UZASADNIENIE

Powodowie O. R. i Ł. R. wnieśli przeciwko Zakładowi (...) w R. pozew o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli następującej treści Zakład (...) sp. z.o.o. w R. nabywa od O. R. i Ł. R. własność wybudowanego przez powodów odcinka 22,5 m sieci wodociągowej, wzdłuż ul. (...) na odcinku od pkt(...) do pkt (...) przebiegającego od wpięcia do sieci rozdzielczej przy ul. (...) w R. poprzez działkę gruntu nr (...) do działki (...) oraz własność wybudowanego przez powodów w ul. (...) na odcinku 27,0 m od (...) do (...) sieci kanalizacyjnej przebiegającej od wpięcia do sieci rozdzielczej przy ul. (...) w R. poprzez działkę gruntu nr (...) do działki nr (...), za wynagrodzeniem w kwocie 6.870 zł.”. W uzasadnieniu wskazali, że w związku z budową w latach 2011-2013 domu jednorodzinnego mieli obowiązek połączyć przewód kanalizacyjny i wodociągowy łączący budynek z siecią pozwanego. Powodowie twierdzili, że aby tego dokonać byli zobligowani wykonać odcinek sieci z uwagi na fakt, iż sieć nie była poprowadzona przez pozwanego do granicy nieruchomości powodów. Koszt wykonania odcinka sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej, wyniósł 6.870,04 zł i nie został zwrócony powodom przez pozwanego.

Pozwany Zakład (...) w R. wniósł o oddalenie powództwa podkreślając, że inwestycja opisana w pozwie stanowi przyłącze kanalizacyjne i wodociągowe a nie jak twierdzą powodowie sieć kanalizacyjną i wodociągową. Pozwany zakwestionował też wartość inwestycji wskazaną przez powodów.

Wyrokiem z dnia 22 września 2014r. Sąd Rejonowy w C. oddalił powództwo oraz zasądził solidarnie od powodów O. R. i Ł. R. na rzecz pozwanego Zakładu (...) Sp. z o.o. w R. kwotę 1217zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na podstawie następującego stanu faktycznego:

O. R. i Ł. R. wybudowali dom jednorodzinny położony w R. na działce nr (...), dla której Sąd Rejonowy wC. V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). W związku z rozpoczęciem ww. inwestycji sporządzony został projekt budowlany.

Decyzją z dnia 30 maja 2011r. Starosta Powiatu (...) zatwierdził projekt budowlany i udzielił powodom pozwolenia na budowę. Zatwierdzono również projekt przyłącza wodociągowego i kanalizacji.

Na podstawie stosownego zezwolenia powodowie podłączyli swój budynek do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej pozwanego i w tym celu wybudowali odcinek 22,5 m przewodu wodociągowego, wzdłuż ul. (...) na odcinku od pkt (...)do pkt (...)przebiegającego od wpięcia do sieci rozdzielczej przy ul. (...) w R. poprzez działkę gruntu nr (...) do działki (...) oraz w ul. (...) na odcinku 27,0 m od (...)do (...)przewód kanalizacyjny przebiegający od wpięcia do sieci rozdzielczej przy ul. (...) w R. poprzez działkę gruntu nr (...) do działki nr (...),

Powodowie wystąpili o zwrot kosztów budowy ww. inwestycji, na co pozwany nie wyraził zgody.

Na zlecenie powodów sporządzono prywatny kosztorys przyłączy kanalizacyjnych i wodociągowych, a łączny koszt wykonanych inwestycji został ustalony na kwotę 6870,04 zł.

Oceniając tak ustalony, a przy tym bezsporny stan faktyczny sprawy, Sąd Rejonowy, uznając, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, zwrócił jednocześnie uwagę na to, że rozbieżności interpretacyjne przepisu art. 2 pkt 5 ww. ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, wywołują wątpliwości uniemożliwiające jednoznaczne stwierdzenie, który fragment odcinka łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną z siecią kanalizacyjną jest przyłączem.

Jednakowoż w ocenie Sądu Rejonowego, przy uwzględnieniu zwłaszcza literalnego brzmienia ww. przepisu, w przypadku braku studzienki kanalizacyjnej granice przyłącza wyznacza granica nieruchomości, a w przypadku gdy jest studzienka kanalizacyjna przyłącze biegnie za studzienką (licząc od strony budynku), tj. do granicy, a następnie, za granicę działki do miejsca podłączenia z siecią. W przypadku przyłącza wodociągowego granice wyznacza wodomierz główny. Zdaniem Sądu I instancji granica działki nie ma wpływu na przesądzenie, czy dany odcinek jest przyłączem kanalizacyjnym. Wpływ ma istnienie studzienki kanalizacyjnej, niezależnie czy jest ona na działce odbiorcy usług. W niniejszej sprawie na działce powodów znajduje się studzienka kanalizacyjna, a tym samym zgodnie z definicją przyłącza, opisany w pozwie odcinek przewodu od studzienki do studni rewizyjnej jest przyłączem kanalizacyjnym, albowiem jest to odcinek od pierwszej studzienki licząc od strony budynku do miejsca podłączenia z siecią. Nie bez znaczenia była również okoliczność, że w decyzji z dnia 30.05.2011r. określono, że przedmiotowy odcinek stanowi przyłącze, a powodowie w żaden sposób decyzji tej nie zaskarżyli.

W ocenie Sądu Rejonowego brak było też podstaw do tego, aby uwzględnić żądanie na mocy art. 49§ 2 kc. Opisany w pozwie odcinek przewodu jest przyłączem kanalizacyjnym, a nie urządzeniem kanalizacyjnym, a tym samym powodowie nie mogą domagać się jego przejęcia przez pozwanego, ponieważ odpłatne przekazywanie przewodów wodno-kanalizacyjnych dotyczy urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych, a nie przewodów. Nadto powodowie mieli obowiązek wykazać wartość, za jaką pozwany miałby przejąć przedmiotowe urządzenia, czego jednak nie uczynili – warunku tego nie spełnia bowiem przedstawienie kosztorysu, który ma charakter prywatnego opracowania.

Z rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego nie zgodzili się powodowie, którzy wywodząc apelację zaskarżającą wydany wyrok w całości podnieśli zarzuty:

1. naruszenia prawa materialnego, tj. art. 5 ust. 5, 6, 7 i 14 oraz art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 7.06.2011r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że odcinki przewodu wodociągowego i kanalizacyjnego położone poza granicą nieruchomości powodów nie są siecią wodno-kanalizacyjną i nie należą do urządzeń wodnokanalizacyjnych określonych w art. 31 ust. 1 ww. ustawy,

2. naruszenia prawa procesowego, tj. art. 207 § 6 kpc poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że powodowie nie wykazali wartości, za jaką pozwana miałaby nabyć sporne urządzenia, i to wobec spóźnionego stanowiska pozwanego.

W konsekwencji powyższego apelujący domagali się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i nakazanie pozwanemu złożenie oświadczenia woli o treści, jak w pozwie, a ponadto zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania sądowego. W uzasadnieniu wskazali, iż błędnym jest przyjmowanie, że skoro na działce powodów jest wybudowana studzienka kanalizacyjna, to odcinki przewodu wodociągowego i kanalizacyjnego położone poza granicą nieruchomości powodów nie są siecią wodno-kanalizacyjną i nie należą do urządzeń wodno-kanalizacyjnych określonych w art. 31 ust, 1 ustawy z dnia 7.06.2011r. o zbiorowym zaopatrzeniu (…). Tymczasem odcinki przewodu łączącego sieć kanalizacyjną z nieruchomością w części leżącej poza granicą tej nieruchomości stanowią urządzenie kanalizacyjne w rozumieniu art. 2 ust. 14 ww. ustawy.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie w całości i o zasądzenie na swoją rzecz od powodów kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa prawnego za II instancję. Pozwany zaprzeczył, by doszło do naruszenia wskazywanych w apelacji przepisów prawa, co więcej, w jego ocenie apelacja jest wyłącznie polemiką z treścią uzasadnienia wyroku Sądu I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała w przeważającej części na uwzględnienie.

Zważyć należy, że przeniesiony na etap postępowania apelacyjnego spór dotyczył w głównej mierze kwestii materialnoprawnych i sprowadzał się do nadal do wykładni pojęć: „przyłącze kanalizacyjne (wodociągowe)” i „urządzenie kanalizacyjne (wodociągowe)”, a de facto do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy wykonana przez powodów inwestycja, w części wykazywanej pozwem oraz apelacją, stanowi przyłącze wodnokanalizacyjne, co ma to znaczenie, że stanowi własność powodów, za którą to oni odpowiadają, czy też jest elementem sieci wodnokanalizacyjnej będącej co do zasady własnością pozwanego z wszelkimi tego konsekwencjami.

Rozpoznanie niniejszej sprawy, a w istocie udzielenie odpowiedzi na powyższe pytanie, wymagało ponownego przeanalizowania jej stanu faktycznego i prawnego. Na uwadze mieć bowiem należało, że bacząc na treść art. 382 kpc, sąd apelacyjny ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17.04.1998r., II CKN 704/97, OSNC 1998 nr 12, poz. 214). Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli Sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed Sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Postępowanie apelacyjne jest przedłużeniem procesu przeprowadzonego przez pierwszą instancję, co oznacza, że nie toczy się on na nowo.

W pierwszy rzędzie wskazać należało, iż materialną podstawą niniejszego żądania jest art.49§2 kc. Przepis ten stanowi iż osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń o których mowa w §1 tegoż artykułu może żądać, aby przedsiębiorstwo, który przyłączyło urządzenia do swojej sieci, nabyło ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem. Taka kwalifikacja skutkuje przyjęciem, iż wybudowane urządzenia nie stanowią części składowych nieruchomości, a tym samym należy im przyznać przymiot rzecz ruchomych, których właścicielem do czasu ich przejęcia przez przedsiębiorstwo jest osoba, która poniosła koszty budowy. Powyższe okoliczności determinują zaś przyjęcie, że zwarte w ustawie z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 139), zwanej dalej „uzzw”, regulacje mają wyłącznie charakter techniczny, dotyczy to także definicji pojęć „przyłącze kanalizacyjne" i „przyłącze wodociągowe" zwartych w art. 2 pkt 5 i 6 ustawy. Jednocześnie w doktrynie i orzecznictwie podkreśla się nieprecyzyjny sposób sformułowania tych definicji, co w praktyce, a niniejsza sprawa jest tego przykładem, oznacza problemy związane z określeniem własności przyłączy w związku z przyłączeniem ich do sieci należącej do przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.

Zawarta w art. 2 pkt 5 uzzw definicja przyłącza kanalizacyjnego została poddana analizie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2007 r., III CZP 79/07 (OSNC 2008, nr 10, poz. 111, Lex nr 289957), w której to Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie z przepisem przyłączem kanalizacyjnym jest „[...] odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku do granicy nieruchomości gruntowej". Mimo takiej wykładni pojęcia przyłącza, gdzie wszakże oczywistym jest, że przyłącze to odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, zakres tego pojęcia nadal wzbudza wątpliwości. Literalne brzmienie art. 2 pkt 5 uzzw nie pozwala stwierdzić w sposób jednoznaczny, czy za przyłącze uznaje się odcinek przewodu między studzienką (granicą nieruchomości) a budynkiem czy też między studzienką (granicą nieruchomości) a siecią kanalizacyjną.

W kontekście problematycznej definicji Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyżej wymienionej uchwały zwrócił uwagę na nowelizację art. 2 pkt 5 uzzw wprowadzoną ustawą zmieniającą z 2005 r., w wyniku której dotychczasowe sformułowanie „od granicy nieruchomości" zastąpiono sformułowaniem „do granicy nieruchomości". W wyniku nowelizacji przyłącze jest rozumiane jako odcinek przewodu w granicach nieruchomości. Nowelizacja potwierdziła dotychczasowe stanowisko Ministra Infrastruktury, że przyłączem jest tylko odcinek przewodu w granicach nieruchomości podmiotu przyłączanego. Sąd Najwyższy wskazał także, że właściwa jest interpretacja, zgodnie z którą w razie braku studzienki przyłączem kanalizacyjnym w rozumieniu art. 2 pkt 5 u.z.z.w. jest odcinek przewodu między granicą nieruchomości gruntowej a budynkiem podmiotu przyłączanego.

Sąd Okręgowy podziela co do zasady konstatacje prawne zawarte w wyżej cytowanej uchwale Sądu Najwyższego, które wiążą kwestie własnościowe urządzeń z granicą nieruchomości. Jednakże w sytuacji kiedy urządzenia infrastruktury znajdują się poza jej granicami pomocnym dla wyróżnienia charakteru urządzeń posiłkować się także należy orzeczeniami Sądów Administracyjnych ( np. wyrok WSA z W. z 29.09.2010r., (...)/Wa (...), który uznał; iż z treści art.2 pkt 6 ustawy , nie można wyprowadzić wniosku, że przyłączem wodociągowym jest tylko ta część przewodu łączącego sieć wodnokanalizacyjną z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług, która usytuowana jest na nieruchomości odbiorcy, a dalsza części przewodów należy traktować jako sieć wodociągową”). Podzielić więc należy stanowisko pozwanego o tyle, że samo umiejscowienie tych urządzeń poza granicami nieruchomości nie determinuje jeszcze przyjęcia, iż w tej pozostałej części mamy już odczynienia z siecią.

Z niniejszej sprawy jednoznacznie wynika, że powodowie wykonali instalację, która obejmowała nie tylko granice ich nieruchomości ale i wychodziła poza nią, łącząc się z istniejącą już w drodze – na wysokości innej nieruchomości przy ul. (...) w R. - a należącą do pozwanego siecią wodociągową oraz siecią kanalizacyjną. Powodowie domagali się zatem de facto tego, by ta część wykonanej przez nich instalacji została uznana za sieć odpowiednio wodociągową i kanalizacyjną. Pozwany z kolei, czemu wyraźnie dał wyraz w swym piśmie z dnia 9.10.2013r. (k. 43), stał na stanowisku, że wykonany przez powodów zakres robót odnosi się do przyłączy wodociągowych (zgodnie z decyzją pozwolenie na budowę nr 137.2011), a nie dotyczy sieci wodociągowej.

Kwestia decyzji pozwolenia na budowę i jej treści w kontekście odmiennych stanowisk stron również była elementem spornym w niniejszej sprawie. Jednak w ocenie Sądu Okręgowego ta decyzja administracyjna nie jest przesądzająca w sprawie i nie przeciwstawia się wykazaniu przez inwestora innego charakteru tych urządzeń. Wypowiadający się na rozprawie apelacyjnej w dniu 17.04.2015r. przedstawiciel pozwanego, jego członek zarządu R. M. (1) podkreślił wprawdzie, że pozwolenie na budowę uzyskano na przyłącze (vide: oświadczenie R. M. – e-protokół” 7 min, 15 sek i nast. – k.160). Jednak tego rodzaju argumentacja nie przekonuje już z tej przyczyny, że trudno sobie nawet wyobrazić, by powodowie mieli uzyskiwać pozwolenie na wykonanie sieci (nie wspominając już o tym, że mieliby w ogóle o to zabiegać). Ponadto na uwadze mieć należało, że przedmiotowa decyzja pozwolenie na budowę de facto zatwierdzała projekt budowlany, w ramach którego powodowie zobowiązani zostali do wykonania prac - wyposażenia budowanej instalacji w urządzenia, które skłaniają do uznania, że chodzi o instalację sieciową a nie tylko przyłącza. Mowa jest tu o trójniku w instalacji wodociągowej umożliwiającym dokonywanie dalszych podłączeń do sieci przez kolejnych inwestorów oraz o studzience, jako części sieci kanalizacyjnej, również umożliwiającej dalsze podłączenia. Nałożenie na kontrahenta obowiązku wykonania na własny koszt robót niezwiązanych z budową przyłącza np. trójnika, nawiertki, czy użycia przekroju rur wykraczającego w sposób istotny od potrzeb inwestora, świadczą o tym, iż mamy do czynienia już nie z przyłączem, a siecią. Wymienione bowiem elementy, znajdujące się poza granicami nieruchomości inwestora, stanowią już elementy sieci, a nie przyłącza ( podobne stanowisko zawarł Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 24.10.2013r. VI ACa 164/13). Już zatem tylko marginalnie należało zwrócić uwagę na to, że do oceny w ramach postępowania administracyjnego (kończonego wydaniem decyzji pozwolenie na budowę) powodowie przedstawili projekt budowlany, w opisie technicznym którego w części sanitarnej wyraźnie mowa jest o wykonaniu sieci wodociągowej i kanalizacyjnej (k. 34-35). Obowiązek taki zresztą wynikał wprost z wydanych warunków technicznych przez Zakład (...) z dnia 8.04.2001r.: powodowie zobowiązani zostali wykonać na odcinku od pkt (...) do pkt (...)wzdłuż ul. (...) o długości 22,5 m sieć wodociągową (k. 34), zaś na odcinku 27 m od (...) do (...) sieć kanalizacyjną (k. 35, vide: ponadto pkt 4 warunków technicznych na podłączenie budynku mieszkalnego do sieci kanalizacji sanitarnej w R., w którym expressis verbis mowa jest o tym, że „wykonanie przyłącza wymaga przedłużenia istniejącej sieci kanalizacyjnej od istniejącej studni rewizyjnej do miejsca wykonania przyłącza – k. 40).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wymaga pozyskania wiadomości specjalnych będących w gestii biegłego sądowego. W tym miejscu, wobec de facto dopuszczenia przez Sąd Okręgowy na etapie postępowania apelacyjnego dowodu z urzędu, wskazać przede wszystkim należało, że takie działanie Sądu znajduje swą podstawę w treści przepisu art. 232 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc. Stanowi on, że co do zasady Strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, niemniej jednak Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę. W sytuacjach szczególnych Sąd posiada zatem uprawnienie w zakresie dopuszczenia dowodu niewskazanego przez strony - wyłącznie na twierdzone przez strony istotne i sporne okoliczności faktyczne, gdy według jego obiektywnej i weryfikowalnej w toku instancji oceny zebrany w toku sprawy materiał dowodowy nie wystarcza do jej rozstrzygnięcia (por. art. 316 § 1, por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 24 października 1996 r., III CKN 6/96, OSNC 1997, nr 3, poz. 29; uzasadnienie wyroku SN z dnia 25 września 1997 r., II UKN 271/97, OSNP 1998, nr 14, poz. 430; uzasadnienie wyroku SN z dnia 10 grudnia 1997 r., II UKN 394/97, OSNAPiUS 1998, nr 20, poz. 614; wyrok SN z dnia 11 lipca 2001 r., V CKN 406/00, Prok. i Pr.-wkł. 2002, nr 4, poz. 45). W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą apelację taka sytuacja ma miejsce w przedmiotowej sprawie. Zważyć ponadto należało, że skoro Sąd drugiej instancji rozpatruje sprawę ponownie, to prowadząc w tym celu odpowiednie postępowanie dowodowe, dokonując odpowiednich ustaleń faktycznych. Sąd odwoławczy, jako sąd merytoryczny, rozpoznając sprawę w granicach apelacji, powinien uzupełnić postępowanie dowodowe w zakresie spornych faktów mających dla sprawy istotne znaczenie, a niewyjaśnionych przez sąd pierwszej instancji (art. 378 § 1 kpc w związku z art. 382 kpc, wyrok SN z dnia 15.12.2011r. II PK 90/11, LEX nr 1129344).

Kierując się powyższymi dyrektywami Sąd II instancji uzupełnił zatem postępowanie dowodowe o dowód z Uchwały Nr XLI/329/14 Rady Gminy R. z dnia 30.01.2014r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu w rejonie ulic (...) we wsi R. gm. R. (k. 143-149), uznając przy tym, że nie jest to dowód sprekludowany, a potrzeba jego powołania powstała później, oraz dowód z opinii biegłego z zakresu budowy, eksploatacji i wyceny instalacji sanitarnej na okoliczność ustalenia czy instalacja sanitarna wykonana przez powodów stanowi również urządzenie sieci kanalizacyjnej spełniające odpowiednie wymagania techniczne, czy jest takim urządzeniem częściowo i w jakiej części. W przypadku ustalenia, że w części jest to sieć kanalizacyjna, dokonania wyceny, to jest ustalenia ekwiwalentu pieniężnego.

Mając to na względzie Sąd Okręgowy rozważał cały materiał dowodowy zebrany tak w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, jak i w postępowaniu odwoławczym, a w konsekwencji doszedł do wniosku, że podzielić należy stanowisko powodów domagających się zgodnie z art. 49§2 kc, aby doszło do zawarcia z pozwanym umowy, na mocy której powodowie, jako osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne, będą mogli je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu, na warunkach uzgodnionych w umowie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do Uchwały Nr XLI/329/14 Rady Gminy R. z dnia 30.01.2014r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu w rejonie ulic (...) we wsi R. gm. R., to wskazać należało, że obecnie nieruchomość powodów jest objęta takim planem. W § 6 pkt 10 ppkt 2) i 3) tej Uchwały mowa jest o tym, że zasadą jest, iż zaopatrzenie w wodę odbywa się z gminnej sieci wodociągowej istniejącej i projektowanej w liniach rozgraniczających dróg, zaś odprowadzanie ścieków odbywa się do gminnego systemu kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej w ulicach (...) kolektorami sanitarnymi istniejącymi i projektowanymi w liniach rozgraniczających dróg z dopuszczeniem lokalizacji przepompowni na terenie (...). Jakkolwiek zważyć należało, że cytowane zasady, jako że pochodzą z uchwały Rady Gminy przyjętej już po tym, jak powodowie uzyskali pozwolenie na budowę, niemniej jednak wskazują na ogólną tendencję dotyczącą rozwiązań wodnokanalizacyjnych, gdzie regułą jest korzystanie przez prywatnych odbiorców z gminnej sieci wodociągowej oraz gminnego systemu kanalizacji sanitarnej – w obu przypadkach ulokowanego w liniach rozgraniczających dróg. Powyższe rozważania należało skonfrontować z wypowiedzią przedstawiciela pozwanego, który na rozprawie apelacyjnej w dniu 17.04.2015r., podkreślając, że inwestycja powodów pochodzi z okresu sprzed uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów obejmujących jego nieruchomość, tłumaczył, że w sytuacji, gdy nie istnieje instalacja, „a jest wniosek kolejnego inwestora o przyłączenie do sieci, to jest to przyłącze. W przyszłości, gdy gmina będzie prowadzić taką inwestycję, to będą budować sieć i będą jasno rozgraniczać co jest przyłączem a co siecią” (k. 159 i 160, 7 min, 15 sek. i nast. e-protokołu). W ocenie Sądu Okręgowego tego rodzaju argumentacja nie jest przekonująca. Prowadzi ona bowiem do chybionej całkowicie konkluzji, że czynnikiem decydującym o charakterze instalacji jest to, kto ją wybudował: jeśli instalację wybudowała gmina, to mamy do czynienia z siecią, jeśli zaś uczynił to prywatny inwestor, to wykonał inwestycję przyłączeniową. Takie rozumowanie stoi w oczywistej sprzeczności z definicjami urządzeń wodociągowych, urządzeń kanalizacyjnych, przyłączy wodociągowych, przyłączy kanalizacyjnych i sieci (art. 2 ust. 5, 6, 7, 14 i 16 uzzw).

Już tylko marginalnie zauważyć można byłoby, że taki, jak prezentowany przez przedstawiciela pozwanego pogląd mógłby skutkować zaprzestaniem prowadzenia przez gminę inwestycji wodociągowych i kanalizacyjnych (skoro odbiór ścieków i dostawa wody odbywałaby się za pośrednictwem przyłączy wzniesionych przez poszczególnych prywatnych inwestorów), mimo że, jak stanowi art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj. Dz.U z 2013r., poz. 594, ze zm.) sprawy wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, należą, w ramach zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty do zadań własnych gminy. Na okoliczność takich praktyk zwracał uwagę Sąd Apelacyjny w Warszawie w cytowanym już orzeczeniu z dnia 13.12.2011r. oddalając apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, które to orzeczenie utrzymało w mocy decyzję Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z września 2009r. To stanowisko zostało potwierdzone także w orzeczeniu Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 9.12.2013r.

Tym samym niezbędnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okazał się dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu rzeczoznawstwa budowlanego (w specjalności konstrukcyjno budowlanej wszystkich obiektów, sieci i instalacji sanitarnych, centralnego ogrzewania i wentylacji oraz kosztów dla wszystkich obiektów, sieci i instalacji) oraz (...). W ocenie Sądu II instancji opinia ta została sporządzona w sposób rzeczowy i prawidłowy. Ponadto konkretnie i logicznie odpowiada na postawione w zleceniu przez Sąd pytania. W tej sytuacji uznać należało, że jest ona wiarygodnym i przekonującym środkiem dowodowym, co czyniło nie zasadnym wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego bądź przesłuchanie biegłego wydającego opinie w niniejszej sprawie. Opinia została doręczona pełnomocnikom stron z zakreśleniem terminu do złożenia zarzutów. W terminie zarzuty do opinii zostały zgłoszone jedynie przez stronę pozowaną. Ustosunkowanie się do nich pisemnie przez biegłego Sąd II instancji uznał za wystarczające.

Biegły H. R. (1) wskazał, że powodowie wykonali instalację składającą się z dwóch części:

1. w drodze na działce oznaczonej obecnie w planie zagospodarowania przestrzennego rejonu ulic (...) oznaczeniem (...) (...): sieć wodociągową (...)i sieć kanalizacyjną (...) które to spełniają odpowiednie wymagania techniczne nie tylko w części ale i w całości ponieważ są siecią stanowiącą element uzbrojenia drogi i umożliwiają dalsze podłączenia zabudowy,

2. łączące wybudowaną sieć z nieruchomością powoda: przyłącze wodociągowe (...) i przyłącze kanalizacyjne (...) ze studzienką pośrednią, które również spełniają wymagania dla doprowadzenia wody i odprowadzenia ścieków z budynku powodów

vide: dowód z opinii biegłego –k. 165

Z przedstawionej przez biegłego opinii, która nie podważa definicji legalnych pojęć: „sieć” i „przyłącze” z ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, wynika, że istnieje kilka czynników, które mają wpływ na zakwalifikowanie danej inwestycji do kategorii sieci lub kategorii przyłączy, a mianowicie: miejsce ich usytuowania, warunki technicznego ich wykonania oraz pełniona funkcja.

I tak, w opinii biegłego z punktu widzenia technicznego, dla sieci wymagane są średnice – dla wodociągu (...) – ze względu na sprawy p.poż, i możliwość dalszych podłączeń, a dla kanalizacji (...) dla umożliwienia dodatkowych podłączeń. Zapewnienie dodatkowych podłączeń jest konieczne i zapewnił je powód, ponieważ wzdłuż ulicy (...) zlokalizowane są działki dla dalszej zabudowy pokazane na załączonym wyrysie z planu zagospodarowania przestrzennego – zał. 2 Dla domu jednorodzinnego nie jest konieczne wbudowywanie rurociągu (...), a wystarczy (...), dla kanalizacji wystarczy rurociąg (...).

Dalej biegły przyjął, że droga i pas drogowy, jest podstawowym elementem infrastruktury technicznej i w drodze budowane są sieci wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe, energetyczne, oświetleniowe itp. Odpowiadając z kolei na pytania Sądu, biegły wskazał, że sieci stanowią element infrastruktury w istniejącej drodze, zaś przyłącza są elementami zasilenia budynku w wodę i do odprowadzania ścieków. I chociaż w tym miejscu ponownie podkreślić należy, iż samo umiejscowienie urządzeń w drodze jeszcze nie determinuje zakwalifikowania ich do sieci, to jednak całokształt okoliczności spawy, tj; położenie urządzeń, warunki techniczne narzucone inwestorowi, zastosowanie przy budowie elementów sieci, położenie nieruchomości, treść planu zagospodarowania przestrzennego dla tej części miejscowości, a także stwierdzoną przez biegłego możliwość podłączenia innych odbiorców do wybudowanych urządzeń, pozwala przyjąć, iż w części wybudowane przez powodów przyłącze stanowi sieć .

Biegły H. R. (1) dokonał również korekty znajdującego się w aktach sprawy, a przedstawionego przez powodów, kosztorysu ich inwestycji. Korekta ta polegała na zmianie nazwy kosztorysów: zamiast kosztorysy przyłączy – kosztorysy sieci. Biegły z kosztorysu sieci kanalizacyjnej wyłączył ponadto odcinek przyłącza (...). W ten sposób biegły wyliczył ekwiwalent pieniężny należny powodom od pozwanego w wysokości 5.897,59 zł.

Zważyć należy, że wyłącznie strona pozwana przedstawiła zarzuty do ww. opinii biegłego sądowego, co w szczególności oznacza, że powodowie nie zakwestionowali konkluzji biegłego odnośnie przyjętej przez niego wysokości należnego im ekwiwalentu.

Odpowiadając natomiast na zarzuty przedstawione do opinii biegłego H. R. przez pozwanego, to w ocenie Sądu Okręgowego pozwany za ich pomocą dał wyraz temu, że już co do zasady nie zgadza się z opinią biegłego, a w efekcie i co do zasady nie widzi jakiejkolwiek możliwości uznania racji strony powodowej, mimo istnienia w sprawie okoliczności wskazujących na to, że obowiązkiem pozwanego jest jednak zawarcie z powodami umowy dotyczącej przejęcia urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych od osób, które wybudowały je z własnych środków.

Odnosząc się kolejno do przedstawionych przez stronę pozwaną zarzutów do opinii wskazać należało, że w szczególności jego zastrzeżenie co do konkluzji biegłego dotyczących usytuowania przewodu kanalizacyjnego, są niesłuszne, albowiem oparte wyłącznie na ogólnikowych założeniach, nie odnoszących się do sytuacji mających miejsce w stanie faktycznym niniejszej sprawy. Wskazać należy, że to, iż sieci kanalizacyjne są niekiedy lokalizowane w działkach prywatnych i w ogóle nie biegną w drodze lub w pasie drogowym, nie ma żadnego znaczenia w rozpatrywanej sprawie, w której nie ma wątpliwości, że zarówno sieć kanalizacyjna, jak i sieć wodociągowa znajduje się w pasie drogowym - choć nie istniała na odcinku do wysokości nieruchomości powodów do momentu ukończenia przez nich inwestycji. Ponadto zauważyć należało, że nawet z uchwalonego w 2014r. miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego teren, na którym zlokalizowana jest nieruchomość powodów wynika, że przewidziano zaopatrzenie w wodę z gminnej sieci wodociągowej istniejącej i projektowanej w liniach rozgraniczających dróg właśnie, zaś odprowadzanie ścieków odbywa się do gminnego systemu kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej w ulicach (...) właśnie. Rozpoznawanie zatem niniejszej sprawy w oderwaniu od tych oczywistych faktów, a na podstawie w istocie abstrakcyjnych dywagacji pozwanego nie może odnieść zamierzonego przez niego skutku. Innymi słowy, uznać należało, że biegły sądowy słusznie jako do czynnika wyznaczającego charakter danej instalacji odwołał się kwestii usytuowania jej w drodze (pasie drogowym).

Podnoszone w treści zrzutów do opinii zagadnienie znaczenia w niniejszej sprawie decyzji pozwolenie na budowę Sąd Okręgowy oraz sposobu rozumienia definicji przyłącza kanalizacyjnego rozważał już powyżej.

Nie zasadne są też rozważania apelującego pozwanego odnoszące się do kwestii istnienia technicznej możliwości dalszych podłączeń w sytuacji, gdyby powodowie wybudowali przewód wodociągowy o mniejszej średnicy, tj. o (...). Zważyć należy, że wszakże w pochodzących od pozwanego właśnie warunkach technicznych na podłączenie budynku mieszkalnego do sieci kanalizacji sanitarnej w R. wynika, że zobowiązano powodów do zbudowania instalacji podłączanej do istniejącego już przewodu o średnicy 200 mm. Z kolei przyłącze powodowie mieli wykonać z rur o średnicy 160 mm i tak też postąpili (k. 40). Wbrew też konkluzjom apelującego sama możliwość przyłączenia do przewodu kanalizacyjnego więcej niż jednej nieruchomości nie przesądza, ale i w niniejszej sprawie nie przesądziła o uznaniu tego przewodu za sieć.

Nie sposób było zgodzić się też w istocie z żądaniem, by biegły sporządzał nowy kosztorys i to w sytuacji, gdy jak wynika z odpowiedzi biegłego na zarzuty, kosztorys znajdujący się w aktach sprawy uznał on za sporządzony prawidłowo z wyjątkiem części wymagającej korekty w kwestii zakresu rzeczowego sieci i przyłączy oraz konieczności wyłączenia ośmiometrowego odcinka przyłącza z kosztorysu dotyczącego sieci kanalizacyjnej. Sąd Okręgowy takie stanowisko biegłego aprobuje, rzeczywiście nie dostrzegając potrzeby wykonywania dodatkowego kosztorysu w sytuacji, gdy ten znajduje się już w sprawie i naniesiono na niego niezbędne zmiany.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w części na podstawie art. 386 § 1 kpc, a w zakresie związanym z korektą wynagrodzenia należnego powodom apelacja w części podlegała oddaleniu, o czym Sąd II instancji orzekł na mocy art. 385 kpc.

O kosztach za obie instancje orzeczono na zasadzie art. 98§1 i 108 kpc w zw. z §6 pkt 4 oraz §6pkt.4 zw. z §12 ustęp 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych(…), z uwzględnieniem wyniku postępowania. Jednocześnie uwzględnią także wynik postępowania nakazano ściągnąć od stron procesu kwotę tymczasowo wydatkowaną przez Skarb Państwa.

WYROK

UZASADNIENIE