UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 listopada 2014 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że M. K. jako pracownik u płatnika składek (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 15 maja 2014 roku.

W dniu 24 listopada 2014 roku M. K. wniosła odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej uchylenie w całości.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Postanowieniem z dnia 14 stycznia 2015 roku Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Zainteresowany przyłączył się do odwołania wnioskodawczyni.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił następujący stan faktyczny:

M. K. od dnia 23 stycznia 2012 roku pracowała na podstawie umowy zlecenie w spółce (...), która zajmowała się pośrednictwem w sprzedaży usług (...). Najpierw pracowała na stanowisku przedstawiciela handlowego, a następnie na stanowisku (...) Leader. Prezesem spółki był M. W.. W lipcu 2013 roku M. W. zawiązał (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. i przejął od spółki (...) część pracowników, w tym M. K., M. L. i K. N.. Nowa spółka prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży produktów O. (...). Oddział firmy znajduje się w P. przy ulicy (...).

(dowód: wypis z KRS k. 36-38 akt ZUS, protokół audio-video z dnia 14 kwietnia 2015 roku zeznania M. L. 5 minuta 55 sekunda -14 minuta 25 sekunda i K. N. 14 minuta 28 sekunda – 22 minuta 35 sekunda k.46-47, protokół audio-video z dnia 24 czerwca 2015 roku zeznania M. K. 11 minuta 00 sekunda-18 minuty 25 sekundy i zeznania M. W. 18 minuta 26 sekunda-27 minuty 36 sekundy k.64-65 )

W dniu 30 września 2013 roku M. K. zawarła umowę zlecenia nr (...) ze spółką (...) na okres od dnia 1 października 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku. Do zakresu jej czynności zaliczono:

1. pośredniczenie przy przyjmowaniu zamówień oraz zawieraniu z Klientami umów na rzecz (...) S.A. i O. o świadczenie usług (...);

2. prezentacji ofert (...) S.A. i (...) klientom, udzielania informacji i wyjaśnień na temat oferty i usług (...). S.A. i (...);

3. sprzedaż usług podmiotów współpracujących - telewizja (...)+,

4. budowanie i szkolenie zespołu sprzedaży w oddziale firmy w P. ( (...) (...)r).

Za czynności określone w części (...) § 1 pkt. 4 umowy zlecenia wnioskodawczyni otrzymywała wynagrodzenie w wysokości 800,00 złotych brutto, natomiast za czynności określone w części 1 § 1 pkt 1-3 wynagrodzenie prowizyjne w zależności od pozyskanych usług. Wykonując czynności (...) Leadera w skład jej zadań wchodziło: prowadzenie rekrutacji, szkolenie zrekrutowanych pracowników oraz dbanie o prawidłową dokumentację pracowników oddziału w P.. Oprócz w/w czynności wnioskodawczyni nadal zajmowała się sprzedażą usług (...) O..

(dowód: umowy zlecenia z dnia 30 września 2013 roku k.35-33w aktach ZUS, protokół audio-video z dnia 24 czerwca 2015 roku zeznania M. W. 18 minuta 26 sekunda-27 minuty 36 sekundy k.64-65 )

W dniu 31 grudnia 2013 roku wnioskodawczyni zawarła z w/w spółką analogiczną umowę zlecenie o nr (...) obowiązującą od 01 stycznia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku. Aneksem nr (...) z dnia 31 marca 2014 roku do umowy zlecenie nr (...) został rozszerzony zakres czynności do wykonania przez M. K. określony w pkt. 4. Od dnia 1 kwietnia 2014 roku do zadań M. K. należało również : zarządzanie zespołem, organizacja pracy całego biura, codzienne nadzorowanie oraz aktywne wspieranie w sprzedaży i w poprawnym obiegu dokumentów posprzedażowych, wsparcie merytoryczne, skuteczne koordynowanie działań sprzedażowych w terenie oraz zapewnienie poprawności i terminowości realizowanych przez zespół zadań, prowadzenie rekrutacji, a także szkolenie nowo przyjętych reprezentantów handlowych i współpraca z pracownikami O. Polska. Za wykonanie czynności określone w części I § 1 pkt. 4 umowy zlecenie wnioskodawczyni otrzymywała wynagrodzenie w wysokości 3500,00 złotych brutto.

(dowód: umowy zlecenia z dnia 31 grudnia 2013 roku k.30-35,aneks do umowy zlecenia z dnia 31 marca 2014 roku k.29, w aktach ZUS )

W dniu 13 maja 2014 roku M. W. będąc zadowolony z wykonywania przez M. K. powierzonych jej czynności i efektów jej pracy, poinformował ją, że zakres jej obowiązków będzie dotyczył wyłącznie czynności Managera Biura Handlowego, już bez czynności określonych w części I § 1 pkt 1-3 umowy zlecenia wynagradzanych w formie prowizji, a pracę będzie ona świadczyła na podstawie umowy o pracę. W tym czasie w firmie była duża rotacja pracowników, dlatego też wnioskodawczyni miała więcej pracy związanej z ich rekrutacją i wdrażaniem do pracy. Osiągała ona jednocześnie najlepsze wyniki sprzedaży usług (...).

(dowód: rozwiązanie umowy zlecenie z dnia 14 kwietnia 2014 roku k.28 w aktach ZUS protokół audio-video z dnia 24 czerwca 2015 roku zeznania M. K. 11 minuta 00 sekunda-18 minuty 25 sekundy i zeznania M. W. 18 minuta 26 sekunda-27 minuty 36 sekundy k.64-65 )

W związku z powyższym, pismem z dnia 15 kwietnia 2014 roku, została rozwiązana umowa zlecenie nr (...) z dniem 15 kwietnia 2014 roku.

W dniu 15 maja 2014 roku M. K. i M. W. reprezentujący spółkę (...) z siedzibą w Ł. zawarli umowę o pracę na czas określony od dnia 15 maja 2014 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku. M. K. została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku managera biura handlowego z wynagrodzeniem brutto w wysokości 3500 złotych miesięcznie. W tym czasie wytyczne firmy (...) wymagały zwiększenia liczby pracowników biurowych.

(dowód: umowa o pracę z dnia 15 maja 2014 roku w aktach osobowych protokół audio-video z dnia 24 czerwca 2015 roku zeznania M. W. 18 minuta 26 sekunda-27 minuty 36 sekundy k.64-65)

W związku z zawartą umową o pracę w dniu 14 maja 2014 roku wnioskodawczyni złożyła oświadczenie dla celów obliczania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy oraz wypełniła kwestionariusz osobowy. Była ona zdolna do wykonywania pracy na stanowisku manager-biura handlowego. W dniu 15 maja 2014 roku przeszła szkolenie wstępne w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny w pracy oraz zostały jej przedstawione informacje o warunkach zatrudnienia nieobjętych umową o pracę.

(dowód: informacje o warunkach zatrudnienia - w aktach osobowych, oświadczenia - w aktach osobowych, zaświadczenie lekarskie z dnia 14.05.2014 roku- w aktach osobowych, karta szkolenia wstępnego – w aktach osobowych)

Wnioskodawczyni w okresie od 15 maja 2014 roku do 26 czerwca 2014 roku świadczyła pracę na rzecz Spółki (...) w oddziale spółki w P. przy ulicy (...) oraz podpisywała listę płac. Nie miała sztywnych godzin pracy, ale z reguły przychodziła do biura codziennie w godzinach od 10.00 do 18.00. Razem z wnioskodawczynią w biurze spółki pracowała w spornym okresie K. N.. K. N. pracowała do dnia 31 października 2014 roku na podstawie umowy zlecenia na stanowisku administratora biura.

W ramach wykonywanych czynności wnioskodawczyni zajmowała się rekrutacją nowych pracowników, wdrażaniem ich na stanowiska przedstawicieli handlowych oraz szkoleniem z zakresu procedur sprzedażowych i biurowych, wyjazdami w teren, zamieszczaniem ogłoszeń dotyczących zatrudnienia w firmie i ich weryfikacją, a także archiwizacją dokumentów.

Wnioskodawczyni w spornym okresie wdrażała do pracy w firmie na stanowisku przedstawiciela handlowego m.in. A. K..

(dowód: lista płac k.15-17 w katach ZUS, protokół audio-video z dnia 14 kwietnia 2015 roku zeznania M. L. 5 minuta 55 sekunda -14 minuta 25 sekunda i K. N. 14 minuta 28 sekunda – 22 minuta 35 sekunda k.46-47,protokół audio-video z dnia 24 czerwca 2015 roku zeznania A. K. 3 minuta 28 sekunda-9 minuty 09 sekundy k.64-65)

W chwili zatrudnienia w spółce (...) wnioskodawczyni była w pierwszym miesiącu ciąży. Pracodawca nie wiedział o tym fakcie. Od dnia 26 czerwca 2014 roku M. K. stała się niezdolna do pracy z powodu ciąży. Na zwolnieniu lekarskim wnioskodawczyni przebywała nieprzerwanie do dnia urodzenia dziecka tj. do stycznia 2015 roku. W związku z urodzeniem dziecka wystąpiła do pracodawcy o udzielenie jej urlopu macierzyńskiego.

W dniu 31 stycznia 2015 roku Spółka (...) zawarła z M. K. umowę o pracę na czas określony od dnia 1 stycznia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku.

(dowód: umowa o pracę w aktach osobowych, protokół audio-video z dnia 24 czerwca 2015 roku zeznania M. K. 11 minuta 00 sekunda-18 minuty 25 sekundy k.64-65)

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.) osoby pozostające w stosunku pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu oraz wypadkowemu. Art. 13 tej ustawy stanowi zaś w punkcie 1, że pracownicy podlegają wskazanym ubezpieczeniom społecznym od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Z przepisów tych wynika, że podstawową przesłanką objęcia zakresem ubezpieczenia społecznego jest posiadanie statusu pracownika. Pracownikiem zostaje się przez nawiązanie stosunku pracy. Stosownie do treści art. 22§1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Na treść stosunku pracy składają się zatem wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku pracy (pracownika i pracodawcy). Zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do osobistego wykonywania pracy na rzecz pracodawcy za wynagrodzeniem. Kolejna cecha tego stosunku to zawłaszczanie wyniku pracy przez pracodawcę i wykonywanie pracy w warunkach podporządkowania czyli pod kierownictwem pracodawcy. Pracownik nie odpowiada jednak za wynik pracy, ale za samo staranne świadczenie pracy.

W będącej przedmiotem osądu sprawie taki właśnie stosunek — umowa o pracę - łączył M. K. z (...) Spółką z o.o. z siedzibą w Ł. od 15 maja 2014 roku. Wykazało to przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe w postaci zeznań świadków A. K., K. N., stron oraz dokumentów. Z dowodów tych wynika, że wnioskodawczyni w okresie od 15 maja 2014 roku do 25 czerwca 2014 roku faktycznie świadczyła pracę na rzecz zainteresowanego. Świadczy o tym jej codzienna obecność w biurze firmy w P., które prowadziła oraz rekrutacja i szkolenie pracowników min. A. K.. Świadek K. N., która pracowała z M. K. w jednym pokoju zeznała, że od momentu zawarcia umowy o pracę widywała wnioskodawczynię w pracy codziennie. Potwierdziła to również świadek A. K., którą wnioskodawczyni od marca 2014 roku wdrażała do pracy przez okres 3-4 miesięcy.

M. K. świadczyła pracę w (...) Sp. z o.o. pod kierownictwem Prezesa Zarządu M. W. zarówno co do miejsca pracy (Oddział Spółki w P.) , czasu świadczenia pracy (codziennie od poniedziałku do piątku od 10.00 do 18.00) jak i jej przedmiotu (prowadzenie biura oraz rekrutacja i szkolenie pracowników). (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością pracę tę przyjmowała i wypłacała za nią stosowne wynagrodzenie, co z kolei wynika z listy płac. Choć M. K. świadczyła pracę na podstawie umowy o pracę na rzecz zainteresowanego krótko, to jednak wcześniej od dnia 30 września 2013 roku do 14 maja 2014 roku pracowała dla tej spółki na podstawie umowy zlecenia i osiągała najlepsze wyniki sprzedażowe. Jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego, z uwagi na zakres zmiany zadań jej powierzonych oraz konieczność pracy przede wszystkim w oddziale firmy w stałych godzinach została zatrudniona przez zainteresowanego jako pracownik na podstawie umowy o pracę. Czyni to gołosłowną przeciwną tezę organu rentowego co do zawarcia umowy o pracę jedynie dla pozoru celem uzyskania ochrony ubezpieczeniowej i świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Na marginesie należy zauważyć, że cel zawarcia umowy o pracę jakim jest chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego — wbrew zarzutom organu rentowego - nie jest sprzeczny z ustawą ani nie zmierza do jej obejścia, nie świadczy też o pozorności umowy. Objęcie ubezpieczeniem społecznym i uzyskanie świadczeń z tego ubezpieczenia jest wszak głównym celem zawierania umowy o pracę.

Jednakże w okolicznościach przedmiotowej sprawy głównym celem zawarcia umowy o pracę – jak wynika z przekonujących zeznań skarżącej oraz prezesa firmy (...) – była konieczność zwiększenia ilości pracowników biurowych wynikająca z wytycznych firmy (...) i związana z tym zwiększona ilość obowiązków z zakresu ich rekrutacji i szkolenia.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem organu rentowego, że stanowisko pracy zostało utworzone specjalnie dla wnioskodawczyni. M. W. przekonująco wyjaśnił, że zwiększona ilość obowiązków M. K. skutkowała koniecznością pracy w stałych godzinach w biurze, a nie tylko – jak wówczas gdy pracowała na podstawie umowy zlecenia - w terenie. To spowodowało, że M. W. zdecydował się na zatrudnienie wnioskodawczyni na podstawie umowy o pracę, jako osoby mającej najlepsze wyniki sprzedażowe.

Tym samym w ocenie Sądu, zarówno M. W. działający w imieniu spółki (...) jak i M. K. nie składali w chwili zawierania umowy o pracę pozornych oświadczeń woli, gdyż w rzeczywistości M. K. świadczyła pracę jako pracownik, a M. W. przyjmował tą pracę jako pracodawca.

Czynność prawna pozorna charakteryzuje się w myśl art. 83 § 1 k.c. trzema elementami, które muszą wystąpić łącznie, a mianowicie: oświadczenie woli musi być złożone świadomie i swobodnie tylko dla pozoru, oświadczenie musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Pobudki, którymi strony kierują się składając pozorne oświadczenia woli, nie mają żadnego znaczenia dla oceny pozorności oświadczenia woli. Oświadczenie woli złożone jest dla pozoru wtedy, gdy z góry powziętym zamiarem stron jest brak woli wywołania skutków prawnych jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Brak zamiaru wywołania skutków prawnych oznacza, że osoba składająca oświadczenie woli albo nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych albo też chce wywołać inne, niż wynikałoby ze złożonego przez nią oświadczenia woli.

W prawie pracy doniosłość ma jedynie zamiar obejścia prawa przez fikcyjne (pozorne) zawarcie umowy, czyli takie, które nie wiąże się ze świadczeniem pracy, a dokonanie zgłoszenia do ubezpieczenia następuje pod pozorem zatrudnienia. W takich sytuacjach dochodzi do zgłoszenia do ubezpieczenia osoby, która nie może być uznana za podmiot ubezpieczenia, ponieważ nie świadczy pracy i przez to nie można jej przypisać cech zatrudnionego pracownika, skoro nie są wykonywane obowiązki i prawa płynące z umowy o

pracę (por. np. wyrok SN: z 17.12.1996 r., I UK 32/96, OSNAPIUS Nr 15/1997) .

Nie można natomiast przypisać celu obejścia prawa (art. 58 § 1 kc. w zw. z art. 300 k.p.) stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki prawa płynące z tej umowy.

Ustalony w rozpoznawanej sprawie stan faktyczny świadczy nie o pozorności złożonych przez strony oświadczeń woli ani nie o obejściu ustawy, lecz o spełnieniu warunku zatrudnienia pracowniczego stanowiącego tytuł ubezpieczenia (art. 6 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.). Do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczyło osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła, a więc nie wykonywała zatrudnienia w ogóle albo wykonywała je na podstawie innej umowy niż umowa o pracę. W prawie ubezpieczeń społecznych nie decyduje ważność umowy o pracę związana z zamiarem dyktującym potrzebę jej zawarcia, lecz to, czy zawierające ją strony miały zamiar wzajemnego zobowiązania się - pracownik do świadczenia pracy, a pracodawca do dania mu pracy i wynagrodzenia za nią - oraz czy umowa była w rzeczywistości realizowana. Nie jest także istotny czas (okres trwania) tej realizacji (tak por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2005r., I UK 32/05).

W sytuacji gdy doszło do zawarcia umowy o pracę, jak też do jej realizacji poprzez świadczenie umówionej pracy i przyjmowanie jej przez pracodawcę, jak to miało miejsce w przedmiotowej sprawie, nie może być mowy o działaniu w celu obejścia prawa.

Oceny tej nie zmienia fakt, że M. K. w chwili jej zatrudnienia przez zainteresowanego była w ciąży. Tym bardziej, że sama o tym fakcie dowiedziała się pod koniec maja 2014 roku, o czym niezwłocznie poinformowała pracodawcę. Należy podkreślić, że obowiązujące przepisy nie zakazują świadczenia pracy przez kobiety w ciąży, a do tego w praktyce prowadzi stanowisko prezentowane przez ZUS, co byłoby dyskryminacją kobiet w ciąży. Tymczasem podstawową zasadą prawa pracy wyrażoną w art. 11 ³kp jest zakaz jakiejkolwiek dyskryminacji w stosunkach pracy.

Wnioskodawczyni w chwili podjęcia zatrudnienia była osobą zdolną do pracy co wynika wprost z zaświadczenia lekarskiego, a nadto z faktu rzeczywistego świadczenia tej pracy aż do dnia 25 czerwca 2014 roku.

O pozorności zatrudnienia M. K. nie świadczy wreszcie ustalone w umowie o pracę na kwotę 3500 złotych wynagrodzenie. Wynagrodzenie jest jednym z elementów stosunku pracy. Dla bytu stosunku pracy wystarczającym jest ustalenie, że pracownik otrzymywał wynagrodzenie za wykonywaną pracę. Ten element w niniejszej sprawie został udowodniony zeznaniami stron oraz listą płac. Natomiast adekwatność wynagrodzenia do powierzonych obowiązków pracowniczych nie ma żadnego znaczenia dla ważności umowy o pracę.

Organ rentowy w zaskarżonej decyzji nie ustalał podstawy wymiaru składek, ale tylko fakt nie podlegania ubezpieczeniom społecznym. W związku z wniesionym odwołaniem rzeczą Sądu było zbadanie, czy wnioskodawczyni świadczyła pracę w ramach pracowniczego stosunku pracy, który jest ważnym tytułem podlegania ubezpieczeniom społecznym. I w tym też zakresie Sąd sprawę rozpoznał. W sytuacji gdy podstawa wymiaru składek nie jest przedmiotem zaskarżonej decyzji ani odwołania, Sąd nie jest uprawniony po raz pierwszy orzec co do przedmiotu sporu nie objętego treścią tej decyzji, gdyż orzeczenie takie mogło by prowadzić do naruszenia konstytucyjnej zasady dwuinstancyjnego postępowania ( art. 176 ust. 1 Konstytucji RP). Dlatego też Sąd, będąc związany granicami zaskarżonej decyzji oraz odwołania od niej, nie czynił ustaleń co do adekwatności ustalonego umową wynagrodzenia do świadczonej pracy.

Podkreślenia wymaga także, iż w toku postępowania organ rentowy wykazał całkowitą bierność procesową, nie przejawiając jakiejkolwiek aktywności dowodowej zmierzającej do wykazania, że kwestionowana przez niego umowa o pracę z dnia 15 maja 2014 roku była zawarta w celu obejścia prawa lub też jedynie dla pozoru.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴§2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż M. K. podlega ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 15 maja 2014 roku z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Sp. z o.o.

Konsekwencją powyższego było zasądzenie od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w (...) na rzecz wnioskodawczyni kwoty 60 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 11 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu( Dz.U. z 2013 poz. 490) .

WYROK

UZASADNIENIE