UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 maja 2015r., Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli zasądził od pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. na rzecz powodów: Z. K. (1) i Z. K. (2): z tytułu zadośćuczynienia kwoty po 30 000 złotych z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 20 maja 2012r. do dnia zapłaty, z tytułu odszkodowania kwoty po 10 000 złotych z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 20 maja 2012r. do dnia zapłaty oraz z tytułu zwrotu kosztów procesu kwoty po 1 865 złotych, oddalając powództwa w pozostałym zakresie.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Z. i Z. małżonkowie K. posiadali czworo dzieci, w tym syna M. K., który zmarł w dniu 17 października 1999r. w wyniku obrażeń doznanych w wypadku drogowym, za którego spowodowanie winę ponosił M. G., kierujący pojazdem samochodowym nie posiadający ważnej polisy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.

Odpowiedzialność Funduszu wynika z art. 98 ust. 1 pkt 3 a) ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tj. Dz.U. z 2013 roku, poz. 392). Podstawę materialnoprawną roszczeń powodów stanowią natomiast przepisy 448 kc w zw. z art. 24 kc oraz art. 446 § 3 kc.

O odsetkach naliczanych od zasądzonych kwot Sąd Rejonowy orzekł na postawie art. 481 § 1 kc, uznając za błędne twierdzenia pozwanego z odpowiedzi na pozew, że zgłoszenie szkody otrzymał dopiero w dniu 20 maja 2012r., skoro już 20 kwietnia 2012r. wydał decyzję odmawiającą uwzględnienia roszczeń powodów. Ustalenie tej daty czyniło w ocenie Sądu pierwszej instancji zasadnym żądanie powodów co do naliczania odsetek po upływie 30 dni od wskazanej decyzji.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy rozstrzygnął w oparciu o wynikającą z art. 100 kpc zasadę stosunkowego ich rozdzielenia, stosownie do wyniku sprawy.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając orzeczenie w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powodów odsetki ustawowe od zadośćuczynień w kwotach po 30 000 złotych liczone od dnia 20 maja 2012r. do dnia 27 maja 2015r. (pkt. I.l.a i pkt. II.1.a.

Podniósł następujące zarzuty:

1. naruszenia przepisu prawa procesowego art. 233 § 1 kpc, poprzez dokonanie przez Sąd pierwszej instancji oceny dowodów w sposób przekraczający granicę swobodnej ich oceny

oraz w sposób niewszechstronny, nielogiczny i sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego polegający na tym, że:

a. Sąd pominął, że sporna pomiędzy stronami i wymagająca przeprowadzenia szczegółowego postępowania dowodowego była podstawa odpowiedzialności pozwanego, w tym okoliczności mające na wpływ na zgłoszony zarzut przedawnienia roszczeń, dopiero na etapie postępowania sądowego rozstrzygnięta została okoliczność ustalenia nieistnienia umowy ubezpieczenia pojazdu prowadzonego przez M. G.. Przy orzekaniu o odsetkach Sąd pominął ponadto, iż dopiero w toku postępowania ustalono stan psychiczny powodów, co wymagało przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego psychologa i dowody te doprowadziły do ustalenia pełnego rozmiaru krzywdy, w związku z czym odpowiednia suma zadośćuczynienia należnego powodom została ustalona dopiero na etapie ogłoszenia wyroku, powyższe uchybienia skutkowały błędnym ustaleniem terminu naliczania odsetek;

b. Sąd pominął, że dopiero postępowanie sądowe, w tym w szczególności złożona przez powodów w dacie 17 lutego 2015r. dokumentacja medyczna, co do której biegły sądowy

psycholog wypowiedział się dopiero w opinii uzupełniającej doręczonej pozwanemu 07 kwietnia 2015r. dała obiektywną możliwość ustalenia wysokości należnego zadośćuczynienia dopiero na etapie zamknięcia rozprawy i ogłoszenia wyroku, co powinno skutkować zasądzeniem odsetek od zadośćuczynienia od dnia ogłoszenia wyroku, podczas gdy Sąd pierwszej instancji błędnie uznał wcześniejszą wymagalność roszczenia;

2. naruszenia przepisu prawa procesowego art. 316 § 1 kpc, poprzez pominięcie, że sąd wydając wyrok bierze za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy,

a tym samym zasądza zadośćuczynienie przy uwzględnieniu zmiany wymiaru krzywdy w czasie. W związku z tym brak jest podstaw do uznania, że w dacie poprzedzającej wydanie orzeczenia w sprawie pozwany opóźniał się ze spełnieniem świadczenia;

3. naruszenia przepisu prawa materialnego art. 359 § 1 kc poprzez jego niezastosowanie i pominięcie, iż dopiero data wyroku zapadłego w sprawie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę stwarza sytuację prawną wymagalności długu;

4. naruszenie przepisu prawa materialnego art. 109 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez nieuwzględnienie, iż przepis ten zobowiązuje pozwanego do wypłaty w terminie 30 dni kwoty jedynie w przypadkach, w których nie istnieje konieczność dokonania wyjaśnień, co miało miejsce w tej sprawie zarówno w zakresie ustalenia odpowiedzialności pozwanego co do zasady, jak również w zakresie przeprowadzonych nowych dowodów na wniosek strony powodowej, od których zależała zasadność lub wysokość świadczenia, poprzez orzeczenie odsetek za okres wcześniejszy niż dzień ogłoszenia orzeczenia w sprawie.

W oparciu o wskazane zarzuty, skarżący wnosił o:

1. zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództw w zaskarżonej części,

2. zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed Sądem drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powodowie domagali się jej oddalenia i zasądzenia na ich rzecz od pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszym rzędzie należy z całą mocą podkreślić, że nie ma prawnych podstaw do przyjęcia koncepcji, iż wyrok sądu, w którym zasądzono zadośćuczynienie ma charakter konstytutywny. Zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego przewidzianego w art. 448 kc, czy też 445 kc ma charakter bezterminowy, stąd też o przekształceniu go w zobowiązanie terminowe decyduje wierzyciel przez wezwanie dłużnika do zapłaty. Nie ma przy tym znaczenia, że przyznanie zadośćuczynienia jest fakultatywne i zależy od uznania sądu oraz poczynionej przez niego oceny konkretnych okoliczności danej sprawy, poszkodowany bowiem może skierować roszczenie o zadośćuczynienie bezpośrednio do osoby ponoszącej odpowiedzialność deliktową wynikającą ze skutków wypadku komunikacyjnego. Innymi słowy, nie ma przesłanek do przyjmowania, że powołane przepisy są wyrazem klasycznego „prawa sędziowskiego”, a przewidziana w art. 448 i 445 kc możliwość przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę nie zakłada dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze. Przedstawiony pogląd zyskał powszechną aprobatę w judykaturze (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 stycznia 2015r., I ACa 637/14, LEX nr 1649231, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 grudnia 2014r., I ACa 600/14, LEX nr 1602870, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 sierpnia 2014r., I ACa 264/14, LEX nr 1506714, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 lipca 2014r., I ACa 343/14, LEX nr 1544952, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 marca 2014r., I ACa 1227/13, LEX nr 1451714, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2013r. II PK 53/13, LEX nr 1418731, wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 29 sierpnia 2013r., I ACa 203/13, LEX nr 1396899, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 26 lipca 2013r. I ACa 321/13, LEX nr 1362680).

Owszem, w orzecznictwie Sądu Najwyższego pojawiały się głosy o zasadności przyznawania odsetek dopiero od daty wyrokowania przez sąd pierwszej instancji, jednakże dotyczyły one specyficznych wypadków, w których dochodziło do ustalania wysokości zadośćuczynienia według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 września 1994r., III CZP 105/94, OSNC 1995, nr 2, poz. 26 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1997r., I CKU 60/96, Prokuratura i Prawo 1997, nr 5, s. 71, i z dnia 18 kwietnia 2002r., II CKN 605/00, niepubl.). Rozważania te, oparte na koncepcji o waloryzacyjnym charakterze odsetek, straciły jednak na aktualności, ponieważ od wielu lat nie obserwujemy w Polsce zjawiska deprecjacji pieniądza. Równocześnie Sąd Najwyższy wielokrotnie przekonywająco wyjaśniał, że zasądzenie odszkodowania według cen z daty wyrokowania może uzasadniać przyznanie odsetek od tej daty, jednakże przewidziana w art. 363 § 2 kc zasada nie wyłącza w tej materii innych rozwiązań (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNIC 2000, nr 9, poz. 158).

Rekapitulując należy przyjąć, że odsetki stanowią rodzaj rekompensaty typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela, wynikającego z pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego. W przypadku zadośćuczynienia za doznaną krzywdę przysługują zatem, jeżeli zobowiązany nie płaci należnego świadczenia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub art. 455 kc. Nie sprzeciwia się temu okoliczność, że zasądzenie zadośćuczynienia jest fakultatywne, a jego wysokość zależy od oceny sądu oraz, że do zadośćuczynienia stosuje się art. 363 § 2 kc. Dlatego też jeżeli powód żąda zapłaty określonej kwoty tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od danego dnia poprzedzającego wyrokowanie, odsetki należą się zgodnie z żądaniem o ile zostanie wykazane, że dochodzona kwota rzeczywiście należała się wówczas powodowi.

Wynikająca z art. 455 kc reguła, według której dłużnik ma świadczyć niezwłocznie po wezwaniu go przez wierzyciela do wykonania zobowiązania, ulega w odniesieniu do świadczeń przysługujących poszkodowanemu od Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego jedynie pewnej modyfikacji. W świetle przepisów art. 109 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, podmiot ten obowiązany jest zaspokoić roszczenie w terminie 30 dni, licząc od dnia otrzymania akt szkody. W tym czasie winien dokonać zatem czynności niezbędnych dla ustalenia rozmiaru krzywdy. Co prawda termin ten, zgodnie z art. 109 ust. 2 powołanej ustawy, może podlegać wydłużeniu, ale wyłącznie w sytuacji, gdy wyjaśnienie okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności Funduszu albo wysokości świadczenia w terminie 30 dniowym było niemożliwe. Pozwany w sprawie przedmiotowej na taką sytuację się nie powoływał i nie wykazał jej zaistnienia, zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu w procesie. Z załączonych do akt sprawy dokumentów wynika, że w dniu 20 kwietnia 2012r. uznał sprawę za wyjaśnioną i nie prowadził następnie żadnych ustaleń, nie zobowiązywał powodów do złożenia jakichkolwiek dokumentów, uznając brak podstaw do wypłaty świadczeń. Jeżeli ocena ta - jak ocenił Sąd pierwszej instancji - była błędna, a zatem w dacie otrzymania przez pozwanego zgłoszenia szkody powodom przysługiwało od pozwanego zadośćuczynienie w określonej wysokości, to mamy do czynienia z opóźnieniem w spełnieniu świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 481 kc, a zatem powodom należą się odsetki za samo opóźnienie, choćby nie ponieśli żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.

Należy podkreślić, że zarzuty pozwanego oparte na twierdzeniu o ujawnieniu i przeprowadzeniu pewnych dowodów dopiero w toku procesu wydają się zupełnie niezrozumiałe, skoro we wskazanym ustawowym terminie pozwany nie podjął jakichkolwiek kroków w celu weryfikacji wysokości dochodzonych roszczeń.

Podsumowują, zarzut apelującego niewłaściwego określenia terminu płatności należnych od zasądzonego zadośćuczynienia odsetek ustawowych nie mógł być co do zasady uznany za słuszny, ponieważ zasądzenie odsetek od daty wyrokowania prowadziłoby w istocie do ich umorzenia za okres sprzed daty wyroku i stanowiło nieuzasadnione uprzywilejowanie dłużnika, mogące skłaniać go do jak najdłuższego zwlekania z wypłatą świadczenia, w oczekiwaniu na orzeczenie sądu znoszące obowiązek zapłaty odsetek za wcześniejszy okres. Wniosek o przyznanie odsetek od daty wydania orzeczenia uznać należałoby za zasadny wyłącznie w sytuacji, gdyby przyznane zadośćuczynienie rekompensowało szkodę niemajątkową wykraczającą poza ramy objęte zgłoszonym wcześniej żądaniem, tj. gdyby sąd uwzględnił pewne jeszcze inne skutki zdarzenia wcześniej nieistniejące, a wpływające na wysokość świadczenia. W sprawie przedmiotowej natomiast pomiędzy śmiercią syna powodów a zgłoszeniem szkody minęło 13 lat i wszelkie negatywne konsekwencje, które zostały uwzględnione, zarówno przy zgłoszeniu sprawy do ubezpieczyciela, jak i przez Sąd pierwszej instancji przy określaniu wysokości zadośćuczynienia były aktualne już na dzień wymagalności roszczenia.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy - na podstawie art. 385 kpc - oddalił apelację.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 kpc, zasądzając od pozwanego na rzecz powodów kwoty po 600 złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, ustalone wg stawki minimalnej zgodnie z § 6 pkt 4 oraz § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie...” z dnia 28 września 2002r. (t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 461).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE