sądu I instancji, zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach. Wnioskodawca wykonując powierzone obowiązki narażony był na stały kontakt z substancjami wysoce szkodliwymi dla zdrowia, takimi jak cyna czy toluen. Jednocześnie Sąd – powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego - zaliczył wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych okres odbywania przez niego zasadniczej służby wojskowej, wskazując, że zarówno przed służbą wojskową jak i po jej odbyciu wnioskodawca wykonywał te same obowiązki, nadto powrócił do pracy w terminie przewidzianym w ustawie.

W ocenie Sądu meriti okres zatrudnienia wnioskodawcy w Biurze Zbytu (...) w W. należy zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych.

Okresy zatrudnienia wnioskodawcy w Centrali (...) również należy zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych, jednakże z wyłączeniem okresów, gdy wnioskodawca zatrudniony był wymiarze ½ etatu, gdyż zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. okresami pracy w warunkach szczególnych mogą być okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zdaniem tego Sądu, prace wnioskodawcy na stanowiskach: radiomechanika, zestrajacza układów elektronicznych, montera układów elektronicznych należy zaliczyć do prac wymienionych w dziale III, pozycji 83, tj. lutowania płyt, blach i przewodów ołowiowych, wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.).

Odnosząc się zaś do kwestii zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Spółce Akcyjnej Sąd a quo podniósł, że w czasie pracy w tym zakładzie narażony był on na stałe, negatywne oddziaływanie promieniowania pola elektromagnetycznego, a konieczność długotrwałego przebywania w polu elektromagnetycznym wpływała negatywnie na zdrowie pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracowników eksploatacji. Tym samym uznał, że wnioskodawca wykonywał wówczas prace wskazane w wykazie A, dziale XIV, pozycji 4 tj. prace narażające na działanie promieniowania jonizującego.

W ocenie Sądu Okręgowego, zebrany materiał dowodowy pozwolił przyjąć, iż wnioskodawca legitymuje się zarówno wymaganym ogólnym stażem pracy jak i ponad 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, ukończył wymagany wiek, co uprawnia go do wcześniejszej ze względu na wiek emerytury.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy, zaskarżając go w całości i zarzucając rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych związku z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez błędne przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury od dnia 20 grudnia 2012 r., podczas gdy wnioskodawca nie ma prawa do emerytury, gdyż nie spełnia warunków do jej przyznania.

Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że nie jest trafne przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że prace wykonywane przez wnioskodawcę na stanowiskach: radiomechanik, zestrajacz układów elektronicznych i monter układów elektronicznych można zakwalifikować do prac wymienionych w wykazie A dział III poz. 83, gdyż prace polegające na lutowaniu płyt, blach i przewodów ołowianych oraz metali nieżelaznych dotyczą hutnictwa i przemysłu metalowego a wnioskodawca był pracownikiem zakładów radiowo- telewizyjnych, które nie należały do tego resortu.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z przedłożonym rachunkiem.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest zasadna i skutkuje na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Na wstępie należy stwierdzić, że emerytura w obniżonym wieku jest świadczeniem szczególnym, zatem stosowanie i wykładnia przepisów, które normują przyznanie prawa do tego świadczenie, muszą być dokonywane ściśle. Stosownie do przepisu art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440), ubezpieczeni, którzy urodzili się po dniu 31 grudnia 1948 roku mają prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku osiągnęli:

⚫: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz
⚫: okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej za względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 32 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (art. 32 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Zarówno w art. 184 ust. 1 pkt 1 jak i w art. 32 ust. 4 ustawodawca odsyła do „przepisów dotychczasowych”. Przepisy dotychczasowe w rozumieniu niniejszych przepisów to rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

⚫: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;
⚫: ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach (§ 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.)).

W sprawie bezsporne jest, że wnioskodawca posiada na dzień 1 stycznia 1999 r. wymagany tzw. ogólny staż pracy i nie jest członkiem OFE. W sporze pozostawało czy W. M. (1) legitymuje się wymaganym przez ustawę 15 – letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale, tj. codziennie i w pełnym wymiarze czasu pracy tj. przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki właśnie wymiar czasu pracy, w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W ocenie Sądu Apelacyjnego zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że W. M. (1) legitymuje się co najmniej 15 – letnim okresem pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.

Przede wszystkim podkreślić należy, że tylko uwzględnienie wszystkich okresów, które przyjął Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku, pozwalałoby na spełnienie przez wnioskodawcę wymaganej przesłanki 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Tymczasem z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że co najmniej w okresie pracy w Centrali (...) Oddział w W. od 1.01.1978r. do 28.02.1979 r. i od 1.10.1979r. do 31.12.1984 r., tj. przez 6 lat i 5 miesięcy wnioskodawca nie wykonywał pracy wymienionej w wykazie A. Z zeznań świadka L. P. wynika, że wnioskodawca w czasie zatrudnienia w (...) zajmował się głównie naprawą sprzętu radiowego, tj. lutował, czyścił napędy. Podobnie świadek A. P. zeznał, że w czasie pracy w Centrali (...) wnioskodawca wykonywał prace polegające na naprawie sprzętu RTV (tj. wzmacniaczy, głośników, radiomagnetofonów, radioodbiorników samochodowych), czyszczeniu elektroniki rozpuszczalnikami, lutowaniu tranzystorów, oporników, kondensatorów. Również świadek C. Z. zeznał, że W. M. (1) naprawiał wówczas sprzęt radiowy (średnio 15 sztuk dziennie), wymieniając elementy elektroniczne układów scalonych poprzez wylutowywanie danego detalu i montaż nowego elementu przy użyciu lutownicy i cyny. Podczas prac wykorzystywane były środki czyszczące w postaci skażonego spirytusu, kalafonii, sporadycznie używany był klej i smar do konserwacji łożysk .

Praca wymieniona w wykazie A w dziale III pod pozycją 83 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, to praca przy lutowaniu płyt, blach i przewodów ołowiowych oraz metali nieżelaznych. Zarządzenie Nr 7 Ministra Hutnictwa i (...) Chemicznego z 19 maja (...). w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego, które ma charakter porządkowy, uściślający wykazy prac wymienione w w/w rozporządzeniu, wymienia w dziale III poz. 83 prace blacharza, lutowacza, napawacza ołowiem i ślusarza-montera. W ocenie Sądu Apelacyjnego praca wykonywana przez W. M. (2) w okresie zatrudnienia w (...) nie została wymieniona w wykazie A, bowiem nie była to praca przy lutowaniu płyt, blach i przewodów ołowiowych oraz metali nieżelaznych. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że lutowanie było tylko jednym z elementów pracy montera, którą wykonywał wnioskodawca, ale nie była to praca polegająca na lutowaniu płyt, blach, przewodów ołowiowych czy metali nieżelaznych, gdyż lutował głównie przewody miedziane czy aluminiowe. Faktem jest, o czym pisze w opinii biegła z zakresu bhp M. M., że przy lutowaniu wytwarzają się opary ołowiu, które są toksyczne i stwarzają warunki szkodliwe dla zdrowia, jednakże nawet praca w warunkach szkodliwych, jeżeli nie jest pracą wymienioną w wykazie, nie daje uprawnień do emerytury w obniżonym wieku. Wykonywanie tylko stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracy na stanowiskach bądź przy rodzajach prac wymienionych w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, daje takie uprawnienie. Ponadto, jak podaje biegła w swojej opinii, praca montera polega nie tylko na lutowaniu elementów, ale także na drobnym montażu mechanicznym polegającym na przykręcaniu wkrętów, nakrętek, pokręteł, uchwytów oraz na czynnościach kontrolnych związanych z regulacją i strojeniem zmontowanego urządzenia, sprawdzeniem parametrów technicznych, zarejestrowaniem wyników pomiaru /opinia biegłej M. M. k. 88/. W związku z tym nie można przyjąć, że wnioskodawca wykonywał prace polegające wyłącznie na lutowaniu i to lutowanie dominowało, przeważało w wykonywanej pracy. Wyłączenie zaś tego okresu pracy i ustalenie, że wnioskodawca w tym czasie nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach skutkuje uznaniem, że wnioskodawca nie spełnił przesłanki 15 lat pracy w warunkach szczególnych i wyrok Sądu Okręgowego nie mógł się ostać.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE