UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25 września 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia
w Ł. zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w W.
na rzecz T. Ś. kwoty: 5.400 zł tytułem zadośćuczynienia i 180 zł tytułem odszkodowania, obie kwoty z ustawowymi odsetkami od dnia 28 marca 2011 roku do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone, w tym
w całości w zakresie renty z tytułu zwiększonych potrzeb. Orzekając o kosztach procesu Sąd rejonowy zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.006,11 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. W zakresie kosztów sądowych odstąpiono od obciążania nimi powoda w zakresie oddalonej części powództwa, a od pozwanego pobrano na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kwotę 413,91 zł w zakresie uwzględnionej części powództwa.

Sąd I instancji ustalił, że dnia 10 października 2010 roku T. Ś. uległ wypadkowi komunikacyjnemu, w wyniku którego zdiagnozowano u niego naciągnięcie kręgosłupa w odcinku szyjnym i lędźwiowym oraz zespół korzeniowy bólowy pourazowy, przy czym obrażenia te wystąpiły w przebiegu samoistnej przedwczesnej choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Nie wystąpiły objawy powikłania korzeniowego ze strony korzeni rdzeniowych szyjnych. Ograniczenia w życiowym funkcjonowaniu powoda dotyczyły jedynie zdolności do wykonywania cięższych prac fizycznych, w szczególności wymagających schylania się i dźwigania większych ciężarów w okresie do 3 miesięcy po wypadku.

Obrażenia skutkowały 5-procentowym długotrwałym uszczerbkiem na zdrowiu.

Po wypadku powód nie wymagał pomocy osób trzecich, ale konieczna była rehabilitacja polegająca na ćwiczeniach ogólnorozwojowych w celu utrzymania właściwej kondycji swojego organizmu. Stosowana fizykoterapia wiązała się
z dolegliwościami wywołanymi samoistną przedwczesną chorobą zwyrodnieniową.

Na skutek dolegliwości wynikających z wypadku powód był zmuszony do przyjmowania leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Ich koszt w okresie do
3 miesięcy po wypadku wynosił 50 zł miesięcznie. W dalszym okresie koszt leków przeciwbólowych wynosił do kilkunastu złotych miesięcznie.

W powyższym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za częściowo uzasadnione przyjmując, że podstawę prawną odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń stanowi art. 822 k.c. w związku z art. 435 k.c. i art. 436 k.c.

Orzekając o wysokości dochodzonych roszczeń, Sąd I instancji oparł się na treści art. 445 § 1 k.c. w zakresie zadośćuczynienia oraz na treści art. 441 k.c. – co do odszkodowania. Przyznając zadośćuczynienie w wysokości 11.000 zł Sąd miał na uwadze stopień doznanego przez pokrzywdzonego uszczerbku na zdrowiu, jego cierpienia fizyczne i psychiczne. W odniesieniu do żądania dotyczącego szkody majątkowej na osobie w ocenie Sądu Rejonowego nie ulegało wątpliwości, że powód udowodnił zasadność wydatków na leki w wymiarze określonym w pozwie na kwotę 100 zł oraz kosztów dojazdów na rehabilitację w kwocie 80 zł.

W pozostałym zakresie Sąd Rejonowy oddalił powództwo podkreślając, iż nie można dowolnie dostosowywać podstawy faktycznej do roszczeń określonych kwotowo w pozwie. Zasądzenie sumy pieniężnej, która mieści się w kwotowych granicach powództwa, lecz na innej podstawie faktycznej, byłoby orzekaniem ponad żądanie
i stanowiło naruszenie art. 321 k.p.c. Wskazano, iż związanie granicami żądania dotyczy nie tylko samej treści (wysokości) żądania, ale także elementów motywacyjnych uzasadniających żądanie. Sąd I instancji podkreślił, iż skoro powód jednoznacznie wskazywał podstawy faktyczne kwot odszkodowania (100 zł – koszt leków, 80 zł – wydatki na dojazdy i 1.558 zł – koszt opieki za okres od 10 października do 31 grudnia 2010 r.), to Sąd był związany tą podstawą faktyczną i mógł się poruszać jedynie w jej granicach. Jednocześnie, opierając się na opiniach biegłych, Sąd Rejonowy ustalił,
że potrzeba pomocy osób trzecich nie wystąpiła. Stwierdzone ograniczenia w postaci
w wykonywaniu cięższych prac fizycznych nie uzasadniały opieki osób trzecich. Z tych też względów Sąd Rejonowy oddalił powództwo w zakresie renty w wysokości 285 zł
z tytułu kosztów opieki osób trzecich. Związanie podstawą faktyczną powództwa spowodowało, że Sąd nie był władny zasądzić kwoty 800 zł tytułem zabiegów rehabilitacyjnych, gdyż takie żądanie nie zostało nigdy zgłoszone.

O odsetkach ustawowych w zakresie zasądzonych kwot orzeczono w oparciu
o unormowania zawarte w art. 481 k.c. i art. 817 k.c. przyjmując, że ich wymagalność datuje się po upływie 30 dni od zgłoszenia szkody.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowił art. 100 k.p.c.; Sąd Rejonowy przyjął, że powód ostał się ze swoim roszczeniem w 17 %.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł powód zaskarżając je w części,
w zakresie punktu 1b oraz punktu 2 wyroku oddalającego powództwo ponad kwotę 180 złotych z tytułu odszkodowania, w zakresie do kwoty 980 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 28 marca 2011 roku do dnia zapłaty, a także punkt 3 wyroku
w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach zastępstwa procesowego.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego, to jest przepisu art. 444 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na oddaleniu powództwa z tytułu odszkodowania w zakresie kosztów rehabilitacji w kwocie 800 złotych w sytuacji, gdy w świetle zgromadzonego materiału dowodowego spełnione zostały przesłanki uwzględnienia roszczenia o odszkodowanie w zaskarżonym zakresie;

2.  naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na treść wyroku, przepisów:

a.  art. 321 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie,
że zasądzenie na rzecz powoda w ramach odszkodowania zwrotu kosztów rehabilitacji w kwocie 800 złotych jest orzeczeniem ponad żądanie powództwa w sytuacji, gdy powyższa kwota mieści się w ramach dochodzonego przez powoda w pozwie odszkodowania,

b.  art. 98 k.p.c. poprzez jego zastosowanie oraz art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i stosunkowe rozdzielenie kosztów w sytuacji, gdy szczególne okoliczności sprawy, w tym charakter dochodzonego przez powoda roszczeń, uzasadniają skorzystanie z dobrodziejstwa przepisu art. 102 k.p.c. i odstąpienie od obciążania powoda obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz strony pozwanej.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku:

a.  w punkcie 1b poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 980 złotych tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 28 marca 2011 roku do dnia zapłaty,

b.  w punkcie 3 poprzez odstąpienie od obciążania powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego,

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko apelujący podniósł, iż Sąd Rejonowy w zakresie odszkodowania nie jest ściśle związany sformułowaniem konkluzji pozwu dokonanym przez powoda i zmieniając jej brzmienie w wyroku nie narusza art. 321 k.p.c., jeżeli nie zasądza więcej niż powód żądał. W ocenie skarżącego w sprawie została zachowana jednolitość pomiędzy przedmiotem postępowania, a przedmiotem rozstrzygnięcia i Sąd Rejonowy nie wykroczyłby poza żądanie strony, zasądzając na rzecz powoda koszty rehabilitacji. Podstawą faktyczną dochodzonego roszczenia było wskazania konkretnego czynu niedozwolonego, z którego powód wywodzi swoje roszczenia oraz wskazanie, że jego skutkiem jest powstanie szkody majątkowej.

Odnosząc się do podniesionego zarzutu naruszenia art. 102 k.p.c. wskazano,
iż szczególnie uzasadnione wypadki winny być oceniane każdorazowo
z uwzględnieniem całokształtu okoliczności konkretnego przypadku i zasad współżycia społecznego. Skarżący podniósł, iż rozstrzygnięcie o kosztach procesu winno pozostawać w rozsądnym stosunku do rozstrzygnięcia o należności głównej, by nie przekreślało sensu procesu o zadośćuczynienie i odszkodowanie.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie w całości apelacji powoda oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu odwoławczym wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy zaznaczyć, że stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy nie budzi wątpliwości i nie był przedmiotem zarzutów apelacyjnych, a Sąd odwoławczy
w całości przyjmuje te ustalenia za własne.

Zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. w zakresie orzekania przez Sąd I instancji o dochodzonym pozwem odszkodowaniu należy uznać za chybiony.

Analiza pozwu wskazuje, że powód domagał się zasądzenia tytułem odszkodowania kwoty 1.738 zł określając, że w skład roszczenia wchodzą wydatki na zakup lekarstw, koszty dojazdu oraz opieki osób trzecich za okres od 10 października do 31 grudnia 2010 roku. Każdy ze składników odszkodowania został określony kwotowo. Przedmiotem roszczenia odszkodowawczego było więc wyrównanie konkretnie określonej szkody, którą wywołały koszty: zakupu lekarstw, dojazdów, opieki osób trzecich.

W myśl art. 321 § 1 k.p.c., przy wyrokowaniu sąd nie może orzekać co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem powoda, ani zasądzić ponad żądanie. P. pozwu zakreślało więc granice kognicji Sądu, chyba że w toku postępowania nastąpiłoby skuteczne rozszerzenie powództwa.

Należy podzielić pogląd wyrażony przez Sąd Rejonowy, iż związanie granicami żądania obejmuje nie tylko samą treść (wysokość) żądania zasadniczego, ale także uzasadniające je elementy motywacyjne. Żądanie powoda zarówno co do treści dochodzonego roszczenia, jak i w zakresie okoliczności faktycznych jest po raz pierwszy określane w pozwie. Zgodnie z art. 187 § 1 k.p.c. przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie jest elementem koniecznym pozwu. Ich nie wskazanie jest brakiem formalnym uzasadniającym zwrot pozwu. Częścią okoliczności faktycznych jest nie tylko wskazanie zdarzenia wywołującego szkodę, ale również określenie tej szkody. W niniejszej sprawie pozew wskazał precyzyjnie elementy szkody; żądanie zwrotu kosztów rehabilitacji nie zostało uwzględnione. Nie objęło ich również późniejsze pismo procesowe. Tymczasem Sąd nie może dowolnie dostosowywać podstawy faktycznej do roszczenia określonego kwotowo w pozwie. Zasądzenie sumy pieniężnej, która mieści się wprawdzie w kwotowych granicach powództwa, lecz w oparciu o inną podstawę faktyczną, stanowi orzeczenie ponad żądanie i narusza art. 321 k.p.c.
(wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11 grudnia 2008 r., II CSK 364/08; z dnia
7 listopada 2007 r. II CSK 344/07).

Pełnomocnik powoda w toku postępowania wskazał wprawdzie, iż powód poniósł wydatki związane z przeprowadzonymi zabiegami rehabilitacyjnymi, przedstawiając na tą okoliczność dowód w postaci rachunku opiewającego na kwotę 800 złotych, ale powództwo nie zostało rozszerzone. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Rejonowego, iż żądanie zapłaty kwoty 800 zł wobec nie objęcia go treścią pozwu,
jak również brak rozszerzenie powództwa w toku procesu o powyższą kwotę, w świetle art. 321 k.p.c. uniemożliwia rozstrzyganie w tym zakresie.

Wobec powyższego, odniesienie się do zarzutu naruszenia art. 444 § 1 k.c. stało się bezprzedmiotowe – brak jest bowiem podstawy do merytorycznego orzekania
w przedmiocie opisanego w apelacji roszczenia.

Powód podnosił także zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 102 k.p.c. Wskazać należy, iż powołany przepis urzeczywistniający zasadę słuszności stanowi wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik sporu, a zatem nie podlega wykładni rozszerzającej i związany jest z obowiązkiem strony podania okoliczności zezwalających na przyjęcie, że zachodzi „szczególnie uzasadniony przypadek”. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Najwyższego, iż przepis ten powinien być zastosowany wówczas, gdy w okolicznościach danej sprawy obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu przeciwnika byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności (postanowienie z 11.03.11 roku, II CZ 104/10, z dnia 16.02.11 roku, II CZ 203/10). Przy ocenie przesłanek art. 102 k.p.c., sąd powinien mieć na względzie zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji majątkowej i życiowej strony postępowania. Ocena, czy w konkretnych okolicznościach taki wyjątek wystąpił, jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego (wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2006 r., III CK 221/05, postanowienie Sądu Najwyższego
z 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07).

Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu Rejonowego, że w niniejszej sprawie nie zaistniał wypadek szczególnie uzasadniony, pozwalający w zakresie rozstrzygnięcia
o kosztach na odstąpienie od zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów wyrażonej
w art. 100 k.p.c. na rzecz zasady słuszności z art. 102 k.p.c.

Okoliczność, że zadośćuczynienie wobec stanowiska pozwanego mogło być dochodzone tylko na drodze sądowej nie może stanowić wyłącznej podstawy uznania, iż po stronie powoda zachodzą okoliczności szczególne w rozumieniu art. 102 k.p.c. Należy bowiem zauważyć, że powód był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, którego wiedza i doświadczenie winny pozwolić na określenie roszczenia na właściwym poziomie. Tymczasem kwota dochodzona pozwem była rażąco wygórowana – powód ostał się ze swoim roszczeniem w niewielkim zakresie. Nie zostały również podniesione żadne okoliczności, które wskazywałyby, że tak wygórowane żądanie było uzasadnione choćby subiektywnymi doznaniami powoda. Opis doznań związanych z urazem oraz rzeczywistych skutków wypadku i okresu ich występowania, wynikające z opinii biegłych, także nie wskazują, aby wysokość żądania określonego w pozwie była uzasadniona jakimikolwiek okolicznościami.

Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił apelację.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego stanowi
art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., statuujący zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. W tym zakresie wskazane powyżej okoliczności zachowują aktualność i uzasadniają orzeczenie w oparciu o przepis art. 98 k.p.c.

Zasądzeniu na rzecz pozwanego podlegała kwota 90 zł wynagrodzenia pełnomocnika ustalona w oparciu o § 21 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. z 25.02.13, Dz.U. z 2013 poz.490).