UZASADNIENIE

Decyzją z 09.08.2013r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że Ł. O. z tytułu pracy u płatnika składek (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w Z. (dawniej Zakład (...) P. Z., K. Z..S. S. Spółka jawna podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w okresach wskazanych szczegółowo w treści decyzji. Zainteresowany w okresie zatrudnienia wskazanym w treści decyzji wykonywał pracę poza granicami RP m.in. na terytorium Niemiec (25% czasu pracy), zatem jego wyjazdy służbowe zakwalifikowane przez płatnika składek, jako podróże służbowe nie miały charakteru incydentalnego. Tym samym wypłacone świadczenia tj. diety, ryczałty za noclegi oraz bilety komunikacji publicznej stanowią przychód ze stosunku pracy, który stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FGŚP.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa w Z. (dawniej Zakład (...) P. Z., K. Z..S. S. Spółka jawna), wnosząc o jej zmianę oraz zasądzenie kosztów procesu.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych podtrzymał stanowisko przedstawione w decyzji, wnosząc o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 8 września 2014r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż należności wypłacone zainteresowanemu Ł. O. przez płatnika składek (...) Sp. z o.o. Sp. k. w Z. poprzednio Zakład (...) P. Z., K. Z., S. S. Sp. j. z tytułu podróży służbowych nie stanowią podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne (pkt I wyroku) oraz zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzez dowołującego (...) Sp. z o.o. Sp. k. w Z. kwotę 60,00 zł tytułem zwrot kosztów zastępstwa procesowego (pkt II wyroku).

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Płatnik składek (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa w Z. (dawniej Zakład (...) P. Z., K. Z.. S. S. Spółka jawna) prowadzi działalność gospodarczą w zakresie produkcji i montażu reklam zewnętrznych – neonów na terenie Polski i Niemiec. Specyfika działalności polega a tym, że produkcja reklam odbywa się w siedzibie firmy w Z., a montaż u klienta.

Spółka nie ma zakładu na terenie Niemiec ani aktualnie nie posiada żadnych zleceń na terenie Niemiec.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że w latach 2011-2013 Spółka zatrudniała m.in. monterów. Ich stałym miejscem pracy była siedziba płatnika składek w Z.. Do obowiązków monterów należy montaż elementów reklamy w całość. Pracę tą wykonują na terenie zakładu pracy. W zależności od treści zamówienia, ostatnim etapem procesu wykonania reklamy może być zgodnie z zamówieniem jej montaż w miejscu wskazanym przez zleceniodawcę i wówczas któryś z monterów dokonuje montażu reklamy w terenie. W tym czasie Spółka realizowała około 5% zleceń obejmujących montaż w terenie. Spółka nie miała wystarczającej liczby monterów, stąd do realizacji zleceń w terenie monterzy wyjeżdżali dosyć często. Zlecenia dotyczyły montażu reklam zarówno na terenie Polski, jak i za granicą.

Monterzy do pracy na terenie Niemiec wyjeżdżali w ramach podróży służbowych. Płatnik składek każdorazowo wystawiał każdemu z nich druk polecenia wyjazdu służbowego poza granice kraju w ściśle określonym celu.

Zainteresowany Ł. O. był zatrudniony u płatnika składek w okresie od 01.03.2011r. do 04.02.2013r. na podstawie umów o pracę na czas określony, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku monter. Jako miejscy wykonywania pracy wskazano: ul. (...), (...)-(...) Z.. Stałym miejscem świadczenia pracy zainteresowanego był zakład pracy w Z.. Zainteresowany wyjeżdżał do pracy w Niemczech w ramach podróży służbowych.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym uznał odwołanie płatnika składek (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej z siedzibą w Z. za zasadne.

Jako podstawy rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy powoływał przepisy art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, wskazując, że podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracownika jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z wyłączeniami ujętymi w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.12.1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania postawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W myśl § 2 ust. 1 przywołanego rozporządzenia z podstawy wymiaru składek wyłączeniu podlegają bowiem pewne rodzaje przychodów wymienione wyczerpująco od pkt 1 do 32, między innymi diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika - do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju (pkt 15) oraz część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób, stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy systemowej (pkt 16).

Sąd Okręgowy wskazał, że norma zawarta w § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia z dnia 18.12.1998r. jak i wynikająca z art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczy sytuacji, o której mowa w art. 77⁵ Kodeksu pracy i powołując się na treść tego przepisu oraz opierając się o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy stwierdził, iż zatrudnieni przez odwołującego płatnika składek pracownicy, w tym zainteresowana, którzy na podstawie umowy o pracę, wykonywali swoje obowiązki służbowe na terenie Niemiec, wykonywali je właśnie w ramach podróży służbowych, co za tym idzie w niniejszej sprawie ma zastosowanie § 2 ust. 1 pkt 15 powołanego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.12.1998r.

Uzasadniając swoje stanowisko Sąd Okręgowy wskazał, że w umowie o pracę pracodawca określił miejsce wykonywania pracy zainteresowanego jako „ul. (...), (...)-(...) Z.”, gdzie mieści się zakład odwołującego i z zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że zainteresowany w miejscu tym pracę faktycznie wykonywał. Wprawdzie rodzaj prowadzonej przez odwołującego działalności gospodarczej determinował konieczność wykonywania przez pracowników pracy w różnych miejscach, jednak odbywało się to incydentalnie (okazjonalnie), w zależności od rodzaju i intensyfikacji przyjętych do realizacji zleceń. Wyjazdy zainteresowanego nosiły wiec cechy podróży służbowej, albowiem jego praca nie polegała na stałym przemieszczaniu się.

Odnosząc się do dokonanego przez organ rentowy procentowego wyliczenia czasu pracy zainteresowanego wykonywanej poza granicami kraju, Sąd I instancji podkreślił, że nie jest rzeczą ani Sąd, ani tym bardziej organu rentowego ustalanie jakichkolwiek wartości procentowych i limitów czasu pracy, który przesądzałby o potraktowaniu pracy zainteresowanego, jako wykonywanej w ramach podróży służbowej czy też nie. Brak jest podstaw by ingerować w sferę ustalonych przez ustawodawcę praw czy też by ustawodawcę zastępować w tej kwestii i – tak jak czyni to organ rentowy – ustalać własne limity procentowe decydujące o odbywaniu przez pracownika podróży służbowej. Nadto w ocenie Sądu Okręgowego taki procentowy wskaźnik czasu pracy, na którego wyliczenie powołuje się organ rentowy, w żadnym razie nie dezaktualizuje trzech podstawowych cech podróży służbowej, jakimi są: 1) przebywanie pracownika poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy, 2) polecenie pracodawcy, 3) wykonywanie określonych ściśle poleceń pracodawcy.

Monterzy z założenia swoją pracę wykonywali na terenie zakładu w Z., a ich przebywanie na inwestycjach było incydentalne i nie było systematyczne. Na terenie zakładu bowiem monterzy montowali elementy reklamy w całość, a dopiero ostatnim etapem procesu wykonania reklamy mógł być - zgodnie z przyjętym zamówieniem - montaż reklamy w miejscu wskazanym przez zleceniodawcę. Montaże te zdarzały się zarówno na terenie Polski, jak i Niemiec, niemniej jednak pracownicy na stałe pracowali na terenie kraju, w siedzibie płatnika składek. Niewątpliwie też intencją stron przy zawieraniu umów o pracę, było świadczenie jej na terenie firmy płatnika składek w Z.. Określenie w umowie o pracę zainteresowanej, że miejscem wykonywania jej pracy jest Z., tj. siedziba spółki, nie miało tylko teoretycznego charakteru, gdyż tam znajdowało się stałe miejsce jej pracy. Nie było ono w żadnym razie wskazane dowolnie, lecz odzwierciedlało odpowiadający prawdzie stan rzeczy i było właściwie skorelowane z rodzajem pracy świadczonej przez pracownika oraz rodzajem działalności pracodawcy. Wyjazdy do pracy za granicę miały z kolei charakter nadzwyczajny i jako takie nosiły cechy podróży służbowej. Płatnik składek wystawiał pracownikom wykonujących pracę w Niemczech delegacje służbowe, które stanowiły podstawę ich rozliczania. W delegacjach tych widniały adnotacje o dacie i godzinie każdorazowego przekroczenia granicy, celu podróży, środkach komunikacji i o rzeczywistym czasie pobytu za granicą. Ustalenia faktyczne oparte na dowodach z dokumentów oraz zeznaniach zainteresowanej i odwołującego dają, zdaniem Sądu, podstawę do przyjęcia, że rzeczywista wola stron umów o pracę odpowiadała treści ich oświadczeń, a zamiarem ich nie było wykonywanie pracy poza granicami kraju.

Sąd Okręgowy zwrócił także uwagę na to, iż kontrola organu rentowego objęła ściśle określony okres tj. od 01.01.2011r. do 31.03.2013r. Nasuwa to, jego zdaniem logiczny wniosek, iż przeprowadzona wyrywkowo kontrola zakładu mogła dotyczyć i przypadać na okres wzmożonej ilości zleceń od kontrahentów niemieckich, za czym przemawiają zresztą zeznania odwołującego, iż obecnie płatnik składek nie realizuje żadnych zleceń na terenie Niemiec ani też nie ma zakładu na terenie Niemiec. Faktycznie więc w okresie objętym kontrolą pracownicy mogli wykonywać więcej zleceń dla kontrahentów niemieckich, czego skutkiem były ich częstsze wyjazdy za granicę, zaś po tym okresie świadczyli pracę wyłącznie na terenie kraju.

Mając powyższe rozważania na względzie Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, o czym orzekł w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie art. 98 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 490).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1. przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów określonej w art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że M. M. odbywała podróże służbowe w rozumieniu art. 77⁵ k.p. wykonując zwykłe obowiązki objęte umową o pracę w miejscowościach za granicą Polski, w których pracodawca wypełniał zobowiązania umowne z kontrahentami,

2. naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z § 2 ust. 1 pkt 15 i 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe poprzez przyjęcie, że wypłacone pracownikowi należności z tytułu pracy za granicą Polski, w tym diety, ryczałty za noclegi oraz bilety komunikacji publicznej, nie są wliczane do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne.

W uzasadnieniu apelujący wskazał, że w zakres obowiązków zainteresowanego wchodził, poza wykonaniem reklamy w siedzibie pracodawcy, jej montaż w miejscu wskazanym przez kontrahenta odwołującej spółki, także poza granicami kraju. Oznacza to, że wyjazdy poza siedzibę firmy były zjawiskiem normalnym, czyli nieodłącznym elementem zobowiązania pracodawcy oraz pracownika. Potwierdza to fakt, że zainteresowany w każdym miesiącu zatrudnienia (w okresie kontroli od lutego 2012 r. do marca 2013 r.) wykonywał zadania poza granicami kraju (na 345 dni roboczych wykonywała przez 122 dni prace poza terytorium Polski). Tym samym zdaniem organu rentowego nie można przyjąć, że wyjazdy za granice w celu montażu reklam świetlnych stanowiły zjawisko incydentalne, bowiem stanowiły czynności zgodne z zakresem obowiązków pracowniczych.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania wnioskodawcy oraz zasądzenie od odwołującej na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację odwołujący płatnik składek (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa z siedzibą w Z. wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Wniesioną przez organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. apelację uznać należy za bezzasadną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów, przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się naruszenia zasad sędziowskiej oceny materiału dowodowego, albowiem Sąd I instancji wyczerpująco wskazał, które dowody uznał za wiarygodne i dlaczego, a które nie i jednocześnie logicznie oraz spójnie uzasadnił swoje stanowisko. W wyniku powyższego, Sąd Okręgowy wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności sprawy.

Odnosząc się zaś do zarzutu apelacji w postaci przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów określonej w art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że Ł. O. odbywał podróże służbowe w rozumieniu art. 77⁵ § 1 k.p. wykonując zwykłe obowiązki objęte umową o pracę w miejscowościach za granicą Polski, w których pracodawca wypełniał zobowiązania umowne z kontrahentami, zarzut ten należy uznać za chybiony. Wszystkie ustalenia faktyczne, dokonane przez Sąd Okręgowy znajdują bowiem swoje oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, który Sąd I instancji właściwie ocenił na podstawie jego wszechstronnego rozważenia, polegającego na rzetelnej, bezstronnej ocenie wyników postępowania i ich prawidłowej interpretacji, przy uwzględnieniu zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego.

Wskazać należy, iż skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu oraz wyprowadzania z nich odmiennych, niż sąd wniosków. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wyprowadzaniu przez sąd wniosków z zebranego materiału dowodowego, albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, sąd nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Natomiast jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać. Nie jest więc wystarczającym uzasadnieniem zarzutu naruszenia normy art. 233 § 1 k.p.c. wyrażenie przez apelującego dezaprobaty dla oceny prezentowanej przez Sąd pierwszej instancji i przedstawienie własnej oceny dowodów. Strona skarżąca w przedmiotowej sprawie w żaden sposób nie wykazała, aby Sąd Okręgowy rzeczywiście naruszył powyższe zasady oceny zgromadzonego materiału dowodowego.

Wskazać należy, że w umowach o pracę zawartych z zainteresowanym Ł. O. brak jest zapisu, na który powołuje się apelujący organ rentowy, że do zakresu obowiązków pracownika należał montaż urządzeń w miejscu wskazanym w umowie pomiędzy odwołującym a kontrahentami, w tym poza granicami kraju. Wręcz przeciwnie w umowach tych wprost wskazano konkretne i jedyne miejsce wykonywania pracy przez pracownika, tj. „(...), (...)-(...) Z.”, czyli siedzibę płatnika składek. Z prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego wynika także, że w przeważającej mierze w tym właśnie miejscu zainteresowany rzeczywiście wykonywał swoją pracę jako monter. Na terenie zakładu pracy monter wykonywał elementy reklamy w całości, a dopiero ostatnim etapem procesu wykonania reklamy mógł być montaż reklamy w miejscu wskazanym przez zleceniodawcę. Przy czym w przypadku zainteresowanego Ł. O., co należy podkreślić, wyjazdy te nie odbywały się, jak to wskazał organ rentowy w każdym miesiącu w którym zainteresowany był zatrudniony. Zainteresowany u płatnika składek w okresie kontroli, tj. od stycznia 2011 do marca 2013 r. wyjeżdżał za granicę w następujących miesiącach: w roku 2013 – w miesiącu styczniu, w roku 2012 – w miesiącach: luty, marzec, kwiecień, maj, lipiec, wrzesień, październik, grudzień, w roku 2011 – w miesiącach: marzec, kwiecień, lipiec, wrzesień, październik, listopad, grudzień (vide: polecenia wyjazdów służbowych - k.1283-1350 akt organu rentowego). Należy także przyjąć, że wyjazdy te były incydentalne, były one krótkotrwałe i każdorazowo wyjazdy te odbywały się w ściśle określonym celu – w celu wykonania konkretnego zadania w postaci montażu konkretnej reklamy u konkretnego kontrahenta - na podstawie wystawionych każdorazowo jednostronnych poleceń podróży służbowej, za które to wyjazdy zainteresowany otrzymywał od płatnika składek należności z tytułu podróży służbowych. Ponadto ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że wyjazdy te obejmowały jedynie mniejszą część pracy pracownika (tylko ok. 25 % jego czasu pracy), podczas gdy w pozostałym czasie pracy zainteresowany wykonywał swoją pracę polegającą na montowaniu reklam świetlnych w siedzibie płatnika, zgodnie z zawartą umową o pracę. Natomiast wyjazdy w celu montażu reklamy, jak wynika z znajdujących się w aktach organu rentowego kartach pobytu za granicą i poleceniach wyjazdu służbowego poza granice kraju, nie miały charakteru systematycznego. Przy czym, jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy, brak jest podstaw do ustalania jakichkolwiek sztywnych wartości procentowych i limitów czasu pracy, które przesądzałby o traktowaniu pracy pracownika wykonywanej w ramach podróży służbowej – regulacji takiej nie przewiduje żaden z przepisów prawa, w związku z czym oceny, czy wyjazdy danego pracownika stanowią podróż służbową, czy też nie, należy każdorazowo dokonywać w oparciu o stan faktyczny konkretnej sprawy, biorąc pod uwagę treść przepisu art. 77^{(
5)} § 1 k.p., który wskazuje na incydentalny, tymczasowy i krótkotrwały charakter podróży służbowej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, taki właśnie charakter miały wyjazdy zainteresowanego Ł. O. w okresie objętym zaskarżoną decyzją. W konsekwencji Sąd Apelacyjny w pełni podzielił wszelkie ustalenia Sądu I instancji i przyjmuje je za własne, bez potrzeby ponownego ich przytaczania. Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Apelacyjny podzielił również w całości ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy.

Wskazać należy bowiem, iż zgodnie że zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2015, poz.121 – dalej ustawa systemowa) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. l pkt l (pracowników) stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. la i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. Z kolei z treści art. 4 pkt 9 cyt. ustawy wynika, iż przychodem są przychody w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu m.in. zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

W art. 12 ust. l ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., nr 14, poz. 176 ze zm.) ustawodawca określił, co należy rozumieć pod pojęciem przychodu ze stosunku pracy, tj.: za przychód uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Zgodnie zaś z art. 20 ust. 1 ustawy z systemowej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3. Natomiast na mocy art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r., Nr 164 poz. 1027 t.j. ze zm.) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, z zastrzeżeniem ust. 5, 6 i 10 (przy czym ust. 6 stanowi, iż podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych).

Na podstawie art. 21 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w dniu 18 grudnia 1998 r. wydane zostało rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161 poz. 1106 ze zm.).

W § l tego rozporządzenia powtórzono, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli bez wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.

Z kolei w § 2 tego rozporządzenia wskazano, które przychody nie stanowią podstawy wymiaru składek. W ten sposób zgodnie z § 2 pkt 15 podstawy wymiaru składek nie stanowią m.in.: diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika - do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, a zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 16 - część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W myśl z art. 77⁵ § l k.p. pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.

Dla rozstrzygnięcia, czy w niniejszej sprawie znajduje zastosowanie wyłączenie z podstawy wymiaru składek przychodu określonego w § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia w postaci diet i innych należności z tytułu podróży służbowej pracownika (do wysokości określonej w tym przepisie), konieczne było ustalenie, czy wyjazdy odbywane przez zainteresowanego Ł. O. w ramach zatrudnienia u płatnika składek, za które płatnik składek wypłacił zainteresowanemu sporne świadczenia, tj. diety, ryczałty za noclegi oraz bilety komunikacji publicznej, miały charakter podróży służbowych.

Definicje „podróży służbowej” zawiera przywołany powyżej przepis art. 77 ⁵ § 1 k.p. W judykaturze pojawiały się różne interpretacje tego pojęcia, z uwagi na co wielokrotnie było ono przedmiotem rozważań zarówno tutejszego Sądu, jak i Sądu Najwyższego. Obecnie przeważa wykładnia przyjęta w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2008 r., sygn. II PZP 11/08 (OSNP 2009/13-14/166, M.P.Pr. 2009/5/251-255), którą w pełni podziela również Sąd Apelacyjny. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazywał, że podróż służbowa nie jest tym samym, czym wykonywanie pracy, gdyż zadania polecone pracownikowi do wykonania w podróży służbowej zasadniczo różnią się od pracy, do wykonywania której pracownik zobowiązał się w umowie nawiązującej stosunek pracy (art. 22 § 1 k.p.). Treść przepisu art. 77⁵ § 1 k.p. wskazuje na incydentalny, tymczasowy i krótkotrwały charakter podróży służbowej. Oznacza to, że istotnym elementem oceny w sprawie jest to, czy pracownik ma do wykonania polecone zadanie w podróży służbowej, które to w kompleksie jego obowiązków stanowi zjawisko nietypowe, okazjonalne, czy też wykonuje pracę przez dłuższy czas w innym miejscu, niż zapisane w umowie o pracę lub innym dokumencie (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2008 r., sygn. I PK 208/07, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2009 r., sygn. II PK 138/09, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2009 r., sygn. II PK 210/08) .

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie dotyczącym zagadnienia podróży służbowej zwrócił także uwagę, z czym Sąd Apelacyjny się zgadza, że w zmieniających się warunkach społeczno – ekonomicznych, w zatrudnieniu pracowniczym zmiana miejsca pracy coraz częściej nie jest sytuacją szczególną, z uwagi na co nie jest wykluczone porozumienie stron stosunku pracy co do zmian miejsca pracy. Jeżeli zaś dochodzi do umownej zmiany miejsca wykonywania pracy, to nie jest to miejsce pracy niestałe (a contrario do stałego z art. 77⁵ § 1 k.p.), w którym jest realizowane zadanie służbowe zgodnie z art. 77⁵ § 1 k.p. (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 17 lutego 2012 r., sygn. III UK 54/11) . Tym samym, podjęcie przez pracownika podróży w celu wykonania określonej pracy na podstawie porozumienia zawartego z pracodawcą, nie jest podróżą służbową w rozumieniu art. 77⁵§ 1 k.p. (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 4 marca 2009 r., sygn. II PK 210/08).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że w niniejszej sprawie zainteresowany w spornym okresie, zgodnie z treścią zawartej umowy, regularnie i w przeważającej mierze wykonywał pracę na terenie zakładu pracy (w siedzibie płatnika składek), która polegała na montowaniu reklam świetlnych. Natomiast zadania polecane zainteresowanemu do wykonania w podróży służbowej, tj. montaż reklamy w terenie, w miejscu wskazanym przez zleceniodawcę (co dotyczyło jedynie niektórych reklam w zależności od treści zamówienia kontrahenta), zasadniczo różniły się od określonej wyżej codziennej pracy zainteresowanego i nie miały charakteru systematycznego – odbywały się incydentalnie (okazjonalnie), w zależności od rodzaju i intensyfikacji przyjętych do realizacji zleceń przez płatnika składek (zainteresowany nie wyjeżdżał w każdym miesiącu poza teren zakładu, tylko w niektórych miesiącach i wówczas nie były to długotrwałe wyjazdy). Sąd Apelacyjny wskazuje, że każdorazowo wyjazdy te odbywały się w ściśle określonym celu - wykonania konkretnego zadania w postaci montażu konkretnej reklamy u konkretnego kontrahenta. Podstawą wyjazdu za każdym razem były jednostronne i z góry narzucone przez płatnika składek, jako pracodawcę polecenia podróży służbowej wystawione na drukach polecenia podróży służbowej, zobowiązujące zainteresowanego do odbycia takiej podróży. W delegacjach widniały adnotacje o dacie i godzinie każdorazowego przekroczenia granicy, celu podróży, środkach komunikacji i o rzeczywistym czasie pobytu za granicą, który wynosił zazwyczaj kilka dni (rzadko kilkanaście), po których zainteresowany wracał do wykonywania regularnej pracy polegającej na montowaniu reklam świetlnych., którą wykonywał w siedzibie płatnika, będącej jego stałym miejscem pracy, zgodnie z zawartą umową o pracę. Monterzy reklam pracowali bowiem na stałe na w siedzibie płatnika na terenie kraju, a dopiero ostatnim etapem procesu wykonania reklamy mógł być, ale nie był zawsze - zgodnie z przyjętym zamówieniem - montaż reklamy w miejscu wskazanym przez zleceniodawcę (zarówno na terenie Polski, jak i za granicą Polski). Wyjazdy te miały jednak charakter incydentalny, w zależności od rodzaju i intensyfikacji przyjętych do realizacji zleceń przez płatnika składek.

Z uwagi na powyższe zgodzić należy się z oceną Sądu Okręgowego, że monterzy z założenia swoją pracę wykonywali na terenie zakładu w Z., a ich przebywanie na inwestycjach było incydentalne i nie było systematyczne.

Z powyższych względów podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z § 2 ust. 1 pkt 15 i 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe poprzez przyjęcie, że wypłacone pracownikowi należności z tytułu pracy za granicą Polski, w tym diety, ryczałty za noclegi oraz bilety komunikacji publicznej, nie są wliczane do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne, należało uznać za chybiony. W ocenie Sądu Apelacyjnego w okresach wskazanych przez organ rentowy w treści zaskarżonej decyzji zainteresowany Ł. O. przebywał w podróży służbowej, a tym samym wypłacone mu należności wskazane w zaskarżonej decyzji rzeczywiście miały charakter diet i innych należności z tytułu podróży służbowej i jako takie są należnościami, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia, a zatem nie stanowią przychodu zainteresowanego w rozumieniu art. 18 ust. 1 ustawy systemowej. W konsekwencji, Sąd Okręgowy zaskarżonym wyrokiem słusznie zmienił zaskarżoną decyzję.

Kierując się powyższymi względami, apelację należało uznać za bezzasadną i na podstawie art. 385 k.p.c. oddalić , co uczynił Sąd Apelacyjny w wydanym wyroku (punkt 1).

Orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie 2 wyroku znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 98 ust. 1 i 3 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 11 ust. 2 w zw. z § 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., Nr 163 poz. 1349 ze zm.). Zasądzona kwota stanowi zwrot kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej wygrywającemu spór płatnikowi składek od przegrywającego spór apelującego organu rentowego.

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Dorota Goss-Kokot

SSA Marta Sawińska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE