UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 czerwca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. orzekł, o nie podleganiu przez I. O. (1) od dnia 2 stycznia 2013 r. ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu) jako pracownik zatrudniony u płatnika składek - firmie (...) K. B. w A., podnosząc pozorność zawartej umowy o pracę dokonanej jedyne w celu uzyskania przez wnioskodawczynię pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania z wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z ciążą.

Od powyższej decyzji wnioskodawczyni I. O. (1),reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, złożyła odwołanie wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji i zasądzenie od organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi, organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z 26 marca 2014 r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie ubezpieczonej oraz zasądził od I. C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Wydając zaskarżony wyrok sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia faktyczne.

I. O. (1) legitymuje się wyższym wykształceniem, jest magistrem ekonomi. Ukończyła także studia podyplomowe na Uniwersytecie (...) w zakresie rynku nieruchomości - wyceny. Ponadto ubezpieczona odbyła między innymi specjalistyczne kursy, szkolenia w zakresie rachunkowości, dotacji unijnych, obsługi sprzedażowej, coachingu, komunikacji i prezentacji projektów. W okresie od 15.01.1990 r. do 30. 09.2009 r. ubezpieczona świadczyła pracę w (...) Kasie Oszczędnościowej Banku (...) SA jako referent, księgowa, kontroler rachunkowy, specjalista, doradca II stopnia, kierownik zespołu za wynagrodzeniem w kwocie 5000 - 6000 zł brutto. W okresie od października 2009 r. do marca 2011 r. była zarejestrowana w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna. W okresie od dnia 13 kwietnia 2011 r. do 30 listopada 2012 r. wnioskodawczyni prowadziła jednoosobowo pozarolniczą działalność gospodarczą, której przedmiotem było doradztwo - pośrednictwo projektowe. Dochody z tej działalności były znikome. W okresie od 2 kwietnia 2012 r. do 7 grudnia 2012 r. ubezpieczona była zatrudniona w (...) SA we W., jako pracownik biurowy na 1/64 etatu za wynagrodzeniem 24 zł. Celem tego zatrudnienia był dostęp do systemu informatycznego.

Zainteresowana K. B. ma wyższe wykształcenie ekonomiczne I stopnia - licencjat. W 1999 r. pracowała, jako referent księgowy. W latach 1999 - 2004 pracowała w (...) Banku (...) SA, jako sekretarka, księgowa, doradca klienta, kierownik. Od dnia 1 czerwca 2011 r. zainteresowana prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w postaci (...) Biura (...) e - Referencji od dnia 1 marca 2011 r., której przedmiotem jest działalność portali internetowych. Firma jest portalem internetowym i działa podobnie jak (...). W ramach prowadzonej działalności gospodarczej zainteresowana K. B. wystąpiła z wnioskiem o przyznanie środków unijnych do celów realizacji projektu - „e - referencje" dotyczącego zbierania referencji i budowania wizerunku. Zbieranie referencji pracownika miało służyć późniejszej ocenie okresowej pracownika dokonywanej przez pracodawcę. Działanie portalu polegało na tym, że zainteresowana firma musiała się zalogować, każdy pracownik miał przy tym tzw. Awatar, każdy klient natomiast mógł ocenić pracownika. Referencje miały rozbudować się o dział rekrutacji. Faza rozwoju firmy była początkowa.

Wnioskodawczyni urodziła pierwsze dziecko w 1991 r. i korzystała wówczas ze zwolnienia lekarskiego przez około 5-6 miesięcy. Potem była na urlopie wychowawczym przez około jeden rok czasu, w czerwcu 1992 r. powróciła do pracy. W. i zainteresowana znały się od wielu lat, bo współpracowały razem w jednej firmie, tj. w (...). Zainteresowana pracowała wówczas, jako pośrednik bankowy z rynku kredytów mieszkaniowych małych i średnich przedsiębiorstw.

Sąd Okręgowy ustalił ponadto, iż w okresie prowadzenia własnej działalności ubezpieczona nie korzystała z dłuższych zwolnień lekarskich. Z tytułu działalności gospodarczej opłacała składkę od minimalnej podstawy, bo korzystała z preferencyjnych warunków. Wnioskodawczyni zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż poszukiwała lepszego źródła dochodów, którym mogłaby stać się umowa o pracę. I. O. (1) złożyła ofertę zatrudnienia do firmy (...). W dniu 2 stycznia 2013 r. I. O. (2) zawarła z K. B. właścicielką firmy (...) e - Referencji „G..pl" w A. umowę o pracę na czas określony od dnia 2 stycznia 2013 r. do 1 lipca 2013 r. na stanowisku koordynatora projektu w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 7.000,00 zł brutto. W dniu 19 listopada 2012 r. przez firmę zainteresowanej została podpisania umowa skutkiem, której miał być realizowany projekt z dotacją unijną, warunkiem jego realizacji była konieczność uiszczenia wkładu własnego. W § 5 umowa przewidywała, że po spełnieniu warunków wynikających z umowy oraz rozporządzenia unijnego firma zainteresowanej (Beneficjent) otrzyma dofinansowanie na realizację projektu do maksymalnej wysokości 454.265,00 zł. Harmonogram płatności, w którym Beneficjent określa formę dofinansowania, stanowił załącznik do umowy. Strony umowy ustaliły, że okres kwalifikalności wydatków rozpoczyna się w dniu 24.12.2012 r. i kończy się w dniu 30.09.2014 r. Za rozpoczęcie realizacji projektu uznano dzień faktycznej realizacji działań wyszczególnionych w Harmonogramie rzeczowo - finansowym projektu stanowiącym załącznik do umowy. Zgodnie z umową dofinansowanie udzielone Beneficjentowi w formie zaliczki w zakresie środków pochodzących z dotacji w części niewykorzystanej do końca roku budżetowego miało podlegać zwrotowi. Składając wniosek o płatność Beneficjent był zobowiązany do rozliczenia, co najmniej 70 % kwoty zaliczki, przewidzianej do rozliczenia w Harmonogramie rzeczowo - finansowym projektu. Przekazanie płatności końcowej miało nastąpić pod warunkiem zrealizowania pełnego zakresu rzeczowego i finansowego Projektu. W dniu 20 grudnia 2012 roku zainteresowana złożyła w (...) Instytucji Finansującej wniosek o zaliczkową płatność w ramach umowy o dofinansowanie. W dniu 4 marca 2013 r. została przekazana kwota dofinansowania wynosząca 136.279,50 zł. Koszty przedsięwzięcia w znacznej części miały być pokryte przez dotację. Dotacja była przeznaczona na stworzenie usługi informatycznej. Obejmowała między innymi zakup komputerów. Były koszty przeznaczone na reklamę w kwocie 15.000 zł, na wynagrodzenia trzech pracowników z wynagrodzeniem odpowiednio: 3.000 zł., 4000 zł i 7000 zł. Przy projekcie miało pracować dwóch informatyków i koordynator projektu. Projekt miał zakończyć się we wrześniu 2014 r. Zadaniem informatyka systemowego było opracowanie programu komputerowego obsługującego projekt. Informatycy tworzyli program jeszcze przed rozpoczęciem tej działalności a następnie wdrażali go do końca maja 2013 r. Kiedy wnioskodawczyni była zatrudniona w firmie płatnika program był dopiero testowany. Założenia biznesowe do dotacji opracowała firma zewnętrzna. Wnioskodawczyni zleciła tej firmie także wprowadzenie dokumentów do systemu. Ubezpieczona zawarła z firmą umowę w marcu 2013 r. na kwotę 700 zł miesięcznie. Wnioskodawczyni została zatrudniona na specjalnie utworzonym stanowisku. Do zakresu obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku koordynatora projektu miało należeć w szczególności: kontrola spełniania wymogów formalnych i merytorycznych związanych z wykorzystaniem środków przyznanych na realizację celu zgodnie z umową o dotacje. Diagnozowanie i weryfikowanie pod względem merytorycznym realizowanych prac, sprawdzanie zgodności realizacji zadań z harmonogramem oraz monitorowanie w ustalonym trybie uzgodnień z właścicielem projektu, wykorzystywanie kontaktów biznesowych do pozyskania klientów. W. posiadała zaświadczenie lekarskie o zdolności do pracy na stanowisku koordynatora projektu. W aktach pracowniczych znajduje się zaświadczenie, że wnioskodawczyni odbyła szkolenie BHP oraz została zapoznana z zakresem obowiązków. Większa część obowiązków wnioskodawczyni na podstawie umowy o pracę miała dotyczyć pracy księgowej. Ubezpieczona, jako koordynator miała rozliczać projekt. Musiała dokumentować projekt, kwalifikować dokumenty od strony księgowej. Dodatkowo miała sporządzać listę stałych opłat. Każda faktura miała być opisana. Wnioskodawczyni dodatkowo miała obsługiwać biuro projektu. Miała przygotowywać prospekty informacyjne. Miała też odbywać rozmowy z klientami. W trakcie projektu była forma sprzedażowa, co powodowało konieczność przedstawienia produktu klientowi z zewnątrz. Wnioskodawczyni miała szykować materiały do przedstawienia produktu. Spotkania z klientami firma organizowała bez obecności wnioskodawczyni, po godzinach jej pracy. Spotkania takie odbywały się maksymalne 3 razy w miesiącu. W zakresie głównego przedmiotu dotychczasowej działalności zainteresowanej, tj. pośrednictwa finansowego wnioskodawczyni nie miała powierzonych żadnych czynności. Ubezpieczona złożyła w (...) wniosek o przyznanie kredytu, który miał zastąpić wkład własny w projekt dotowany ze środków unijnych. Kredyt nie został przyznany.

W dniu zawarcia pierwszej umowy o pracę I. O. (1) była w dziewiątym tygodniu ciąży. W grudniu przed zawarciem umowy o pracę ubezpieczona wiedziała, że jest w ciąży. Była to druga ciąża po 22 latach. Z dniem 5 lutego 2013 r. (miesiąc po zatrudnieniu) wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą do dnia porodu. U ubezpieczonej zdiagnozowano zagrożoną ciążę z powodu tzw. twardej macicy. Dziecko urodziła w dniu 25 lipca 2013 r. Przebywała na urlopie macierzyńskim w okresie od 23.07.2013 r. do 23.07.2014 r. W dniu 2 lipca 2013 r. będąc na zwolnieniu lekarskim I. O. (2) zawarła z K. B. właścicielką firmy (...) e - Referencji „G..pl" w A. kolejną umowę o pracę na czas określony od dnia 2 lipca 2013 r. do 31 lipca 2013 r. na stanowisku marketingowca - koordynatora projektu w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 7.000,00 zł brutto. Wnioskodawczyni była wówczas w dziewiątym miesiącu ciąży i zainteresowana zatrudniła ją ze względów osobistych.

Płatnik składek - firma (...) K. B. w A. nie zatrudniła innego pracownika na stanowisku wnioskodawczyni z zakresem jej obowiązków na okres jej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Obowiązki pracownicze ubezpieczonej wykonywała sama zainteresowana. Firma (...) K. B. w A. nie uzyskuje żadnych dochodów, w tym nie ma żadnych dochodów z tytułu projektu. Ma zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne od 2013 r. Składki na ubezpieczenia społeczne zainteresowanej miały być także finansowane z pieniędzy z dotacji. Obecne wynagrodzenie dla koordynatora jest zawieszone. Pozostała kwota dofinansowania najprawdopodobniej nie zostanie przyznana. Firma (...) K. B. w A. od stycznia 2013 r. zatrudnia M. W. na 3/4 etatu na stanowisku kierownika działu informatycznego - programistę z wynagrodzeniem 1600 zł brutto plus premia. Przed zatrudnieniem przez okres około roku wyżej wymieniony pracował na rzecz tej firmy bez wynagrodzenia. Ponadto pracownik ten pracuje w K. jako kierownik osób roznoszących ulotki. Od lutego do czerwca 2014 r. M. W. korzysta z urlopu bezpłatnego. Firma zainteresowanej zatrudnia też na umowę o pracę drugiego informatyka - Ł. W. na 1/4 etatu do września 2014 r. Ł. W. był projektantem bazy danych.

Sąd Okręgowy ustalił dodatkowo, że na skutek przeprowadzonej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontroli w siedzibie płatnika decyzją z dnia 7 czerwca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że I. O. (1) nie podlega od dnia 2 stycznia 2013 r. ubezpieczeniom społecznym, to jest emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu, jako pracownik zatrudniony u płatnika składek - firmie (...) K. B. w A., podnosząc pozorność zawartej umowy o pracę dokonanej jedyne w celu uzyskania przez wnioskodawczynię pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania z wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z ciążą. W ocenie ZUS zamiarem ubezpieczonej i płatnika składek nie było faktyczne świadczenie pracy za umówionym wynagrodzeniem za pracę, a jedynie stworzenie w ten sposób możliwości do korzystania z wielomiesięcznej ochrony ubezpieczeniowej po uregulowaniu składek na ubezpieczenia społeczne za miesiąc zatrudnienia oraz spowodowanie przeniesienia wypłaty świadczeń na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Według organu zawarcie umowy o pracę w okolicznościach niniejszej sprawy, tj. krótkotrwałości zatrudnienia, braku dowodów wykonywania umówionej pracy, nie zatrudnienie nikogo na zastępstwo i przejęcie obowiązków przez właściciela firmy oraz firmę zewnętrzną, ustalenie wynagrodzenie w wysokości znacznie wyższej w porównaniu z innymi pracownikami przemawia za pozornością umowy o pracę w świetle art. 83 § 1 kc.

Sąd Okręgowy w Łodzi wskazany powyżej stan faktyczny ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w aktach sprawy oraz w załączonych do akt sprawy aktach ZUS z przebiegu kontroli doraźnej u płatnika składek - firmy (...) K. B. w A.. Dokonując oceny poszczególnych dowodów Sąd odmówił wiary zeznaniom wnioskodawczyni oraz zeznaniom zainteresowanej odnośnie ich twierdzeń, że I. O. (1) faktycznie świadczyła pracę w ramach stosunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy na określonym w umowie o pracę stanowisku od dnia 2 stycznia 2013 r. Sąd przypisał przymiot wiarygodności umowie dofinansowania z listopada 2012 r. dotyczącej realizacji projektu. Natomiast dokumenty w postaci: umów o pracę, listy płac, listy obecności z firmy płatnika nadto także planu pozyskania inwestora w rzeczywistości nie stanowią dowodów wykonywania przez ubezpieczoną pracy a jedynie są potwierdzeniem ich formalnego sporządzenia. Sąd przyznał również walor wiarygodności zeznaniom świadka M. W., który jest zatrudniony w firmie (...) K. B. na 3/4 etatu.

Czyniąc rozważania prawne Sąd Okręgowy w Łodzi przywołał treść art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art.12 ust. l ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zmianami) zgodnie, z którym pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. O uznaniu natomiast stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy. Zgodnie zaś z art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (tekst jednolity Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem''.

Dokonując dalszej analizy Sąd Okręgowy przywołał stanowisko judykatury, zgodnie z którym stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)).

Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 -16/251).

Sąd wskazał ponadto, że z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (opubl. OSNAP 2002/21527, nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 kc w związku z art. 300 kp).

Sąd Okręgowy w Łodzi podzielił również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym stwierdza się, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy, (art. 58 § 1 kc w zw. z art. 300 kp).

W niniejszej sprawie w ocenie Sądu pierwszej instancji to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych, bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/2006, LEX nr 328015).

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd uznał, że dokonane ustalenia faktyczne świadczą, że I. O. (1) i K. B. reprezentującą firmę (...) łączyły pozorne umowy o pracę. W ocenie Sądu Okręgowego przedstawione okoliczności świadczą o tym, że skarżąca, ze względu na spodziewaną niezdolność do pracy i związane z tym prawo do świadczeń, była zainteresowana objęciem jej tytułem ubezpieczeń społecznych. Strony umowy musiały mieć świadomość tego, że umowa nie będzie ich obowiązywać, a ich ewentualne zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne będą krótkotrwałe. W uznaniu Sądu nawiązanie stosunku pracy, którego elementami są zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy i zobowiązanie pracodawcy do wypłacania wynagrodzenia, nie było rzeczywistym celem stron. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, wnioskodawczyni będąc reprezentowaną w niniejszym postępowaniu przez profesjonalnego pełnomocnika nie wykazała wystarczającej aktywności dowodowej, ażeby uznać, że w badanym okresie rzeczywiście świadczyła pracę na rzecz płatnika składek na podstawie kwestionowanej umowy o pracę. W konsekwencji skoro przedmiotowa umowa jest nieważna, to organ rentowy w zaskarżonej decyzji prawidłowo uznał, że wnioskodawczyni w spornym okresie nie podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz chorobowemu z tytułu wykonywania na jej podstawie pracy. Pozorne umowy czy sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, nie wywołują żadnych skutków prawnych, także w prawie ubezpieczeń społecznych. Nie mogą, więc stanowić uprawnionego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, nawet w sytuacji, gdy była odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne.

Mając powyższe na uwadze Sąd oddalił odwołanie I. O. (2) uznając tym samym prawidłowość wydanej w dniu 7 czerwca 2013 r., decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł..

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 26 marca 2014 r. złożyła I. O. (1) zaskarżając je w całości, w zakresie w jakim rozstrzygnięcie Sądu I instancji dotyczy stosunku pracy nawiązanego przez skarżącą na podstawie umowy o pracę na czas określony od dnia 2 stycznia 2013 r. do dnia 1 lipca 2013 r. Skarżąca niniejszemu rozstrzygnięciu zarzuciła sprzeczność istotnych ustaleń Sądu I instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego tj. poprzez :

- przyjęcie przez Sąd I instancji,że pracodawca miał wiedzę w dacie zawierania pierwszej umowy o pracę w dniu 2 stycznia 2013 r., że skarżąca jest w ciąży, co Sąd ustalił na podstawie tego, że skarżąca i pracodawczyni znały się wcześniej, bo współpracowały w jednej firmie (...). Ustalenie to jest sprzeczne zarówno z treścią zeznań skarżącej, jak i zainteresowanej, która zeznała, wbrew temu, co ustalił Sąd, że w latach 1999-2004 była zatrudniona w Banku (...), a nie w (...), a dopiero później założyła własną działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa finansowego i bank (...) był jednym z jej partnerów biznesowych, stąd skarżąca poznała ją bo sama była w tym okresie pracownikiem banku, ale obie Panie nigdy nie pracowały wspólnie w jednym banku,

- ustalenie, że to skarżąca złożyła ofertę pracy pracodawcy podczas, gdy z zeznań skarżącej i zainteresowanego pracodawcy wynikało, że z inicjatywą zatrudnienia skarżącej wystąpił pracodawca, który poszukiwał w tym czasie pracownika na stanowisko koordynatora projektu w związku z zawarciem w listopadzie 2012r. z (...) umowy o dotację unijną;

- ustalenie, że większa część obowiązków skarżącej na podstawie zawartej umowy o pracę dotyczyła księgowej pracy, podczas, gdy ani z zakresu obowiązków I.O., ani z treści zeznań jej, jak i zainteresowanego pracodawcy wniosku takiego nie sposób wyprowadzić, szczególnie w kontekście powierzenia przez pracodawcę firmie zewnętrznej (...), w czasie niezdolności do pracy skarżącej, czynności polegających wyłącznie na księgowaniu faktur w zakresie wydatków kwalifikowanych do dotacji, stanowiących jedynie około 10 % obowiązków skarżącej oraz w kontekście obowiązków pracodawcy wynikających z umowy z (...) o dotację unijną w związku ze szczegółowym zakresem obowiązków skarżącej;

- pominięcie przez Sąd faktu odbycia przez skarżącą w listopadzie 2012r. wstępnej rozmowy z pracodawcą w sprawie zatrudnienia, kiedy to skarżąca nie wiedziała jeszcze, że jest w ciąży i kiedy strony doszły do porozumienia w sprawie wszystkich istotnych warunków umowy o pracę, która została zwarta 2 stycznia 2013r.;

- pomięcie w ustaleniach faktu,że obowiązki skarżącej podczas jej niezdolności do pracy były wykonywane nie tylko przez samego pracodawcę osobiście, ale także począwszy od marca 2013r. przez firmę zewnętrzną (...), której pracodawca zlecił wykonywanie części obowiązków skarżącej;

Ponadto skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów o postępowaniu cywilnym tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów przejawiające się w tym, że Sąd I instancji wadliwie ocenił zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i nie rozważył wszechstronnie wszystkich okoliczności sprawy oraz dokonał oceny materiału dowodowego z punktu widzenia przyjętego uprzednio założenia, że umowa o pracę była pozorna, dostosowując swoje wnioski i oceny do tej z góry przyjętej tezy, w szczególności poprzez:

- przyjęcie, że umowa o pracę zawarta została przez skarżącą dla pozoru i wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz, że praca nie była faktycznie wykonywana pomimo wykazania przez skarżącą w postępowaniu przed Sądem I instancji, przy pomocy szeregu dowodów, zarówno z dokumentów, jak i z zeznań świadków oraz samej strony i zainteresowanego w sprawie, faktu świadczenia pracy pod kierownictwem pracodawcy;

- odmowę w całości wiary zeznaniom złożonym przez skarżącą i zainteresowanego pracodawcę bez dostatecznego uzasadnienia takiej oceny, pomimo tego, że zeznania te były spójne i uzupełniały się wzajemnie z zeznaniami pozostałych świadków oraz z dokumentami złożonymi w charakterze dowodów zarówno przez skarżącą, jak i zainteresowanego pracodawcę w toku kontroli ZUS (umowa o pracę, zakres obowiązków na stanowisku koordynatora projektu, upoważnienie do przetwarzania danych, listy płac, listy obecności .wydruki przelewów wynagrodzenia za pracę, założenia do planu pozyskiwania inwestorów, wzorce tabel i wniosków koniecznych do rozliczania kosztów kwalifikowanych, umowa z (...) o dotację unijną, wniosek o udzielenie kredytu, opisy wydatków);

- przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że projekt realizowany przez pracodawcę finansowany z dotacji unijnej w kształcie wskazanym przez strony nie miał żadnego uzasadnienia gospodarczego bo zdaniem Sądu większość środków unijnych pochłonęłyby wynagrodzenia koordynatora projektu i pozostałych pracowników. Oceny takiej Sąd dokonał nie mając widomości specjalnych z zakresu ekonomii i finansów oraz wbrew niezaprzeczalnemu faktowi, że przedsięwzięcie gospodarcze realizowane przez pracodawcę uzyskało aprobatę ekspertów Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, która przed zawarciem umowy z pracodawcą na finansowanie projektu ze środków unijnych, musiała zaakceptować wniosek o przyznanie dotacji wraz z biznes planem i szczegółowym harmonogramem finansowym, a co za tym idzie pozytywnie oceniła opłacalność przedsięwzięcia w założonym okresie czasu, gdyż Sąd nie wziął w ogóle pod uwagę, iż w tego typu projektach działalność zaczyna przynosić dochody dopiero po jakimś czasie.

Skarżąca przedmiotowemu rozstrzygnięciu zarzuciła także, naruszenie art.22 § 1 k.p. poprzez wadliwą jego wykładnię polegającą na przyjęciu, w okolicznościach niniejszej sprawy, że stosunek prawny nawiązany przez skarżącą z (...) Biurem (...) e-Referencji G..pl (...)-B., nie jest stosunkiem pracy, gdyż został nawiązany w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, a po krótkim okresie zatrudnienia skarżąca uzyskała zasiłek chorobowy oraz pracodawca nie zatrudnił nikogo na jej miejsce, a ponadto jej wynagrodzenie w umowie o pracę było wygórowane. Ponadto naruszenie art. 83 § 1 k.c. poprzez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że pozorne jest oświadczenie woli stron o zawarciu umowy o pracę, ponieważ umowa o pracę została zawarta przez strony wyłącznie w celu objęcia wnioskodawczyni ubezpieczeniem pracowniczym, a w konsekwencji zapewnienia świadczeń z ubezpieczenia społecznego, co czyni ją nieważną pomimo faktu, że zarówno treść zawartej przez strony umowy, rodzaj wykonywanych przez skarżącą czynności, jak i sposób wykonywania pracy, wypłata wynagrodzenia przez pracodawcę, świadczą o wystąpieniu skutków złożonego oświadczenia woli w postaci pracowniczego świadczenia pracy. Ponadto skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 oraz art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez przyjęcie, iż od dnia 2 stycznia 2013r. nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u przedsiębiorcy (...) Biuro (...) e-Referencji G..pl (...)-B. w A. oraz naruszenie przepisu art. 58 § 1 k.c.w związku z art.300 k.p. poprzez wadliwą jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że w okolicznościach niniejszej sprawy należy uznać, że zawarcie przez skarżącą będącą w ciąży, umowy o pracę w dniu 2 stycznia 2013 r. miało na celu obejście przepisów prawa i uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego i z tego powodu nie może wywoływać skutków prawnych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu. Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych pełnych ustaleń faktycznych w oparciu o które wyprowadził prawidłowe wnioski. Trafnie też dokonał subsumpcji ustalonego stanu prawnego pod przywołane przepisy prawa materialnego. Sąd drugiej instancji wskazane ustalenia faktyczne podziela i przyjmuje za własne dla potrzeb rozpoznania sprawy na etapie postępowania apelacyjnego.

Przed przystąpieniem do dalszych rozważań w pierwszej kolejności, zwrócić należy uwagę na to, że zaskarżeniem objęta została jedynie część wyroku, a mianowicie orzeczenie oddalające odwołanie od decyzji wyłączającej I. O. (1) z ubezpieczenia pracowniczego z uwagi na pozorność umowy o pracę zawartej na okres od 2 stycznia do 1 lipca 2013 roku. Tym samym, ocena tak organu rentowego jak i sądu pierwszej instancji co do kolejnej zawartej przez odwołującą się oraz płatnika, umowy dotyczącej okresu od 2 do 31 lipca 2013 roku, umowy zawarte w okresie niezdolności do pracy odwołującej, nie mogą być obojętne dla oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, na co prawidłowo zwrócił uwagę sąd pierwszej instancji. Wypowiedź płatnika, na rozprawie w dniu 26 lutego 2014 roku (k. 106 verte 01:09:26) jest w tym zakresie jednoznaczna. Po drugie, podkreślić również należy, że tak na etapie postępowania przed organem rentowy jak i sądem pierwszej instancji, podstawa prawna stwierdzenia nieważności umów o pracę lokowała się w treści przepisu art.83 § 1 k.c., co pozwala na pozostawienie poza zakresem zainteresowania w postępowaniu apelacyjnym zarzutu opartego o treść przepisu art.58 k.c. w związku z art. 300 k.p. z uwagi na jego bezprzedmiotowość w niniejszym stanie faktycznym.

Przechodząc do kwestii ustaleń faktycznych i dotyczących ich zarzutu obrazy przepisu art.233§1 k.p.c., nie sposób podniesionego w apelacji zarzutu podzielić. Wbrew bowiem zarzutom apelacji sąd pierwszej instancji dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów i rozważył wszechstronnie przedstawione w sprawie zarzuty.

Stanowisko judykatury w zakresie naruszenia przepisu art.233§1 k.p.c. także należy uznać za utrwalone, nie pogłębiając wskazanego zagadnienia tytułem przykładu przytoczyć można wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 17 marca 2015 roku wydany w sprawie III AUa 1713/14 /legalis/ i sformułowaną w nim tezę, że dla skuteczności zarzutu naruszenia przepisu art.233§1 k.p.c. niezbędne jest wykazanie - przy użyciu argumentów jurydycznych -, że sąd pierwszej instancji naruszył ustanowione w nim zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów, a więc, że uchybił podstawowym regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów oraz, że naruszenie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy a za niewystarczające należy uznać zaprezentowanie stanu faktycznego wynikającego z odmiennego od sądu pierwszej instancji przekonania o doniosłości (wadze) poszczególnych dowodów .

Przenosząc powyższe na okoliczności przedmiotowej sprawy, przypomnieć także należy, że płatnik na rozprawie w dniu 26 lutego 2014 roku jednoznacznie przyznał, iż prowadzona przez niego działalność gospodarcza nie przynosi dochodów generując zaległości także w składkach na ZUS a kredyt bankowy nie został przyznany. Według deklaracji wskazanej powyżej, prowadzona działalność dla spełnienia warunków dla zachowania dotacji, także udzielonych zaliczkowo środków, musiała być dochodowa do września 2014 roku, jednakże ani na terminie rozprawy apelacyjnej wyznaczonej już po wskazanej dacie nie przedstawiono żadnych dowodów wykazujących spełnienie powyższego warunku ani też, nie było możliwości przeprowadzenia dowodu z zeznań płatnika na okoliczność kondycji finansowej prowadzonej działalności z uwagi na fakt, iż płatnik, nie zgłosiła się mimo wezwania, na termin rozprawy na której miał być przeprowadzony wskazany dowód. (k. 206,209). W związku z powyższym, nie sposób negować prawidłowości ustaleń,sądu pierwszej instancji odnośnie tego,że płatnik w istocie nie miała środków na zatrudnienie bazując na otrzymywanych zaliczkowo dotacjach unijnych nie mając szans wobec braku środków własnych i wobec braku możliwości na uzyskanie kredytu na spełnienie warunku uzupełnienia finansowania projektu. Z uwagi na potrzeby rozpoznania niniejszej sprawy, prowadzenie dalszych analiz ekonomicznych opłacalności jak i szans powodzenia podjętego projektu nie było potrzebne, na co także wskazywał kierunek aktywności dowodowej stron.

Nie ma też w sprawie, przesłanek aby negować ustalenia sądu pierwszej instancji odnośnie tego, że zawarta umowa o pracę na okres od 2 stycznia do 1 lipca 2013 roku nie była realizowana, gdyż praca przez odwołującą się nie była świadczona. Ocena materiału dowodowego jest domeną sądu pierwszej instancji a dla skuteczności, zarzutu obrazy przepisu art.233§1 k.p.c., co należy ponownie powtórzyć, konieczne jest wykazanie, nie tego,że w oparciu o materiał dowodowy można zbudować alternatywny do ustalonego przez sąd pierwszej instancji stan faktyczny lecz to,że sąd pierwszej instancji dokonując oceny w sposób rażący naruszył dyrektywy oceny dowodów dotyczące poprawności logicznego rozumowania, zasad doświadczenia życiowego jak i prawidłowości formułowanych wniosków. Tego wymogu apelujący nie zdołał spełnić mimo, iż przedstawiana przez niego w apelacji argumentacja nie wyklucza możliwości zbudowania alternatywnego do ustaleń sądu pierwszej instancji stanu faktycznego. Jednakże jest to niewystarczające do zakwestionowania ustaleń, iż praca nie była świadczona, skoro brak materialnych dowodów jej wykonywania a zakres przypisanych czynności na konieczność zachowania takich materialnych dowodów pracy wskazywał . Negowanie w aspekcie powyższego, ustaleń sądu pierwszej instancji poprzez formułowanie zarzutu prawidłowości odmowy dania wiary zeznaniom stron oraz świadka W. nie może być skuteczne. Poza bowiem okolicznościami podnoszonymi już, w decyzji organu rentowego jak i w odpowiedzi na odwołanie (k. 76 akt) dotyczącymi rozbieżności w tezach zeznań a dokumentacją, pamiętać także należy o okolicznościach dotyczących drugiej umowy jak i sposobu realizacji zatrudnienia pozostałych dwóch pracowników, co praktycznie pozbawia przymiotu wiarygodności przedstawione osobowe źródła dowodowe. Z faktu zaś istnienia formalnie dokumentacji pracowniczej, w postaci zawartej umowy czy listy płac nie wynika nic więcej poza tym, że dokumenty takiej treści zostały sporządzone. Niczego też, odnośnie prawidłowości ustaleń faktycznych sądu pierwszej instancji nie zmienia, odwoływanie się do sprzeczności ustaleń z treścią dowodów, sprzeczności w istocie pobocznych i nieistotnych. Niezależnie bowiem od tego, gdzie, kiedy i w jakich okolicznościach odwołująca się oraz płatnik poznali się, to faktem jest, że nie byli dla siebie osobami obcymi jak i to, że w sytuacji gdy ujawniony został stan ciąży zagrożonej, nikt na miejsce odwołującej się nie został zatrudniony oraz to, że istota pracy koordynatora polegała na pracy z dokumentami co winno skutkować wytworzeniem i pozostawieniem materialnych dowodów pracy.

Wobec powyższego, sąd drugiej instancji nie znajduje przesłanek do zakwestionowania ustaleń sądu pierwszej instancji co do tego, że zawarta umowa w istocie nie była realizowana z uwagi na brak świadczenia pracy, fakt widywania I. O. (1) w siedzibie firmy jak i jej wizyta w banku w związku z ubieganiem się płatnika o kredyt, nie jest wystarczająca okolicznością do stwierdzenia istnienia stosunku pracy.

Jak trafnie wskazał sąd pierwszej instancji, stosunek prawny ubezpieczenia społecznego pracowniczego jest immanentną pochodną stosunku pracy. Zaś pozorność zawartej umowy o pracę to kwestia ustaleń faktycznych. (patrz także - SN postanowienie z 26 listopada 2013 roku (...) 294/13 i tam przywołane orzecznictwo /legalis/). Ustaleń pozwalających przyjąć, że strony zawartej umowy nie miały woli wykreowania w rzeczywistości stosunku prawnego ujawnionego w treści zawartej umowy lub miały w istocie wolę wykreowania innego niż wskazany w umowie stosunek prawny. Przy czym, z uwagi na istotę materii, wskazane ustalenia nie muszą wynikać bezpośrednio z treści materiału dowodowego wystarczy, że wniosek wskazany zostanie prawidłowo wyprowadzony z treści dowodów. I z takim stanem faktycznym mamy do czynienia w niniejszej sprawie, w której zasadnie sąd pierwszej instancji przyjął, że strony zawierając umowę o pracę na okres od 2 stycznia do 1 lipca 2013 roku, nie miały woli wykreowania stosunku pracy i stosunek takiej treści nie był realizowany a zawarcie rzeczonej umowy służyło jedynie wprowadzeniu dowołującej się pod pozorem stosunku pracy do systemu ubezpieczeń społecznych. Nie sposób bowiem mówić o woli wykreowania stosunku pracy w sytuacji gdy prowadzona działalność nie przynosi dochodów nawet na pokrycie składek, gdy brak realnych szans na zrealizowanie podjętych w ramach projektu zobowiązań z uwagi na brak środków finansowych a osoba która ma być zatrudniona nie jest osobą obcą, nie ma ubezpieczenia społecznego zapewniającego utrzymanie w sytuacji powstania w najbliższym czasie ryzyka, nikt na jej miejsce nie jest zatrudniony a w krótkim okresie pomiędzy zwarciem umowy a wystąpieniem ryzyka brak jest dowodów na to, że praca była świadczona.

Brak podstaw do zmiany wskazanych ustaleń faktycznych, czyni bezzasadnymi zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego.

Ma rację apelujący wywodząc, że stan ciąży jak i fakt dążenia do celu jakim jest zapewnienie sobie oraz dziecku ochrony ubezpieczeniowej nie ma jurydycznego znaczenia co do ważności zawartej umowy o pracę i wynikającej z niej stosunku ubezpieczenia społecznego. Dla wzmocnienia wskazanego powyżej twierdzenia wystarczające jest odwołanie się do treści wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006 roku sygn.akt. III UK 156/05 /legalis/.

Aby jednak doszło do powstania wskazanego stosunku ubezpieczenia społecznego, niezbędne jest istnienie stosunku pracy, czego w niniejszym stanie faktycznym nie było z uwagi na pozorność zawartej umowy, pozorność wynikającą z braku woli stron do wykreowania w rzeczywistości stosunku prawnego wskazanego w umowie i braku faktycznego świadczenia pracy. O tym bowiem czy strony istotnie nawiązały umowę o prace nie decyduje formalne zawarcie (podpisanie) umowy nazwanej umową o pracę, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie na jej podstawie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy - przede wszystkim świadczenie pracy przez pracownika z zamiarem wykonywania obowiązków pracowniczych, czyli świadczenia pracy podporządkowanej, w czasie i miejscu oznaczonym przez pracodawcę. (patrz bliżej -SA w Ł. wyrok z 22 lipca 2014 roku sygn. akt. 1356/13; także wyrok z 15 maja 2014 r. sygn.akt. III AUa 826/1; a także SN wyrok z z 18 stycznia 2010 roku sygn.akt. IIUK 149/09 /legalis /).

Kierując się wskazaną argumentacją, nie podzielając zasadności zarzutów apelacji i nie znajdując podstaw które należałoby uwzględnić z urzędu, Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Przewodniczący: Sędziowie:

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE