UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 09.07 2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 27.06.2013r. przeliczył emeryturę P. A. od dnia 01.06.2013r uwzględniając premie wypłacone z funduszu premiowego w latach 1972 do 1976r.

Odwołujący w odwołaniu domagał się zmiany decyzji i jej przeliczenia z uwzględnieniem premii od dnia 01.06.2010r. do dnia 31.05.2013r. oraz wypłaty wyrównania za okres od dnia 01.03.2010r. do 28.02.2010r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 24.10.2014r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do spłaty różnicy pomiędzy świadczeniem należnym ustalonym po uwzględnieniu kwot z funduszu premiowego za lata 1972- 1976, a wypłaconym w okresie od dnia 1 czerwca 2010r. do 31 maja 2013r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 każdego miesiąca wypłaty zaniżonego świadczenia do dnia zapłaty ( pkt.1) oraz zasądził od organu rentowego kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i argumentacja prawna:

Odwołujący P. A. (ur. (...)) w okresie od 01.12.1971r. do 31.01.1986r. był zatrudniony w (...) Państwowych (...) w O. na stanowisku starszego specjalisty ds. produkcji ogrodniczej. Z tytułu zatrudnienia w latach 1972-1976 oraz 1981-987 były wypłacane składniki zmienne wynagrodzenia - kwoty z funduszu premiowego (...), od których została opłacona składka na cele emerytalne.

W dniu 17 marca 2009r. P. A. złożył wniosek o emeryturę wraz z zaświadczeniem o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 8 stycznia 2009r. wystawione przez Agencje Nieruchomości Rolnych Oddział w P. , w którym podane zostały kwoty wypłat z funduszu premiowego otrzymane przez odwołującego we wskazanych latach z tytułu zatrudnienia w Kombinacie (...) w O..

Decyzją z dnia 28.04.2009r. organ rentowy przyznał odwołującemu prawo do emerytury od dnia 01.03.2009r. ustalając termin płatności świadczenia na dzień 20-go każdego miesiąca.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury organ rentowy nie uwzględnił wypłaconych premii w latach 1971-976r.

Od powyższej decyzji P. A. wniósł odwołanie domagając się uwzględnienia do obliczenia podstawy wymiaru emerytury wypłat z funduszu premii. Postanowieniem z dnia 27.01. 2010r. Sąd Okręgowy w Poznaniu odrzucił odwołanie sygn., akt. VIII U 3108/09.

W dniu 04.06.2010r. P. A. złożył kolejny wniosek o przeliczenie emerytury. Decyzją z dnia 25.06.2010r. organ rentowy odmówił ponownego przeliczenia emerytury.

W dniu 28.06.2013r. pełnomocnik odwołującego złożył kolejny wniosek o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem wypłaconych premii w latach 1972-1976 i wypłacenie różnicy między świadczeniem dotychczas otrzymywanym, a świadczeniem ustalonym po uwzględnieniu kwot wypłaconych z tytułu premii od dni 01.06.2010r. wraz z odsetkami powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 01.09.2010r. II UZP 6/10.

Decyzją z dnia 09.07.2013r. organ rentowy przeliczył emeryturę odwołującego od dnia 01.06.2013r. uwzględniając w podstawie wymiaru dodatkowy składnik wynagrodzenia i ustalając wwpw w wysokości 120,67%.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do odrzucenia odwołania na podstawie art. 477⁹§ 3 k.p.c. Sąd Okręgowy stwierdził, że wobec braku zwrotnego potwierdzenia odbioru przedmiotowej decyzji brak jest podstaw do uwzględnienia tego żądania.

Sąd Okręgowy odnosząc się do meritum sprawy uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie. Wskazał na art. 21 ust.1, art.15 ust.6, 133 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r., a następnie podkreślił, że z poczynionych ustaleń faktycznych wynika, że odwołujący od dnia 01.03.2009r do 01.06.2013r. pobierał świadczenie emerytalne w wysokości ustalonej bez uwzględnienia wypłaconych mu w latach 1972-1976 kwot z funduszu premiowego w (...).

Wyjaśnienia wymagała kwestia, czy słusznie pozwany pominął przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w rozumieniu art.15 ust.6 ustawy wypłacone kwoty z funduszu premiowego w latach 1972-1976.

Sąd stwierdził, że skoro art.15 ust.6 umożliwia ustalanie podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego z okresów poprzedzających datę wejścia w życie ustawy emerytalnej tj. 01.01.1999r., to niewątpliwie zawarte w nim pojęcie ubezpieczenia społecznego i składki na to ubezpieczenie należy odnosić do okresu w którym podstawa wymiaru i składki na to ubezpieczenie należy odnosić do okresu, w którym podstawa wymiaru składki była (powinna być) ustalana przy uwzględnieniu obowiązującego w tym czasie stanu prawnego.

W tym zakresie konieczne było sięgnięcie do obowiązującego stanu prawnego w dacie dokonywania spornych wypłat - ustawy z dnia 23 stycznia 1968r. o funduszu emerytalnym (Dz. U. z 1968r., nr 1 poz.7), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1968r.

Na mocy art.1 ust.1 w/w ustawy utworzony został fundusz emerytalny z przeznaczeniem na wypłatę emerytur, rent i innych świadczeń pieniężnych emerytalnych przewidzianych dla pracowników i ich rodzin. Podstawą wymiaru opłacanej składki przez zakłady pracy na ubezpieczenie społeczne były - zgodnie z rozporządzeniem Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968r. w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury i renty, zasiłków z ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na ubezpieczenie społeczne zarobki w gotówce, zarobki w naturze zaliczane do osobowego funduszu i dodatkowe zarobki wypłacane z funduszu prowizji własnym pracownikom. Przez zarobki w gotówce należało przy tym rozumieć przede wszystkim wypłaty zaliczone do osobowego funduszu płac zgodnie z uchwałą nr 8 Rady Ministrów z dnia 12 stycznia 1965r. w sprawie składników z funduszu płac i pozostałych wynagrodzeń z tytułu pracy w jednostkach gospodarki uspołecznionej, a następnie uchwałą nr 103 Rady Ministrów z dnia 25 maja 1971r. w sprawie składników funduszu płac i pozostałych wynagrodzeń z tytułu pracy w jednostkach gospodarki uspołecznionej.

Z powołanych uchwał wynikało, że wypłaty pieniężne z funduszu premiowego (...) nie zaliczały się do osobowego funduszu płac, a tym samym nie stanowiły podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Wypłaty te stanowiły natomiast podstawę wymiaru składki na cele emerytalne, której obowiązek opłacania wprowadzał art.3 ustawy o funduszu emerytalnym.

Składkę tę pobierał zakład pracy, potrącając ją przy wypłacie wynagrodzenia i przekazywał łącznie ze składką na ubezpieczenia społeczne (art.4 ust.1 ustawy).

Sąd Okręgowy wskazał, że w przedmiocie powyższego zagadnienia wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 1 września 2010r. II UZP 6/10, który stwierdził, że wypłacone w latach 1970- 1976 premie z funduszu premiowego w (...) ze względu na obowiązek opłacania składki na cele emerytalne na podstawie ustawy z dnia 23 stycznia 1968r. o funduszu emerytalnym podlegają uwzględnieniu w podstawie wymiaru emerytury i renty zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS.

Stanowisko to nie jest kwestionowane przez organ rentowy, który w zaskarżonej decyzji przeliczył emeryturę odwołującego z uwzględnieniem wypłaconych kwot z funduszu premiowego, nie uwzględnił jednak wniosku o zasądzenie różnicy w świadczeniu od dnia 1 czerwca 2010r. do 31 maja 2013r. wraz z odsetkami.

Sąd uznał, że rozstrzygnięcia wymagało to, czy przyznanie i wypłacenie odwołującemu świadczenia w zaniżonej wysokości stanowiło błąd organu rentowego w rozumieniu art. 133 ust.1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W ocenie Sądu, pozwany miał możliwość prawidłowego ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego, z uwzględnieniem wypłaconych odwołującemu w latach 1972-1976 kwot z funduszu premiowego, już w toku postępowania w przedmiocie wniosku o emeryturę. Do tego wniosku było bowiem załączone RP-7, w którym wskazane były otrzymane kwoty z funduszu premiowego. Pomimo tego, organ rentowy stosując błędną wykładnię art. 15 ust.6 ustawy emerytalnej przyjął, że sporne kwoty nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i przyznał świadczenie w zaniżonej wysokości. Stanowisko to podtrzymał w decyzji z dnia 25 czerwca 2010r.

W rozpoznawanej sprawie, zdaniem Sądu I instancji mamy do czynienia z zastosowaniem niewłaściwej wykładni obowiązujących przepisów prawa. Takie uchybienie organu rentowego i organu odwoławczego stanowi błąd organu rentowego w rozumieniu art.133 ust.1 pkt.2 ustawy emerytalnej.

W myśl powołanego przepisu w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż: za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc o którym mowa w pkt.1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

Skoro zatem odwołujący kolejny wniosek o przeliczenie świadczenia złożył w czerwcu 2013r., prawo do spłaty różnicy pomiędzy emeryturą w należnej mu wysokości, a emeryturą rzeczywiście wypłaconą przysługuje mu za okres od 1 czerwca 2010r. do 31 maja 2013r.

Wyplata świadczenia w zaniżonej wysokości była spowodowana błędem organu rentowego, a więc była następstwem okoliczności, za które ponosi ZUS odpowiedzialność.

Sąd uznał, że zachodzą również podstawy do wypłaty odsetek od nieterminowo wypłaconej części emerytury za w/w okres zgodnie z art. 85 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998r.o systemie ubezpieczeń społecznych, § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych ( Dz. U 1999r., nr 12, poz. 104) oraz art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Skoro w decyzji z dnia 28 kwietnia 2009r. organ rentowy ustalił termin płatności na dzień 20-go każdego miesiąca, to pozostaje on w opóźnieniu w płatności świadczenia w należnej wysokości w okresie od 1 czerwca 2010r. do 31 maja 2013r.od 21-go każdego miesiąca wypłaty świadczenia w zaniżonej wysokości. Odsetki za powyższy okres należą się do spłaty różnicy między świadczeniem należnym, a wypłaconym.

Kierując się powyższymi względami Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji , a w punkcie 2 o kosztach postępowania.

Powyższy wyrok zaskarżył organ rentowy zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 133 ust.1 pkt.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS polegające na przyjęciu, że w przypadku P. A. istniały podstawy do ponownego ustalenia wysokości emerytury z uwzględnieniem kwot z funduszu premiowego za lata 1972-1976, począwszy od dnia 01.06.2014r. (prawidłowo powinno być od 2010r.), podczas, gdy wniosek o ponowne obliczenie emerytury odwołujący złożył w dniu 04.06.2010r.

Wskazując na powyższą podstawę wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania, a także zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

W uzasadnieniu organ rentowy zakwestionował stanowisko Sądu I instancji, jakoby odmowa uwzględnienia w podstawie wymiaru nagród funduszu premiowego za lata 1972-1976 była następstwem błędu. Zdaniem apelacji po uprawomocnieniu się decyzji z dnia 25.06.2010r. (odmawiającej ponownego obliczenia emerytury) nie zostały przedstawione nowe dowody lub ujawnione okoliczności istniejące przed jej wydaniem, które miałyby wpływ na prawo do świadczenia. W szczególności dowodem, czy też nową okolicznością istniejącą przed wydaniem decyzji nie jest uchwała Sądu Najwyższego wydana w dniu 1 września 2010r.

Pełnomocnik odwołującego domagał się oddalenia apelacji i zasądzenia kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ, CO NASTEPUJE:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, a zebrany materiał dowodowy poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i trafną ocenę prawną, które Sąd odwoławczy w pełni podziela.

Spór w analizowanej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy przyznanie i wypłata odwołującemu emerytury w zaniżonej wysokości stanowiła błąd organu rentowego i czy, odwołującemu przysługuje prawo do wyrównania świadczenia za okres od 1 czerwca 2010r. do 31 maja 2013r. wraz z odsetkami.

W razie ponownego ustalania przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości obowiązują ogólne zasady wypłaty emerytur i rent. Przyznane lub podwyższone świadczenie wypłaca się, stosownie do treści art. 133 ust. 1 pkt.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu.

Wyjątek stanowi sytuacja, w której odmowa lub przyznanie niższych świadczeń jest następstwem błędu organu rentowego lub organu odwoławczego. W takim przypadku świadczenie wypłaca się za 3 lata wstecz od daty zgłoszenia wniosku ( art. 133 ust.1 pkt.2 ustawy).

Pojęcie „błędu” w prawie ubezpieczeń społecznych obejmuje sytuacje, w których organ rentowy lub organ odwoławczy miał podstawy do przyznania podwyższonego świadczenia lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił.

W ocenie Sądu Apelacyjnego taka sytuacja miała miejsce w rozpoznawanej sprawie. Wnioskodawca po nabyciu prawa do emerytury występował z kolejnymi wnioskami o przeliczenie świadczenia, które były przedmiotem oceny organu rentowego. Organ rentowy odmawiał uwzględnienia funduszu premiowego za lata 1972-1976. Ostatecznie uwzględnił wypłacone premie z funduszu premiowego w (...) Gospodarstwie (...) w decyzji z dnia 9 lipca 2013r. na skutek wniosku odwołującego z dnia 4 czerwca 2013r. jednak błędnie dokonał przeliczenia świadczenia dopiero od dnia 1 czerwca 2013r.

Mając na uwadze fakt, że już wcześniej odwołujący domagał się wyliczenia świadczenia z uwzględnieniem wypłaconych premii, Sąd Okręgowy trafnie uznał, że odwołującemu służy prawo do ponownego ustalenia wysokości emerytury począwszy od miesiąca, w którym uprawnienie powstało, jednak nie wcześniej niż za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek.

Takie stanowisko jest prezentowane w judykaturze Sądu Najwyższego (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2011r. I UK 332/10 LEX nr 811827 ) zgodnie z którym przyjmuje się, że zawarte w art. 133 ust.1 pkt.2 ustawy emerytalnej określenie błąd organu rentowego obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za takie przyczyny należy uznać wszystkie zaniedbania organu, każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności przepisów. Poza tym zwrócił uwagę, że przedmiotowe pojęcie błędu organu rentowego obejmuje również niedopełnienie obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych.

Przypomnieć należy, iż odwołujący już wraz z wnioskiem o emeryturę przedłożył zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 8 stycznia 2009r. wystawione przez Agencję Nieruchomości Rolnych Oddział w P., z którego wynikały kwoty wypłat z funduszu premiowego w spornym okresie. Nadto, trzeba mieć na uwadze, że w kwestii uwzględniania premii wypłacanych z funduszu premiowego w (...) Gospodarstwach (...) jednoznacznie wypowiedział się Sąd Najwyższy (por. uchwała SN z dnia 1 września 2010r. II UZP 6/10 LEX nr 599444).

W tym stanie rzeczy prawidłowo Sąd I instancji uznał odmowę uwzględnienia funduszu premii do obliczenia podstawy wymiaru emerytury jako błąd organu rentowego, wobec naruszenia przepisu art. 15 ust.1 ustawy emerytalnej. W konsekwencji zasadnie określił prawo odwołującego do wypłaty prawidłowo obliczonej emerytury za okres 3 lat poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do podwyższenia świadczenia. Skoro wniosek o ponowne ustalenie podstawy wymiaru został zgłoszony w dniu 28 czerwca 2013r. to wypłata przeliczonego świadczenia przysługuje od dnia 1 czerwca 2010r. i to wraz odsetkami.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, strona apelująca nietrafnie na poparcie swego stanowiska przywołuje treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2002r. II UKN 181/2002r. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy m.in. stwierdził, że dokonana przez organ rentowy zmiana wykładni przepisu prawnego nie uprawnia do jej stosowania z mocą wsteczną. W rozpoznawanej sprawie nie mamy do czynienia ze zmianą wykładni. Zważyć należy, iż odwołujący z wnioskiem o emeryturę wystąpił w dniu 17 marca 2009r., pod rządem przepisów ustawy emerytalnej z dnia 17 grudnia 1998r. , która wprowadziła ekwiwalentność składek i świadczeń, określając zasady obliczania podstawy emerytur i rent (m.in. art. 15, 21 ustawy ), które organ rentowy zobowiązany był interpretować zgodnie z ich brzmieniem. W analizowanej sprawie dokonał tego wbrew obowiązującym przepisom, co nie jest równoznaczne z zmianą wykładni.

Kierując się powyższymi względami Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji i dlatego na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji. Orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie2 znajduje swoje uzasadnia w treści art. 98 i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust.1 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. z 2013r., poz.490).

del. SSO Izabela Halik

SSA Wiesława Stachowiak

SSA Ewa Cyran

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE