UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 października 2010 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., w sprawie Nr (...), odmówił wnioskodawczyni G. H. prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy ze skutkiem śmiertelnym M. H. (2), zaistniałego w dniu 12 czerwca 2010 roku. W uzasadnieniu decyzji organ ubezpieczeniowy podniósł, iż zmarły nie był zgłoszony do ubezpieczenia społecznego wypadkowego oraz z uwagi na fakt, iż wnioskodawczyni nie przedstawiła wymaganej prawem dokumentacji powypadkowej.

Pismem z dnia 19 listopada 2010 roku, wnioskodawczyni wniosła odwołanie od powyższej decyzji podnosząc, iż brak dokumentacji powypadkowej wynika z braku działania pracodawcy.

Organ rentowy pismem z dnia 26 listopada 2010 roku wniósł o oddalenie odwołania wnioskodawczyni, ponawiając argumentację zawartą w uzasadnieniu decyzji.

Postanowieniem z dnia 8 grudnia 2010 roku, niniejsze postępowanie zostało zawieszone do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie V U 1031/10, dotyczącego prawa wnioskodawczyni do renty rodzinnej po zmarłym M. H. (2).

Na rozprawie w dniu17 grudnia 2013 roku, Sąd podjął zawieszone postępowanie oraz wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanych: M. H. (1), E. H., J. H. (1), R. H. i V. T. (2).

Zainteresowani: M. H. (1) i E. H. poparli odwołanie i wnieśli o przyznanie odszkodowania.

Zainteresowani: J. H. (1), R. H. i V. T. (1) wnieśli o oddalenie odwołania.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 listopada 2014 roku, wydanym w sprawie sygn. akt IVU 335/10, Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni G. H. oraz zainteresowanym M. H. (1) i E. H. prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmierci M. H. (2) wskutek wypadku przy pracy w wysokości po 25.857,66 zł dla każdego z nich, zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. na rzecz wnioskodawczyni G. H. kwotę 110,70 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i przyznał radcy prawnemu P. K. wynagrodzenie za nieopłaconą pomoc prawną świadczoną dla zainteresowanego J. H. (1) z urzędu w kwocie 110,70 zł, którą to kwotę wypłacić ze środków Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

M. H. (2) w dacie śmierci był żonaty – jego żoną była G. H., posiadali dwoje dzieci. Syn E. w chwili śmierci ojca miał 4 lata i 9 miesięcy, córka M. miała 16 lat, uczęszczała do Gimnazjum w O..

Wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 8 grudnia 2011 roku, w sprawie V U 1031/10, przyznano M. H. (1) i E. H. prawo do renty rodzinnej po zmarłym M. H. (2), poczynając od dnia 21 lipca 2010 roku.

Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2013 roku, Sąd Apelacyjny w Łodzi, w sprawie III AUa 1184/12 oddalił apelację J. H. (1) od powyższego wyroku.

Sąd Rejonowy ustalił, iż J. H. (1) w okresie od 1994 roku do 2001 roku prowadził gospodarstwo rybackie w L.. Od 2001 roku J. H. (1) wraz z synem R. prowadzili w L. gospodarstwo hodowlane w zakresie hodowli owiec. W marcu 2005 roku J. H. (1) przekazał swoje udziały w gospodarstwie – owczarni – córce V. T. (1).

W okresie od 1 listopada 1995 roku do 31 grudnia 2001 roku M. H. (2) zatrudniony był w gospodarstwie rybackim należącym do J. H. (1). W okresie od 1 stycznia 2001 roku do śmierci w czerwcu 2010 roku M. H. (2) był zatrudniony owczarni należącej do lutego 2005 roku do J. H. (1) i R. H., a od marca 2005 roku właścicielami są R. H. i V. T. (1).

W owczarni M. H. (2) zajmował się karmieniem owiec, wywożeniem obornika, koszeniem łąk sprzątaniem siana. Po likwidacji hodowli owiec M. H. (3) zajmował się oglądaniem pozostałych w owczarni owiec, koszeniem łąk, suszeniem i belowania siana. Opiekował się także psem należącym do R. H., zostawionym przez zainteresowanego w owczarni.

M. H. (2) w gospodarstwie pracował od poniedziałku do piątku. We weekendy wracał do rodziny do O., w przypadku spiętrzenia prac zostawał we weekendy w L.. W czasie jego nieobecności pies był karmiony przez sąsiada M. K.. W L. M. H. (2) mieszkał w pomieszczeniu w budynku gospodarczym. Miesiąc czerwiec jest okresem zwiększonej pracy przy sianokosach. Pracuje się wtedy często do zmroku. M. H. (2) po pracy przy sianie, w nocy przygotowywał pokarm dla psa w pomieszczeniu w którym mieszkał. Pieniądze uzyskiwane za pracę w gospodarstwie w L. M. H. (2) przekazywał żonie na utrzymanie rodziny.

M. H. (2) nie był zgłoszony do ubezpieczenia społecznego.

Do (...)w O. i B. M. H. (2) nie składał zeznania podatkowego.

W dniu 12 czerwca 2010 roku w budynku gospodarczym w gospodarstwie w L. wybuchł pożar. M. H. (2) poniósł śmierć w wyniku pożaru.

Dokonując oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, Sąd rejonowy stwierdził, że fakt podlegania ubezpieczeniu społecznemu M. H. (2) znalazł potwierdzenie w prawomocnym wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 8 grudnia 2011 roku, w sprawie V U 1031/10, którym to wyrokiem zmieniono decyzję ZUS i przyznano M. H. (1) i E. H. prawo do renty rodzinnej po zmarłym M. H. (2), poczynając od dnia 21 lipca 2010 roku. Takie rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego jednoznacznie ustalało status ubezpieczeniowy M. H. (2), bowiem prawo do renty rodzinnej przysługuje członkom rodziny osoby ubezpieczonej.

Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Norma ta jednoznacznie wskazuje na związanie Sądu Rejonowego wyrokami Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego i wynikającymi z tych wyroków konsekwencjami w zakresie statusu ubezpieczeniowego M. H. (2).

Dlatego też, za zbędne i nie podlegające uwzględnieniu przy ustalaniu stanu faktycznego, Sąd Rejonowy uznał dowody zgłaszane przez zainteresowanych J. H. (1), R. H. i V. T. (1) zmierzające do zakwestionowania faktu podlegania M. H. (2) ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia.

Powyższe związanie wyrokami Sądu Apelacyjnego i Sądu Okręgowego skutkowało koniecznością oceny, czy zdarzenie z dnia 12 czerwca 2010 roku spełnia przesłanki wypadku przy pracy.

Biorąc pod uwagę powyższe za istotne dla niniejszej sprawy, Sąd Rejonowy uznał zeznania świadków: J. M., M. K., K. K., P. M., R. M., F. P., B. P., R. S., E. S. i S. W. potwierdzających wykonywanie pracy przez M. H. (2) na terenie gospodarstwa w L., faktu, iż po zakończeniu prac polowych M. H. (2) przygotowywał jeszcze pokarm dla psa i ustaleń w niniejszej sprawie oraz z ustaleń Prokuratury Rejonowej w Bełchatowie w sprawie Ds. 1256/10, z ktorych wynikało, iż najbardziej prawdopodobną przyczyną pożaru było zaprószenie ognia od kuchenki gazowej, która była wykorzystywana do przygotowywania pokarmu dla psa.

Dokonując oceny zeznań zainteresowanych: J. H. (1) i R. H. Sąd Rejonowy wskazał, że koncentrowali się oni na okolicznościach mających wykazać brak zatrudnienia zmarłego w gospodarstwie w L. i przypadkowy jego pobyt w nim w trakcie pożaru. Twierdzenia te pozostawały w sprzeczności z konsekwentnymi i zgodnymi zeznaniami powyższych świadków.

W ocenie Sądu Rejonowego, za niewiele wnoszące do postępowania należało uznać zeznania zainteresowanej V. T. (1), która gospodarstwem w L., mimo, że była jego współwłaścicielem, nie zajmowała się, nie wiedziała co się tam dzieje. Podobnie zeznania świadka S. S., zdaniem sądu I instancji, nic nie wnosiły do sprawy.

Po tak ustalonym stanie faktycznym i przeprowadzonej ocenie dowodów, Sąd Rejonowy odwołanie uznał za zasadne.

W niniejszej sprawie organ ubezpieczeniowy odmówił G. H. prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku śmiertelnego wypadku przy pracy M. H. (2) podnosząc, iż M. H. (2) nie posiada statusu ubezpieczonego, a nadto, że nie została złożona dokumentacja powypadkowa.

Odnosząc się do powyższych zarzutów ZUS, Sąd Rejonowy wskazał, iż kwestia podlegania przez M. H. (2) ubezpieczeniu społecznemu została wiążąco dla niniejszego Sądu określona w wyrokach Sądu Okręgowego i Apelacyjnego w sprawie V U 1031/10 ( III AUa 1184/12 ), dotyczącej prawa do renty rodzinnej. Przesłanką konieczną tegoż świadczenia jest posiadanie przymiotu bycia ubezpieczonym przez zmarłego. Przyznając prawo do świadczenia potwierdzono więc podleganie M. H. ubezpieczeniu społecznemu. Wbrew twierdzeniu zainteresowanego J. H. (1) w tym zakresie nie wypowiadał się Sąd Rejonowy w Opocznie w wyroku z dnia 21 czerwca 2011 roku, w sprawie III Rc 207/10, dotyczącej prawa M. i E. H. do alimentów od dziadków W. i J. H. (2).

Uznając M. H. (2) za ubezpieczonego, Sąd Rejonowy dokonał oceny, czy zdarzenie z dnia 12 czerwca 2010 roku było wypadkiem przy pracy w rozumieniu ustawy z dnia 30.10.2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz.1673 ze zm.)

Ustawa „wypadkowa” w art. 3 ust. 1 zawarła definicję wypadku przy pracy jako zdarzenia nagłego, wywołanego przyczyną zewnętrzną powodującego uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych.

Biorąc pod uwagę powyższe oraz ustalony stan faktyczny, Sąd Rejonowy stwierdził, iż doszło do wypadku skutkującego śmiercią M. H. (2) i doszło do niego podczas przygotowywania pokarmu dla psa, a opieka nad psem należała do obowiązków M. H..

Skutkowało to uznaniem, iż zaistniały przesłanki wypadku przy pracy.

Zgodnie z art. 6 ust 1 pkt 5 ustawy wypadkowej z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługuje "jednorazowe odszkodowanie" - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty. Szczegółowe przesłanki do nabycia tego prawa wskazano w art. 13, gdzie wskazano, iż członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy – ust. 1. Katalog uprawnionych wskazano w ustępie 2, i zgodnie z punktem 1 i 2 uprawnionymi są małżonek oraz dzieci własne spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki uzyskania renty rodzinne. Bezspornym było, iż w dniu 12 czerwca 2010 roku M. H. (1) i E. H. takie warunki spełniali. Dlatego też, Sąd rejonowy uznał, że wnioskodawczyni oraz jej dzieci M. i E. należeli do kręgu osób uprawnionych. Wysokość przysługującego świadczenia wynikała z art. 14 ww. ustawy oraz obwieszczenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17lutego 2010 roku w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

Zgodnie z art. 14 wnioskodawcom przysługiwało prawo do odszkodowania w kwocie po 25.857,66 zł dla każdego z nich ( {55.853,00 zł + 10.860,00 zł + 10.860, zł} / 3 ).

Dlatego też, Sąd Rejonowy uznał zaskarżoną decyzję za błędną i podlegającą zmianie.

Biorąc pod uwagę wynik postępowania, Sąd zgodnie z art. 98 k.p.c. przyznał wnioskodawczyni zwrot kosztów zastępstwa procesowego, pełnomocnikowi zainteresowanego J. H. (1) przysługiwało zaś wynagrodzenie za nieopłaconą pomoc prawną świadczoną z urzędu.

Powyższy wyrok zaskarżył zainteresowany J. H. (3), reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika apelacją w części zmieniającej zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez przyznanie wnioskodawczyni G. H. oraz zainteresowanym M. H. (1) i E. H. prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmierci M. H. (2) skutek wypadku przy pracy w kwotach po 25.857,66 zł (punkt l sentencji wyroku).

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił :

1. niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, skutkujące niewyjaśnieniem istoty sprawy, a mianowicie faktu i tytułu podlegania przez M. H. (2) ubezpieczeniu wypadkowemu, a także przyczyn i przebiegu wypadku M. H. (2),

2. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie :

- art. 233 § I KPC, poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny, bowiem z pominięciem :

•: dowodu z dokumentu - protokołu zdawczo - odbiorczego gospodarstwa z dnia I lipca 2004r., z którego wynika, iż M. H. (2) z dniem I lipca 2004r stał się współposiadaczem gospodarstwa rolnego,

⚫: dowodu z dokumentu - postanowienia Prokuratora Rejonowego o umorzeniu śledztwa, z którego wynika, iż w chwili śmierci M. H. (2) był w stanie nietrzeźwym,
⚫: dowodów z przesłuchania zainteresowanych J. H. (1), R. H. i V. T., z których wynika, że nie byli oni pracodawcami M. H. (2),

- art. 365 § I KPC, poprzez bezpodstawne uznanie, że prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim - V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8.12.2011 r. wydany w sprawie, sygn. akt V U 1031/10, przyznający M. H. (1) i E. H. prawo do renty rodzinnej od dnia 21 lipca 2010r. wiąże Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę w sposób bezwzględny, co do faktu podlegania M. H. (2) ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia,

- naruszenie prawa materialnego - art. 12 ustawy z dnia (...). o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że M. H. (2) podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu,

- naruszenie przepisu prawa materialnego - art. 3 ust. I ustawy z dnia 30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że zdarzenie, któremu uległ M. H. (2) było wypadkiem przy pracy,

- naruszenie prawa materialnego - art. 6 ust. I pkt 5 w zw. z art. 13 ustawy z dnia 30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych poprzez ich biedną wykładnią i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że Wnioskodawczyni G. H. i zainteresowanym M. H. (1) i E. H. przysługuje prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmiertelnego wypadku M. H. (2) przy pracy,

W oparciu o powyższe podstawy apelacyjne wnosił o :

zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I, poprzez oddalenie odwołania i przyznanie pełnomocnikowi zainteresowanego J. H. (1) kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, obejmujących koszty zastępstwa procesowego w drugiej instancji według norm przepisanych i opłatą od apelacji, które nie zostały opłacone w całości, ani też w części,

ewentualne uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji w celu jej ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik wnioskodawczyni G. H. wniósł o jej oddalenie i przyznanie pełnomocnikowi wnioskodawcy kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej z urzędu za II instancję.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył, co następuje:

apelacja jest zasadna i skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku

odnosząc się do zarzutu apelującego w zakresie niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a mianowicie faktu i tytułu podlegania przez M. H. (2) ubezpieczeniu wypadkowemu, a także przyczyn i przebiegu wypadku M. H. (2), stwierdzić należy, iż jest on zasadny. Sąd Rejonowy bowiem nie poczynił żadnych ustaleń faktycznych w zakresie podlegania przez M. H. (2) ubezpieczeniu wypadkowemu uznając bezpodstawne, iż prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim - V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8.12.2011 roku, wydany w sprawie, sygn. akt V U 1031/10, przyznający M. H. (1) i E. H. prawo do renty rodzinnej od dnia 21 lipca 2010 roku, wiąże Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę w sposób bezwzględny, co do faktu podlegania M. H. (2) ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia.

Powyższe stanowisko Sądu jest niezasadnie i nie znajduje oparcia w obowiązującym stanie prawnym. Zgodnie z treścią art.365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Zasadą jest, że orzeczenie prawomocne nie wywołuje skutków erga omnes, jednakże art. 365 § 1 in fine wyraźnie stanowi, że wyjątkowo, na mocy szczególnych przepisów, skuteczne jest wobec innych osób niż strony procesu oraz organy państwowe i organy administracji publicznej. W tym wypadku w nauce mówi się o rozszerzonej prawomocności (materialnej) orzeczeń. Przykładowo wskazać można art. 435 § 1, art. 452 i 458 § 1, według których prawomocny wyrok w sprawach małżeńskich oraz w sprawach między rodzicami a dziećmi ma skutek wobec osób trzecich. Pamiętać jednak należy, iż moc wiążącą na podstawie art. 365 § 1 k.c. ma tylko sentencja orzeczenia, nie mają jej zaś zawarte w uzasadnieniu motywy rozstrzygnięcia sądu (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2000 r., II CKN 655/98, LEX nr 51062, i z dnia 23 maja 2002 r., IV CKN 1073/00, LEX 55501), oczywiście w niektórych przypadkach ze względu na ogólność rozstrzygnięcia wyrażonego w sentencji orzeczenia, okoliczności objęte uzasadnieniem mogą służyć do sprecyzowania zakresu mocy wiążącej tego rozstrzygnięcia, czyli granic jego prawomocności materialnej. Możliwość odwołania się do tych okoliczności nie budzi wątpliwości zarówno w piśmiennictwie, jak judykaturze, jednakże sytuacje takie wymagają każdorazowo indywidualnej analizy i w żadnym razie nie mogą stanowić ogólnie obowiązującej zasady (por. w szczególności orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 18 czerwca 1955 r., III CR 199/54, OSN 1956, nr IV, poz. 100, z dnia 17 września 1957 r., I CO 20/57, OSP 1958, z. 10, poz. 261 dnia 15 marca 2002 r., II CKN 1415/2000, LexPolonica nr 388283, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2004 r.,V CK 528/03, LEX nr 188496 ). Przytoczyć w tym miejscu można wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005 r., I CK 217/05 ( LEX nr 187004), w którym Sąd ten wskazał, iż powagę rzeczy osądzonej ma tylko rozstrzygnięcie zawarte w sentencji orzeczenia. Motywy zawarte w uzasadnieniu orzeczenia (ustalenia faktyczne) nie mają powagi rzeczy osądzonej, choćby stanowiły przesłankę rozstrzygnięcia i nie wiążą sądu w rozstrzyganiu innej sprawy. Przedmiotem rozstrzygnięcia jest tylko roszczenie w takiej postaci, w jakiej sformułowane ono zostało przez powoda w pozwie względnie w toku postępowania i tylko na nie rozciąga się powaga rzeczy osądzonej, wydanego przez sąd rozstrzygnięcia. Jeżeli treść tego rozstrzygnięcia nie wynika z samej sentencji, jak to z reguły ma miejsce przy wyrokach oddalających powództwo, to należy sięgać - celem ustalenia treści tego rozstrzygnięcia, a tym samym granic powagi rzeczy osądzonej - do uzasadnienia, a w jego braku do akt sprawy. Nie znaczy to jednak, by w ten sposób rozciągało się powagę rzeczy osądzonej na uzasadnienie wyroku, a w szczególności na ustalenia, jakie sąd poczynił w toku procesu i jakim dał wyraz w motywach orzeczenia. Ustalenia te nie mają powagi rzeczy osądzonej i mogą być przedmiotem innego rozstrzygnięcia w innym procesie. Uzasadnienie orzeczenia służy więc jedynie do wyjaśnienia granic powagi rzeczy osądzonej, gdy z braku jakichś elementów wnioskowanie z treści samego rozstrzygnięcia jest niemożliwe np. w sprawach, w których oddalono powództwo. Okoliczność dokonania odmiennych ustaleń faktycznych w zakresie, który był już przedmiotem ustaleń i osądu w innej sprawie nie jest wyłączona, wystarczy przytoczyć chociażby możliwość czynienia własnych ustaleń przez sąd cywilny w zakresie okoliczności, które nie dotyczą popełnienia przestępstwa, mimo że pozostają w związku z przestępstwem. Ustalenia te mogą różnić się od tych, których dokonał sąd karny (także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2015 r.,II CSK 363/14, LEX nr 1711685).

Oczywiście analizując problematykę związania prawomocnym wyrokiem sądu nie można pominąć uregulowania art. 366 k.p.c., zgodnie z którym wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Oznacza to, że powaga rzeczy osądzonej rozciąga się na rozstrzygnięcie o żądaniu w powiązaniu z jego podstawą faktyczną (art. 187 § 1 k.p.c.). Do przyjęcia stanu powagi rzeczy osądzonej konieczne jest więc ustalenie identyczności żądania i jego podstawy faktycznej. Ze względu na brak związania sądu wskazaną w pozwie podstawą prawną żądania (da mihi factum dabo tibi ius), w nauce prawa nie jest jednolicie rozstrzygana kwestia, czy konieczne jest także oparcie żądania na tej samej podstawie prawnej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd, że o tożsamości roszczeń przesądza istnienie nie tylko tej samej podstawy faktycznej, ale także prawnej (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2006 r., II CSK 34/06, nie publ., z dnia 13 kwietnia 2007 r., I CSK 479/06, nie publ., z dnia 6 marca 2008 r., II UK 144/07, nie publ., z dnia 20 stycznia 2011 r., I UK 239/10, nie publ. i z dnia 5 kwietnia 2011 r., III UK 106/10, nie publ. oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1997 r., I CKU 65/96, Prok. i Pr. - wkł. 1997, nr 7-8, s. 41, z dnia 30 listopada 2007 r., IV CSK 267/07, nie publ., z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 414/09, nie publ., z dnia 11 lutego 2011 r., I CSK 277/10, nie publ., z dnia 14 marca 2014 r., III CSK 124/13, nie publ. i z dnia 3 kwietnia 2014 r., V CSK 249/13, nie publ.). Niezależnie od niejednolicie postrzeganej kwestii identyczności podstawy prawnej, w doktrynie i w orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że powagę rzeczy osądzonej ma tylko samo rozstrzygnięcie o żądaniu, nie rozciąga się ona natomiast na przesłanki rozstrzygnięcia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 1971 r., II CR 287/71, OSNCP 1972, Nr 2, poz. 34). Jak podkreślił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 1 czerwca 2011 r., II CSK 427/10 (nie publ.), najprościej mówiąc, tożsamość roszczeń zachodzi, kiedy sąd ma w obu sprawach orzec o tym samym, dysponując tymi samymi faktami, które mają spowodować ocenę tego samego żądania i kiedy rozstrzygnięcie jednej ze spraw oznacza rozstrzygnięcie także drugiej (zob. też postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2011 r., I CSK 277/10, nie publ. i z dnia 4 października 2012 r., I CSK 100/12, nie publ.).

Odnosząc powyższe rozważania do realiów niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy w sprawie o rentę, sygn. akt VU103/10, w żadnym razie nie są wiążące dla sądu w niniejszej sprawie i winien on poczynić w tym zakresie własne ustalenia faktyczne. Zauważyć przy tym należy, iż Sąd Rejonowy opierając się wyłącznie na ustaleniach faktycznych ze sprawy VU 103/10, nie dopuścił w charakterze dowodu określonych dokumentów zawartych w aktach tej sprawy, naruszając tym samym przepis art. 235 § 1k.p.c., określający jedną z podstawowych zasad obowiązujących w procesie- zasadę bezpośredniości postępowania dowodowego (por. wyrok SN z dnia 16 czerwca 1967 r., III PRN 9/67, LEX nr 6180; wyrok SN z dnia 28 września 1971 r., II CR 384/71, LEX nr 6993; wyrok SN z dnia 29 marca 1973 r., II CR 75/73, LEX nr 7237; uzasadnienie wyroku SN z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 571/00, OSNP 2003, nr 14, poz. 330). Jak bowiem podkreśla się w literaturze, wyłącznie bezpośredni kontakt sądu orzekającego z podmiotami biorącymi udział w postępowaniu oraz rzeczowymi środkami dowodowymi zapewnia temu organowi możliwość poczynienia odpowiednich spostrzeżeń, istotnych dla oceny wiarygodności i mocy dowodów. Przeprowadzenie dowodu z akt innej sprawy winno polegać na ujawnieniu treści poszczególnych dokumentów - mających stanowić podstawę ustaleń w sprawie cywilnej - w taki sposób, aby strony mogły się ustosunkować do treści każdego z tych dokumentów i zgłosić stosowne wnioski (tak wyroki sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2001 r.,I PKN 571/00, OSNP 2003/14/330 oraz z dnia 30 maja 2008 r., II CSK 344/07). Zgodnie z wyrażonym w orzecznictwie poglądem dokonanie przez sąd ustaleń faktycznych na podstawie dowodów, które nie zostały w formalny sposób dopuszczone i przeprowadzone na rozprawie, narusza ogólne reguły postępowania dowodowego w zakresie bezpośredniości, jawności, równości stron i kontradyktoryjności (zob. uzasadnienie wyroku SN z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 571/00, OSNP 2003, nr 14, poz. 330).

Dlatego też, ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Rejonowy winien poczynić własne ustalenia faktyczne w zakresie podlegania M. H. (2) ubezpieczeniu społecznemu, dokonując przy tym analizy nie tylko dowodów w postaci zeznających w sprawie świadków oraz stron, ale także dokumentów, w tym dowodu z dokumentu - protokołu zdawczo - odbiorczego nieruchomości rolnych z dnia 1lipca 2004 roku (k-71,72), z którego wynika, iż M. H. (2) z dniem I lipca 2004r stał się współposiadaczem nieruchomości rolnych. Sąd ustali, czy gospodarstwo rolne w którym przebywał M. H. (2) jest objęte powyższym dokumentem, czy też aktem notarialnym z dnia 11.02.2005 roku, mocą którego J. i W. H. przekazali udział w wysokości ½ części w gospodarstwie rolnym, objętym tym aktem, na rzecz W. T., albowiem okoliczność ta niewątpliwie ma znaczenie dla oceny charakteru pobytu M. H. (2) w przedmiotowym gospodarstwie rolnym, tym bardziej, iż grunty objęte protokołem z dnia 1 lipca 2004 roku znajdowały się jedynie we władaniu zainteresowanego J. H. (1), jako właściciela wskazano zaś Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa (k-74), nadto w aktach sprawy znajduje się kserokopia protokołu zdawczo-odbiorczego z dnia 5.08.2004 roku, który być może dotyczy powyższej nieruchomości (k-200-209). Nadto Sąd wyjaśni podstawę ustalenia, iż od marca 2005 roku współwłaścicielem przedmiotowego gospodarstwa rolnego jest R. H. i podejmie merytoryczną decyzję w przedmiocie wniosków dowodowych, zgłoszonych przez pełnomocnika zainteresowanego J. H. (1) w piśmie procesowym z dnia 3 września 2014 roku p. 1 i 2 (k-192).

Poczynienie ewentualnie pozytywnych ustaleń powyższym zakresie pozwoli dopiero na dokonanie oceny zdarzenia zaistniałego w dniu 12 czerwca 2010 roku w kontekście przesłanek określonych w art. 3 ust. I ustawy z dnia 30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Sąd rozważy przy tym dopuszczenie dowodu z dokumentów, znajdujących się w aktach śledztwa sygn. Ds. 1256/10, z których wynika, iż M. H. (2) w chwili śmierci był nietrzeźwy, stwierdzono bowiem u niego obecność 0,98 promila we krwi, która to okoliczność ma niewątpliwie istotne znaczenie w kontekście oceny zdarzenia, jako wypadku przy pracy, a została podniesiona już na rozprawie w dniu 17 czerwca 2014 roku przez pełnomocnika zainteresowanego J. H. (1) (protokół rozprawy k-175v.).

Mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, iż rozstrzygniecie Sądu Rejonowego w przedmiocie zasądzenia odszkodowania jest przedwczesne i dlatego też, nie przesądzając jego słuszności, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił wyrok Sądu Rejonowego, przekazując mu sprawę do ponownego rozpoznania.

O kosztach postępowania, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art.108 § 2 k.p.c.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE