UZASADNIENIE

Powodowie D. D. i M. D. wnieśli o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. kwot po 80.000 złotych na rzecz każdego z nich wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu według norm przepisanych, tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę wywołaną śmiercią brata, J. D..

W uzasadnieniu pozwu wskazali, że w dniu (...) miał miejsce wypadek komunikacyjny, w wyniku którego pasażer pojazdu J. D. poniósł śmierć na miejscu. Jako podstawę prawną żądania powołali przepisy o ochronie dóbr osobistych, podkreślając, że więź emocjonalna i uczuciowa z osobą bliską podlega ochronie prawnej. Powodowie stracili najmłodszego brata, który w chwili wypadku komunikacyjnego miał 28 lat. Podnosili, że boleśnie przeżyli śmierć brata, z którym bardzo byli zżyci.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Zakwestionował podstawę dochodzenia zadośćuczynienia w sytuacji, gdy śmierć osoby bliskiej nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 roku i uznał żądaną pozwem kwotę zadośćuczynienia za wygórowaną, bowiem powodowie w dacie śmierci brata byli dorosłymi osobami, w pełni samodzielnymi, prowadzącymi własne gospodarstwa domowe, posiadającymi własne rodziny i niezamieszkującymi ze zmarłym.

Wyrokiem z dnia 27 lutego 2015 roku Sąd Okręgowy w Olsztynie Wydział I Cywilny zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów D. D. i M. D. kwotę po 20.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Nadto, Sąd I instancji zasądził od powoda D. D. na rzecz pozwanego kwotę 671,02 zł, zaś od M. D. na rzecz pozwanego kwotę 546,02 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz odstąpił od obciążania powodów nieuiszczonymi opłatami sądowymi od pozwu w części, w jakiej przegrali proces i nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Olsztynie) kwotę 1.625 zł tytułem nieuiszczonych w sprawie opłat sądowych od pozwu w części, w której pozwany przegrał proces.

Orzeczenie to zapadło w oparciu o następujące ustalenia prawne.

W ocenie Sądu I instancji powództwo o zapłatę zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części , ponieważ spełnione zostały przesłanki poniesienia przez zakład ubezpieczeń odpowiedzialności za skutki wypadku komunikacyjnego, w sytuacji wyrządzenia szkody posiadaczowi pojazdu przez osobę kierującą tym pojazdem. Pozwany zakwestionował jednak podstawę prawną dochodzenia przez powodów zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej w wypadku, gdy zdarzenie wywołujące szkodę miało miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku, tj. przed dniem wejścia w życie znowelizowanego art. 446 k.c.

Analiza orzecznictwa Sądu Najwyższego wskazuje , że dopuszczalna jest możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej, która miała miejsce przed wprowadzeniem art. 446 § 4 k.c. Sąd ocenił, że na podstawie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zakład ubezpieczeń jest odpowiedzialny za każdą szkodę, niezależnie od jej charakteru (majątkowego i niemajątkowego), wyrządzoną wskutek ruchu pojazdu mechanicznego, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, bądź utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia a wypadek komunikacyjny, w wyniku którego doszło do śmierci, stanowi źródło krzywdy także dla osób bliskich zmarłego.

Oceniając zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy, Sąd Okręgowy uznał, że śmierć J. D. w dniu (...) doprowadziła do naruszenia dóbr osobistych powodów w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie oraz utrzymywania więzi i bliskości ze zmarłym.

Sąd I instancji podkreślił, że w dacie wypadku komunikacyjnego każdy z powodów posiadał już własną rodzinę (żonę i dzieci, na których z naturalnych względów najbardziej musiała być skupiona uwaga powodów). Właśnie fakt posiadania własnej rodziny pozwolił nadać życiu powodów znaczenie i właściwie przejść procesu żałoby po śmierci brata. Co ważne, żaden z powodów w związku ze śmiercią J. D. nie korzystał z pomocy psychiatry i psychologa ani nie wymagał wsparcia farmakologicznego.

Tym samym, okoliczności niniejszej sprawy doprowadziły Sąd Okręgowy do wniosku, że powodom należy się tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za śmierć brata J. D. kwota po 20.000 złotych, gdyż należycie uwzględnia rozmiar krzywdy spowodowanej śmiercią J. D. i nie doprowadzi w żadnej mierze do nieuzasadnionego wzbogacenia powodów. Z jednej strony należało mieć na względzie ból i cierpienie związane ze śmiercią brata, z którym powodowie czuli się emocjonalnie zżyci , a z drugiej strony Sąd musiał wziąć pod uwagę okres trwania żałoby (odpowiednio 1 rok i 2 lata) oraz fakt, że powodowie żałobę przeżyli w ramach własnych rodzin.

Powyższe kwoty zasądzono od pozwanego na rzecz strony powodowej na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i art. 24 § 1 k.c., art. 436 § 2 k.c. w zw. z art. 415 k.c., art. 822 § 1 k.c. oraz art. 34 ust. 1 i art. 35 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku O ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone, jako pozbawione usprawiedliwionych podstaw.

Sąd orzekł o odsetkach od zasądzonych w wyroku kwot zadośćuczynienia na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku O ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., stosownie do wyniku sprawy.

O brakującej opłacie sądowej od pozwu orzeczono natomiast na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku O kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Sąd I instancji postanowił ponadto odstąpić od obciążania powodów opłatą sądową od pozwu w zakresie, w jakim przegrali proces, uznając, że zachodzi w sprawie szczególnie uzasadniony wypadek, o którym mowa w art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Powodowie zaskarżyli rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w części oddalającej powództwo (pkt II wyroku), zarzucając naruszenie przepisu prawa materialnego - art. 448 k.c. w zw. z art. 24 §1 k.c., poprzez rażące zaniżenie zasądzonego przez Sąd Okręgowy w Olsztynie zadośćuczynienia z tytułu zerwania więzi rodzinnych z bratem J. D. i zasądzenie na rzecz D. D. oraz M. D. zadośćuczynienia w kwocie po 20. 000 zł na rzecz każdego z nich i przyjęcie, że zasądzenie powyższej kwoty zadośćuczynienia w pełni rekompensuje powodom zerwanie więzi rodzinnych i doznanie deficytu emocjonalnego po śmierci brata J. D..

Wskazując na te zarzuty, wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt II na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 §1 k.c. poprzez zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. na rzecz powodów: D. D. i M. D. dodatkowo kwoty po 30. 000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 10 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za krzywdę i ból doznane w wyniku śmierci brata J. D., ponad zasądzoną przez Sąd Okręgowy kwotę po 20. 000 zł i ustalenie przez Sąd Apelacyjny zadośćuczynienia na poziomie kwoty po 50. 000 zł dla każdego z powodów. Wnieśli ponadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego w kwocie po 1. 800 zł, zaś w przypadku oddalenia apelacji nieobciążanie powodów kosztami postępowania apelacyjnego i kosztami zastępstwa prawnego w części oddalającej apelację.

Sąd Apelacyjne zważył, co następuje:

Apelacja powodów nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy poczynił w sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny podziela w całej rozciągłości i czyni własnymi.

Skuteczny zarzut zasądzenia zadośćuczynienia w zbyt niskiej wysokości wymaga wykazania, że pominięte zostały przez Sąd orzekający okoliczności istotne dla ustalenia wysokości świadczenia, albo zostały uwzględnione te, które nie powinny mieć na to wpływu, przez co zasądzone zadośćuczynienie jawi się jako rażąco zaniżone. Apelacja jednak takich zarzutów zaskarżonemu wyrokowi nie stawia, wszystkie bowiem wskazane w nich aspekty, jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, zostały przez Sąd Okręgowy wzięte pod uwagę.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie można zgodzić się z zarzutem, że zadośćuczynienie na poziomie 20.000 zł z tytułu śmierci brata jest w okolicznościach niniejszej sprawy rażąco zaniżone.

Do takiego wniosku uprawniają niekwestionowane przez stronę skarżącą wyniki przeprowadzonego w pierwszej instancji postępowania dowodowego, a w szczególności ocena dowodów z zeznań świadków oraz opinii biegłego sądowego z zakresu psychologii. Wynika z nich, że w przypadku powodów przebieg żałoby po śmierci brata nie miał charakteru nietypowego. Powodowie nie wymagali pomocy lekarskiej, czy też terapii psychologicznej i z takiej pomocy nie korzystali. Ponadto, z treści opinii biegłego sądowego wynika, że w związku ze śmiercią brata powodowie nie doznali trwałego uszczerbku na zdrowiu, ani też nie zaszły u nich zmiany psychofizyczne. Po przeżyciu żałoby powrócili oni do realizacji własnych potrzeb, znajdując oparcie w rodzinach, które sami założyli. W oparciu o takie ustalenia można stwierdzić, że krzywda powodów, wynikająca ze zdarzenia, za które odpowiedzialność ponosi strona pozwana, nie ma charakteru szczególnego, lecz typowy – właściwy dla tego typu zdarzenia.

Nadto, w niezakwestionowanej opinii biegłej wyraźnie wskazano, że powodowie od czasu śmierci brata byli skoncentrowani przede wszystkim na własnych rodzinach i zdarzenie to nie wpłynęło negatywnie na tę sferę ich życia, zaś obecny stan powoda D. D., przejawiający się wysokim poziomem lęku i napięcia emocjonalnego oraz nieco obniżonym nastrojem należy wiązać z sytuacją zawodową powoda.

Rozmiar zadośćuczynienia zależy w szczególności od sposobu przeżycia żałoby oraz wpływu straty osoby najbliższej na egzystencję, zdrowie i samopoczucie osoby uprawnionej do takiego świadczenia. Przy uwzględnieniu typowego przebiegu żałoby powodów i braku wynikającego stąd uszczerbku na zdrowiu, czy szczególnych zmian w ich życiu, Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu Okręgowego, że zasądzone zadośćuczynienie jest odpowiednie.

Powyższej oceny nie są w stanie podważyć przytoczone w apelacji argumenty. O krzywdzie osób bliskich zmarłemu decyduje zasadniczo intensywność relacji , w których pozostawały one z tym ostatnim w momencie jego śmierci. Naturalne dla bezżennego rodzeństwa zamieszkującego pod jednym dachem i w ramach rodziny biologicznej nasilone więzi i pozytywne emocje ulegają nieuchronnemu osłabieniu w momencie założenia własnych rodzin , które zmieniają cele obojga małżonków i podporządkowują ich działania dobru dzieci i współmałżonka. W tych warunkach nie sposób zaakceptować tezy o ponadprzeciętnym przywiązaniu powodów do zmarłego brata i takiejże ich krzywdzie po jego śmierci.

Reasumując, Sąd Apelacyjny akceptuje wysokość kwoty zadośćuczynienia zasądzonego od pozwanego na rzecz powodów, mając przede wszystkim na uwadze kompensacyjny charakter zadośćuczynienia, a także fakt, że powinno ono reprezentować ekonomicznie odczuwalną wartość. Wysokość zasądzonego z tego tytułu świadczenia nie jest – wbrew zarzutom apelacji – rażąco zaniżona.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację.

O kosztach postępowania odwoławczego postanowiono w zgodzie z art. 98 i 99 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r. poz. 490).

(...)

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE