UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. decyzją z dnia 2 czerwca 2014 r. zobowiązał Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną (...) w D. do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń na rzecz P. C. za okres od 25 grudnia 2000 r. do 30 kwietnia 2014 r. w kwocie 11.358,80 zł oraz odsetek za okres od 28 grudnia 2000 r. do 2 czerwca 2014 r. w kwocie 8.707,96 zł. Organ rentowy wyjaśnił, iż obciążenie obowiązkiem zwrotu było uzasadnione, albowiem świadczenia zostały wypłacone bezpodstawnie, w wyniku błędnie wystawionego przez płatnika zaświadczenia o pracy i dochodach ubezpieczonego Rp-7 z dnia 21 września 2000 r., w zakresie błędnie podanej wysokości wynagrodzenia za rok 1987 r. w kwocie 997.616 zł zamiast prawidłowej w kwocie 597.616 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...) w D.. Płatnik przyznał, iż w dniu 21 września 2000 r. wystawił zaświadczenie Rp-7 z błędnie wskazaną wysokością wynagrodzenia pracownika P. C., a pomyłka została wykryta dopiero aktualnie, w związku z ponownym wystawieniem zaświadczenia na potrzeby postępowania przed organem rentowym. Powyższe, mające wpływ na zawyżenie wypłacanego świadczenia, nie było jednakże działaniem zamierzonym, a omyłką wynikającą z błędnego odczytania źródłowej karty wynagrodzeń. Mając na uwadze powyższe płatnik wniósł o zmianę skarżonej decyzji poprzez ograniczenie okresu zwrotu do ostatnich trzech lat przed wydaniem decyzji, stosownie do art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, oraz o umorzenie odsetek.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wezwany do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego P. C. nie zajął stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z dnia 30 grudnia 2014 r. Sąd Okręgowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...) w D. nie ma obowiązku zapłaty odsetek za okres od 28 grudnia 2000 r. do 2 czerwca 2014 r. (I) oraz oddalił odwołanie w pozostałej części (II).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy wydał w oparciu o następujące ustalenia i rozważania:

P. C. w okresach od 7 stycznia 1972 r. do 31 maja 1974 r., od 9 czerwca 1975 r. do 15 listopada 1993 r., od 1 maja 1994 r. do 31 października 1994 r., od 15 marca 1995 r. do 15 listopada 1998 r. i od 24 maja 1999 r. do 24 grudnia 2000 r. był pracownikiem Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w D..

W związku z ubieganiem się przez zainteresowanego o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy płatnik wystawił w dniu 21 września 2000 r. zaświadczenie o pracy i dochodach (Rp-7), wskazując wynagrodzenie za ostatnie dziesięć lat, w tym za rok 1987 w kwocie 997.616 zł. Zaświadczenie zostało sporządzone przez D. J., główną księgową, poprzez przepisanie danych z indywidualnej ewidencji pracy i dochodów zainteresowanego.

Przedmiotowe zaświadczenie zostało przedłożone wraz z pozostałą dokumentacją P. C. do ZUS celem uznania prawa do świadczenia.

Organ rentowy decyzją z dnia 17 listopada 2000 r. przyznał zainteresowanemu prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy od 25 grudnia 2000 r. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto przychód z dziesięciu lat kalendarzowych od 1.01.1980 r. do 31.12.1989 r. w wysokości wskazanej w zaświadczeniu, w tym za rok 1987 w kwocie 997.616 zł.

We wrześniu 2004 r. organ rentowy przeprowadził kontrolę w (...), w tym na okoliczność prawidłowości wystawiania dokumentacji dla celów ubezpieczeń społecznych. Kontroli poddano między innymi dokumentację płacową P. C. (listy płac, karty wynagrodzeń) oraz zaświadczenie Rp-7 z dnia 21 września 2000 r.

W protokole kontroli oceniono, iż dane wskazane w zaświadczeniach są zgodne z dokumentacją źródłową znajdującą się u płatnika.

Wobec aktualnego ubiegania się przez P. C. o ustalenie kapitału początkowego i przeliczenie świadczenia, Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...) w D. wystawiła w dniu 28 lutego 2014 r. nowe zaświadczenie Rp-7, obejmujące wszystkie okresy zatrudnienia. Tytułem wynagrodzenia za rok 1987 wskazano kwotę 597.616 zł.

Mając na uwadze rozbieżności w wysokości wynagrodzenia za rok 1987 wskazanego w poszczególnych zaświadczeniach organ rentowy zwrócił się do płatnika o ich wyjaśnienie. Płatnik, po ponownej weryfikacji całej dokumentacji płacowej, w piśmie z dnia 2 kwietnia 2014 r. wyjaśnił, iż prawidłową jest kwota 597.616 zł. Pomyłka wynikała z błędnego odczytania karty ewidencji pracy i dochodów zainteresowanego.

W efekcie ZUS Oddział w T. decyzją z dnia 28 kwietnia 2014 r. dokonał przeliczenia świadczenia rentowego zainteresowanego od dnia 1 maja 2014 r. przy uwzględnieniu prawidłowej podstawy wymiaru składek za rok 1987 r. w kwocie 597.616 zł.

Jednocześnie skarżoną decyzją z dnia 2 czerwca 2014 r. organ rentowy zobowiązał Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną (...) w D. do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń na rzecz P. C. za okres od 25 grudnia 2000 r. do 30 kwietnia 2014 r. w kwocie 11.358,80 zł oraz odsetek za okres od 28 grudnia 2000 r. do 2 czerwca 2014 r. w kwocie 8.707,96 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie okoliczności bezspornych oraz dokumentów przedłożonych przez płatnika i zawartych w załączonych aktach organu rentowego, a także w oparciu o zeznania D. J. i S. J..

Sąd I instancji dał wiarę dowodom z dokumentów, albowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności i mocy dowodowej, a nadto nie budziły one wątpliwości Sądu. W szczególności niekwestionowanym były zapisy na karcie ewidencji pracy i dochodów zainteresowanego za rok 1987 w kwocie 597.616 zł oraz nieprawidłowego wskazania tej wartości w zaświadczeniu Rp-7 z dnia 21 września 2000 r., co znalazło również odzwierciedlenie w zeznaniach D. J. i S. J.. Zeznania te jako spójne, niewątpliwie szczere oraz wzajemnie zgodne, również zostały przez Sąd ocenione jako wiarygodny i miarodajny materiał dowodowy dla ustalenia istotnych okoliczności sprawy.

Okoliczności te były faktycznie bezsporne. Odwołująca jako pracodawca P. C. w wystawionym w dniu 21 września 2000 r. zaświadczeniu Rp-7 błędnie wpisała wysokość dochodu za rok 1987, który to został uwzględniony przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia rentowego przyznanego zainteresowanemu decyzją z dnia 17 listopada 2000 r. od dnia 25 grudnia 2000 r. prowadząc do bezpodstawnej wypłaty świadczenia w zawyżonej wysokości.

Zgodnie z art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.) za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania (pkt 1), a także świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia (pkt 2). Osoba, która pobrała tak rozumiane nienależne świadczenia jest zobowiązana do ich zwrotu wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11 (art. 84 ust. 1 ustawy).

Natomiast w sytuacji gdy pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość – zgodnie z art. 84 ust. 6 ustawy – obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot. Poprzez nieprawdziwe dane należy przy tym rozumieć dane niezgodne ze stanem faktycznym (por. wyrok SA w Katowicach z 13 listopada 2003 r., III AUa 1142/02; LEX nr 193492), a za takie niewątpliwe należy uznać błędnie wskazaną wysokość wynagrodzenia, stanowiącą podstawę wymiaru składek. Płatnik w niniejszej sprawie tak rozumianego przekazania nieprawdziwych danych się dopuścił, co uzasadniało pociągniecie go do odpowiedzialności w świetle powyższego przepisu i jako takie co do zasady nie było kwestionowane.

Płatnik domagał się natomiast zawężenia wskazanego w skarżonej decyzji okresu zwrotu nienależnie pobranych świadczeń do trzech lat z powołaniem na art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, oraz umorzenie należności odsetkowych.

Dokonując oceny pierwszego z żądań, Sąd Okręgowy wskazał, iż istotnie przepis art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wprowadza ograniczenie w tym zakresie stanowiąc, iż nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.

Powyższa regulacja nie znajduje jednakże zastosowania w niniejszej sprawie. Jak bowiem trafnie zauważa Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 4 czerwca 2014 r. (III AUa 293/14; LEX nr 1469364) przepis art. 84 ust. 3 u.s.u.s. ograniczający żądanie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń do ostatnich 12 miesięcy i 3 lat został umiejscowiony bezpośrednio po zasadach regulujących odpowiedzialność konkretnych osób - tj. osób pobierających świadczenie, co wskazuje, że ograniczenie czasowe dotyczy tej tylko kategorii osób. Natomiast podstawę prawną do żądania zwrotu od płatnika składek lub innego podmiotu, który wskazał nieprawdziwe dane stanowi przepis art. 84 ust. 6 ustawy, w którym ustawodawca nie przewidział możliwości ograniczenia odpowiedzialności, nie wskazał bowiem, że w sytuacji opisanej w tym przepisie ma zastosowanie ust. 3. Gdyby faktycznie miał zastosowanie ten przepis (art. 84 ust. 3), to wynikałoby to jednoznacznie z treści art. 84 ust. 6 przez zaznaczenie, że stosuje się art. 84 ust. 6 z uwzględnieniem ust. 3. Co więcej art. 84 ust. 6 odnosi się wyraźnie jedynie do ust. 1. powołanego przepisu (obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1), co prowadzi do wniosku, że określone normy czasowe wynikające z art. 84 ust. 3, obejmują jedynie osoby, które pobrały nienależne świadczenia.”

Powyższe znajduje odzwierciedlenie również w analizie przeprowadzonej bezpośrednio w kontekście art. 84 ust. 3 ustawy i celu wprowadzonych przez przedmiotowy przepis granic możliwości dochodzenia przez organ rentowy nienależnie pobranych świadczeń, zwracającej uwagę, iż obowiązek zwrotu kwot faktycznie uszczuplających Fundusz Ubezpieczeń Społecznych został wyprzedzony zakazem nadmiernego obciążenia osoby pobierającej świadczenie nienależne, jako niedopuszczalne i stanowiące jej pokrzywdzenie w sensie pozaprawnym (tak uzasadnienie wyroku SN z dnia 6 stycznia 2009 r., II UK 124/08; OSNP 2010/13-14/169). Powyższe podstawy, z oczywistych względów, pozostawały nieadekwatne do oceny sytuacji płatników i innych podmiotów wystawiających dokumentację w ramach obowiązków nałożonych w prawie ubezpieczeń społecznych, nie uzasadniając analogicznego prowadzenia ograniczenia ich odpowiedzialności.

Sąd I instancji wskazał, iż z drugiej jednak strony, co pozostaje niekonsekwencją ustawodawcy, takie ograniczenie zostało przyznane organowi rentowemu, który w odwrotnej sytuacji odmowy lub przyznania niższych niż należne świadczeń – zgodnie z art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) jest zobowiązany do ich wyrównania za okres maksymalnie 3 lat i to tylko w sytuacji gdy odmowa lub przyznanie świadczeń w zaniżonej wysokości było następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego. Powyższe wprowadza niewątpliwą nierówność, w żaden sposób nie uzasadnioną w świetle profesjonalizmu obu podmiotów (organu rentowego i płatnika), tym bardziej, iż w przypadku odpowiedzialności płatnika w świetle art. 86 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych kwestia elementu winy jest w doktrynie i orzecznictwie oceniana niejednolicie, w tym również prezentowane są poglądy oparcia tej odpowiedzialności za zasadzie ryzyka (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 3 grudnia 2003 r., III AUa 2325/02, Lex nr 193512), pozostające jednakże w opozycji do dominującego stanowiska ograniczającego odpowiedzialność do świadomego działania lub rażącego niedbalstwa (Renata Babińska, „Pojęcie i rodzaje błędu organu rentowego lub odwoławczego”, Państwo i Prawo 2005 rok, Nr 12, str. 58; tak również „Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz”, red. B. Gudowska, J. Strusińska-Żukowska, C.H. Beck, Warszawa 2011). W niniejszej sprawie dysproporcja ta jest jednakże o tyle rażąca, iż organ rentowy dokonując w 2004 r. kontroli dokumentacji płatnika, w tym zaświadczenia Rp-7 z dnia 21 września 2000 r. w konfrontacji z płacową dokumentacją źródłową nie stwierdził wówczas nieprawidłowości, czym niewątpliwie przyczynił się do przedłużenia okresu wypłacania zainteresowanemu nienależnych świadczeń.

Za uzasadniony, w ocenie Sądu Okręgowego, należało uznać natomiast zarzut skierowany do odpowiedzialności odsetkowej płatnika. Odpowiedzialność w tym zakresie, wynikająca z cyt. art. 84 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w zakresie wysokości i zasad ustalania odsyła do prawa cywilnego. Podkreślić jednakże należy, iż odesłanie to dotyczy wyłącznie zasad zapłaty i wysokości odsetek, a nie zasad zwrotu nienależnego świadczenia. Nie ma żadnych podstaw do stosowania przepisów prawa cywilnego (o bezpodstawnym wzbogaceniu lub czynie niedozwolonym) do oceny wymagalności, czy przedawnienia samego nienależnie pobranego świadczenia. W zakresie odesłania nie mieści się natomiast określenie terminu, od kiedy dłużnik – w tym wypadku podmiot odpowiedzialny za wypłatę nienależnego świadczenia – opóźnia się w jego spełnieniu. Nie jest to materia „zasad prawa cywilnego” lecz prawa ubezpieczeń społecznych. W prawie tym natomiast "żądanie zwrotu" nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (można powiedzieć, że staje się wymagalne w tym momencie, a nie w czasie spełniania świadczeń). Z tą chwilą następuje też wymagalność (w prawnym znaczeniu według prawa cywilnego - art. 359 § 2 k.c.) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 k.c.). Z tą też chwilą rozpoczyna się bieg przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek (art. 120 § 1 k.c.)(por. wyrok SA w Krakowie z dnia 21 marca 2013 r., III AUa 1311/12, LEX nr 1298936; wyrok SN z dnia 3 lutego 2010 r., I UK 210/09, LEX nr 585713).

Powyższe oznacza natomiast, iż organ rentowy ma prawo żądać odsetek ustawowych liczonych od chwili, od której podmiot zobowiązany pozostaje w opóźnieniu. Ponieważ obowiązek zwrotu nienależnie pobranej renty "uaktywnia się" zaś dopiero z chwilą wezwania do zapłaty, to opóźnienie należy liczyć - co do zasady - od dnia następnego po tym wezwaniu. W przypadku nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia społecznego wezwaniem do zapłaty jest doręczenie decyzji organu rentowego stwierdzającej obowiązek zwrotu. Żądanie wyprzedzające to wydarzenie należy uznać za błędne i w tym zakresie wymaga skorygowania w skarżonej decyzji.

Mając na uwadze powyższe Sąd I instancji, działając w oparciu o art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., w punkcie I wyroku zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 2 czerwca 2014 r., stwierdzając, że Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...) w D. nie ma obowiązku zapłaty odsetek za okres od 28 grudnia 2000 r. do 2 czerwca 2014 r. w kwocie 8.707,96 zł.

Odwołanie w pozostałym zakresie, jako skierowane do decyzji prawidłowo oceniającej sytuację co do istoty sprawy, zarówno w zakresie podstaw odpowiedzialności odwołującej jak i jego zakresu czasowego, podlegało natomiast oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. w 2 punkcie wyroku.

Apelację od wyroku wywiodła Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...), zaskarżając go w zakresie punktu II, w części oddalającej odwołanie w zakresie obowiązku zwrotu kwoty 7 722,44 - zł za okres od 25 grudnia 2000 r. do 30 kwietnia 2011 r. a tym samym zobowiązanie odwołującego do uregulowania tej kwoty, zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych .

Wskazując na powyższą podstawę, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie punktu II i orzeczenie zgodnie z żądaniem Odwołującego.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca wskazała, iż kluczową jest kwestia przedawnienia roszczeń organu rentowego w zakresie uprawniającym do skutecznego dochodzenia należności głównej za cały okres wypłaty świadczenia. Wskazała także na rozbieżność dokonanej przez Sąd I instancji oceny regulacji prawnych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia. W kontekście możliwości zastosowania 3-letniego ograniczenia czasowego odpowiedzialności płatnika, odwołujący zwrócił uwagę na brak jednolitego orzecznictwa. Stanowisko zbieżne z prezentowanym przez odwołującego zajął między innymi Sąd Okręgowy w Siedlcach w wyroku z 29 kwietnia 2014 r. IV U 1415/13.

Ponadto, w wyroku z 14 maja 2013 r. III AUa 1131/12 Sąd Apelacyjny w Białymstoku wskazał, że nie każde przekazanie przez płatnika składek nieprawdziwych danych skutkuje zastosowaniem wobec pracodawcy sankcji wynikającej z art. 84 ust. 6 u.s.u.s. Jak stwierdza się w uzasadnieniu tego orzeczenia, Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma obowiązek dokonania kontroli przedłożonego zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (Rp-7), stanowiącego nie dokument urzędowy, a prywatny. W każdym przypadku, czyli nawet ewentualnego podania przez pracodawcę nieprawdziwych danych (w niniejszej sprawie oczywistej pomyłki) organ rentowy, jako organ administracji publicznej odpowiedzialny za wypłatę świadczeń z ubezpieczeń społecznych, nie jest zwolniony z obowiązku dokładnego, merytorycznego zbadania kierowanej do niego dokumentacji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 23 lipca 2009 r. III AUa 448/09, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 9 grudnia 2008 r. III AUa 1227/08). Jak ustalono w toku niniejszego postępowania, zdaniem skarżącego, wyniki kontroli przeprowadzonej przez organ rentowy w 2004 r. świadczą o uchybieniu temu obowiązkowi.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy okazała się zasadna i skutkowała zmianą punktu II zaskarżonego wyroku w ten sposób, że Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...) nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń P. C. za okres od dnia 25 grudnia 2000 r. do 30 kwietnia 2011 r.

Przedmiotem niniejszej sprawy była zasadność zobowiązania wnioskodawcy, Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w D., przez organ rentowy do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń na rzecz P. C. za okres od 25 grudnia 2000 r. do 30 kwietnia 2014 r. w kwocie 11.358,80 zł oraz odsetek za okres od 28 grudnia 2000 r. do 2 czerwca 2014 r. w kwocie 8.707,96 zł. Na etapie postępowania apelacyjnego spór stron sprowadzał się przy tym jedynie do kwestii obowiązku zwrotu kwoty 7 722,44 zł za okres od 25 grudnia 2000 r. do 30 kwietnia 2011 r.

Skarżąca Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...) w apelacji skupia się na kwestii przedawnienia roszczeń organu rentowego organu rentowego w zakresie uprawniającym do skutecznego dochodzenia należności głównej za cały okres wypłaty świadczenia. W ocenie Sądu II instancji, skarżąca natomiast w ogóle nie powinna ponosić odpowiedzialności w przedmiotowej sprawie, jednak Sąd Apelacyjny mógł orzekać jedynie odnośnie zaskarżonej części wyroku, w zakresie, w którym wyrok się nie uprawomocnił.

Podstawę prawną zwrotu nienależnie pobranych świadczeń stanowi art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2015r., poz. 121), zgodnie z którym osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Na mocy zaś ust. 2 tego przepisu, za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Odpowiedzialność płatnika w określonych sytuacjach ustanawia natomiast ust. 6 art. 84 ustawy systemowej, który stanowi, iż jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.

Sąd Apelacyjny uznał jednak, iż skarżącej Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, nie można obarczyć pełną odpowiedzialnością za przyznanie zainteresowanemu świadczeń rentowych w zawyżonej wysokości.

Przytoczyć na wstępie należy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2015 r. (II UK 127/14, Lex nr 1666018), iż z przepisu § 20 pkt 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń nie wynika, aby zawarte w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, wystawionym według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Rp-7), dane miały wiążący charakter dla organu rentowego i nie podlegały kontroli tego organu przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu świadczeń emerytalno-rentowych oraz ustalaniu ich wysokości. Zaświadczenie takie nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmioty wydające takie zaświadczenia nie są organami wykonującymi zadania z zakresu administracji państwowej, a tylko dokumenty wystawiane przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako organ uprawniony do przyznawania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ustalania ich wysokości ma zatem obowiązek dokonania kontroli przedłożonego zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (Rp-7) stanowiącego nie dokument urzędowy, a prywatny.

Sąd Apelacyjny podziela także pogląd, iż jeżeli pobranie nienależnych świadczeń emerytalnych przez pracownika spowodowane było nie tylko błędem pracodawcy, ale i organu rentowego, nie może ów organ wydać decyzji zobowiązującej pracodawcę do zwrotu pobranych świadczeń (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 28 maja 2014 r., III AUa 294/14, Lex nr 1477244).

W przedmiotowej sprawie bezspornym było, iż na skutek omyłki księgowej, płatnik przekazał do organu rentowego zaświadczenie RP-7 z dnia 21 września 2000r. z zawyżonym wynagrodzeniem zainteresowanego za rok 1987. W świetle przytoczonego powyżej orzeczenia Sądu Najwyższego, zasadnym staje się jednak pytanie, czy wypłacenie zainteresowanemu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych świadczeń w wysokości ustalonej na podstawie tego wynagrodzenia, wynikało jedynie z błędu płatnika, i czy organ rentowy nie miał możliwości zweryfikowania błędnie podanych przez płatnika danych.

Analiza całokształtu materiału dowodowego doprowadziła Sąd Apelacyjny do przekonania, iż organ rentowy co najmniej dwukrotnie miał możliwość zweryfikowania błędnie wskazanego przez płatnika wynagrodzenia zainteresowanego za 1987 r. Pozwany jednakże tego nie uczynił, przez co zaniechał swoich podstawowych obowiązków w zakresie kontroli i weryfikacji dokumentu prywatnego, jakim jest zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu.

Po pierwsze, już otrzymując druk RP-7 z dnia 21 wrześniu 2000 r. organ rentowy winien był wyjaśnić, dlaczego akurat za rok 1987 r. wskaźnik wynosił 284,80% i jest o ponad 100 % wyższy niż za pozostałe lata z dziesięciolecia, które objęte było zaświadczeniem. Za kolejny najlepszy rok wskaźnik (stosunek sumy dochodu ubezpieczonego do sumy przeciętnego wynagrodzenia) wynosił bowiem 168,90%, natomiast najniższy wskaźnik wynosił 148,90%. W świetle powyższych okoliczności, Zakład Ubezpieczeń Społecznych powinien był zatem już wówczas zażądać od płatnika dokumentacji źródłowej bądź wyjaśnień odnośnie tego, z czego wynika taka rozbieżność pomiędzy wskaźnikiem za rok 1987, a wskaźnikami za pozostałe lata objęte zaświadczeniem.

Nadto, jak wynika z protokołów kontroli z września 2004 r., organ rentowy przeprowadził wówczas kontrolę w (...), w tym na okoliczność prawidłowości wystawiania dokumentacji dla celów ubezpieczeń społecznych. Weryfikacji poddano między innymi dokumentację płacową P. C., tj. listy płac, karty wynagrodzeń oraz zaświadczenie Rp-7 z dnia 21 września 2000 r. Jak wynika z załącznika nr 2, dokonujący kontroli pracownik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych miał wówczas do dyspozycji całą dokumentację źródłową zainteresowanego P. C.. Organ rentowy nie zgłosił jednak do niej żadnych zastrzeżeń.

W świetle powyższych okoliczności, w sytuacji gdy organ rentowy niewątpliwie nie dopełnił ciążących na nim obowiązków w zakresie kontroli dokumentacji płacowej oraz zaświadczenia RP-7 wystawionych przez płatnika, nie może teraz całą odpowiedzialnością za zaistniałą sytuację obarczać skarżącej i domagać się od niej zwrotu nienależnie pobranych przez zainteresowanego świadczeń.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

WYROK

UZASADNIENIE