Sygn. akt III Cz 1952/14
Dnia 27 stycznia 2015 r.
Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:
Przewodniczący – Sędzia SO Danuta Pacześniowska
Sędziowie SO Teresa Kołeczko – Wacławik
SR (del.) Roman Troll (spr.)
po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2015 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym sprawy
z powództwa A. S.
przeciwko A. Ż. (Ż.)
o zachowek
na skutek zażalenia powoda
na postanowienie zawarte w punkcie 2 wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach
z dnia 30 września 2014 r., sygn. akt I C 1246/14
postanawia:
1. oddalić zażalenie,
2. zasądzić od powoda na rzecz pozwanej kwotę 150 zł (sto pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.
SSR (del.) Roman Troll SSO Danuta Pacześniowska SSO Teresa Kołeczko – Wacławik
Sygn. akt III Cz 1952/14
Postanowieniem o kosztach postępowania zawartym w punkcie 2 wyroku z dnia 30 września 2014 roku Sąd Rejonowy w Gliwicach zasądził od powoda A. S. na rzecz pozwanej A. Ż. kwotę 2 417 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego pozwanej. W uzasadnieniu wskazał, że powództwo o zachowek wytoczone przez powoda zostało oddalone co spowodowało, że pozwana w całości wygrała sprawę, dlatego też powód powinien zwrócić poniesione przez nią koszty procesu, na które składają się opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 2 400 zł.
Zażalenie na to postanowienia złożył powód zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania, a to art. 98 § 1 i 3 kpc oraz art. 102 kpc polegające na obciążeniu powoda w całości kosztami procesu bez rozważenia, czy w przedmiotowej sprawie zachodzi szczególny wypadek uzasadniający odstąpienie od obciążenia strony przegrywającej kosztami. Przy takim zarzucie powód wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i odstąpienie od obciążania go kosztami zastępstwa procesowego pozwanej, ewentualnie o uchylenie tego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wskazał, że jest w trudnej sytuacji finansowej, co spowodowało zwolnienie go od kosztów sądowych, a koszty postępowania są niemal dwukrotnie wyższe niż osiągany przez niego dochód. Ponadto powód po matce nie odziedziczył żadnego majątku, gdyż jedynym jego składnikiem było mieszkanie darowane pozwanej. Z tego też powodu wystąpił o zachowek przeciwko pozwanej, ponieważ czuł się pokrzywdzony faktem dokonania darowizny i chciał odzyskać część należnego spadku, zaś o dokonanej darowiźnie dowiedział się dopiero podczas postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.
W odpowiedzi na zażalenie pozwana wniosła o jego oddalenie jako bezzasadnego i zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego. W uzasadnieniu wskazała, że to, iż powód subiektywnie był przekonany o zasadności wytoczonego powództwa nie może odnieść skutku co do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, albowiem o tym, że darowizna została dokonana wiedział już w trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po matce, a samo zwolnienie od kosztów sądowych nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia co do kosztów postępowania poniesionych przez drugą stronę procesu. Dodatkowo wskazała, że wynagrodzenie pełnomocnika zostało przez nią uregulowane.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Zasadą w toku procesu jest odpowiedzialność za jego wynik, dlatego też strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (por. art. 98 § 1 kpc). Sąd Rejonowy zastosował właśnie tę zasadę.
Wyjątek od niej stanowi art. 102 kpc (zasada słuszności). Jednak zastosowanie tego przepisu dotyczyć musi szczególnie uzasadnionych wypadków i nie może być stosowane w każdej sprawie, jest to wyjątek od reguły odpowiedzialności za wynik procesu. Takie sformułowanie wprawdzie nie jest klauzulą generalną, jednak opiera się na zwrocie niedookreślonym, który może odsyłać również do argumentów natury aksjologicznej. Regulacja ta znajdzie zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, gdy z uwagi na okoliczności konkretnej sprawy, oparcie rozstrzygnięcia na zasadach ogólnych postępowania cywilnego dotyczących zwrotu kosztu procesu byłoby nieuzasadnione, i ma ona charakter dyskrecjonalny (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2013 r. III CZ 75/12, opubl. LEX nr 1353220). Zasadnie także wskazuje Sąd Najwyższy, że okoliczności związane z przebiegiem sprawy takie jak charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza procesem takie jak sytuacja majątkowa i życiowa strony mają wpływ na stosowanie art. 102 kpc, ale ocena czy takie wypadki rzeczywiście wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który dokonuje jej w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 r. V CZ 124/12, opubl. LEX nr 1341727). Muszą więc ujawnić się szczególne okoliczności, aby móc skorzystać z dobrodziejstwa art. 102 kpc. Jednocześnie samo zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi [art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. 2014 r., poz. 1025 ze zm.)].
W rozpoznawanej sprawie powód wiedział już w chwili wniesienia pozwu o tym, że dnia 29 września 2000 roku została dokonana na rzecz pozwanej (wnuczki spadkodawczyni) darowizna, miał również świadomość, że po spadkodawczyni zmarłej 19 sierpnia 2013 roku dziedziczy on i jego siostra – matka pozwanej. Wynika to z samej treści pozwu i załączonych do niego dokumentów. W tych okolicznościach musiał mieć także świadomość, że pozwana nie jest spadkobiercą jego matki ani uprawnioną do zachowku, a powództwo o zachowek zostało oddalone właśnie z uwagi na to, że do dokonania darowizny doszło na ponad 10 lat przed śmiercią spadkodawczyni – nie można więc tej darowizny doliczyć do spadku.
Z powyższych względów orzeczenie o kosztach postępowania oparte na zasadzie odpowiedzialności za wynik sporu z uwagi na przegranie sprawy w całości przez powoda jest prawidłowe.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 kpc w związku z art. 397 § 1 i 2 kpc, należało zażalenie oddalić jako bezzasadne.
O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w związku z art. 99 kpc, art. 108 § 1 kpc i § 6 pkt 3 oraz § 12 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz 490), gdyż pozwana wygrała spór w toku postępowania zażaleniowego, a poniesione przez nią koszty wynoszą 150 zł z uwagi na wynagrodzenie jej pełnomocnika.
SSR (del.) Roman Troll SSO Danuta Pacześniowska SSO Teresa Kołeczko – Wacławik