UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 maja 2015 roku wydanym w sprawie o sygn. akt III RC 306/14 Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim oddalił powództwo K. D. wniesione przeciwko byłemu mężowi R. B. o zasądzenie alimentów w kwotach po 1.000 złotych miesięcznie,.

Pozwany nie uznał żądań pozwu i wniósł o jego oddalenie.

Rozstrzygnięcie powyższe Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach:

K. B. obecnie D. i R. B. zawarli związek małżeński 14 sierpnia 1976 roku przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w T..

Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2014 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie I C1411/13 rozwiązał przez rozwód związek małżeński R. B. i K. B. z winy R. B..

R. B. i K. B. obecnie D. od 21 kwietna 2013 roku nie mieszkają razem.

Małżonkowie w 1996 roku zaciągnęli kredyt hipoteczny w 1996 roku. Rata kredytu wynosi 900 złotych. Koniec spłaty kredytu hipotecznego przypada na lipiec 2016 roku. Posiadają nieruchomość o powierzchni 3 700 m2, zabudowaną domem jednorodzinnym. Od maja 2013 roku kredyt hipoteczny spłaca wyłącznie R. B.. K. B. pozostała w domu obciążonym kredytem hipotecznym, korzysta ze wszystkich przedmiotów urządzenia domowego. Zamieszkuje w nim razem z synem i jego rodziną. Syn powódki pokrywa koszty utrzymania tego domu. R. B. zabrał jedynie rzeczy osobiste i wyprowadził się. Ma partnerkę życiową, z którą tworzy nowy związek i zamieszkuje w wynajętym mieszkaniu. Jego partnerka jest w piątym miesiącu ciąży.

K. D. do sierpnia 2014 roku prowadziła działalność gospodarczą w lokalu położony w T. przy Placu (...), stanowiącym jej majątek odrębny. Obecnie jest współwłaścicielem tego lokalu wraz z synem. Udział w lokalu użytkowym darowała synowi po wyprowadzeniu się R. B. z domu. K. B. planowała przekazać swój udział w lokalu użytkowym drugiemu synowi, jednak nie doszło do podpisania umowy darowizny, ze względu na przebywanie drugiego syna w areszcie śledczym. Na otwarcie działalności gospodarczej otrzymała dotację z Powiatowego Urzędu Pracy. Wynajmowała również swój lokal użytkowy, z tytułu czynszu osiągała dochód w wysokości 2500 złotych. Wartość lokalu użytkowego to około 80 000 złotych.

K. D. ma 59 lat, jest laborantką, nie pracuje, jest niezdolna do pracy. Posiada umiarkowany stopień niepełnosprawności o charakterze trwałym. Otrzymuje świadczenie rehabilitacyjne na okres 3 miesięcy i zasiłek z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w wysokości 529 złotych.

R. B. ma 59 lata, jest operatorem procesów w przemyśle chemicznym. Studiuje zaocznie na IV roku Politechniki (...). Pracuje w Zakładzie (...) w T., jako inspektor do spraw technicznych, osiąga wynagrodzenie 2628,71 złotych (dwa tysiące sześćset dwadzieścia osiem złotych 71/ 100) miesięcznie. Posiada lekki stopień niepełnosprawności o charakterze trwałym.

Zdaniem Sądu Rejonowego powódka ma możliwość osiągania większego dochodu, niż zasiłek z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, bowiem dysponuje lokalem użytkowym, położonym w T. w bardzo atrakcyjnej lokalizacji, zwłaszcza po wyremontowaniu pasażu, położonego w bliskim sąsiedztwie tego lokalu. Jest on zlokalizowany w ścisłym centrum T., teren został zmodernizowany przez lokalne władze, jest wizytówką miasta, znajduje się w pobliżu głównego deptaku i w pobliżu innych lokali użytkowych, które ze względu na swe położenie. Powódka sama zarządza lokalem użytkowym, a darowizna dla syna miała na celu zmniejszenie jej możliwości dochodowych. Zdaniem Sądu Rejonowego, brak podstaw do zastosowania regulacji art. 60 § 1 i 2 k.r.o.. Powódka nie znajduje się w niedostatku i nie nastąpiło istotne pogorszenie jej sytuacji materialnej w wyniku rozwodu. Powódka dysponuje majątkiem odrębnym o znacznej wartość, biorąc pod uwagę poziom życia przeciętnego mieszkańca w miejscu jej zamieszkania. Wyzbyła się części tego majątku, jedynie na potrzeby postępowania sądowego w sprawie o rozwód i o alimenty. Umiejętne zarządzanie jej majątkiem odrębnym pozwoli powódce uzyskać dochody, które zapewnią jej spokojną egzystencję na średnim poziomie. Zwłaszcza, że pozwany pozostawił jej nieruchomość zabudowaną domem jednorodzinnym bez obciążenia jej obowiązkiem spłaty kredytu hipotecznego, który zaciągnęli w okresie wspólnego pożycia małżeńskiego. Powódka ma zatem komfortową sytuację, by żyć samodzielnie po rozwodzie bez uzależnienia swej egzystencji od pomocy byłego małżonka. Ma możliwości zarobkowe, bowiem lokal użytkowy, którego jest współwłaścicielką, położony jest w ścisłym centrum T., a po modernizacji tego rejonu miasta, jest miejscem intratnym, korzystnym dla każdego rodzaju działalności gospodarczej. Wykorzystanie tego składnika majątku odrębnego powódki pozwoli jej na osiąganie dochodu z przeznaczeniem na własne utrzymanie.

Apelację od tego wyroku wniósł pełnomocnik powódki.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 60 § 2 krio przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że orzeczenie rozwodu nie spowodowało istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego - powódki K. D., nie mającego cech niedostatku i w konsekwencji przyjęcie, że powódce nie przysługuje względem pozwanego roszczenie alimentacyjne w ramach tzw. rozszerzonego obowiązku alimentacyjnego, gdyż wg oceny Sądu sytuacja majątkowa stron jest porównywalna z uwagi na fakt, że powódka posiada majątek osobisty w postaci lokalu użytkowego w centrum T. oraz zamieszkuje w pozostawionym jej przez byłego męża domu jednorodzinnym a zatem w ocenie Sądu dysponuje majątkiem o znacznej wartości;

2. naruszenie przepisów prawa procesowego: art. 233 § 1 kpc przez zaniechanie przez Sąd dokonania wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności polegające na niewłaściwej ocenie sytuacji materialnej powódki i przyjęciu, że powódka K. D. jako współwłaścicielka lokalu użytkowego położonego w centrum T. może uzyskiwać większe dochody niż zasiłek z GOPS, gdyż lokal ten jest położony w centrum miasta, w sytuacji, gdy w chwili obecnej nie ma zapotrzebowania na wynajem tego typu lokali w mieście a najemcy masowo wypowiadają wynajmującym umowy najmu, gdyż nie uzyskują spodziewanych dochodów, które wystarczyłyby co najmniej na pokrycie kosztów najmu;

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa K. D. w całości ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja i większość zawartych w niej argumentów zasługuje na uwzględnienie, co skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i zasądzeniem od pozwanego R. B. na rzecz powódki K. D. alimentów w kwocie po 250 złotych miesięcznie poczynając od dnia 20 maja 2015 roku, płatnych do 10-go dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia którejkolwiek z rat.

W pierwszej kolejności na częściowe uwzględnienie zasługuje zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. przez pobieżną i wybiórczą ocenę materiału dowodowego oraz pominięcie istotnych ustaleń faktycznych.

Konieczne dla rozstrzygnięcia ustalenia, które pominął Sąd pierwszej instancji dotyczą kwestii dochodów małżonków oraz posiadanych obciążeń finansowych.

Dochody R. B. winny być ustalone na poziomie co najmniej 3.200 złotych miesięcznie netto. Wynika to z treści samych zeznań pozwanego złożonych na rozprawie – k. 109odw, jak i z treści zaświadczenia o wynagrodzeniu – k. 103.

Powódka jest ponadto również obciążona obowiązkiem spłaty kredytu zaciągniętego na wydatki związane z wykończeniem wspólnej nieruchomości stron. Miesięczna rata z tego tytułu wynosiła 740 złotych. Na wniosek powódki Bank wyraził zgodę na wydłużenie okresu kredytowania przy zmniejszeniu wysokości raty miesięcznej do kwoty 303 złote miesięcznie. (k. 24, 65 akt I C 1411/13; k. 105)

Sąd pierwszej instancji nie dysponował materiałem dowodowym pozwalającym ustalić, że dochód z wynajmu lokalu użytkowego należącego do powódki winien wynieść aż 2.500 złotych. Takiej treści zeznanie złożył R. B.. Powódka jednak wskazywała, że dochód z tytułu najmu tego lokalu osiągany był na poziomie 800-1000 złotych miesięcznie. Nie przesądzając o tym, która z tych wartości jest bliższa rzeczywiście możliwym do osiągnięcia dochodom Sąd nie wyjaśnił dlaczego za bardziej wiarygodną kwotę uznał tę wyższą. W świetle reguł postępowania dowodowego dla wykazania, że wartość możliwego do uzyskania czynszu z lokalu przekracza 800-1000 złotych konieczne było przeprowadzenie kolejnych dowodów. Zgodnie z regułą art. 6 k.c. ciężar dowodu spoczywa na osobie, która z faktu tego zamierza wywieść skutki prawne. Niesporne było, że należny od lokalu czynsz wynosił 800-1000 złotych bowiem do takiej kwoty zeznania stron były zgodne. Skoro jednak strony nie złożyły stosownych wniosków dowodowych w tym zakresie obowiązkiem Sądu pierwszej instancji było wydanie wyroku po rozważeniu interesów obu stron postępowania. Trzeba zwrócić uwagę, że zeznania pozwanego określające wysokości czynszu za lokal dotyczą okresu sprzed rozpoczęcia działalności powódki w przedmiotowym lokalu. Zeznania zaś powódki określające możliwości wynajęcia lokalu dotyczą ostatniego roku. Dla oceny wartości możliwych do uzyskania dochodów z wynajmu lokalu pomocne było wskazanie wysokości dochodów jakie powódka uzyskiwała z samodzielnie prowadzonej w tym lokalu działalności gospodarczej. Dochody te okazały się na tyle niskie, że nieopłacalne okazało się dalsze prowadzenie działalności gospodarczej w tym lokalu. Powódka uzyskiwała dochód na poziomie niewiele przekraczającym 800 złotych miesięcznie. Działalność gospodarczą kontynuowała tylko po to by uniknąć obowiązku zwrotu dofinansowania ze środków Unii Europejskiej. W konsekwencji w świetle występujących braków postępowania dowodowego należało określić możliwości majątkowe powódki na poziomie około 1.000-1500 złotych miesięcznie. Istotna trudność związana z precyzyjnym określeniem tych możliwości wynika z faktu leżących po stronie powódki zaniedbań w dokonaniu wynajmu lokalu. Dopiero zawarcie umowy wynajmu jednoznacznie określi wartość możliwości majątkowych powódki. Ewentualnie wysokość tę powinna wykazać opinia biegłego, jeżeli będzie się przedłużał okres niewynajmowania lokalu.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ocenił, że powódka posiada możliwości majątkowe wynikające z faktu posiadania możliwości wynajmowania całego lokalu użytkowego i ocenę tę Sąd odwoławczy w całości podziela. Nieprawidłowo jednak określono te możliwości majątkowe w kwocie aż 2.500 złotych. Materiał dowodowy sprawy, mimo podejrzeń o zarzucalne zaniechania powódki, nie dawał jednak żadnych podstaw do takiego przyjęcia.

Zarówno powódka jak i pozwany posiadali obciążenia z tytułu kredytów zaciągniętych na budowę i wykończenie wspólnego domu stron. Jedno w kwocie 900 złotych drugie w kwocie 300 złotych.

Przykładając te ustalenia do treści art. 60 § 2 k.r.i.o. należało dojść do wniosku, że żądanie alimentów w niewielkim zakresie jest jednak uzasadnione. Zgodnie z tym przepisem jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, Sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby nie znajdował się w niedostatku.

W realiach stanu faktycznego niniejszej sprawy przesłanki z art. 60 § 2 k.r.o. zostały spełnione, bowiem ze względu na sytuacje finansową i pozwanego i powódki powstałą na skutek ustania małżeństwa doszło do istotnego pogorszenia sytuacji finansowej powódki. Ocena bowiem, czy nastąpiło takie pogorszenie, zależy od porównania sytuacji, w jakiej niewinny małżonek znalazł się wskutek orzeczenia rozwodu, z sytuacją, w jakiej znajdowałby się, gdyby rozwodu nie orzeczono i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo.

Zgodnie z poczynionymi ustaleniami w chwili rozpadu pożycia małżeńskiego dochody rodziny B. obejmowały wynagrodzenie pozwanego z pracy na poziomie 2.968 złotych miesięcznie netto (k. 133 akt I C 1411/13). Dochody powódki były różne i pochodziły z działalności gospodarczej. Wielkość możliwości majątkowych powódki w dacie ustania związku małżeńskiego z winy powoda znajdowała się na tym samym poziomie co obecnie. Wówczas powódka osobiście prowadziła działalność gospodarczą w lokalu, który aktualnie powinien być wynajmowany. Wartość wynajmu tego lokalu określa możliwości majątkowe powódki. Dochody powódki wynosiły około 1.000 złotych miesięcznie. Łącznie małżonkowie dysponowali zatem dochodami na poziomie 4.000 złotych. Aktualnie w świetle poczynionych ustaleń dochody pozwanego wynoszą 3.200 złotych miesięcznie a dochody powódki (które winna uzyskać wykorzystując swoje możliwości majątkowe) winny wynosić 1.000-1500 złotych. Dochody zatem pozwanego są dwa lub nawet trzy razy wyższe niż powódki. Okoliczność ta zmusza do ustalenia, że na skutek rozwodu doszło do istotnego pogorszenia sytuacji finansowej powódki.

Na skutek związku pozwanego z inną kobietą nastąpił rozpad pożycia małżeńskiego, o czym przesądza orzeczenie rozwodowe. W konsekwencji pozwany wyprowadził się ze wspólnego domu stron i założył nową rodzinę. Na zagospodarowanie z nową partnerka zaciągnął dwa kredyty.

Gdyby nie rozpad małżeństwa sytuacja finansowa stron, a przede wszystkim powódki byłaby lepsza. Mając na uwadze poziom życia stron przed rozstaniem, oraz uwzględniając zakres potrzeb stron żądanie zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki alimentów w kwocie po 250 złotych miesięcznie znajduje uzasadnienie w realiach stanu faktycznego sprawy i w odpowiednim zakresie zbliży pozwaną, do położenia finansowego jaki miałaby, gdyby do sytuacji związanej z rozwodem w ogóle nie doszło. Kwota ta waży również zakres zaniedbań jakich dopuściły się strony w zakresie dowodzenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia.

Wyliczenie to uwzględnia przy tym fakt możliwości majątkowych pozwanego przy uwzględnieniu faktu spłacania przez niego kredytu w kwocie 930 złotych miesięcznie. Wprawdzie kwota tych spłat podlegać będzie rozliczeniu w sprawie o podział majątku dorobkowego, jednak jest to wydatek chroniący majątek wspólny małżonków.

Ustalając z kolei wysokość alimentów należy pamiętać, że zakres świadczeń alimentacyjnych wyrażają z jednej strony usprawiedliwione potrzeby uprawnionego, z drugiej zaś możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego (art. 60 § 1 i 135 k.r.o.).

W orzecznictwie przyjmuje się, iż obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia nie sięga wprawdzie - przynajmniej z reguły - tak daleko, aby miał zapewnić małżonkowi niewinnemu równą stopę życiową, niemniej jednak, w zależności od okoliczności konkretnej sprawy, zakres przyczyniania się małżonka wyłącznie winnego do utrzymania małżonka niewinnego mieści się między granicą, poniżej której istnieje już niedostatek, a granicą, której przekroczenie byłoby zrównaniem stopy życiowej obojga małżonków (por. wyr. SN z 28.10.1980 r., III CRN 222/80, OSN 1981, Nr 5, poz. 90 oraz uzasadnienie tezy XIII wytycznych SN z 1987 r.). Sąd Apelacyjny w Katowicach podkreślił w wyroku z 15.7.2004 r. ( I ACA 375/04, OSA w Katowicach 2005, Nr 1, poz. 11), że art. 60 § 2 nie daje małżonkowi niewinnemu prawa do równej stopy życiowej z małżonkiem zobowiązanym, lecz daje mu prawo do bardziej dostatniego życia poprzez przyczynienie się w odpowiednim zakresie do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb, chociażby nie znajdował się w niedostatku.

Wszystko to pokazuje, że możliwości zarobkowe pozwanego w istocie są na dużo wyższym poziomie niż powódki. Sąd Rejonowy mimo rzeczywiście bardzo skromnego materiału dowodowego zaoferowanego przez strony uchylił się od wszechstronnej oceny sytuacji majątkowej stron i to zarówno przed rozpadem małżeństwa jak i w dacie zamknięcia rozprawy. Przedstawiony do osądu materiał dowodowy nie dawał jednak podstaw do ustalenia obowiązku alimentacyjnego na poziomie żądania powódki.

Powołane okoliczności wskazują, że roszczenie powódki winno zostać częściowo uwzględnione i mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji, oddalając dalej idące żądania apelacji.-

O kosztach orzeczono na podstawie art.100 k.p.c.

Na oryginale właściwe podpisy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE