UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 06 sierpnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E., w oparciu o przepisy ustawy z dnia 02 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1373 j.t.), ponownie ustalił W. S. wysokość pobieranej emerytury poprzez przyznanie dodatku pieniężnego i ryczałtu energetycznego za przymusowe zatrudnienie żołnierzy od dnia 01 lipca 2014 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony wnosząc o wypłatę wnioskowanego świadczenia od dnia przejścia na emeryturę w 1997 r., albowiem ustawa o świadczeniu pieniężnym pochodzi z 1994 r. Nadto wskazał, że tak późne złożenie wniosku zostało spowodowane wprowadzeniem jego w błąd przez Wojskową Komendę Uzupełnień w E., która wskazała w piśmie z dnia 11 marca 2003 r., że jednostka, w której odbywał służbę wojskową nie figuruje w wykazie batalionów, w których służyli przymusowo zatrudnieni żołnierze.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji i powołując się na treść art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 02 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym.

Wyrokiem z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie VIII U 1388/14 Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

W. S., urodzony dnia (...), jest uprawniony i pobiera emeryturę od dnia (...)

W. S. w okresie od dnia 19 listopada 1952 r. do dnia 04 grudnia 1954 r. odbył zasadniczą służbę wojskową w Wojsku Polskim, w tym w okresie od dnia 23 stycznia 1953 r. do dnia 30 sierpnia 1954 r. w (...) (Jednostce Woskowej (...)).

Jednostka Wojskowa (...) figuruje w wykazie batalionów budowlanych uprawniających do ubiegania się o świadczenia pieniężne zgodnie z ustawą z dnia 02 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1373 j.t.).

Ubezpieczony w dniu 09 lipca 2014 r. złożył w organie rentowym wniosek o przyznanie świadczenia pieniężnego przysługującego żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych na podstawie ustawy z dnia 02 września 1994 r. (Dz. U. z 2014 r., poz. 1373 j.t.). Do wniosku załączył zaświadczenie wydane przez Dyrektora Archiwum S. Powietrznych, z którego wynika, że w okresie od dnia 23 stycznia 1953 r. do dnia 30 sierpnia 1954 r. odbył zasadniczą służbę wojskową w (...) (Jednostce Woskowej (...)).

Zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzją z dnia 06 sierpnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. przyznał wnioskodawcy prawo do dodatku pieniężnego i ryczałtu energetycznego za przymusowe zatrudnienie żołnierzy w oparciu o przepisy ustawy z dnia 02 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz w aktach organu rentowego, których prawdziwość i rzetelność nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd ten również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Zdaniem Sądu I instancji w świetle poczynionych ustaleń faktycznych odwołanie skarżącego nie jest zasadne i jako takie nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd ten wskazał, ze przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia daty, od której organ rentowy winien wypłacać przysługujące skarżącemu świadczenie pieniężne za przymusowe zatrudnienie żołnierzy.

Ocenił, że wyniki dokonanych ustaleń faktycznych i ich ocena prawna potwierdziły słuszność stanowiska prezentowanego przez organ rentowy, jak również trafność zaskarżonej decyzji.

Ogólne zasady ustalania prawa do świadczeń zostały uregulowane w art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 j.t.), dalej: ustawa, który stanowi, że prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Zgodnie z treścią art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2.

Natomiast w myśl art. 116 ust. 1 ustawy postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Stanowiący podstawę zaskarżonej decyzji przepis art. 133 ust. 1 ustawy również stanowi, że w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż:

1) od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, z zastrzeżeniem art. 107a ust. 3;

2) za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt 1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

Zgodnie z przepisem art. 3. ust 1. ustawy z dnia 02 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1373 j.t.) - Świadczenie pieniężne oraz ryczałt energetyczny przyznaje i wypłaca właściwy organ emerytalno-rentowy na wniosek osoby uprawnionej złożony w tym organie wraz z zaświadczeniem, o którym mowa w art. 5 ust. 1.

Według wspomnianego art. 5 ust 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym za przymusowe zatrudnienie żołnierzy - świadczenie pieniężne oraz ryczałt energetyczny są przyznawane na podstawie zaświadczenia organu wojskowego potwierdzającego rodzaj i okres wykonywania przymusowego zatrudnienia w ramach zastępczej służby wojskowej.

Sąd Okręgowy stwierdził, że z powyższego wynika, iż przyznając prawo do świadczeń, jak również ustalając datę, od której ubezpieczeni są uprawnieni do świadczeń, organ rentowy nie dysponuje swobodą, czy dowolnością i nie działa z urzędu w tym zakresie.

Wywodził dalej, że wydając decyzje regulujące przywołane powyżej kwestie organ ten stosuje bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa. Zgodnie z przywołaną regulacją organ rentowy przyznaje prawo do świadczenia, w sytuacji, gdy spełnione zostały wszystkie przesłanki niezbędne do nabycia tego świadczenie.

Sąd ten podkreślił, że zgodnie z ogólną dyspozycją art. 133. ust. 1 ustawy oraz szczególną regulacją art. 3. ust 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym za przymusowe zatrudnienie żołnierzy wypłata świadczenia nie może nastąpić wcześniej niż od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o przedmiotowe świadczenie. Zatem decydujące znaczenie dla oceny prawidłowości zaskarżonej w niniejszym postępowaniu decyzji organu odgrywa data wystąpienia przez skarżącego z wnioskiem o ponowne ustalenie prawa do emerytury i przyznanie dodatków do tego świadczenia.

Sąd I instancji wskazał, że bezspornym jest, iż ubezpieczony złożył taki wniosek w organie rentowym w dniu 09 lipca 2014 r. wraz z wymaganym na gruncie art. 5 ust 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym zaświadczeniem.

Sąd ten uznał, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie mógł przyznać prawa do przedmiotowego świadczenia wcześniej niż od dnia 01 lipca 2014 r. (tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym wystosowano wniosek o świadczenie).

Wobec powyższego, zdaniem Sądu Okręgowego, wydając zakwestionowaną decyzję bez wątpienia organ rentowy nie naruszył obowiązujących przepisów prawa.

Sąd ten wyjaśnił nadto, że prawo do świadczenia pieniężnego za przymusowe zatrudnienie jest świadczeniem wnioskowym i nie przysługuje automatycznie w momencie uzyskania prawa do emerytury. Gdyby tak było, to musiałoby to wynikać wprost z przepisów prawa. Tymczasem ustawa nie nakłada na organ rentowy obowiązku działania z urzędu w tym zakresie. Powyższe przepisy prawa wskazują w sposób jednoznaczny, że wystosowanie wniosku warunkuje wydanie decyzji przez organ. Tym samym to ubezpieczony (pod warunkiem spełnienia wszystkich przesłanek niezbędnych do uzyskania świadczenia) poprzez złożenie przedmiotowego wniosku decyduje o tym, w którym momencie zacznie pobierać wnioskowane świadczenie.

Stanowisko prezentowane powyżej zaaprobował także Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 13 lutego 2013 r. w sprawie III AUa 1088/12, publik. LEX nr 1314860 wskazując, iż ogólną zasadą prawa emerytalno-rentowego jest, że świadczenia wypłaca się na wniosek zainteresowanego, poczynając od dnia powstania prawa do emerytury/renty (tj. spełnienia ustawowych warunków), lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie. Sąd ten uznał, iż czym innym jest bowiem data nabycia prawa do świadczenia, a czym innym data podjęcia jego wypłaty. Reguła powyższa wyklucza możliwość wstecznego wypłacania świadczeń, tj. za okres po nabyciu prawa, a przed złożeniem wniosku, co uzasadnia się zapobieganiem powstawaniu zjawiska kapitalizacji świadczeń. Prawo do świadczenia może być realizowane dopiero po zgłoszeniu do właściwego organu rentowego wniosku o przyznanie prawa. Inicjatywa należy zawsze do ubezpieczonego.

W ocenie Sądu I instancji w świetle cytowanych bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa bez znaczenia pozostaje okoliczność wprowadzenia ubezpieczonego w błąd przez Wojskową Komendę Uzupełnień w E., która w postanowieniu z dnia 11 marca 2003 r. odmówiła wydania zaświadczenia, o którym mowa w art. 5 ust 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym za przymusowe zatrudnienie żołnierzy stwierdzając, że jednostka wojskowa, w której odbywał służbę wnioskodawca nie figuruje w wykazie batalionów, w których służyli przymusowo zatrudnieni żołnierze. Powyższe według ubezpieczonego spowodowało znaczne opóźnienie w złożeniu wniosku.

Sąd ten wskazał, że wnioskodawca nie złożył zażalenia na powyższe postanowienie do organu odwoławczego wskazanego w tymże postanowieniu, a tym samym pozbawił siebie możliwości ustalenia prawidłowego stanu faktycznego znacznie wcześniej.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że wydana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzja z dnia 06 sierpnia 2014 r. nie narusza obowiązujących przepisów prawa oraz w osób prawidłowy określa datę, od której skarżącemu przysługuje emerytura wraz z dodatkowymi świadczeniami.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 (14) § 1 k.p.c. oraz cytowanych powyżej przepisów, Sąd ten orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł W. S. obszernie kwestionując przyjęcie, że zaskarżoną decyzją z dnia 06 sierpnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. w sposób prawidłowy określił datę, od której ubezpieczonemu przysługuje emerytura wraz z dodatkowymi świadczeniami oraz wnosząc o uznanie, że na skutek zaświadczenia z Wojskowej Komendy Uzupełnień w E. z dnia 11 marca 2003 r. nie mógł wystąpić o przyznanie mu prawa do tych świadczeń w marcu 2003 r. oraz ich zapłatę z wyrównaniem od marca 2003 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja W. S. nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Na wstępie wskazać należy, że zakres i przedmiot rozpoznania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznacza przedmiot decyzji organu rentowego i żądanie zgłoszone w odwołaniu wniesionym do sądu (por. postanowienie S.N. z dnia 02 marca 2011 roku, II UZ 1/11, LEX nr 844747).

Zaskarżoną decyzją z dnia 06 sierpnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. przyznał W. S. do pobieranego świadczenia emerytalnego świadczenie pieniężne za przymusowe zatrudnienie żołnierzy i ryczałt energetyczny od dnia 01 lipca 2014 r. (k. 109 akt em. ZUS).

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony kwestionował natomiast datę początkową przyznania mu tych świadczeń (k. 2 akt sprawy).

Tym samym przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie jest kwestia prawidłowości przyznania wnioskodawcy po raz pierwszy od dnia 01 lipca 2014 r. prawa do świadczenia pieniężnego i ryczałtu energetycznego, a nie kwestia ponownego ustalenia prawa do tych świadczeń lub ich wysokości.

W konsekwencji, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego i organu rentowego, nie znajduje w niniejszej sprawie zastosowania przepis art. 133 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), który odnosi się do przypadków, gdy kwestia prawa do świadczeń lub ich wysokości była już przedmiotem rozpoznania w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym.

Przepis art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 02 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych (Dz. U. z 2001 r. Nr 60, poz. 622 ze zm., nazywanej dalej ustawą o świadczeniu pieniężnym) stanowi zasadę przyznawania i wypłacania świadczenia pieniężnego i ryczałtu energetycznego na wniosek osoby uprawnionej złożony w tym organie z zaświadczeniem, o którym mowa w art. 5 ust. 1.

Zgodnie zaś z art. 8 ustawy o świadczeniu pieniężnym w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

W myśl art. 192 ustawy emerytalnej ilekroć przepisy odsyłają do przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin oraz o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw, należy przez to rozumieć odesłanie do przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wobec odpowiedniej regulacji zawartej w art. 3 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym nieprawidłowo Sąd I instancji powoływał się zatem na przepis art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej, stanowiący zasadę wnioskowości w postępowaniu o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego.

W ustawie o świadczeniu pieniężnym brak jest natomiast przepisu regulującego kwestię, od kiedy należy wypłacać świadczenie pieniężne i ryczałt energetyczny, a zatem w tym zakresie odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy art. 129 ust. 1 w zw. z art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej w zw. z art. 8 ustawy o świadczeniu pieniężnym.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2 (który dotyczy renty rodzinnej i nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie).

Z art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika natomiast, że prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Wprawdzie prawo W. S. do świadczenia pieniężnego i ryczałtu energetycznego powstało z mocy przepisów ustawy o świadczeniu pieniężnym (ex lege) już z momentem spełnienia przesłanek wynikających z treści jej przepisów: art. 1 ust. 1 pkt 3 oraz art. 2 lit. a ust. 1, lecz w świetle treści art. 3 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym dla przyznania i wypłacenia tych świadczeń konieczny był wniosek ubezpieczonego oraz zaświadczenie, o którym mowa w art. 5 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym.

W niniejszej sprawie nie jest przedmiotem sporu ani nie budzi wątpliwości okoliczność, że W. S. z wnioskiem o ustalenie mu prawa do tych świadczeń oraz z zaświadczeniem organu wojskowego potwierdzającego rodzaj i okres wykonywania przymusowego zatrudnienia w ramach zastępczej służby wojskowej, o której mowa w art. 1 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym, wystąpił dopiero w dniu 09 lipca 2014 r. (k. 94-96 akt em. ZUS), a zatem stosownie do treści art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej w zw. z art. 8 ustawy o świadczeniu pieniężnym, świadczenia te należy wypłacić ubezpieczonemu od miesiąca, w którym złożył w/w wniosek wraz z zaświadczeniem, tj. od dnia 01 lipca 2014 r.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy pozostaje zaś kwestia przyczyn, dla których wnioskodawca nie wystąpił przed lipcem 2014 r. do organu rentowego z wnioskiem o ustalenie mu prawa do świadczenia pieniężnego i ryczałtu energetycznego – ewentualne roszczenie o naprawienie szkody poniesionej przez skarżącego na skutek nie wydania zaświadczenia, o którym mowa w art. 5 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym, nie stanowi bowiem sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W związku z powyższym, uznając apelację W. S. za bezzasadną, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

WYROK

UZASADNIENIE