Sygn. akt III Ca 1579/14, III Ca 1580/14
Dnia 20 sierpnia 2015 r.
Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:
Przewodniczący - Sędzia SO Teresa Kołeczko - Wacławik
Sędziowie: SO Andrzej Dyrda (spr.)
SO Anna Hajda
Protokolant stażysta Joanna Gołosz
po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2015 r. na rozprawie sprawy
z wniosku (...) Spółki Akcyjnej we W.
z udziałem T. K., A. C., A. P. i J. P. (1)
o stwierdzenie nabycia spadku
na skutek apelacji uczestników postępowania A. P. i J. P. (1)
od postanowienia Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim
z dnia 23 maja 2014 r., sygn. akt I Ns 911/13
postanawia:
uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Wodzisławiu Śląskim, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.
SSO Anna Hajda SSO Teresa Kołeczko – Wacławik SSO Andrzej Dyrda
Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim postanowieniem z dnia 23 maja 2014r. stwierdził, że spadek po J. P. (2) zmarłym w dniu 30 sierpnia 2011r., ostatnio stale zamieszkałym w R. na mocy ustawy nabyli: jego siostra A. C., córka A. i E., jego brat J. P. (1), syn A. i E. oraz jego bratanek A. P., syn A. i E., każdy z nich po 1/3 części spadku.
Orzeczenie to poprzedził ustaleniem, że J. P. (2) zmarł 30.08.2011r. w R. jako kawaler. Nie pozostawił potomstwa. W chwili jego śmierci nie żyli jego rodzice. Miał rodzeństwo, tj. J. P. (1) i A. C.. Miał też brata R. P., który zmarł przed nim i miał syna A. P..
Uwzględniając powyższe, Sąd Rejonowy uznał, że zmarły nie pozostawił testamentu. Dziedziczenie po nim następuje według porządku ustawowego. Wskazując na porządek dziedziczenia ustawowego wynikający z art. 931-935 k.c., Sąd Rejonowy stwierdził, że do spadku zostali powołani siostra A. C., brat J. P. (1) oraz syn zmarłego brata R. A. P., którzy zgodnie z art. 932 k.c., dziedziczą oni w częściach równych.
Apelację od tego orzeczenia wnieśli uczestnicy postępowania J. P. (2) i A. P.. Zarzucili błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę postanowienia i mający wpływ na jego treść przez pominięcie złożonego w trakcie posiedzenia przez strony oświadczenia o odrzuceniu spadku w całości i wydanie orzeczenia bez uwzględnienia tego oświadczenia oraz naruszenie przepisów postępowania przez sporządzenie protokołu, który nie odzwierciedla przebiegu rozprawy.
Na tych podstawach wnieśli o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie dopuszczenie dowodu oświadczenia o odrzuceniu spadku który został oddalony przez Sąd I instancji, z odpisu wniosku o sprostowanie protokołu rozprawy, dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron oraz wydanie postanowienia merytorycznego w sprawie przez zmianę zaskarżonego postanowienia.
W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od uczestników postępowania J. P. (2) i A. P. solidarnie na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania apelacyjnego.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja musiała odnieść skutek.
Stosownie do regulacji prawnej z art. 670 k.p.c. Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą.
Spadkobierca, zgodnie z art. 925 k.c., nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku i mimo, iż nabycie to następuje z mocy prawa, to jednak ze względu na całokształt regulacji prawnych na podstawie których spadkobierca może zostać wyłączony od dziedziczenia, nabycie to ma charakter prowizoryczny.
Uwzględniając zarzuty podniesione w apelacji, należy zwrócić uwagę na konieczność ustalenia skuteczności oświadczenia uczestników postępowania o odrzuceniu spadku, również ze względu na skutek prawny taki oświadczenia wskazany w art. 1020 k.c., a mianowicie, że spadkobierca który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.
Jak wynika aktu notarialnego sporządzonego w dniu 9 czerwca 2014 r. przed notariuszem Z. C. (Repertorium A Nr 2107/2014) uczestnicy postępowania złożyli w tym dniu oświadczenie o odrzuceniu spadku po zmarłym J. P. (2).
Powyższa okoliczność, mimo, iż została złożona po wydaniu zaskarżonego postanowienia, musiała zostać uwzględniona w toku postępowania apelacyjnego. Zwrócić należy uwagę, że Sąd Rejonowy nie ustalił okoliczności, kiedy uczestnicy postępowania dowiedzieli się o śmierci spadkodawcy, poprzestając jedynie na ustaleniu, czy zostało już przez nich złożone oświadczenie o odrzuceniu spadku, które to ustalenia były następnie przedmiotem postępowania w przedmiocie sprostowania protokołu. Wobec tego, nie zostało również stwierdzone, czy sześciomiesięczny termin do złożenia przez nich oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku już upłynął.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na tezę wyrażoną przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 kwietnia 2011r. (I CSK 439/10). W orzeczeniu tym Sąd ten wskazał, że dla sądu [spadku] zmierzającego do wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku kwestia, czy zostały złożone oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku ma znaczenie tylko o tyle, o ile warunkuje ustalenie, czy doszło do definitywnego nabycia spadku. Do czasu złożenia tych oświadczeń lub upływu terminu do ich złożenia, nabycie spadku – chociaż ex lege – nie jest ostateczne.
Niewyjaśnienie wskazanych powyżej okoliczności, czyniło zasadnym uznanie, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, co z kolei uzasadniało, a zarazem czyniło koniecznym uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania.
Z podanych powyżej względów zaskarżone postanowienie jest wadliwe i dlatego apelację uczestników postępowania, jako uzasadnioną, uwzględniono orzekając jak w sentencji na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.\
Sąd Rejonowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy winien ustalić, czy złożenie przez uczestników postępowania oświadczenia o odrzuceniu spadku było złożone w przepisanym terminie i po zbadaniu tej okoliczności, wyda ponownie postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
SSO Anna Hajda SSO Teresa Kołeczko – Wacławik SSO Andrzej Dyrda