Sygn. akt II Ca 285/13
Dnia 13 marca 2014 roku
Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie:
|
Przewodniczący: |
SSO Dorota Gamrat - Kubeczak |
|
Sędziowie: |
SSO Zbigniew Ciechanowicz (spr.) SSR del. Tomasz Szaj |
|
Protokolant: |
sekr. sądowy Małgorzata Idzikowska-Chrząszczewska |
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 marca 2014 roku w S.
sprawy z wniosku J. B.
z udziałem M. B.
o podział majątku wspólnego
na skutek apelacji wniesionej przez uczestnika
od postanowienia Sądu Rejonowego w Myśliborzu
z dnia 7 maja 2012 r., sygn. akt I Ns 469/09
1. zmienia zaskarżone postanowienie w pkt I, II, III, III, IV i V w taki sposób, że nadaje im brzmienie:
a) pkt I - Ustalić, iż w skład majątku dorobkowego wnioskodawczyni J. B. i uczestnika M. B. wchodzi prawo własności do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ulicy (...) o powierzchni 89,34 m 2 , wraz z przynależną piwnicą o powierzchni 8,85 m 2 , dla którego Sąd Rejonowy w Myśliborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) wraz z udziałem wynoszącym (...) części w prawie własności części wspólnych budynku i prawie użytkowania wieczystego gruntu o wartości 162 849 (stu sześćdziesięciu dwóch tysięcy ośmiuset czterdziestu dziewięciu) złotych,
b) pkt II - Dokonać podziału majątku dorobkowego stron opisanego w pkt I postanowienia w ten sposób, że prawa tam wymienione przyznać na wyłączną własność wnioskodawczyni J. B.,
c) pkt III - Ustalić wysokość nakładów wnioskodawczyni na majątek wspólny stron w kwocie 19 961 (dziewiętnastu tysięcy dziewięciuset sześćdziesięciu jeden) złotych i 2 (dwóch) groszy,
d) pkt IV - Zasądzić od wnioskodawczyni J. B. na rzecz uczestnika M. B. tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym i rozliczenia nakładów kwotę 71 443 (siedemdziesięciu jeden tysięcy czterystu czterdziestu trzech) złotych i 99 (dziewięćdziesięciu dziewięciu) groszy z ustawowymi odsetkami od dnia 14 marca 2014 roku,
e) pkt - V Oddalić wnioski w pozostałym zakresie, w tym wniosek o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym,
2. oddala apelację w pozostałym zakresie,
3. ustala, iż wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie,
4. nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Szczecinie od uczestnika M. B. tytułem zwrotu wydatków kwotę 1 292 (jednego tysiąca dwustu dziewięćdziesięciu dwóch) złotych i 79 (siedemdziesięciu dziewięciu) groszy.
Uzasadnienie postanowienia z dnia 13 marca 2014 r.:
Wnioskodawczyni J. B. zażądała podział majątku dorobkowego nabytego w trakcie trwania związku małżeńskiego z uczestnikiem M. B.. Jedynym składnikiem majątku, którego dotyczył wniosek było prawo do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ulicy (...), którego wartość została określona przez wnioskodawczynię na kwotę180.000 złotych. Podział majątku miał nastąpić w ten sposób, że przedmiotowy lokal zostałby przyznany na wyłączna własność wnioskodawczyni z obowiązkiem spłaty uczestnika postępowania. Jednocześnie wnioskodawczyni wniosła o ustalenie nierównych udziałów stron w powstaniu majątku dorobkowego w udziałach 75 % dla wnioskodawczyni oraz 25 % dla uczestnika postępowania.
Uczestnik M. B. zaaprobował wniosek o podział majątku dorobkowego, nie zgodził się jednak ze wskazaną przez wnioskodawczynię wartością wspólnego lokalu jako zaniżoną oraz określoną przez nią wysokością udziałów stron w majątku dorobkowym, wskazując że udziały te są równe.
Postanowieniem z dnia 7 maja 2012 roku Sąd Rejonowy w Myśliborzu ustalił, że w skład majątków dorobkowego byłych małżonków wchodzi własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ulicy (...) o wartości 160 950 (pkt I). Następnie Sąd I instancji dokonał podziału majątku dorobkowego w ten sposób, że przyznał prawo opisane w pkt I na wyłączną własność wnioskodawczyni (pkt II) z obowiązkiem zapłaty na rzecz uczestnika postępowania kwoty 40 237,50 złotych tytułem spłaty (pkt III). Sąd ustalił nierówne udziały stron, określając, że udział wnioskodawczyni w powstaniu majątku dorobkowego wyniósł 75%, zaś uczestnika 25 % (kolejny pkt III). W punkcie IV rozstrzygnięcia Sąd ustalił koszty utrzymania lokalu mieszkalnego za okres od 1 lipca 2003 roku do 30 kwietnia 2012 roku na kwotę 19.961,02 złotych (pkt IV) zasądzając jednocześnie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni kwotę 9980,51 złotych, która stanowiła połowę kosztów utrzymani przedmiotowego lokalu. Kolejne punkty zawierały rozstrzygnięcia o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego.
Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygniecie o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:
W dniu 22 października 1988 wnioskodawczyni i uczestnik zawarli związek małżeński. Ze związku tego pochodzi jedno dziecko - syn M.. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 3 stycznia 2006 roku związek małżeński stron został rozwiązany przez rozwód z orzeczeniem winy uczestnika postępowania. Uczestnik postępowania zobowiązany jest do alimentacji wspólnego syna oraz wnioskodawczyni.
Sąd ustalił, iż lokal mieszkalny położony w B. przy ulicy (...), małżonkowie nabyli na podstawie umowy darowizny od S. B. w dniu 3 września 1999 roku. Na rzecz darczyńcy została ustanowiona służebność (prawo dożywotniego i nieodpłatnego korzystania z jednego pokoju z używalnością kuchni i łazienki). Sąd Rejonowy posiłkując się opinią biegłego sądowego ustalił wartość tego prawa na kwotę 9500 złotych. Wartość lokalu Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o opinie biegłego sądowego M. D. na kwotę 160 950 zł. Sąd I instancji nie zaaprobował wniosków i ustaleń zawartych opinii biegłej sądowej E. R., która w jego ocenie nie była adekwatna do rzeczywistego stanu lokalu.
Następnie Sąd ustalił, że uczestnik postępowania nie mieszka w przedmiotowym lokalu od lipca 2003 roku, kiedy wyprowadził się do innej kobiety. Koszty związane z utrzymaniem lokalu oraz rodziny ( syna i matki uczestnika postępowania) od lipca 2003 roku ponosi wyłącznie wnioskodawczyni, która w tym celu podejmowała wiele źródeł zatrudnienia. Wysokość kosztów utrzymania lokalu mieszkalnego za okres od lipca 2003 roku do grudnia 2007 toku została ustalona na kwotę 10970,86 złotych z tytułu kosztów związanych z opłatami eksploatacyjnymi, 5388,02 złotych z tytułu opłat za energie elektryczną 6786,60 złotych z tytułu opłat za gaz oraz 363,35 złotych z tytułu podatku od nieruchomości. Wnioskodawczyni dokonała wymiany pieca gazowego, wszystkich okien, zakupu przedmiotów codziennego użytku. Uczestnik w żadnym stopniu nie partycypował w ponoszonych przez wnioskodawczynię wydatkach.
Mając na uwadze takie ustalenia, Sąd przyznał własność przedmiotowego lokalu, wyłącznie wnioskodawczyni, co odpowiadało stanowisku obu stron. Odnosząc się do kwestii określenia wysokości udziałów w tym majątku wskazał, na dyspozycje art. 43. 1. krio i doszedł do wniosku, iż w sprawie zaszły „ważne powody” przemawiające za uwzględnieniem wniosku, co do ustalenia nierównego udziału stron w powstaniu majątku dorobkowego, w wysokości 75% dla wnioskodawczyni i 25% dla uczestnika postępowania.
W konsekwencji, przyznania własności lokalu mieszkalnego wyłącznie wnioskodawczyni oraz ustalenia nierównych udziałów stron w powstaniu majątku dorobkowego Sąd zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania M. B. kwotę 40.237,50 złotych tytułem spłaty udziału majątku dorobkowym.
Odnosząc się do kosztów utrzymania przedmiotowego lokalu, zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni kwotę 9980,51 złotych tytułem zwrotu ½ części poniesionych przez wnioskodawczynię kosztów.
Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się uczestnik postępowania, który zaskarżając je w całości wniósł o jego uchylenie. Uczestnik nie zgodził się przyjętą przez Sąd wartość nieruchomości, w tym oparcie się na drugiej z przeprowadzonych w sprawie opinii biegłego. Apelujący zakwestionował przyjęty przez sąd udział małżonków w powstaniu majątku dorobkowego, wskazując że winien on wynosić po 50 %, jak też przyjęte przez Sąd Rejonowy nakłady remontowe. Finalnie apelujący wniósł o to by wartość substancji nieruchomości została ustalona na kwotę 218.856 tysięcy złotych, a zatem by była zgodna z pierwszą przeprowadzoną w sprawie opinią.
Wnioskodawczyni wniosła o oddalenie apelacji.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacji skierowanej przeciwko całości wydanego w sprawie rozstrzygnięcia nie można było odmówić słuszności, lecz jedynie w części.
Tytułem wstępu należy wskazać, iż postępowanie apelacyjne, na co wielokrotnie wskazywał Sąd Najwyższy, choć jest postępowaniem odwoławczym, stanowi kontynuację postępowania przeprowadzonego przez Sąd I instancji. Z tego powodu, uwzględniając treść art. 382 k.p.c., sąd odwoławczy ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz jego własnej samodzielnej oceny, przy uwzględnieniu zasad wynikających z art. 233 § 1 k.p.c. Co więcej, Sąd ten jako sąd meritii wydając swoje rozstrzygnięcie, musi mieć na uwadze stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 kpc). Stan ten dotyczy zarówno stanu prawnego oraz faktycznego.
Przed przystąpieniem do merytorycznego rozpoznania zarzutów apelacji, kwestionującego przyjętą przez Sąd I instancji wycenę nieruchomości Sąd Okręgowy jako Sąd meritii był zobligowany do dopuszczenia dowodu z uzupełniającej opinii biegłego w przedmiocie określenia wartości prawa własności lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ulicy (...). Kwestia ustalania wartości nieruchomości w postępowaniu sądowym, jest powiązana z przepisami ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Sąd Najwyższy zajmując się tym zagadnieniem w postanowieniu z dnia 20 maja 2010 r. V CSK 13/2010, wyjaśnił, że zasady określania wartości nieruchomości określone w rozdziale I i IV ustawy ( art. 149 u.g.n.) dotyczą wszystkich nieruchomości, również i tych będących przedmiotem postępowania sądowego, jeżeli czynność prawna wymaga określenia wartości nieruchomości zgodnie z obowiązującymi przepisami albo gdy taka potrzeba wynika z woli stron. Bez wątpienia wśród postępowań sądowych wymagających określenia wartości nieruchomości - jeżeli uczestnicy postępowania nie określą jej zgodnie - wymienia się wprost m.in. postępowanie o podział majątku wspólnego, zniesienie współwłasności i dział spadku.
Zgodnie z art. 156 ust. 3 u.g.n., operat szacunkowy - sporządzona na piśmie przez rzeczoznawcę majątkowego (art. 156 ust. 1 u.g.n.) - może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony, przez okres 12 miesięcy od chwili jego sporządzenia, chyba że wystąpiły zmiany uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany czynników, przewidzianych w art. 154 u.g.n. Po upływie tego okresu operat szacunkowy - w myśl art. 156 ust. 4 u.g.n. - może być wykorzystany po potwierdzeniu jego aktualności przez rzeczoznawcę majątkowego.
Z akt sprawy wynika, że ustalenie wartości nieruchomości lokalowej położonej w B. przy ulicy (...)- z uwagi na to, że uczestnicy postępowania nie ustalili jej zgodnie – było przedmiotem dwóch przeprowadzonych w sprawie opinii, przy czym ostatnia najbardziej adekwatna do stanu faktycznego nieruchomości sporządzona przez biegłego M. D. pochodziła z dnia 6 grudnia 2011 roku. W chwili orzekania przez Sąd Odwoławczy opinia wymagała zatem aktualizacji w sposób wskazany w art. 156 ust. 4 u.g.n., ponieważ upłynął przewidziany w art. 156 ust. 3 u.g.n. dwunastomiesięczny termin do jej wykorzystania w sprawie. Tym bardzie, iż uczestnik postępowania nie wyraził zgody na posłużenie się opinią z dnia 6 grudnia 2011 r. Z tego też względu Sąd Okręgowy dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego sądowego w osobie J. D. na okoliczność aktualnej wartości nieruchomości lokalowej, według stanu z dnia 3 stycznia 2006 roku jak tez aktualnej wartości nakładów poczynionych na lokal przez J. B. oraz wartości obciążającej nieruchomość służebności mieszkania ustanowionej na rzecz S. B..
Sąd dokonując oceny tak sporządzonej opinii pod kątem art. 232 kpc, uznał ją za rzetelną, wiarygodną oraz wyczerpującą. Przede wszystkim opinia biegłego była spójna oraz korespondowała z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy tj. pismami (...) Spółka z o. o. jak też zawartą w nich dokumentacją fotograficzną. Opinia zdała się jedynie potwierdzić, iż budynek mieszkalny wymaga pilnej interwencji ogólnobudowlanej natomiast znajdujący się w nim lokal wymiany elementów wykończeniowych i wszystkich instalacji wewnętrznych. Zarzuty apelacji okazały się w tym przedmiocie nietrafne. Biegła sądowa E. R.- autorka pierwszej przeprowadzonej w sprawie opinii, zapoznając się z protokołem przeglądu stanu technicznego budynku oraz mieszkania, w której zawarto wskazania co do konieczności przeprowadzenia remontu oceniła stan budynku jako dobry, określając jego wartość na poziomie mieszkań wyremontowanych lub nie wymagających remontu. Sąd Okręgowy uznał za trafny pogląd Sądu Rejonowego, iż sporządzone przez biegłą wnioski opinii pozostawały w rażącej sprzeczności z poczynionymi w niej ustaleniami i nie były adekwatne do stanu faktycznego budynku oraz położonego w nim lokalu stron. Sąd uznając opinię biegłego M. D. za tą, która w sposób najpełniejszy odzwierciedliła stan przedmiotowego lokalu, określił wartość prawa w oparciu o jej wnioski. Ustalona przez biegłego wartość nieruchomości lokalowej podlegała pomniejszeniu o wartość obciążającą nieruchomość służebność mieszkania ustanowioną na rzecz S. B.. Ta ostania w wysokości 9438,00 złotych stanowiła iloczyn 4 % wartości odtworzeniowej nieruchomości ( 134.830,00 x 4%) tj. (...),62 oraz 5- krotnej wartości świadczenia rocznego ( ustalonego zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn z 28 lipca 1983 roku). Finalnie, wartość, prawa własności lokalu mieszkalnego została określona na kwotę 162 849 złotych, co skutkowało koniecznością zmiany rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w punkcie I a) sentencji. Zwrócić należy uwagę na niewłaściwy sposób opisu przez Sąd I instancji prawa do lokalu stron, gdzie określono je jako „własnościowe prawo do lokalu”. Okoliczność ta wpłynęła dodatkowo na konieczność sprecyzowania przedmiotu sprawy, a więc ustalono, iż w skład majątku dorobkowego wnioskodawczyni J. B. i uczestnika M. B. wchodzi prawo własności do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ulicy (...) o powierzchni 89,34 m 2, wraz z przynależną piwnicą o powierzchni 8,85 m 2, dla którego Sąd Rejonowy w Myśliborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) wraz z udziałem wynoszącym (...) części w prawie własności części wspólnych budynku i prawie użytkowania wieczystego gruntu.
Odnosząc się do zarzutu apelacji kwestionującego określenia udziału uczestników w majątku dorobkowym Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie zaaprobował przyjętej przez Sąd I instancji wykładni przepisu art. 43 krio, która to doprowadziła tenże Sąd do ustalenia, iż w przedmiotowej sprawie zaszły przesłanki do tego by udziały stron w majątku dorobkowym zostały ustalone w sposób nierówny. Wskazać, bowiem należy, iż określona w art. 43 § 1 krio zasada zgodnie, z którą udziały małżonków w majątku wspólnym są równe, może doznawać wyjątku, ale tylko przy łącznym spełnieniu przesłanek wskazanych w art. 43 § 2 krio, a mianowicie: przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu i istnienia ważnych powodów dla przyjęcia takiego rozstrzygnięcia (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie IV CSK 553/12, czy z dnia 2 października 1997 r. w sprawie II CKN 348/97).
A więc, ocena żądania ustalenia nierównych udziałów wymagała oceny bardziej złożonej aniżeli ta, która stanowiła podstawę zaskarżonego postanowienia, a która była wynikiem po części wadliwego rozumienia normy art. 43 § 2 krio. Sąd Rejonowy, zaniechał zbadania sprawy pod kątem drugiej z tych przesłanek i bezpodstawnie ograniczył swoje rozważania jedynie do pojęcia „ważnych powodów” całkowicie pomijając przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego.
Pojęcie przyczynienia się do powstania majątku, o jakim mowa w art. 43 § 2 krio nawiązuje do źródeł pochodzenia majątku, które mogą mieć różnorodny charakter i wiążą się z działaniami małżonka nakierowanymi na powiększenie wspólnego majątku. Tymczasem w okolicznościach faktycznych sprawy brak, w ocenie Sądu Okręgowego, było podstaw do tego aby, w przypadku któregokolwiek z małżonków mówić, że przyczynił się w większym stopniu do powstania majątku dorobkowego aniżeli drugi. Zważyć należało, iż lokal mieszkalny położony w B. przy ulicy (...) został nabyty przez strony na podstawie umowy darowizny, która to została poczyniona na rzecz obojga małżonków i jako całość weszła w skład ich wspólnego majątku. Co więcej, ciężar wykazania przesłanek warunkujących odmienne ustalenie udziałów w majątku dorobkowym spoczywa na tym uczestniku postępowania, który taki wniosek zgłosił (w tym wypadku wnioskodawczyni). Skoro wnioskodawczyni nie wykazała, aby uczestnik w mniejszym stopniu niż ona przyczynił się do powstania majątku wspólnego, nie było podstaw do tego by odchodzić od kodeksowej zasady, że udział każdego z małżonków jest równy i wynosi po 50 %, co spowodowało konieczność oddalenia wniosku wnioskodawczyni o ustalenie nierównych udziałów (pkt 1 e).
Sposób zniesienia współwłasności był co do zasady bezsporny. Strony od początku postępowania zgodnie wnosiły o przyznanie prawa własności wnioskodawczyni ze spłata na rzecz uczestnika postępowania. Nie było podstaw by, nie czynić zadość temu żądaniu. Wnioskodawczyni jest związana z przedmiotową nieruchomością, zabezpiecza ona jej potrzeby mieszkaniowe. Z kolei uczestnik postępowania zlokalizował swoje potrzeby życiowe w innym miejscu. Nie był zresztą zainteresowany otrzymaniem tego składnika majątku w naturze. W związku z przyznaniem nieruchomości wnioskodawczyni należała się spłata stosownie do jego udziału w majątku wspólnym. Spłata należna M. B. wyniosła 81424,50 złotych i obliczona została jako udział w wysokości ½ w majątku dorobkowym małżonków. Tak określona kwota podlegała jednak obniżeniu o kwotę 9980,51 złotych, stanowiącej połowę wysokości nakładów poniesionych przez wnioskodawczynię na utrzymanie substancji wspólnej nieruchomości, a które to zostały poniesione wyłącznie przez wnioskodawczynię (19 961,02 złote). Dodatkowo, zauważyć należy, iż pkt IV zaskarżonego postanowienia w sposób niewłaściwy określił charakter kwoty 19 961,02 złoty, jako „koszty utrzymania lokalu mieszkalnego”, co skutkowało koniecznością zmiany opisu charakteru tej kwoty w pkt 1 c) jako kwoty stanowiącej nakłady wnioskodawczyni na majątek wspólny stron.
Finalnie Sąd zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwotę 71443,99 złotych. Postanowienie sądu przyznające wspólną rzecz jednemu z uczestników postępowania a drugiemu spłaty ma charakter konstytutywny (art. 624 oraz art. 567 § 3 w związku z art. 688 kpc). Z uwagi na to, iż orzeczenie wydane w niniejszej sprawie stało się prawomocne w dniu wydania, termin uiszczenia spłaty przypada właśnie dzień kolejny. Wnioskodawczyni reprezentowana w sprawie przez zawodowego pełnomocnika nie zwróciła się do Sądu z wnioskiem o odroczenie terminu spłaty bądź o rozłożenie jej płatności na raty, w konsekwencji Sąd Okręgowy nie miał podstaw do tego, by orzekać w tym przedmiocie z urzędu ( art. 212 § 3 kc).
Jednocześnie na wypadek uchybienia przez wnioskodawczynię określonemu w postanowieniu działowym terminowi dokonania spłaty, sąd zasądził odsetki ustawowe płatne od dnia 14 marca 2014 roku. Odsetki te są sankcją cywilnoprawną o uniwersalnym charakterze, przewidzianą w art. 481 § 1 kc, związaną z określonym w tym przepisie zachowaniem się każdego dłużnika, nie wyłączając także osoby, który opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego w postaci dokonania spłaty określonej w postanowieniu działowym.
Za chybiony uznać należało zarzut apelacji kwestionujący rozliczenie nakładów dokonanych przez wnioskodawczynię na majątek wspólny. W postępowaniu o podział majątku wspólnego następuje rozliczenie nakładów i wydatków dokonanych przez każde z małżonków (lub byłych małżonków) w okresie od ustania wspólności do chwili podziału majątku wspólnego. Wówczas jednak nie ma zastosowania art. 45 krio (który ma zastosowanie do rozliczenia nakładów i wydatków poczynionych z majątku wspólnego na majątek odrębny (osobisty) i z majątku odrębnego (osobistego) na majątek wspólny w czasie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej), lecz do takich wydatków i nakładów mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych. Materialno - prawną podstawą tego rodzaju żądania stanowi art. 207 kc. Zgodnie z tym przepisem pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. W świetle powyższego dla skuteczności żądań kreowanych na wskazanej podstawie prawnej w odniesieniu do ciężarów jest wykazanie, iż ów ciężar był związany z rzeczą wspólną. Roszczenie nakładów, ma przy tym charakter ściśle procesowy i obowiązuje tu z pełnymi tego konsekwencjami reguła dowodowa wyrażona w art. 6 kc, zgodnie z którą ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne.
W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy uznał za zasadne roszczenie wnioskodawczyni o rozliczenie poczynionych przez nią nakładów w zakresie kosztów eksploatacji, wynagrodzenia zarządcy nieruchomości oraz wpłat na fundusz remontowy, mając na uwadze, że związane były z utrzymaniem substancji rzeczy wspólnej w okresie od lipca 2003 roku. Nakłady te były ponoszone wyłącznie przez wnioskodawczynię. Sąd ustalił ich wysokości w oparciu o przedstawiony w sprawie materiał dowodowy, na kwotę 19961,02 złotych. Kwota ta jednocześnie pomniejsza wysokość spłaty przysługującej uczestnikowi w związku z podziałem majątku, kształtując ją na poziomie 71 443, 99 zł. Sąd Okręgowy, podobnie jak Sąd I instancji (jednak bez uzasadnienia tej kwestii) nie uwzględnił przy obliczeniu ww. nakładów wydatków poniesionych w związku z wymianą piecyka gazowego, wymiany okien oraz kosztów dokonanego remontu. Zwrócić należało, bowiem uwagę, iż dyspozycja art. 207 kc nie dotyczy wydatków, które zostały poniesione dla wygody jednego ze współwłaścicieli lub wyłącznie w jego interesie. Warunkiem powstania roszczenia o zwrot wydatków poniesionych na rzecz wspólną przez jednego z jej współwłaścicieli jest to, aby poniesienie przez niego tych wydatków przyniosło jakąkolwiek korzyść majątkową pozostałym współwłaścicielom. Jeśli wydatek jednego ze współwłaścicieli pozostający w faktycznym związku z rzeczą wspólną przynosi zarazem korzyść majątkową pozostałym współwłaścicielom, ma miejsce wzbogacenie się pozostałych współwłaścicieli kosztem tego właściciela rzeczy wspólnej, który z własnych środków pokrył określony wydatek (A. B. w artykule „Roszczenie współwłaściciela o zwrot wydatków poniesionych w związku z rzeczą wspólną” (Studia Prawnicze 2011.1.95 za SIP Lex). Jak wynika z ustaleń Sądu I instancji wszystkie nakłady, które mogła poczynić wnioskodawczyni na nieruchomość wspólną zostały by poczynione tylko i wyłącznie w jej interesie. Stąd też nie było w ocenie Sądu podstaw do tego by uczestnik postępowania był zobligowany do partycypowania w ich poniesieniu.
Oddalając apelację w pozostałej części, Sąd Okręgowy miał na uwadze również i to, iż Sąd I instancji połową poniesionych w sprawie wydatków obciążył uczestnika postępowania, co było słuszne, gdyż strony były w równym stopniu zainteresowane rozstrzygnięciem sprawy.
O kosztach postępowania przed Sądem II instancji orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., ustalając, że każda ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie. Sąd Okręgowy nie stwierdził okoliczności, które przemawiałby stosownie do treści art. 520 § 2 i 3 k.p.c. za odmiennym rozstrzygnięciem. Wskazać należy, iż sprawach tzw. działowych nie występuje sprzeczność interesów między uczestnikami, którzy domagają się podziału niezależnie od tego, jaki sposób dokonania podziału proponują i jakie wnioski składają. W tym względzie Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu z dnia 19 listopada 2011 r. III CZ 46/10).
Kosztami przeprowadzonej sprawie opinii biegłego obciążano uczestnika postępowania, jako kosztami wywołanymi jego działaniem.
W postanowieniu Sąd Okręgowy nie zawarł rozstrzygnięcia w przedmiocie przyznania kosztów zastępstwa procesowego pełnomocnikowi wnioskodawczyni ustanowionemu z urzędu tytułem nieopłaconej pomocy prawnej, co było konsekwencją braku stosownego wniosku w tej materii. W myśl § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, warunkiem przyznania kosztów jest złożenie wniosku o ich przyznanie wraz z oświadczeniem, że opłaty te nie zostały zapłacone w całości lub w części. Zestawienie powyższej regulacji z normą art. 109 § 1 kpc powoduje, iż ów wniosek nie może być skutecznie złożony po zamknięciu rozprawy przed sądem instancji, w której koszty te powstały ( art. 109 § 1 kpc). Pełnomocnik wnioskodawczyni do czasu zamknięcia rozprawy przed Sądem II instancji nie zajął stanowiska w sprawie- nie wniósł on odpowiedzi na apelacje, nie zadbał o należyte umocowanie aplikanta radcowskiego obecnego na rozprawie w dniu 13 marca 2014 roku. Nie wykazano, by w sprawie miała miejsce nagłą czynność uniemożliwiająca udział pełnomocnika bądź udzielenie prawidłowego pełnomocnictwa, co skutkowało decyzją odmowną w zakresie możliwości dopuszczenia aplikanta do działania w sprawie (art. 97 kpc).
SSR del. Tomasz Szaj SSO Dorota Gamrat-Kubeczak SSO Zbigniew Ciechanowicz