UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 9 września 2015 r.

B. Z. oskarżony był o to, że w okresie od 20 grudnia 2012 roku do 26 czerwca 2013 roku w K. uporczywie uchylał się od wykonywania ciążącego na nim z mocy ustawy i wyroku sądowego obowiązku opieki poprzez niełożenie na utrzymanie małoletnich dzieci E. K. i Ł. K., przez co naraził ich na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. o przestępstwo z art. 209 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie wyrokiem z dnia 30 marca 2015 roku sygn. akt II K 565/13/N orzekł w tej sprawie następująco:

I. uznał oskarżonego B. Z. za winnego tego, że w okresie od dnia 20 grudnia 2012 r. do dnia 26 czerwca 2013 r. w K. uporczywie uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy i wyroku Sądu Rejonowego (...)Wydział (...)z dnia 13 maja 2010 r. (sygn. akt III RC 189/10/P) obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie małoletnich dzieci E. K. i Ł. K. i przez to naraził je na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, co stanowi występek z art. 209 § 1 k.k. i za czyn ten na mocy powołanego przepisu wymierzył oskarżonemu karę 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności;

II. na mocy art. 69 § 1 i § 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt. 1 k.k. wykonanie wymierzonej oskarżonemu w punkcie I. wyroku kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 2 (dwa) lata;

III. na mocy art. 72 § 1 pkt 3 k.k. zobowiązał oskarżonego do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łażenia na utrzymanie pokrzywdzonych E. K. i Ł. K.;

IV. na mocy art. 29 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze i § 14 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 16 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. G. — Kancelaria Adwokacka w K., tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonemu kwotę 708,48 (siedemset osiem ⁴⁸/100) złotych, w tym kwotę 132,48 (sto trzydzieści dwa ⁴⁸/100) złotych tytułem podatku VAT;

V. na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zwolnił oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych w całości.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł obrońca oskarżonego. Zaskarżył wyrok w całości na korzyść oskarżonego. Na podstawie art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wydanego orzeczenia poprzez dowolną, jednostronną i wybiórczą ocenę zebranego materiału dowodowego, co stanowi naruszenie art. 7 k.p.k. w związku z art. 410 k.p.k.;

2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a mający wpływ na jego treść, poprzez nieprawidłowe uznanie, iż B. Z. w okresie od dnia 20 grudnia 2012 do dnia 26 czerwca 2013 roku w K. uporczywie uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy i wyroku Sądu Rejonowego(...), Wydział (...), z dnia 13 maja 2010 (sygn. akt 111 RC 189/10/P) obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie małoletnich dzieci E. K. i Ł. K. i przez to naraził je na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności wyjaśnienia oskarżonego, prowadzą do wniosków zgoła odmiennych.

W oparciu o podniesione zarzuty obrońca wnosił o:

1. zmianę zaskarżonego orzeczenia i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu,

ewentualnie

2. uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

W uzasadnieniu apelacji obrońca wskazał, że B. Z. faktycznie nie łożył na utrzymanie dzieci, lecz czynił to z powodu braku środków finansowych, nie zaś ze złej woli i brak świadczenia alimentów nie można uznać w jego przypadku za uporczywe uchylanie się od ich płacenia. Oskarżony w okresie, który objęty jest zarzutem, cierpiał na dolegliwości zdrowotne, miał poważne problemy z kręgosłupem, które wymagały leczenia. W związku z problemami zdrowotnymi nie mógł pracować w swoim zawodzie wyuczonym, tj. jako blacharz samochodowy, nie mógł podjąć także żadnej innej pracy fizycznej. Oskarżony próbował pracować dorywczo, jednakże każda próba pracy fizycznej kończyła się pogorszeniem jego stanu zdrowia. Oskarżony pozostawał więc na utrzymaniu rodziców i to rodzice łożyli na utrzymanie małoletnich dzieci oskarżonego, pomagając A. K. finansowo. Oskarżony natomiast początkowo z uwagi na zgubienie dokumentacji niezbędnej do zgłoszenia w (...) Urzędzie Pracy nie był także zarejestrowany jako bezrobotny, nie pobierał żadnych świadczeń, ani zasiłków. Oskarżony w okresie objętym zarzutem nie miał więc obiektywnych możliwości pozyskania środków finansowych na to by łożyć na utrzymanie dzieci. Zachowanie oskarżonego nie było przejawem złej woli, nie miał on negatywnego nastawienia psychicznego, które charakteryzowałoby się uporem, chęcią postawienia na swoim, czy też działaniem wbrew wszelkim staraniom matki o zapewnienie bytu dzieciom, a jedynie nie posiadał środków finansowych, które umożliwiałyby mu zaspokajanie potrzeb małoletnich dzieci. W żadnym wypadku nie można jednak uznać, iż zachowanie B. Z. polegało na uporczywym uchylaniu się od nałożonych na niego obowiązków alimentacyjnych. Zdaniem obrońcy Sąd I Instancji dokonał analizy dowodów w sposób wybiórczy, błędnie przypisując niektórym tylko dowodom walor wiarygodności, a innym tego waloru odmówił. Ocena dokonana przez Sąd zawiera błędy natury faktycznej jak i logicznej, które przekładają się ponadto na naruszenie przez Sąd I Instancji art. 410 k.p.k., gdyż Sąd podczas wyrokowania nie oparł się na całokształcie okoliczności ujawnionych na rozprawie głównej, a niektóre z tych istotnych okoliczności po prostu pominął.

Sąd Odwoławczy zważył, co następuje:

Wywiedziona w sprawie apelacja była bezzasadna. Wyrok Sądu Rejonowego należało uznać za słuszny w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych, które są trafne i wyczerpująco uzasadnione, a przedstawioną w uzasadnieniu argumentację za przekonującą. Podstawę wyroku Sądu I instancji stanowił całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy, przeanalizowanych zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, pozbawioną cech dowolności. Zdaniem Sądu Odwoławczego ocena dowodów przedstawiona przez Sąd I instancji jest zgodna z zasadami prawidłowego rozumowania i doświadczenia życiowego. Poczyniona przez Sąd Rejonowy ocena materiału dowodowego pozostaje więc pod ochroną art. 7 k.p.k. Sąd Odwoławczy w pełni akceptuje dokonaną przez Sąd I instancji ocenę materiału dowodowego i nie ma potrzeby w tym miejscu jej powtarzać.

Wbrew twierdzeniom skarżącego obrońcy Sąd I instancji wydał wyrok w oparciu o prawidłowe ustalenia faktyczne, dokonane na podstawie kompletnego i trafnie ocenionego materiału dowodowego i nie dopuścił się przy tym obrazy prawa procesowego. Postępowanie dowodowe przeprowadzone było starannie, a dowody i okoliczności ujawnione w toku rozprawy, które stanowiły podstawę ustaleń faktycznych, poddano wnikliwej ocenie. Ocena materiału dowodowego jest wszechstronna i rzetelna oraz nie zawiera błędów faktycznych lub logicznych.

Podkreślić należy, że zarzut dokonania błędnych ustaleń faktycznych może się ostać jedynie wtedy, gdy treść dokonanych ocen i wniosków wyprowadzonych przez Sąd nie odpowiada zasadom rozumowania, a błąd ten mógł mieć wpływ na treść orzeczenia. Zarzut takiego błędu nie jest natomiast uzasadniony, gdy sprowadza się, jak w niniejszym przypadku, do samego zakwestionowania stanowiska Sądu i polemiki z jego ustaleniami. Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom Sądu odmiennego poglądu nie wystarcza do wniosku o popełnieniu przez Sąd istotnego błędu ustaleń faktycznych ( wyrok SA w Krakowie z 14.05.2008 r., II AKa 50/08, KZS 2008/7-8/64, wyrok SN z 1.03.2007 r., WA 8/07, OSNwSK 2007/1/559).

Z kolei zgodnie z tezą 1. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2007 r. (sygn. akt IV K 175/07, OSNwSK 2007/1/1738, Biul.PK 2007/15/40, Prok.i Pr.-wkł. 2008/1/12, Prok.i Pr.-wkł. 2008/2/1, LEX 310665) „ Zarzut naruszenia art. 7 k.p.k. nie może ograniczać się do wskazania wadliwości sędziowskiego przekonania o wiarygodności jednych, a niewiarygodności innych źródeł czy środków dowodowych lecz powinien wykazywać konkretne błędy w samym sposobie dochodzenia do określonych ocen, przemawiające w zasadniczy sposób przeciwko dokonanemu rozstrzygnięciu. W grę może wchodzić np. pominięcie istotnych środków dowodowych, niedostrzeżenie ważnych rozbieżności, uchylenie się od oceny wewnętrznych czy wzajemnych sprzeczności”.

Co do zarzutu naruszenia art. 410 k.p.k. należy zauważyć, że obraza tego przepisu zachodzi wówczas, gdy Sąd orzekający opiera swoje orzeczenie na materiale nieujawnionym na rozprawie głównej, bądź opiera się tylko na części materiału dowodowego, a jego rozstrzygnięcie nie jest wynikiem analizy całokształtu ujawnionych okoliczności ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2009 roku, V KK 43/08, publ. Lex nr 491252; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2010 roku, II KK 248/09, publ. Lex nr 583775).

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji dokładnie przeanalizował cały zgromadzony materiał dowodowy oraz przekonująco opisał przesłanki, dla których dał wiarę jednym dowodom, a odmówił nadania waloru wiarygodności innym – w szczególności wyjaśnieniom oskarżonego. Brak jest przesłanek, które by uzasadniały zakwestionowanie dokonanych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, przeprowadzonego w tym zakresie rozumowania i dokonanej oceny zgromadzonych dowodów.

Sąd Odwoławczy zwraca jedynie uwagę, że w toku postępowania przed Sądem I instancji dopuszczono dowód z opinii biegłego lekarza na okoliczność ustalenia, czy oskarżony w okresie objętym zarzutem aktu oskarżenia był zdolny do wykonywania pracy i jakie istniały w tym zakresie przeciwwskazania. Z opinii tej w sposób jednoznaczny wynika, że stan zdrowia oskarżonego w przedmiotowym okresie nie powodował niezdolności do pracy, mógł on podjąć pracę w wyuczonym zawodzie blacharza samochodowego. Stwierdzone u oskarżonego schorzenia są przeciwwskazaniami jedynie do bardzo ciężkiej pracy fizycznej, np. górnika dołowego, hutnika. ( k. 166)

W tej sytuacji słusznie Sąd Rejonowy nie przyjął argumentacji oskarżonego, że nie mógł on zdobyć środków finansowych niezbędnych do wywiązania się z obowiązku alimentacyjnego z uwagi na zły stan zdrowia.

Warto także zauważyć, że sama matka oskarżonego w swoich zeznaniach wskazywała, iż w jej ocenie gdyby chciał on znaleźć pracę, to by znalazł taką odpowiednią dla swojego stanu zdrowia, ale w jej ocenie oskarżony wolał siedzieć w domu. Wskazywała ona także, że oskarżony – jak już poszedł do pracy – to za zarobione pieniądze kupował papierosy. ( k. 37, 192/II)

W końcu należy podkreślić, że zachowanie oskarżonego generalnie cechuje się brakiem dbałości o sprawy istotne z punktu widzenia codziennego życia, częstym zaniedbywaniem przez niego istotnych obowiązków. I tak np. sam oskarżony przyznawał, że zaniedbywał składania corocznych oświadczeń w urzędzie miasta w związku z alimentami wypłacanymi matce dzieci, zaniedbał wystąpienia do sądu o zapewnienie mu kontaktów z dziećmi a także odwołania się od decyzji sądu o pozbawieniu go tych kontaktów. Oskarżony dopiero w lipcu 2013 r. zarejestrował się jako bezrobotny, ponieważ w 2010 r. zgubił dokumenty i przez kolejne 3 lata nie zadbał o to, aby wyrobić sobie nowe dokumenty. ( k. 41, 190) Oskarżony sam korzystał z pomocy rodziców, zamieszkiwał z nimi, mógł więc zarobione pieniądze przekazywać na rzecz dzieci, czego jednak nie robił.

Mając na uwadze powyższe, słusznie uznał Sąd I instancji, że oskarżony miał obiektywną możliwość wywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego, a nie czynił tego tylko i wyłącznie poprzez swoje zaniedbania, brak zaangażowania w aktywne poszukiwanie pracy i spełnianie tych obowiązków, które taką pracę pomogłyby mu znaleźć. Uchylanie się oskarżonego od obowiązku alimentacyjnego miało więc charakter uporczywy, było wyrazem jego lekceważącego i negatywnego stosunku do tego obowiązku. A skoro matka dzieci oskarżonego miała bardzo trudną sytuację materialną, to jest oczywiste, iż oskarżony zrealizował wszystkie znamiona występku z art. 209 § 1 k.k.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Odwoławczy ostatecznie nie znalazł żadnych podstaw do uznania wniesionej w niniejszej sprawie apelacji za zasadną. Zaskarżony wyrok należało więc zgodnie z art. 437 § 1 k.p.k. utrzymać w mocy.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się też żadnych innych przyczyn przemawiających za uchyleniem zaskarżonego orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia, określanych jako bezwzględne przyczyny odwoławcze i opisanych w art. 439 § 1 k.p.k. i art. 440 k.p.k.

Na zasadzie art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o Adwokaturze w zw. z § 14 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Sąd Okręgowy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. G., Kancelaria Adwokacka w K., kwotę 516,60 złotych brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu przed Sądem drugiej instancji.

Biorąc pod uwagę, że na oskarżonym ciąży obowiązek alimentacyjny i to z niego w pierwszej kolejności oskarżony powinien się wywiązywać, Sąd Odwoławczy zwolnił go w całości od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze na zasadzie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k.

SSO Ireneusz Bieniek SSO Grażyna Pawela-Gawor SSR (del.) Łukasz Woźniak

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE