UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) Bank (...) S.A. pozwem z dnia 28 października 2014 r. skierowanym przeciwko pozwanej H. G. domagała się uznania, że umowa darowizny nieruchomości – lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) we W., dla której to nieruchomości prowadzona jest przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków księga wieczysta o numerze KW (...), dokonana przez M. G. (1) na rzecz jej matki pozwanej H. G. jest bezskuteczna w stosunku do strony powodowej, której przysługuje wobec M. G. (1) wierzytelność stwierdzona bankowym tytułem egzekucyjnym z 12 lutego 2012 r. nr (...) zaopatrzonym w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej z 06 marca 2014 r., sygn. akt XIV Co 173/14 w wysokości 152.503,35 zł wraz z odsetkami umownymi (9.128,42 zł), karnymi za opóźnienie (485,42 zł), opłatami (120 zł), dalszymi odsetkami karnymi i kosztami postępowania.

W uzasadnieniu swojego żądania strona powodowa podniosła, że M. G. (1) zawarła z nią umowę kredytu gotówkowego, która została wypowiedziana z uwagi na brak terminowej spłaty zadłużenia. Po uzyskaniu tytułu wykonawczego w sprawie XIV Co 273/14 wierzyciel złożył wniosek egzekucyjny do Komornika przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Fabrycznej R. W. (1), który wszczął postępowanie pod sygn. KM 615/14. Komornik pomimo podjętych czynności nie wyegzekwował żadnej kwoty z majątku dłużniczki i postępowanie okazało się bezskuteczne.

Strona powodowa wskazała, że na podstawie umowy darowizny z 4 sierpnia 2014 r. M. G. (1) przeniosła na rzecz swojej matki (pozwanej) prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) we W., dla której to nieruchomości prowadzona jest przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków księga wieczysta o numerze KW (...), wraz z udziałem w częściach wspólnych budynku i gruntu. Z kolei w dniu 5 sierpnia 2014 r. pozwana złożyła wniosek do Sądu wieczystoksięgowego o wpisanie jej jako właściciela w dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla lokalu.

W ocenie powoda na skutek dokonanej darowizny nastąpiło uszczuplenie majątku dłużniczki. Darowizna miała miejsce siedem miesięcy po wypowiedzeniu umowy kredytu i po dwóch miesiącach od wszczęcia egzekucji, co z kolei prowadzi do wniosku, zgodnie z którym czynność ta została zdziałana wyłącznie w celu pokrzywdzenia wierzyciela.

W odpowiedzi na pozew z dnia 3 grudnia 2014 r. (k. 39) pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwana wskazała na bierność strony powodowej, która nie żądała zabezpieczenia udzielanego kredytu hipoteką oraz wszczęła egzekucję dopiero 7 miesięcy po wypowiedzeniu umowy kredytowej. Podniosła, że komornik przez 3 miesiące nie interesował się spornym lokalem, a wzmianka o egzekucji skierowanej do lokalu pojawia się dopiero 17 dni po zawarciu przez pozwaną umowy darowizny. Wskazała, że M. G. (1) nie miała zamiaru pokrzywdzenia wierzyciela, lecz po prostu postanowiła wyjechać za granicę i darowała matce mieszkanie obciążone hipoteką ustanowioną na rzecz, innego niż strona powodowa, wierzyciela z tytułu kredytu. Ponieważ strona powodowa podobnie jak komornik przez tak długi czas nie wykazywała zainteresowania spornym lokalem mieszkalnym, istniały podstawy do przyjęcia, iż nie został on objęty wnioskiem egzekucyjnym. Pozwana wskazała nadto, że nie wiedziała o zobowiązaniach córki, która prowadzi odrębne gospodarstwo domowe. Wyjazd za granicę córki wydawał się jej racjonalny w związku z pogarszającym się rynkiem pracy, a darowizna mieszkania miała zapewnić właściwe administrowanie kredytem. Pozwana działała w zaufaniu do swojej córki oraz do treści księgi wieczystej prowadzonej dla lokalu. Wskazała wreszcie, że na podstawie umowy darowizny w rzeczywistości nie uzyskała korzyści majątkowej, gdyż mieszkanie obciążone jest hipoteką zabezpieczającą kredyt na rzecz innego niż strona powodowa wierzyciela, który to kredyt pozwana będzie musiała jeszcze spłacać przez 26 lat z comiesięczną ratą w wysokości około 700 zł.

W piśmie procesowym z dnia 18 stycznia 2015 r. (k. 71) pozwana wskazała, że w dniu 16 grudnia 2014 r. sprzedała sporny lokal na rzecz osoby trzeciej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 11 grudnia 2012 r. strona powodowa udzieliła M. W. (obecnie G.) kredytu gotówkowego w wysokości 157.894,74 zł. Płatność rat kredytowych została rozłożona na 120 miesięcy płatnych do 10-go każdego miesiąca (§ 7 umowy kredytu). Bank miał prawo wypowiedzieć umowę kredytu z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia w przypadku niedotrzymania przez Kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu (§ 12 umowy kredytu).

Dowód:

- umowa kredytu gotówkowego nr (...), k. 12 – 14

- kserokopie dowodów osobistych M. G. (1) (dawniej W.), akta w sprawie egzekucyjnej o sygn. Km 615/14 dołączone do akt niniejszej sprawy, k. 29 – 30

Pismem z dnia 28 grudnia 2013 r. strona powodowa wypowiedziała M. W. (obecnie G.) umowę kredytu ze względu na niespłacanie rat kredytowych i odsetek w ustalonych terminach, informując, że termin wypowiedzenia wynosi 30 dni i wzywając do zapłaty zaległych kwot wynoszących łącznie 161.702,44 zł.

Dowód:

- wypowiedzenie umowy kredytu wraz z potwierdzeniem nadania, k. 17 - 20

W dniu 23 czerwca 2014 r. strona powodowa złożyła wniosek o wszczęcie egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 12 lutego 2014 r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności do komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu R. W. (2), jako sposoby prowadzenia egzekucji wskazując m.in. egzekucję z wynagrodzenia za pracę, zajęcie ruchomości oraz rachunku bankowego. Ponadto wniosła o złożenie zapytania do Wydziału Geodezji, czy dłużniczka posiada prawo do lokalu mieszkalnego lub inne nieruchomości. Komornik wszczął egzekucję, wzywając pismem z dnia 27 czerwca 2014 r. M. W. (obecnie G.) do zapłaty zaległej należności głównej wraz z odsetkami i kosztami egzekucyjnymi. W tej samej dacie komornik dokonał zajęcia wynagrodzenia za pracę, zajęcia rachunku bankowego oraz wezwał M. G. (1) celem złożenia wyjaśnień. W dniu 31 lipca 2014 r. komornik otrzymał wypis z rejestru gruntów, z którego wynikało, że M. G. (2) jest właścicielem spornego lokalu. Z kolei w dniu 20 sierpnia 2014 r. komornik wszczął – na wniosek wierzyciela – egzekucję ze spornej nieruchomości.

Dowód:

- zawiadomienie o wszczęciu egzekucji i dalsze pisma komornika, k. 17 – 22 akt egzekucyjnych

- wypis z rejestru gruntów o niepełnej treści, k. 37 akt egzekucyjnych

- zawiadomienie o wszczęciu egzekucji z nieruchomości, k. 45 akt egzekucyjnych

Czwartego sierpnia 2014 r. M. G. (1) darowała sporną nieruchomość swojej matce – pozwanej H. G.. W dniu sporządzenia notarialnej umowy darowizny pozwana i jej córka wspólnie zamieszkiwały w spornym lokalu. Nieruchomość ta była w już przeszłości własnością pozwanej oraz jej męża, którzy w 2009 r. darowali lokal swojej córce. Wartość lokalu strony umowy ustaliły na kwotę 270.000 zł.

Dowód:

- umowa darowizny z 4 sierpnia 2014 r., k. 15 – 16

- odpis zupełny księgi wieczystej prowadzonej dla spornego lokalu nr (...), k. 21 - 24

W dniu szesnastego grudnia 2014 r. pozwana sprzedała sporny lokal na rzecz M. Ż. za kwotę 100.000 zł.

Dowód:

- akt notarialny z 16.12.2014 r. (rep. A nr 6197/2014), k. 54 – 55

Do chwili obecnej strona powodowa nie wyegzekwowała należnych jej od M. G. (3) kwot na podstawie umowy kredytu.

Okoliczność bezsporna.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu między stronami była okoliczność, czy umowa darowizny z 4 sierpnia 2014 r., na której podstawie pozwana uzyskały własność nieruchomości lokalowej, została zawarta z pokrzywdzeniem wierzyciela – powodowego Banku. Strona powodowa twierdziła, że zawarcie umowy darowizny skutkowało niewypłacalnością zbywcy nieruchomości, która była jej dłużnikiem z tytułu udzielonego kredytu. Pozwana podnosiła z kolei, że nie zostały spełnione przesłanki powództwa: działanie zbywcy ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, zła wiara nabywcy oraz wreszcie nie doszło w istocie do nabycia korzyści majątkowej przez pozwaną (lokal obciążony długami). Wskazała nadto pozwana, że nie jest już właścicielką spornej nieruchomości, którą w międzyczasie sprzedała na rzecz kolejnej osoby fizycznej.

Odnosząc się do podstawy prawnej powództwa na wstępie wskazać należy, że zgodnie z art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Do przesłanek udzielenia ochrony z art. 527 k.c. należy więc przede wszystkim dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na której podstawie osoba trzecia uzyskuje korzyść majątkową, a wierzyciel zostaje pokrzywdzony. Istota skargi pauliańskiej jest działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli oraz wiedza, lub nawet jedynie sama możliwość jej uzyskania, osoby trzeciej o pokrzywdzeniu wierzyciela na skutek czynności dłużnika. Przy czym zgodnie z art. 528 k.c., jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy dochowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Przepis ten konstruuje domniemanie działania z pokrzywdzeniem wierzyciela gdy wyzbycie się majątku następuje pod tytułem darmym.

Już w tym miejscu zauważyć należy, że zbycie lokalu przez pozwaną nie stanowiło przeszkody do merytorycznego rozpatrzenia powództwa. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, dalsze zbycie korzyści majątkowej przez osobę trzecią, która dokonała z dłużnikiem czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli, nie pozbawia tej osoby trzeciej biernej legitymacji procesowej (por. wyroki SN z dnia: 24 lutego 2011 r., III CZP 132/10, www.sn.pl oraz 11 grudnia 2013 r., IV CSK 222/13, Legalis). Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela to stanowisko, dostrzegając, że art. 527 i n. nie uzależniają możliwości wytoczenia powództwa od tego, żeby korzyść majątkowa wciąż pozostawała w majątku osoby trzeciej. Kwestia ewentualnej bezskuteczności umowy sprzedaży zawartej w dniu 16 grudnia 2014 r. przez pozwaną z kolejnym nabywcą lokalu wykracza jednak poza ramy niniejszego postępowania.

Odnosząc się zaś do samych przesłanek, od których zależała skuteczność powództwa wskazać należy, że strona powodowa udowodniła istnienie wierzytelności podlegającej ochronie w ramach skargi pauliańskiej. Strona powodowa posiadała bowiem wobec M. G. (1) wymagalną wierzytelność pieniężną mającą swoje źródło w umowie kredytu z dnia 11 grudnia 2012. Na tę okoliczność strona powoda przedstawiła umowę kredytu oraz pismo w przedmiocie wypowiedzenia tej umowy, które to dokumenty znajdują dalsze prowadzenie w aktach sprawy egzekucyjnej prowadzonej na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Pozwana nie negowała zresztą faktu istnienia zadłużenia M. G. (1) wobec strony powodowej.

Z kolei za spełnieniem przesłanki złej wiary dłużnika przemawia okoliczność nieodpłatnego zbycia nieruchomości stanowiącej jedyny istotny element majątku dłużnika w krótkim czasie po tym, gdy doszło do wypowiedzenia umowy kredytu i wszczęcia postępowania egzekucyjnego. W dniu 28 grudnia 2013 r. wypowiedziana została umowa kredytu ze względu na zaległości w spłacaniu przez M. G. (1) bieżących zobowiązań w tytułu rat kredytu. Dwunastego lutego 2014 r. wystawiono bankowy tytuł egzekucyjny, a po jego zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności, pismem z dnia 27 czerwca 2014 r. komornik sądowy poinformował M. G. (1) o wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Natomiast już w dniu 4 sierpnia 2014 r. dłużniczka przeniosła własność spornego lokalu na rzecz pozwanej. W ten sposób dłużniczka wyprzedziła działania komornika i wierzyciela, gdyż egzekucja z tej nieruchomości została wszczęta w dniu 20 sierpnia 2014 r., po wcześniejszym, nieskutecznym zastosowaniu mniej uciążliwych środków egzekucyjnych (zajęcie wynagrodzenia na pracę, kont bankowych, próba poszukiwania ruchomości) oraz uzyskaniu w dniu 31 lipca 2014 r. informacji o przysługiwaniu pozwanej prawa do spornej nieruchomości.

W świetle tych faktów – potwierdzonych przedstawionymi przez stronę powodową dokumentami oraz treścią akt postępowania egzekucyjnego – za zupełnie niewiarygodne należy traktować twierdzenie pozwanej, jakoby M. G. (1) nie wiedziała o możliwości skierowania egzekucji do jej lokalu. Sekwencja zdarzeń uprawdopodabnia twierdzenia strony powodowej, iż u podstaw decyzji o dokonaniu darowizny legł zamiar wyprowadzenia składnika majątku w postaci lokalu mieszkalnego. Tym bardziej, że już z treści wniosku egzekucyjnego wynikało, iż intencją wierzyciela było prowadzenie egzekucji z nieruchomości dłużnika. Nadto wskazać należy, że jedynym dowodem wnioskowanym na tę okoliczność były zeznania samej M. G. (1) oraz dowód z przesłuchania pozwanej jako strony postępowania. Na rozprawie w dniu 24 marca 2015 r. Sąd postanowił jednak pominąć te wnioski dowodowe. Pozwana nie stawiła się bowiem na rozprawę w tym dniu – wezwana prawidłowo i pouczona o skutkach ewentualnej nieobecności. Z kolei świadek M. G. (1) jeszcze przez rozprawą przekazała do Sądu pismo (k. 88), w którym oświadczyła, że jej nieobecność wynika z faktu przebywania za granicą i próby podjęcia aktywności zawodowej w celu przywrócenia płynności finansowej. Wskazała, że nie posiada stałego adresu i ma jedynie sporadyczny kontakt telefoniczny ze swoją matką, pozwaną w niniejszym postępowaniu.

Niemniej jednak ze względu na nieodpłatność zaskarżonej czynności pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu okoliczność, czy pozwana wiedziała lub mogła wiedzieć o tym, że dłużniczka działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (art. 528 k.c.). Niezależnie od tego, wskazać należy, że nawet, gdyby umowa z dnia 4 sierpnia 2014 była umową odpłatną, to w okolicznościach niniejszej sprawy zastosowanie znajdowałby art. 527 § 3 wprowadzający domniemanie złej wiary osoby trzeciej będącej w bliskiej relacji w stosunku do dłużnika. W okolicznościach niniejszej sprawy pozwaną jest bowiem matką dłużniczki. Nadto wskazać należy, że z treści przedstawionej umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego 4 sierpnia 2014 wynika, że w dniu zawarcia umowy dłużniczka i pozwana mieszkały wspólnie w spornym lokalu. Nadto z przedstawionej księgi wieczystej lokalu wynika, iż pozwana była już uprzednio współwłaścicielką tego lokalu, który został następnie w 2009 r. darowany powódce. W tym stanie rzeczy jako nieprzekonujące i gołosłowne należy ocenić twierdzenia pozwanej co do jej braku wiedzy o motywach postępowania dłużniczki. Obalenie tego domniemania nie byłoby w ocenie sądu możliwe przez same twierdzenia pozwanej, niepoparte nawet jej zeznaniami. Wiarygodność tych twierdzeń jest obalona przez fakty, takie istnienie zadłużenia córki pozwanej oraz fakt prowadzenia przeciwko niej postępowania egzekucyjnego oraz wspólnego zamieszkiwania pozwanej i jej córki w jednym lokalu w dacie zawarcia umowy darowizny.

Zaskarżona czynność doprowadziła do sytuacji, w której pozwana stała się niewypłacalna. Brak zaspokojenia należności nie był sporny w niniejszym postępowaniu. Nadto treść przedstawionych akt komorniczych dowodzi niemożności zaspokojenia się przez stronę powodową w ramach prowadzonego postępowania egzekucyjnego. Z kolei niezasadny jest zarzut pozwanej, jakoby na podstawie umowy darowizny nie doszło do uzyskania przez nią jakiejkolwiek korzyści majątkowej. Fakt obciążenia hipotecznego nieruchomości niewątpliwie obniża jej wartość ekonomiczną, co nie oznacza jednak, że prawo własności tej nieruchomości nie ma żadnej wartości. Nadto pozwana nie jest zobowiązana – na podstawie umowy darowizny – do spłacania bieżących należności kredytowych (rat) na rzecz innego wierzyciela M. G. (3), skoro jest jedynie dłużnikiem rzeczowym (hipotecznym).

W konsekwencji uznać należy, że wszystkie przesłanki skargi pauliańskiej zostały spełnione i powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości. Wobec tego orzeczono tak jak w sentencji, obciążając pozwaną obowiązkiem zwrotu wszystkich kosztów postępowania na rzecz strony powodowej. Na koszty procesu w wysokości 11.243 zł składa się opłata od pozwu w kwocie 7.626 zł wraz z opłatą od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 złotych, wyliczone na podstawie § 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 25 lutego 2013 r., poz. 2013 r.).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE