UZASADNIENIE

W dniu 1 marca 2011 roku Skarb Państwa – Prezydent Miasta Ł., reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o stwierdzenie, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie własność nieruchomości zabudowanej położonej w Ł.w obrębie geodezyjnym (...)przy ul. (...)o powierzchni łącznej 1.000 m² składającej się z działek geodezyjnych o nr (...)o powierzchni 783 m² oraz (...)oraz (...)o powierzchni 217 m², dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi XVI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr repertorium (...)oraz nr repertorium (...)z dniem 31 grudnia 1985 r. oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca wskazał, że przedmiotowa nieruchomość dawniej stanowiła niezabudowany plac między ul (...) i ul. (...). Po roku 1945 znalazła się w samoistnym posiadaniu Skarbu Państwa i znajduje się w nim do dnia dzisiejszego. Jako uczestników postępowania wnioskodawca wskazał Z. K., J. B. (1), M. R. (1), T. B. (2), M. M., S. M., A. M., W. R. oraz B. W. – następców prawnych wpisanego w księdze wieczystej jako (...).

(wniosek k. 2-4)

W odpowiedzi na wniosek uczestnik M. M. wniósł o oddalenie wniosku. W uzasadnieniu podniósł, iż wnioskodawca powołuje się na nabycie nieruchomości w ramach sprawowania władztwa publicznego na podstawie postanowienia Sądu Powiatowego dla m. Łodzi, Wydział VI Ksiąg Publicznych z dnia 22 sierpnia 1962 r. Postanowienie to nie mogło być poddane kontroli sądowej przez właścicieli nieruchomości, gdyż nie zostało im doręczone. Wobec powyższego w sprawie ma zastosowanie art. 121 pkt 4 w zw. z art. 175 k.c. w odniesieniu do okresu, w którym Skarb Państwa powołuje się na tytuł własności wynikający z w/w postanowienia.

(odpowiedź k. 31)

Postanowieniem z dnia 21 czerwca 2011 r. Sąd zawiesił postępowanie w sprawie z uwagi na śmierć uczestniczki J. B. (1).

(postanowienie k. 41)

Postanowieniem z dnia 20 lutego 2012 r. Sąd podjął postępowanie w sprawie z udziałem Z. B. (2), T. B. (2), Z. K. i M. R. (1) jako następców prawnych uczestniczki J. B. (1) oraz J. R., D. K., A. B. (1) , P. R. i M. R. (2) jako następców prawnych uczestnika W. R..

(postanowienie k. 78)

W piśmie z dnia 26 lipca 2012 roku pełnomocnik wnioskodawcy sprecyzował, iż w niniejszym postępowaniu wnosi o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie przez Skarb Państwa z dniem 1 stycznia 1985 r. nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) oraz N. stanowiącej działki geodezyjne nr (...) położone w obrębie W-24 w ewidencji gruntów i budynków uregulowane w księgach wieczystych (...) (działka (...)) oraz (...) (działki (...)) prowadzonych przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, XVI Wydział Ksiąg Wieczystych.

(pismo k. 116)

W piśmie procesowym z dnia 8 listopada 2012 r. wnioskodawca włożył wniosek o stwierdzenie – w razie braku możliwości orzeczenia o zasiedzeniu w terminie określonym we wniosku, a spełnienia przesłanek na inny termin – nabycia własności przez zasiedzenie w innym terminie niż pierwotnie określony, aż do dnia wydania orzeczenia, a także z ostrożności procesowej wniosek alternatywny o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie przez Skarb Państwa wyłącznie działki (...) o powierzchni 783 m²dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia prowadzi księgę wieczystą nr (...).

(pismo k 210-215)

W piśmie procesowym z dnia 6 grudnia 2012 r. pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o wezwanie do udziału w sprawie Gminy Ł., która ma interes prawny w wzięciu udziału w postępowaniu, gdyż w wypadku nabycia własności nieruchomości przez Skarb Państwa przed majem 1990 r. nieruchomość będzie obligatoryjnie podlegać komunalizacji.

(pismo k. 317-319)

Postanowieniem z dnia 19 sierpnia 2013 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a następnie podjął zawieszone postępowanie w sprawie z udziałem T. M. jako następcy prawnego uczestnika M. M..

(postanowienie k. 471)

Uczestnik T. M., reprezentowany przez pełnomocnika, podtrzymał stanowisko swojego poprzednika prawnego.

(pismo k. 464)

W piśmie z dnia 13 września 2013 r. pełnomocnik wnioskodawcy cofnął wniosek o stwierdzenie zasiedzenia działki nr (...)o pow. 3 m² wobec informacji, iż Decyzja Wojewody (...)z 11 kwietnia 2013 r. nr (...)stała się ostateczna i własność nieruchomości z dniem 1 stycznia 1999 r. Gdyby nieruchomość została zasiedziana z datą wcześniejszą niż 1990 r., to podlegałaby komunalizacji i również stałaby się własnością Miasta Ł..

(pismo k. 518-519)

W dalszym toku postępowania pełnomocnik wnioskodawcy podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie.

W dalszych pismach procesowych pełnomocnik uczestnika T. M. wskazał, iż oddalenie wniosku jest uzasadnione również z uwagi na szereg okoliczności. Po pierwsze dokumenty załączone przez wnioskodawcę nie świadczą o samoistnym posiadaniu nieruchomości, a jedynie o jej przekazywaniu między użytkownikami. Dokumenty te są nadto aktami siły wyższej, nie mogącymi być przedmiotem zaskarżenia przez właścicieli nieruchomości.

Rozpoczęcie biegu przedawnienia nie mogło nastąpić w czasach PRL. W okresie zasiedzenia wskazanym przez wnioskodawcę nie było podstaw do bycia przez osobę fizyczną właścicielem nieruchomości zabudowanej budynkiem biurowym, użytkowanym przez przedsiębiorstwo państwowe i wydzierżawiania go na ten cel przedsiębiorstwu państwowemu.

Bieg terminu zasiedzenia podlegał zawieszeniu w okresie od 1 stycznia 1965 r. do dnia 1 stycznia 1985 r. W czasie tym właścicielami nieruchomości byli zstępni A. B. (2), którzy na podstawie ówcześnie obowiązujących przepisów nie mieli realnej szansy ani prawnej możliwości uzyskania korzystnego dla nich rozstrzygnięcia polegającego na zobowiązaniu Skarbu Państwa do wydania im przedmiotowej nieruchomości.

Nadto pełnomocnik uczestników wskazał, że Skarb Państwa świadomie i celowo zabudował plac nr 6 budynkiem biurowo-administracyjnym w sytuacji, gdy wiedział, że nie jest jego właścicielem. Wykonywał przy tym działania, mające w dokumentach stworzyć pozór istnienia prawa własności. Działania Skarbu Państwa odbywały się w ramach imperium.

(pisma k. 103, k. 167, k. 194, k. 279-280, k. 497-499, k. 596-597)

Na rozprawie w dniu 8 czerwca 2015 r. pełnomocnik uczestników M. M. i T. B. (2) podtrzymał dotychczasowe stanowisko, wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, a także wniósł o oddalenie wniosku podnosząc zarzut z art. 5 k.c. dotyczący nadużycia prawa i ponowił zarzut wystąpienia siły wyższej wstrzymującej bieg terminu zasiedzenia.

(protokół k. 806-807)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Jako właściciel nieruchomości położonej w Ł.przy ul. (...)repertorium hipoteczne (...)nr hipoteczny (...), o powierzchni 0,1010 ha położonej w obrębie W-24 w księdze tej wpisany jest A. B. (2), który nabył tę nieruchomość na licytacji publicznej i na podstawie Decyzji Przewodniczącego Zjazdu Sędziów P.III O. G.z 4 listopada 1899 r. Podstawę wpisu stanowiła Decyzja Wydziału Hipotecznego z dnia 21 lipca 1900 r. Od opisywanego placu odłączono do księgi wieczystej nr (...) działkę nr (...)o pow. 783 m² oraz do księgi wieczystej nr (...) działki nr (...)o pow. 214 m² i nr (...)o pow. 3 m².

(zaświadczenie Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 4 września 2013 r., k. 520)

Nieruchomość położona w Ł. przy ul. (...), uregulowana w księdze wieczystej repertorium hipoteczne (...), składa się z 6 placów. Działki nr (...) zostały odłączone do odrębnych repertorium hipotecznych. Jako właściciel placu nr 6 wpisany jest A. B. (2). Plac numer 6 znajduje się na rogu ul. (...) i ul. (...).

(zaświadczenie k. 277, wypis i wyrys z operatu ewidencji gruntów i budynków k. 114)

A. B. (2) sprzedał plac nr 5 J. B. (2) umową zawartą przed notariuszem J. Ł. w dniu 20 maja 1927 r. Nieruchomość położona na placu nr 5 położona była przy ul. (...).

(umowa repertorium A nr 1054 k. 531)

Umową z dnia 5 kwietnia 1932 r. zawartą przed notariuszem S. S. A. B. (2) sprzedał swoim córkom H. B., E. B., J. M. oraz A. B. (3) plac nr 4 położony na przedmiotowej nieruchomości.

(umowa repertorium A nr 369 k. 532)

A. B. (2) zmarł 30 czerwca 1948 r.

(odpis aktu zgonu k. 626)

Na nieruchomości oznaczonej repertorium hipoteczne (...) nr hipoteczny 1319^e, o powierzchni 0,1010 ha położonego w obrębie W-24 przy ul. (...), w ramach placu nr 6 – tj. oznaczenia ujawnionego na początku XX wieku, znajdują się działki nr (...). Podział placu nr 6 na działki ewidencyjne (...) nastąpił na podstawie mapy sytuacyjnej do celów prawnych sporządzonej 15 listopada 1978 r. zaewidencjonowanej w (...) Ośrodku Geodezji pod nr (...). W 2004 r. w wyniku modernizacji gruntów i budynków ujawniono nowe numery działek ewidencyjnych: 258, 32/28 i 32/29, która została zajęta pod drogę publiczną.

(pismo (...) Ośrodka Geodezji k. 537, wypis i wyrys z operatu ewidencji gruntów i budynków k. 114, pismo z dnia 27 września 2013 r. wraz z mapą k. 570-571)

Obecnie właścicielami nieruchomości obejmującej działki nr (...) położonej przy ul. (...) są T. B. (2) w 5/64 części, J. B. (1) w 5/64 części, Z. K. w 5/64 części, M. M. w 10/64 części, A. M. w 6/64 części, S. M. w 6/64 części, B. P. w 4/64 części, W. R. w 18/64 części. Władającym nieruchomością jest Urząd Miasta Ł. – Wydział Gospodarowania Majątkiem.

(wypis z rejestru gruntów k. 17, wypis i wyrys z operatu ewidencji gruntów i budynków k. 114)

J. B. (3) K. B. zmarła w dniu 27 kwietnia 2011 r. Jej prawnymi następcami są matka Z. B. (2) w 3/6 oraz rodzeństwo T. B. (2), Z. K. i M. R. (1) po 1/6 części spadku.

(postanowienie spadkowe k. 54)

W. R. zmarł 27 maja 2011 r. Spadek po nim nabyli żona J. R. w ¼ części, oraz córka D. K., córka A. B. (1), syn P. R. oraz wnuczka M. R. (2) po 3/16 części każde z nich.

(postanowienie spadkowe k. 55)

M. M. zmarł 9 grudnia 2012 r. Spadek po nim nabył syn T. M. w całości.

(postanowienie spadkowe k. 466)

A. B. (2) był w posiadaniu nieruchomości położonej przy ul. (...) przed II wojną światową. W dacie 22 lipca 1929 r. nieruchomość była zabudowana jedynie szopą mieszkalną o powierzchni 55,19 m². A. B. (2) zamieszkiwał przy ul. (...) w Ł..

(Księga Inwentarzowa (...) m. Łodzi z dnia 22 lipca 1929 r. k. 218-219, sprawozdanie z dnia 29.12.1937 r. - pismo z archiwum Państwowego k. 216)

W dacie 29 grudnia 1937 r. przedmiotowa nieruchomość była dzierżawiona przez B. T..

(sprawozdanie z dnia 29.12.1937 r. - pismo z archiwum Państwowego k. 216)

Z dniem 1 września 1945 r. nieruchomość przy ul. (...), oznaczoną jako plac nr 5 o pow. (...) łokci przekazano Miejskiemu Zarządowi Budynków Mieszkalnych jako mienie opuszczone. W rubryce właściciel ponad nazwiskiem A. B. (2) wskazano J. B. (2).

(protokół przekazania nieruchomości k. 623, zaświadczenie k. 620)

Na nieruchomości przy ul. (...) po II wojnie światowej przebywał S. T., który był jej dzierżawcą. S. T. był synem poprzedniego dzierżawcy B. T.. W sprawozdaniu z 20 listopada 1954 r. ustalono, że na nieruchomości znajduje się budynek parterowy, murowany, jednoizbowy, mieszkalny.

(sprawozdanie k. 552, sprawozdanie k. 553 verte, odpis zupełny aktu zgonu k. 618)

W dniu 27 marca 1954 r. (...)zaświadczenie lokalizacyjne nr (...) wyrażające zgodę na wstępną lokalizację szczegółową biurowca dla Okręgowych Zakładów (...)na terenie położonym w Ł.przy ul. (...)w zbiegu z ul. (...).

(zarządzenie k. 587 verte)

W dniu 10 lutego 1955 r. Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej wydało zarządzenie na wykonanie robót budowlanych, na podstawie którego wezwał Miejski Zarząd Budownictwa Mieszkaniowego (...) do wyremontowania frontowego drewnianego parkanu.

(zarządzenie k. 539 verte)

W dniu 7 kwietnia 1955 r. Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi – Wydział Budownictwa wyraziło zgodę na ostateczną lokalizację biurowca dla (...) Okręgowych Zakładów (...) w Ł. przy ul. (...) zb. z ul. (...).

(zaświadczenie k. 541)

Firma budowlana Przedsiębiorstwo (...) z siedzibą przy ul. (...) w Ł. od kwietnia 1955 r. przystąpiła do budowy budynku biurowego dla (...) Zakładów (...) w Ł.. Według stanu na dzień 5 lipca 1955 r. fundamenty budynku trzypiętrowego podprowadzono pod parter. Wobec powyższego anulowano zarządzenie z dnia 10 lutego 1955 r. jako nieaktualne.

(sprawozdanie z dnia 5 lipca 1955 r. k. 590, anulowanie k. 590 verte, okoliczność bezsporna k. 594)

Budynek znajdujący się na nieruchomości przy ul. (...) został wybudowany przez Skarb Państwa.

(okoliczność bezsporna – pismo k. 498 – 499)

Pismem z dnia 30 czerwca 1962 r. kurator dla nieznanego z miejsca pobytu J. B. (4) poinformowała, że nieruchomość położona przy ul. (...) stanowi plac na którym znajduje się duży budynek biurowy.

(oświadczenie kuratora D. B. k. 529)

Decyzją z dnia 8 grudnia 1967 r. Naczelny Dyrektor Centrali Przemysłu Mięsnego wyraził zgodę na nieodpłatne przekazanie Przedsiębiorstwu (...) w Ł. w zarząd i użytkowanie zabudowanego terenu o powierzchni 0,1010 ha położonego w Ł. przy ul (...) – będącego w gestii Wojewódzkiego Zjednoczenia (...) w Ł.. Stosownie do treści decyzji przekazanie miało nastąpić w terminie miesięcznym od daty decyzji. Z uzasadnienia decyzji wynika, iż przedmiotowa nieruchomość znajdowała się w zarządzie i użytkowaniu Wojewódzkiego Zjednoczenia (...) na mocy decyzji Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 10 marca 1955 roku znak MT-IV- (...). Z decyzji tej wynikało, iż teren zabudowany jest budynkiem administracyjnym, dwupiętrowym.

(decyzja k. 118-120, okoliczność bezsporna – pismo k. 498 – 499)

Uchwałą nr 138/1486/67 z dnia 27 grudnia 1967 r. Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi uznało za celowe przekazanie zabudowanej nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) stanowiącej własność Skarbu Państwa, uregulowanej w księdze wieczystej oznaczonej repertorium hipotecznym (...) działka nr (...) przez Wojewódzkie Zjednoczenie (...) w Ł. Przedsiębiorstwu (...) w Ł. w celu użytkowania jej w sposób zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem. W sprawie przekazania przedmiotowej nieruchomości Prezydium Rady Narodowej postanowiło, że przewiduje się jedynie nadbudowę istniejącego budynku administracyjnego.

(uchwała k. 228, protokół nr (...) k. 457, okoliczność bezsporna – pismo k. 498 – 499)

Protokołem Zdawczo – Odbiorczym z dnia 30 czerwca 1968 r. Wojewódzkie Zjednoczenie (...) w Ł. przekazało Przedsiębiorstwu (...) w Ł. posiadaną w zarządzie i użytkowaniu nieruchomość położoną w Ł. przy ul. (...), zabudowaną budynkiem biurowym, murowanym, trzykondygnacyjnym, budynkiem gospodarczym, murowanym, parterowym, garażem murowanym, kotłownią i centralą telefoniczną.

(protokół zdawczo – odbiorczy k. 322)

Dnia 1 marca 1977 r. Zjednoczenie (...) m. Łodzi wniosło o przekazanie zabudowanej nieruchomości przy ul. (...) w Ł. na jego rzecz.

(wniosek j. 229-230)

15 maja 1977 r. Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) w Ł. przekazało (...) Oczyszczalni (...) – Ł. nieodpłatnie w użytkowanie budynek biurowy przy ul. (...).

(protokół k. 124)

W dniu 14 listopada 1977 r. Prezydium Rady Narodowej wyraziło zgodę na zamianę budynków administracyjnych w drodze przekazania na rzecz (...) Oczyszczalni (...) – Ł. nieruchomości wraz z urządzeniami położonej w Ł. przy ul. (...) będącej w gestii przemysłu mięsnego oraz przejęcia w użytkowanie przez (...) Przedsiębiorstwo (...) w Ł. nieruchomości zabudowanej wraz z urządzeniami położonej również w L. przy ul. (...).

(decyzja z dnia 14 listopada 1977 r. znak H./ (...)-II k. 232)

Protokół zdawczo – odbiorczy budynku biurowego został podpisany 1 grudnia 1977 r.

(protokół k. 125)

Decyzją z dnia 24 marca 1986 r. Urząd (...) ustalił dla (...) Oczyszczalni (...) – Ł. nową cenę państwowego gruntu oddanego w zarząd położonego w Ł. przy ul. (...), a składającego się z działki o nr (...). (decyzja k. 126)

Mocą zarządzenia nr 40/86 Prezydenta Miasta Ł. z dnia 22 listopada 1986 r. zmieniono nazwę „ (...) Oczyszczalni (...) – Ł.” na (...).

(zarządzenie nr 40/86 k. 248)

Mocą zarządzenia nr 24/88 Prezydenta Miasta Ł. z dnia 28 czerwca 1988 r. z dniem 30 września 1988 r. zniesiono Wojewódzką (...) w Ł. i nadzorowane przez nią jednostki tj. (...) Miejskich I, (...) Miejskich (...).

(zarządzenie nr 24/88 z dnia 2 czerwca 1988 r. k. 269)

Na podstawie uchwały z 30 lipca 1988 r. nieruchomość przejęło nowo utworzone przedsiębiorstwo państwowe Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Usług (...).

(uchwała nr L.dz. (...)/D-1/Og/30/88 k. 240, wytyczne k. 240, -242, zarządzenie nr 25/88 z dnia 28 czerwca 1988 r., zarządzenie nr 28/90 z dnia 22 marca 1990 r. k. 242, statut k. 255-256, statut k. 244 – 245, zarządzenie nr 34/88 k. 254, postanowienie sygn. akt Ns PP 352/90 k. 246)

Na dzień 1 lutego 1991 r. działka nr (...) figurowała w wypisie z rejestru gruntów jako własność Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Usług (...).

(wypis k. 239)

Postanowieniem nr 33/91 z dnia 27 grudnia 1991 r. Wojewoda (...) wszczął postępowanie przygotowawcze w sprawie podziału przedsiębiorstwa państwowego o nazwie Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Usług (...) w Ł. przy ul. (...).

(postanowienie nr 33/91 z dnia 27 grudnia 1991 r. k. 257, propozycja podziału przedsiębiorstwa k. 258-260)

Zarządzeniem nr (...) Wojewody (...) z dnia 26 lipca 2004 r. z dniem 1 wrześnie 2004 r. otwarto likwidację przedsiębiorstwa państwowego o nazwie Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Usług (...).

(zarządzenie k. 273-274)

Od nieruchomości przy ul. (...) podatki były opłacane przez następujące podmioty:

-: 1951 r. – 1953 r. przez S. T.,
-: 1954 r. – VII 1956 r. przez Miejski Zarząd Budownictwa Mieszkaniowego,
-: VIII 1956 r. – 1958 r. przez (...) Przedsiębiorstwo (...),
-: 1959 r. – 1962 r. przez Wojewódzkie Zjednoczenie (...) w Ł.

(zaświadczenie z dnia 10 maja 1962 r. – k. 629)

Podatki od przedmiotowej nieruchomości na dzień dzisiejszy opłaca Skarb Państwa.

(zeznania świadka E. F. protokół k. 170-171)

O toczącym się postępowaniu mającym na celu ustalenie tytułu prawnego Skarbu Państwa do nieruchomości przy ul. (...) współwłaściciele zostali powiadomieni podczas postępowania likwidacyjnego Zakładów (...) przeprowadzonego w 2003 r.

(zeznania świadka S. K. k. 475)

Decyzją z dnia 11 kwietnia 2013 r. Wojewoda (...) stwierdził nabycie z dniem 1 stycznia 1999 r. z mocy prawa przez Ł. – miasto na prawach powiatu własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), w obrębie W-24, oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) o pow. 0,0003 ha, dla której w XVI Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...).

(decyzja nr GN-IV. (...).144.2011.MKw k. 469-470)

Plac nr 5 został ujawniony w Planie J.załączonym do rep. hip. (...). (...)i został sporządzony w 1913 r. jako właściciel nieruchomości wpisany był J. B. (2), który zakupił plac na mocy umowy rep. (...)Następnie na podstawie wniosku (...)z dnia 7 sierpnia 1962 r. oraz na mocy postanowienia sygn. akt V Ns I 1363/63 wpisano jako właściciela nieruchomości Skarb Państwa.

(opinia biegłego z zakresu geodezji inż. M. R. (3) k. 692-693)

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 1962 r. w sprawie I (...) Sąd Powiatowy dla m. Łodzi, Wydział V Cywilny stwierdził, że Skarb Państwa na podstawie przedawnienia jest właścicielem nieruchomości położonej w Ł., przy ul. (...), ul. (...) o pow. (...) łokci – księga hipoteczna (...), repertorium hipoteczne (...) na planie nr 5. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że nieruchomość jest majątkiem opuszczonym i jest w posiadaniu Skarbu Państwa od 1945 r., a jej poprzedni właściciel J. B. (2) jest nieznany z miejsca pobytu i nie płaci podatku od nieruchomości od 1945 r., wobec czego orzeczono na podstawie art. 34 pkt 1 Dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich.

(postanowienie k. 528)

Pismem z dnia 29 sierpnia 1962 r., Prezydium Rady Narodowej poinformowało (...), że Sąd Powiatowy Wydział VI Ksiąg Publicznych postanowieniem z dnia 7 sierpnia 1962 r. nakazał wpis prawa własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) na rzecz Skarbu Państwa.

(pismo k. 224)

Na podstawie wniosku dz. nr 1505/70 z dnia 20 kwietnia 1970 r. założono dla nieruchomości księgę wieczystą o nr (...). W księdze wieczystej wpisano działkę nr (...) o pow. 1020,23 m² położoną przy ul. (...). Na podstawie wniosku zd. Kw. 619/78 z dnia 25 stycznia 1978 r., ujawniono wpis: właściciel Skarb Państwa pod zarządem i użytkowaniem Dyrekcji i (...) Oczyszczalni (...) – Ł.. Następnie na mocy wniosku II (...) oraz decyzji Wojewody (...) GW.V. (...).9 wpisano jako (...). Podłączono z księgi działkę nr (...).1 do KW (...) o powierzchni 0,0696 ha, pozostałą część opisano pod pozycją nr 2: działka (...) na podstawie wniosku z dnia 18 lutego 1997 r. dz. kw. 2114/97 i (...) oraz opisu i mapy. Obecnie właścicielami nieruchomości oznaczonymi w ewidencji gruntów i budynków jako działki (...) są:

-: działki (...) - Gmina M. Ł.,
-: działki (...).2 współwłaścicielami w udziałach po ½ są D. S. syn R. i R. S..

Granice placu nr 5 nie obejmowały w żadnej części nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...)/N. 110. Przebieg placu nr 5 pokrywa się z ujawnionymi obecnie w ewidencji gruntów i budynków granicami działek nr (...) o powierzchni 0,696 ha oraz nr 257/2 o powierzchni 0,0323 ha.

(opinia biegłego z zakresu geodezji inż. M. R. (3) k. 692-693)

Przy ustalaniu stanu faktycznego niniejszej sprawy Sąd pominął dowód z dokumentów w postaci pisma z dnia 28 grudnia 1955 r. Prezydium Rady Narodowej w Ł., Wydział Finansowy o uznaniu prawa własności E. T., J. M. oraz A. R. do 1/5 części nieruchomości przy ul (...) (poprzednio N.) i wyrażeniu zgody na zwolnienie spod zarządu państwowego sprawowanego przez Miejski Zarząd Budynków Mieszkalnych Ł. i wydanie 1/5 tejże nieruchomości oraz z wyroku z dnia 9 września 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Ł. uchylającego decyzję Wojewody (...) z dnia 20 lutego 1995 r. nr GC III 72211-2/112/75, a także poprzedzającą ją decyzję Kierownika Urzędu Rejonowego w Ł. z dnia 30 grudnia 1994 r. w przedmiocie odmowy zwrotu wywłaszczonej nieruchomości przy ul. (...) w Ł. na rzecz następców prawnych byłych jej właścicieli, jako dotyczące wyłącznie nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) i w związku z tym nie mające znaczenia dla niniejszego postępowania.

Dla ustalenia początkowego terminu biegu zasiedzenia w postępowaniu nieprzydatnym okazały się również zeznania świadków. W zakresie posadowienia placu nr 6 na nieruchomości przy ul. (...) najbardziej przydatnym było zeznanie T. K. (2), która potwierdziła istnienie na nieruchomości budynku biurowego już w roku 1968. Pozostali świadkowie swą pamięcią nie sięgają początków biegu zasiedzenia, a więc dowód z ich zeznań został przez Sąd uznany wyłącznie za potwierdzający fakt samoistnego posiadania przedmiotowej nieruchomości przez Skarb Państwa od roku 1968 r. do chwili obecnej.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie wnioskodawca wniósł o stwierdzenie nabycia nieruchomości obejmującej działki nr (...) znajdujące się na nieruchomości położonej w zbiegu ul. (...) i N. w drodze zasiedzenia. Poprzednio działki te oznaczone były jako plac nr 6. Dla wydania rozstrzygnięcia niezbędnym było więc zbadanie zaistnienia w postępowaniu przesłanek zasiedzenia.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż w przedmiotowym postępowaniu nie miał zastosowania dekret z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz.U. z dnia 19 kwietnia 1946 r.). Protokołem przekazania nieruchomości nastąpiło bowiem z dniem 1 września 1945 r. przekazanie nieruchomości oznaczonej jako plac nr 5 o pow. (...), której granice w żadnej części nie pokrywały się z nieruchomością przy ul. (...) i N.. Plac nr 6 będący przedmiotem zainteresowania w niniejszej sprawie nie podlegał przejęciu w myśl dekretu, gdyż nie został opuszczony – był on bowiem dzierżawiony przez B. T.. Brak również podstaw do uznania, że umowa dzierżawy zawarta przez A. B. (2) z B. T. miała na celu uchronienie nieruchomości przed utratą w związku z wojną lub okupacją. Postanowienie z dnia 30 czerwca 1962 r. wydane przez Sąd Powiatowy dla m. Łodzi, Wydział V Cywilny w sprawie I (...) jakkolwiek obarczone omyłką w oznaczeniu adresu nieruchomości, ewidentnie dotyczyło placu nr 5, będącego poprzednio własnością J. B. (2). Plac nr 6, w skład którego obecnie wchodzą działki nr (...), nie były objęte żadnym aktem normatywnym ówczesnej władzy. Żądanie stwierdzenia zasiedzenia tej nieruchomości przez Skarb Państwa jest więc zasadne, gdyż Skarb Państwa nie posiadał jej na podstawie żadnego tytułu prawnego.

Zgodnie z utrwalonym w doktrynie i orzecznictwie poglądem zasiedzenie polega na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu. Podstawową funkcją zasiedzenia jest eliminacja długotrwałej rozbieżności między faktycznym wykonywaniem uprawnień właścicielskich a formalnoprawnym stanem własności, co przyczynia się do ustabilizowania i uporządkowania stosunków społecznych pod względem prawnym. Jakkolwiek zasiedzenie odbywa się na szkodę dotychczasowego właściciela, to jednak ma miejsce na skutek jego zaniedbania, przejawiającego się długotrwałym tolerowaniem cudzego posiadania. Zatem w kontekście ogólnego interesu społeczno-gospodarczego upada idea trwałej ochrony prawa własności, uzyskuje zaś przewagę tendencja ciągłego porządkowania stosunków własnościowych. Oczywiście zadaniem ustawodawcy jest właściwe wyważenie proporcji poprzez nadające się do aprobaty ukształtowanie przesłanek zasiedzenia (Gniewek E., Komentarz do art.172 Kodeksu cywilnego [w:] Gniewek E., Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz., Zakamycze 2001).

Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 172 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny w dobrej wierze, a po upływie lat trzydziestu choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Nabycie własności przez zasiedzenie następuje więc ex lege na skutek kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek: posiadania samoistnego rzeczy przez podmiot, który nie jest jej właścicielem i upływu wskazanego w ustawie czasu. Długość tego terminu zależy od dobrej lub złej wiary w chwili nabycia posiadania.

Według ustalonego w doktrynie i orzecznictwie poglądu, posiadanie jest stanem faktycznym przejawiającym się w spełnieniu kumulatywnie dwóch przesłanek: władztwie nad rzeczą (corpus possesionis) oraz woli władania rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi). Pierwszy z tych elementów występuje, wtedy, gdy dana osoba znajduje się w sytuacji pozwalającej jej na korzystanie z rzeczy w taki sposób, w jaki mogą to czynić osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo, przy czym nie jest wymagane efektywne korzystanie z rzeczy, wystarczy, bowiem sama możliwość korzystania z niej. O możliwości korzystania z rzeczy można mówić wówczas, jeżeli władający może używać rzeczy, pobierać z niej pożytki, przekształcać, a nawet ją zniszczyć. Zakres potencjalnego korzystania z rzeczy jest najszerszy przy posiadaniu samoistnym i odpowiada ono wówczas treści prawa własności. Władztwo nad rzeczą może być uznane za posiadanie, jeżeli jest stanem trwałym, podkreśla się jednak, że posiadacz może w stosunku do rzeczy przejściowo nie wykonywać władztwa, lecz na skutek tego nie traci posiadania. O posiadaniu można mówić jedynie w przypadku, gdy władanie nie napotyka skutecznego oporu osób trzecich, prowadzącego do trwałej utraty władania rzeczą.

Drugi czynnik w postaci woli władania dla siebie ( animus rem sibi habendi) przejawia się w podejmowaniu wielu czynności wskazujących na to, że posiadacz traktuje faktyczny stosunek do rzeczy jako własną, z reguły nieograniczoną sferę dyspozycji. Przeważa przy tym obiektywne ujmowanie elementu animi, w którym o władaniu rzeczą jak właściciel albo inny uprawniony decyduje ocena otoczenia posiadającego. Nie można jednak pominąć w tej ocenie rzeczywistej woli władającego.

Posiadanie prowadzące do nabycia własności przez zasiedzenie musi mieć charakter posiadania samoistnego. Zgodnie z art. 336 k.c. istotą posiadania samoistnego jest faktyczne władztwo nad rzeczą, wykonywane w takich granicach, w jakich uprawniony jest czynić to jej właściciel, a które wyznacza art. 140 k.c. – tj. w szczególności używanie rzeczy, czerpanie z niej pożytków, a także dysponowanie nią.

Ustalenie charakteru posiadania (czy jest ono samoistne czy zależne) odbywa się na podstawie manifestowanych przez posiadacza i widocznych na zewnątrz przejawów władania rzeczą i zawsze musi odnosić się do okoliczności konkretnego przypadku. Jako przejawy samoistnego posiadania nieruchomości wymienia się przykładowo ogrodzenie działki gruntu, jej zabudowanie lub zagospodarowanie w inny sposób, dbanie o jej utrzymanie w stanie niepogorszonym, czynienie innego rodzaju nakładów, pobieranie pożytków czy uiszczanie należnych od nieruchomości danin publicznych (por. postanowienie SN z dnia 12 lutego 2014 r., IV CSK 271/13, LEX nr 1444459). Nadto wskazać należy, iż posiadanie samoistne zachodzi nie tylko wtedy, gdy posiadacz jest przekonany, że przysługuje mu prawo własności, ale także wówczas, gdy wie, że nie jest właścicielem, ale posiada rzecz i włada nią tak, jakby był jej właścicielem (por. postanowienie SN z dnia 30 stycznia 2014 r., III CSK 133/13, LEX nr 1463868).

Pierwsze dokumenty świadczące o podjęciu przez Skarb Państwa kroków wobec placu nr 6 pochodzą z 27 marca 1954 r. Uznać jednak należy, że objęcie w samoistne posiadanie placu nr 6 przez Skarb Państwa nastąpiło najpóźniej w kwietniu 1955 r. kiedy to firma budowlana Przedsiębiorstwo (...) z siedzibą przy ul. (...) w Ł. przystąpiło do budowy budynku biurowego dla (...) Zakładów (...). W tym momencie posiadanie nieruchomości stało się widoczne również na zewnątrz i stanowiło dobitny przejaw realizacji uprawnień właścicielskich. Okoliczność ta jest bezsporna w sprawie i została wprost przyznana przez pełnomocnika uczestnika T. M.. W ocenie Sądu Skarb Państwa należycie wykazał, iż przez cały bieg terminu zasiedzenia nieruchomość oznaczona poprzednio jako plac nr 6 znajdowała się we władaniu przedsiębiorstw państwowych, które wybudowany budynek biurowy wykorzystywały na własne potrzeby lokalowe. Przedsiębiorstwa te stale wykonywały władcze uprawnienia względem nieruchomości, w szczególności poprzez wybudowanie, a następnie korzystanie z posadowionego budynku biurowego, posadowienie kotłowni, centrali telefonicznej oraz garażu murowanego. W budynku biurowym znajdowało się również mieszkanie przeznaczone na najem. Jego lokatorzy płacili na rzecz przedsiębiorstw państwowych czynsz najmu, zaś jeden z lokatorów w latach 70-tych był dozorcą nieruchomości. Podatki od przedmiotowej nieruchomości w latach 1954 – 1962 opłacały przedsiębiorstwa państwowe, zaś w chwili obecnej czyni to Skarb Państwa. Posiadanie również na zewnątrz, wobec sąsiadów nieruchomości, było postrzegane jako właścicielskie. W tym stanie rzeczy uznać należy, iż posiadanie przez Skarb Państwa nieruchomości przy ul. (...) i ul. (...) miało charakter posiadania samoistnego i trwało od kwietnia 1955 r. aż do chwili obecnej.

W dobrej wierze jest posiadacz, który władając rzeczą pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu określone prawo podmiotowe do rzeczy. Chodzi tu o takie prawo, jakie faktycznie wykonuje, a więc w przypadku posiadania samoistnego - prawo własności. Dobra wiara posiadacza nie zachodzi zarówno gdy posiada on wiedzę o rzeczywistym stanie prawnym, jak też gdy nie nabył tej wiedzy wskutek własnego niedbalstwa. Zatem w złej wierze pozostaje osoba, która przy dołożeniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że nie przysługuje jej prawo podmiotowe do posiadanej rzeczy. W tym przypadku jej błędne przeświadczenie o przysługującym prawie do rzeczy jest nieusprawiedliwione (por. Gniewek E., Komentarz…).

W przedmiotowej sprawie dla nieruchomości istniała księga wieczysta, w której jako właściciel od 1900 r. ujawniony był A. B. (2). Wobec tego Skarb Państwa w chwili wejścia w posiadanie nieruchomości nie tylko miał możliwość ustalenia, iż sam nie posiada tytułu prawnego do nieruchomości, ale również ustalenia jej rzeczywistego właściciela. Okoliczności rozpatrywanej sprawy nie pozostawiają więc wątpliwości, iż Skarb Państwa był posiadaczem przedmiotowych nieruchomości w złej wierze.

Z art. 50 § 2 Dekretu z dnia 11 października 1946 r. Prawo rzeczowe wynikało, iż dla zasiedzenia nieruchomości konieczne było nieprzerwane posiadanie przez lat 30. Należy mieć jednak na uwadze, że powołany przepis został uchylony z dniem 1 stycznia 1965 r. przez art. III pkt 3 Ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 Nr 16, poz. 94). Ustawa ta jednocześnie stanowiła w art. XLI, że (§ 1) do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu, zaś (§ 2) jeżeli termin zasiedzenia według kodeksu cywilnego jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z dniem wejścia kodeksu w życie; jeżeli jednak zasiedzenie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Przepisy kodeksu cywilnego w brzmieniu obowiązującym do dnia 01 października 1990 roku przewidywały odpowiednio okres 10 - letni w dobrej i 20 - letni w złej wierze wymagany do nabycia prawa własności poprzez zasiedzenie . Zgodnie natomiast z art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. 55 z 18 sierpnia 1990 r.), jeżeli termin zasiedzenia upłynąłby przed 1 października 1990 roku stosuje się terminy zasiedzenia przewidziane w kodeksie cywilnym przed nowelizacją z 1990 r., jeżeli natomiast termin zasiedzenia nie skończył się do 1 października 1990 r. w grę wchodzą terminy wydłużone ustawą nowelizującą kodeks cywilny.

W niniejszym postępowaniu objęcie w posiadanie placu nr 6 przez Skarb Państwa nastąpiło najpóźniej w kwietniu 1955 r. kiedy to firma budowlana Przedsiębiorstwo (...) z siedzibą przy ul. (...) w Ł. przystąpiło do budowy budynku biurowego dla (...) Zakładów (...), kiedy to Skarb Państwa w sposób wyraźny zamanifestował wolę posiadania nieruchomości dla siebie. Wobec tego od tej daty należy liczyć termin zasiedzenia nieruchomości. Termin ten, liczony z uwagi na treść art. XLI przepisów wprowadzających Kodeks Cywilny od daty wejścia w życie tegoż Kodeksu i przy uwzględnieniu złej wiary posiadacza nieruchomości upłynął z dniem 1 stycznia 1985 r.

Bieg zasiedzenia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody (art. 121 k.c. w zw. z art. 175 k.c.).

Wobec niekorzystnego dla właściciela działania biegu zasiedzenia oraz braku równości na linii Skarb Państwa – obywatel w czasach PRL, ochrony obywatela Sąd Najwyższy zaczął poszukiwać w instytucji „zawieszenia biegu zasiedzenia” (odwołano się do niej, m.in. w postanowieniu SN z 09.05.2003 r., V CK 24/03, niepubl.; postanowieniu SN z dnia 09.05.2003 r., V CK 13/03 (OSP 2004, nr 4, poz. 53). Zwieńczeniem tej wykładni było postanowienie SN z dnia 13 października 2005 r.( I CK 162/05), w którym przyjęto, że niemożność skutecznego dochodzenia zwrotu rzeczy spowodowana uwarunkowaniami politycznymi jest równoznaczna z siłą wyższą (stanem zawieszenia wymiaru sprawiedliwości). Sąd Najwyższy dopuścił więc możliwość powoływania się na okoliczności o charakterze politycznym, które uniemożliwiały dochodzenie roszczeń, a bieg terminu zasiedzenia nie mógł się rozpocząć w czasie, w którym właściciele nieruchomości nie mogli efektywnie dochodzić na drodze prawnej jej zwrotu. Dokonując tej oceny, sąd powinien mieć na względzie, że zastosowanie art. 121 pkt 4 w związku z art. 175 k.c. w omawianych sytuacjach jest uzasadnione tylko w razie ustalenia, iż osoba uprawniona do skutecznego dochodzenia roszczenia o wydanie nieruchomości rzeczywiście była tej możliwości pozbawiona. Takie ustalenie nie może być dokonane wyłącznie na podstawie twierdzeń osoby uprawnionej. Konieczne jest wykazanie, że w ówczesnych warunkach ustrojowych i w stanie prawnym wówczas obowiązującym skuteczne dochodzenie roszczenia nie było możliwe, bądź ze względu na niedostępność środków prawnych, które pozwoliłyby podważyć wadliwe akty władzy publicznej, bądź ze względu na to, że powszechna praktyka stosowania obowiązujących wówczas przepisów - obiektywnie biorąc - nie stwarzała realnych szans uzyskania korzystnego dla uprawnionego rozstrzygnięcia. Wykazanie tych okoliczności powinno zapobiec niebezpieczeństwu nadmiernej subiektywizacji w ujmowaniu stanu siły wyższej. Poza tym elementem subiektywnym sama przeszkoda uniemożliwiająca rozpoczęcie lub powodująca zawieszenie biegu zasiedzenia musi mieć charakter obiektywny, tzn. chwilę jej powstania i ustania powinny określać okoliczności niezależne od zachowania się osoby, którą przeszkoda dotknęła. Można stwierdzić, że niemożność przeciwstawienia się działaniu państwa istnieje wtedy, gdy zaistniał stan rzeczy, w którym rozsądny obywatel w danych okolicznościach uważałby, iż wystąpienie z powództwem o odzyskanie utraconej nieruchomości z góry jest skazane na niepowodzenie. Nie chodzi tu zatem o zwykłe niedogodności, lecz o przeszkody, które wykluczyły możliwość przeciwstawienia się przez jednostkę państwu w wykorzystaniu z przewidzianych przez prawo środków.

Konieczność wykazania faktycznej i realnej niemożności dochodzenia roszczeń została potwierdzona w aktualnej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, który w postanowieniu z dnia 16 maja 2013 r. (IV CSK 686/12) stwierdził, iż możliwość zastosowania art. 121 pkt 4 w związku z art. 175 k.c. wchodzi w rachubę wówczas, gdy zainteresowany wykaże, że w ramach dopuszczalnych przed 1989 r. środków prawnych, rzeczywiście podejmował takie próby i nie były one skuteczne, albo że ich niepodjęcie wynikało z uzasadnionego zagrożenia dla niego samego lub jego bliskich; samo ogólne powołanie się na ówczesną sytuację społeczno-polityczną nie jest wystarczające do uznania, że nastąpiło zawieszenie lub przerwanie biegu zasiedzenia.

Wartym również wskazania jest pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 października 2008 r. (II CSK 241/08, OSNC-ZD 2010, nr A. poz. 2), w którym wskazano, że istnienie siły wyższej, jako przeszkody w dochodzeniu przez właściciela zwrotu nieruchomości bezprawnie zajętej przez Państwo w okresie działań nacjonalizacyjnych po drugiej wojnie światowej można przyjąć wtedy, gdy zostanie wykazane, iż właściciel ze względu na swoją indywidualną sytuację lub przynależność do określonej grupy społecznej nie mógł, obiektywnie rzecz oceniając, liczyć na skuteczność dochodzenia roszczeń przez czas istnienia PRL lub przez jakiś okres. Sąd Najwyższy po raz kolejny podkreślił, iż dla wykazania tej okoliczności nie wystarczy samo subiektywne przeświadczenie uprawnionego, że w tym okresie bezcelowe było podejmowanie jakichkolwiek tego rodzaju kroków.

Na uwagę zasługuje również pogląd, iż co do zasady zastosowanie zawieszenia biegu zasiedzenia w oparciu o art. 121 pkt 4 k.c. w zw. z art. 175 k.c. tj. z powodu siły wyższej wyrażającej się w niemożliwości dochodzenia roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa przed 1989 r. z przyczyn politycznych może dotyczyć spraw związanych z posiadaniem Skarbu Państwa nabytym w ramach władztwa państwowego (imperium), a nie w sytuacji, gdy objęcie w posiadanie nieruchomości nastąpiło w ramach władztwa właścicielskiego (dominium). Jeżeli władztwo wykonywane było przez Skarb Państwa i jego organy jako podmioty prawa publicznego, to mamy do czynienia ze sferą władztwa państwowego. Wówczas zaś, gdy władztwo w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa wykonywały przedsiębiorstwa państwowe, które gospodarowały mieniem Skarbu Państwa przeznaczonym na cele gospodarcze, posiadanie było wykonywane w ramach dominium i zastosowanie art. 121 pkt 4 k.c. co do zasady nie wchodziło w grę. Niewątpliwie nie doszło przed 1989 r. do zamknięcia uprawnionym drogi do dochodzenia wobec Skarbu Państwa roszczeń windykacyjnych lub negatoryjnych wynikających z zajęcia przez przedsiębiorstwo państwowe cudzej nieruchomości na cele gospodarcze (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 czerwca 2014 r., V CSK 405/13, LEX nr 1511207).

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 6 k.c., ciężar wykazania niemożności skutecznego dochodzenia roszczenia windykacyjnego spoczywa na właścicielu. Skoro siła wyższa jest rozumiana obiektywnie, to nie wystarczy tylko wykazanie, że w odczuciu właściciela było to niemożliwe. Niewystarczające jest także powołanie się na zasady doświadczenia życiowego bez jakiejkolwiek próby wyjaśnienia czy sytuacja społeczno – polityczna przez cały okres do 1989 r. wykluczała realną możliwość realizacji takiego roszczenia.

Okolicznością bezsporną w sprawie jest, iż ani A. B. (2) aż do swej śmierci, która nastąpiła w 1948 r., ani też jego następcy żyjący już w nowej rzeczywistości społeczno – gospodarczej, nie zgłaszali żadnych pretensji do przedmiotowych nieruchomości. Co więcej postawa samego A. B. (2) i jego następców prawnych pozwala przypuszczać, iż przedmiotowa nieruchomość była porzucona, zapomniana. Nie interesowali się oni przedmiotową nieruchomością. Następca prawny B. S. T. nie wiedział kto jest właścicielem przedmiotowej nieruchomości, która jak sam przyznał dzierżawił. Nadto zajęcie tej nieruchomości w 1955 roku przez Skarb Państwa odbyło się bez jakiejkolwiek sprzeciwu ze strony ówczesnych właścicieli nieruchomości.

Znamienne jest również, iż podnoszone przez pełnomocnika uczestnika T. M. twierdzenia wskazują, iż nie podjęcie działań w tym zakresie wynikało z roztropności spadkobierców A. B. (2), którzy w oparciu o ówcześnie obowiązujące przepisy antycypowali niekorzystne dla siebie rozstrzygnięcie w sądzie i z tego powodu zapobiegliwie nie występowali z powództwem. W ocenie Sądu w sprawie będącej przedmiotem niniejszych rozważań Skarb Państwa nie wykonywał działalności w ramach imperium. Przez cały okres zasiedzenia nieruchomości objęte wnioskiem pozostawały we władaniu przedsiębiorstw państwowych, które wykorzystywały je na cele gospodarcze realizowane przez Skarb Państwa – w budynku biurowym znajdującym się na nieruchomościach mieściły się siedziby tych przedsiębiorstw. W trakcie postępowania w niniejszej sprawie nie został przedstawiony żaden dowód na okoliczność, że następcy prawni A. B. (2) nie mogli w okresie PRL domagać się w sądzie praw w związku z pozbawieniem władztwa nieruchomością. Pełnomocnik uczestnika T. M. na rozprawie w dniu 8 czerwca 2015 r. cofnął zgłoszony wcześniej wniosek o przesłuchanie uczestników w charakterze stron, nie zostały zgłoszone również inne wnioski dowodowe w tym zakresie. Twierdzenia pełnomocnika T. M. o niemożności dochodzenia roszczenia windykacyjnego w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w dacie zasiedzenia nieruchomości pozostały więc niepoparte żadnymi konkretnymi środkami dowodowymi i w tym stanie rzeczy nie wykazane. Natomiast z samej postawy następców prawnych A. B. (2) nasuwa się wniosek, iż nie podjęli oni żadnych kroków obronnych ze względu na zapomnienie bądź brak wiedzy o tym, iż ta nieruchomość jest ich własnością, nie wynikało to zaś z ewentualnych przeszkód prawno-ustrojowych, na które obecnie się powołują. Potwierdzać to może ich postawa. Następcy właściciela przedmiotowej nieruchomości dowiedzieli się o niej dopiero w 2003 r. w toku postępowania likwidacyjnego Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Usług (...) po zawiadomieniu przez likwidatora, zaś pierwsze kroki w celu odzyskania nieruchomości podjęte zostało w 2010 roku. Gdyby faktycznie przeszkodą był ustój socjalistyczny, to racjonalny właściciel po zmianie ustroju, niezwłocznie przystąpiłby do odzyskiwania swojej własności.

Co do okresu wcześniejszego uczestnicy nie wykazali zaś, by w ogóle wiedzieli o przysługującej im własności działek nr (...) w obrębie W – 24, ani też, aby rozważali podjęcie stosownych kroków zmierzających do jej odzyskania. Ustalony stan faktyczny Brak jest również jakiegokolwiek dowodu na groźby represji wobec następców prawnych A. B. (2) ze strony ówczesnej władzy na wypadek podejmowania prób odzyskania tej nieruchomości. W stosunku do nieruchomości objętych wnioskiem w niniejszym postępowaniu nie zostały wydane żadne akty władzy publicznej, które podlegałyby podważeniu. W ocenie Sądu skoro przedmiotowa nieruchomość została przejęta w posiadanie przez Skarb Państwa w 1955 r. bez orzeczenia administracyjnego, to brak możliwości sądowej kontroli decyzji administracyjnych do 1980 r. nie mógł stanowić przeszkody do wytoczenia przez następców A. B. (2) powództwa windykacyjnego przed sądem powszechnym, które od wejścia w życie przepisów kodeksu cywilnego istniały.

Dodatkowo wskazać należy, iż stan braku wiedzy o posiadaniu własności dodatkowo przemawia za stwierdzeniem zasiedzenia nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa w świetle ratio legis instytucji.

Wobec braku informacji w tym zakresie, nie ma możliwości stwierdzenia, aby miało zastosowanie art. art. 121 pkt 4 w związku z art. 175 k.c.

W odniesieniu do zgłoszonego przez pełnomocnika wnioskodawcy zarzutu nadużycia prawa przypomnieć należy, że Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07 (OSNC 2008, Nr 5, poz. 43) wykluczył obronę na podstawie tej klauzuli generalnej przeciwko zasiedzeniu. Zarzut nadużycia prawa nie może być skutecznie podnoszony, gdyż przepis prawa rozstrzyga w sposób jednoznaczny określoną sytuację, nie pozostawiając sądowi marginesu ocennego, nawet jeżeli można uznać, że dochodzi do pokrzywdzenia jednej ze stron. Stwierdzenie przez sąd nabycia prawa własności, czy służebności w drodze zasiedzenia ma charakter deklaratywny, co wyklucza dopuszczalność zastosowania tego przepisu do ustalenia istnienia lub nieistnienia prawa. Wprowadzenie zasiedzenia przyznało pierwszeństwo ochronie trwającego przez wiele lat stanu faktycznego kosztem prawa własności dotychczasowego właściciela. Możliwość zasiedzenia nie została przez ustawodawcę uzależniona od tytułu lub sposobu objęcia rzeczy w posiadanie, zaś dobra lub zła wiara posiadacza wpływa wyłącznie na długość okresu zasiedzenia. Takie założenia przemawiają przeciwko próbom odwoływania się do konstrukcji nadużycia prawa dla uzasadnienia nie stosowania przepisów bezwzględnie obowiązujących (por. postanowienie SN z dnia 30 stycznia 2015 r., III CSK 123/14, LEX nr 1652392).

Przy uwzględnieniu powyższego, na podstawie art. 172 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed 1 października 1990 r. Sąd rozstrzygnął jak w punkcie 1. sentencji postanowienia.

Pismem z dnia 13 września 2013 r. pełnomocnik wnioskodawczyni cofnął wniosek o stwierdzenie zasiedzenia działki nr (...) o pow. 3 m². Wobec powyższego, na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd w punkcie 2. sentencji postanowienia umorzył postępowanie w tym zakresie.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania zapadło na podstawie przepisu art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

O nieuiszczonych kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 113 ustęp 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167 poz. 1398 ze zm.). Opłata sądowa w niniejszej sprawie wynosiła 2.000 zł. Na podstawie art. 94 u.k.s.c. Skarb Państwa nie ma obowiązku uiszczania opłat. Wobec tego Sąd rozdzielił opłatę sądową od wniosku między pozostałych dwunastu uczestników postępowania. Skarb Państwa natomiast nie jest natomiast zwolniony od ponoszenia wydatków w postępowaniu, wobec czego wydatek w postaci wynagrodzenia biegłego w sprawie w kwocie 1.507,61 zł Sąd rozdzielił między wszystkich biorących udział trzynastu uczestników. Na tej podstawie Sąd rozstrzygnął jak w punkcie 4. sentencji postanowienia.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE