UZASADNIENIE

S. G. (1) we wniosku złożonym 20 stycznia 2015r. domagał się stwierdzenia przez Sąd, że nabył on przez zasiedzenie z dniem 1 września 2010r. własność nieruchomości położonej w P., gmina O., stanowiącej działkę oznaczoną numerem (...) o powierzchni 1,7867 ha, objętej księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Ciechanowie (...).

Sąd Rejonowy w Ciechanowie postanowieniem z 1 czerwca 2015r., wydanym w sprawie I Ns 36/15, oddalił wniosek oraz zasądził od wnioskodawcy S. G. (1) na rzecz uczestniczki Gminy O. kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość oznaczona numerem (...) o powierzchni 1,7867 ha stanowiła własność Skarbu Państwa i wchodziła w skalad większej działki oznaczonej wówczas numerem (...). Na podstawie decyzji (...) Wojewody (...) z dnia 25 lipca 2013r. została ona przekazana na własność Gminie O..

Z. Ć. dzierżawił działkę oznaczona numerem (...) od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Państwowy Fundusz Ziemi od 1 września 1985 r. do 1 września 1987 r. W dniu 1 września 1988 r. Naczelnik Gminy O., działający w imieniu Skarbu Państwa, zawarł ze Z. Ć. umowę dzierżawy działki oznaczonej numerem (...) na okres od 1 września 1988 r. do 1 września 1993 r. Następnie w okresie od 1993 r. do 1996 r. Z. Ć. w dalszym ciągu opłacał czynsz dzierżawny z tytułu posiadania tej nieruchomości. Natomiast J. Ć. w okresie od 1 września 1988 r. do 1 września 1993r. był dzierżawcą działki oznaczonej numerem (...), sąsiadującej z działką oznaczoną numerem (...) i z tego tytułu opłacał czynsz dzierżawny.

W 2000 r. J. Ć. zawarł ze S. G. (1) ustną umowę, na podstawie której wnioskodawca objął w posiadanie działkę nr (...). Obecnie część działki jest zalesiona, a pozostała część jest użytkowana rolniczo. Z tytułu użytkowania tej nieruchomości S. G. (1) opłaca podatek rolny.

W 2015 r. Gmina O. zażądała, aby S. G. (1) zaprzestał bezumownego korzystania z działki i wydał ją właścicielowi.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów w postaci: wypisu z rejestru gruntów, mapy, wykazu zmian gruntowych, decyzji, dokumentów związanych z dzierżawą gruntu, odpisu księgi wieczystej, zaświadczenia o opłacaniu podatków, częściowo w oparciu o zeznania świadków: J. Ć., M. G., J. R. oraz zeznań wnioskodawcy S. G. (1).

Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom S. G. (1) i świadkom w tej części, w której twierdzili, że wnioskodawca i jego poprzednik prawny J. Ć. byli samoistnymi posiadaczami działki nr (...) od 1980 r. Zeznania ich w tym zakresie są sprzeczne z dokumentami zgromadzonymi w sprawie.

Dokonując oceny prawnej, Sąd Rejonowy podniósł, że przedmiotem wniosku o stwierdzenie zasiedzenia w niniejszej sprawie jest działka, która stanowiła własność Skarbu Państwa, a od 2013 r. jest własnością Gminy O..

Od 1 stycznia 1965 r. art. 177 kc wykluczał w ogóle możliwość zasiedzenia nieruchomości będących przedmiotem własności państwowej. Zgodnie z jego treścią przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie nie stosowało się, jeżeli nieruchomość była przedmiotem własności państwowej. Zakaz zasiedzenia własności nieruchomości państwowych obowiązywał aż do 30 września 1990 r., kiedy to na podstawie art. 1 pkt. 35 ustawy zmieniającej Kodeks cywilny art. 177 kc został uchylony. Problem intertemporalny, związany z uchyleniem tegoż przepisu, został rozwiązany w art. 9 i 10 ustawy nowelizującej. Stosownie do treści art. 9, do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, w tym także do oceny możliwości nabycia prawa przez zasiedzenie, miarodajne stały się przepisy tej ustawy. Zgodnie zaś z art. 10, jeżeli przed tym dniem istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu ustawy zmieniającej prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie; jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę.

Zasiedzenie nieruchomości, znajdującej się w samoistnym posiadaniu osoby niebędącej właścicielem, która przestała być nieruchomością państwową, na skutek jej zbycia przed dniem 1 października 1990 r. biegnie od dnia utraty przez nieruchomość statusu przedmiotu własności państwowej; termin zasiedzenia ulega skróceniu w drodze analogii do art. XLII pwkc oraz art. 10 ustawy zmieniającej kodeks cywilny z dnia 28 lipca 1990 r., w którym nieruchomość była własnością państwową, lecz nie więcej niż o połowę (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r., III CK 337/03, OSP 2005, nr 6, poz. 77, uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2006 r., III CZP 100/05, OSNC 2006, nr 6, poz. 95).

Sąd wskazał także, iż zgodnie z art. 172 § 1 kc posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). W myśl art 172 § 2 kc po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Sąd Rejonowy powołał się także na postanowienie Sądu Najwyższego z 15 marca 2012 r. (I CSK 391/11, LEX nr 1217204), w którym stwierdził on, że samoistnym posiadaczem nieruchomości w rozumieniu art. 172 kc jest ten, który nią włada jak właściciel (art. 336 kc), a więc wykonuje uprawnienia składające się na treść prawa własności (art. 140 kc). Natomiast nabycie posiadania w dobrej lub złej wierze nie stanowi samodzielnej przesłanki zasiedzenia nieruchomości, lecz decyduje o długości terminu zasiedzenia. Zasiedzenie następuje z upływem dwudziestoletniego terminu, gdy posiadanie zostało nabyte w dobrej wierze (art. 172 § 1 kc). Natomiast w razie uzyskania posiadania w złej wierze obowiązuje dłuższy, trzydziestoletni termin zasiedzenia (art. 172 § 2 kc). Rozstrzygające znaczenie ma stan dobrej lub złej wiary w chwili uzyskania posiadania. Z przytoczonych unormowań wynika, że oddalenie wniosku o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie może nastąpić w razie jednoznacznego uznania przez sąd, że choćby jedna z wymienionych przesłanek zasiedzenia nie została spełniona.

Zatem, dla rozstrzygnięcia sprawy o zasiedzenie nieruchomości pierwszorzędne znaczenie mają okoliczności pozwalające ustalić, czy i w jakim czasie nieruchomość znajdowała się we władaniu osoby ubiegającej się o zasiedzenie oraz jaka była wola tej osoby w aspekcie sprawowania władztwa właścicielskiego bądź z zamiarem innym. Towarzysząca posiadaczowi świadomość, że nie przysługuje mu prawo, którego treścią są czynności realizowane faktycznie przez niego, względnie, że prawo to przysługuje określonej, wiadomej mu osobie, nie stanowi przeszkody do uznania samoistności jego posiadania, ponieważ stanowi element wiedzy a nie woli i przesądza jedynie o braku dobrej wiary posiadacza, nie zaś o braku cech samoistności jego posiadania.

Sama rzecz jest przedmiotem jedynie władania, a samo władanie rzeczą nie przesądza kwestii posiadania samoistnego. Wymagana jest tu nadto intencja osoby władającej, analogiczna do tej, jaka charakterystyczna jest dla właściciela rzeczy. W związku z tym, nie samo władanie rzeczą, lecz wola osoby władającej decyduje o istnieniu oraz o przedmiocie i zakresie posiadania tej osoby na użytek rozważań w kwestii zasiedzenia.

Sąd I instancji uznał, że w niniejszej sprawie dowody nie wskazują na samoistne posiadanie nieruchomości przez poprzedników prawnych wnioskodawcy, który nie potrafił wyjaśnić, na czym polegało samoistne posiadanie przez nich nieruchomości. Ze złożonych przez uczestnika dokumentów wynika, że działka oznaczona obecnie numerem (...) powierzchni 1,7867 ha, wchodziła w skład działki oznaczonej numerem (...) o powierzchni 1,8294 ha. Działka oznaczona numerem (...) była dzierżawiona przez Z. Ć. od 1 września 1985 r. do 1 września 1987 r. do 1 września 1993 r. Natomiast w okresie od 1993 r. do 1996 r. Z. Ć. nadal opłacał czynsz dzierżawny z tytułu posiadania działki oznaczonej numerem (...).

Z kolei J. Ć. w okresie od 1 września 1988 r. do 1 września 1993 r. był dzierżawcą działki oznaczonej numerem (...), sąsiadującej z działką oznaczoną numerem (...). Tym samym Sąd uznał, że wnioskodawcy i jego poprzednik prawny J. Ć. mieli świadomość, iż działka oznaczona nr (...) jest dzierżawiona i z tego tytułu płacony jest czynsz dzierżawny. Już sama świadomość, że działka oznaczona nr (...) nie była ich własnością, w świetle wyżej przytoczonego orzeczenia Sądu Najwyższego, wskazuje na brak samoistnego posiadania nieruchomości przez wnioskodawcę. Ponadto Sąd podkreślił, że wnioskodawca nie podjął żadnych czynności, które mogłyby wskazywać na jego wolę właścicielskiego posiadania nieruchomości: nie wystąpił o wydanie tytułu własności ani nawet nie doprowadził do ujawnienia go jako samoistnego posiadacza w urzędowych rejestrach gruntów. Sam fakt tolerowania przez właściciela – Skarb Państwa tego, że wnioskodawca użytkuje rolniczo grunt, nie jest równoznaczne z samoistnym posiadaniem przez niego działki nr (...). Wobec płacenia czynszu dzierżawnego przez J. Ć. za działkę nr (...) i Z. Ć. z tytułu posiadania przedmiotowej działki, nie można tego okresu doliczyć do posiadania wnioskodawcy, które mogłoby prowadzić do zasiedzenia nieruchomości. Natomiast okres posiadania działki od 2000 r. przez S. G. (1) jest zbyt krótkim terminem, aby mogło prowadzić do zasiedzenia, bez względu na to czy nabycia posiadania nastąpiło w dobrej czy złej wierze, nawet gdyby przyjąć, że wnioskodawca nie płacąc czynszu, był posiadaczem samoistnym nieruchomości.

W tej sytuacji Sąd Rejonowy uznał, iż nie zostało wykazane, by zostały spełnione przesłanki uzasadniające stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie i wniosek oddalił.

O kosztach Sąd orzekł w oparciu o art. 520 § 3 kpc oraz § 8 pkt. 1 w zw. z § 6 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Apelację na postanowienie wniósł S. G. (1), zaskarżając je w całości i zarzucił naruszenie przepisów postępowania przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, tj. art. 233 § 1 kpc przez dokonanie ustaleń sprzecznych z treścią zeznań świadków i niedoliczenie do okresu posiadania wnioskodawcy posiadania przez poprzednika prawnego nieruchomości objętej wnioskiem oraz przyjęcie, że posiadanie przez J. Ć. nie miało charakteru samoistnego.

Wskazując na powyższe, S. G. (2) wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i stwierdzenie, że nabył on przez zasiedzenie z dniem 1 września 2010r. własność nieruchomości położonej w P., gmina O., stanowiącej działkę oznaczoną numerem (...) o powierzchni 1,7867 ha, objętej księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Ciechanowie (...) oraz wniósł o zasądzenie na jego rzecz od uczestnika kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie wnioskodawca wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Ciechanowie do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację, Gmina O. wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od wnioskodawcy na jej rzecz zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za II instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc nie zasługuje na uwzględnienie. Wnioskodawca stoi na stanowisku, że Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia tego przepisu, tj. dokonał dowolnej i błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, czyli wadliwej oceny charakteru posiadania nieruchomości położonej w miejscowości P., stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem (...) przez poprzednika prawnego.

W myśl art. 233 § 1 kpc Sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sprawdzianem tego, czy Sąd należycie wykonał obowiązek wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego jest uzasadnienie orzeczenia, w którym zgodnie z art. 328 § 2 kpc winien się on m.in. wypowiedzieć, co do faktów, które uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodem odmówił wiarygodności i mocy dowodowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 1974 r. I CR 117/74 - LEX nr 7451).

Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Aby zatem zarzut odnoszący się do naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów mógł zostać uwzględniony, nie wystarczy przedstawić - jak to czyni wnioskodawca - alternatywny stan faktyczny; należy podważyć prawidłowość dokonanej przez sąd oceny dowodów, wykazując, że jest ona wadliwa lub błędna (wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99 - nie publ, wyrok SN z dnia 29 września 2002 r., II CKN 817/00 - nie publ., wyrok SN z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/96 - OSNC 2000/7-8/139, wyrok SN z dnia 2 kwietnia 2003 r., I CKN 160/01 -nie publ.).

Sąd I instancji przedstawiając w uzasadnieniu stan faktyczny, wskazał na stan prawny nieruchomości wynikający z dokumentów oraz na umowy dzierżawy zawierane przez Z. Ć. ze Skarbem Państwa od 1 września 1985r., a także dokumenty świadczące o opłacaniu przez niego czynszu aż do 1996r. Z. Ć. był bratem J. Ć., który zmarł w 2011r.

Należy zgodzić się z poglądem Sądu Rejonowego, że zeznania J. Ć. nie zasługują na wiarę. Świadek ten utrzymuje, że objął działkę nr (...) w posiadanie w 1980r., bo wcześniej nikt się nią nie interesował. Twierdzi również, że nie wiedział, iż jego brat Z. kilka lat później podpisał z właścicielem umowę dzierżawy tego gruntu i płacił czynsz przez dziewięć kolejnych lat. W świetle zasad doświadczenia życiowego nie można przyjąć, że zeznania J. Ć. są szczere. Trudno uwierzyć, że członek najbliższej rodziny ponosi koszty wynikające z umowy dzierżawy i nawet, jeśli faktycznie ktoś inny korzysta z gruntu, to nie ma on żadnej wiedzy na ten temat. Mogło być tak, że nieruchomość objęta wnioskiem od 1980r. pozostawała w posiadaniu rodziny Ć., jednak co najmniej od chwili, w której jeden z braci podpisał umowę dzierżawy, nie można utrzymywać, że cały czas posiadanie miało charakter samoistny. J. Ć. doskonale zdawał sobie sprawę z tego, że to nie on jest właścicielem ziemi i żeby można było traktować go, jako posiadacza samoistnego, musiałby wskazać, iż nastąpiła zamiana charakteru posiadania z zależnego na samoistne.

Tymczasem J. Ć. nie tylko nie przytoczył takich okoliczności, ale zaprzeczył również, aby miał wiedzę na temat umowy dzierżawy. Wersja świadka jest nieprzekonująca i w związku z tym należy zgodzić się z oceną tego dowodu przeprowadzoną w I instancji.

Zeznania M. G. niewiele wniosły do sprawy. Wprawdzie potwierdził on, że to J. Ć. użytkował działkę nr (...), ale z uwagi na brak wiedzy na temat umowy dzierżawy tego gruntu, jego twierdzenia, okazały się nieprzydatne. Sam fakt subiektywnego przekonania świadka, że w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku to J. Ć. był właścicielem gruntu, nie może prowadzić do ustalenia, że poprzednicy prawni wnioskodawcy, byli posiadaczami samoistnymi. Takiej wersji przeczą liczne dokumenty świadczące o zależnym posiadaniu nieruchomości przez rodzinę Ć..

Wersja stanu faktycznego, do jakiego chciałby przekonać wnioskodawca, zakłada, że jego wuj J. Ć. posiadał działkę nr (...) od lat osiemdziesiątych XX wieku, jak właściciel, a jednocześnie drugi wuj - Z. Ć., nie mając ku temu żadnych podstaw, podpisał wieloletnią umowę dzierżawy na ten sam grunt i płacił czynsz, nie obejmując ziemi w posiadanie i nie informując brata o zawarciu takiej umowy. W żadnym wypadku taka koncepcja nie może być uznana za zgodną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego.

Z tych przyczyn, postawiony przez S. G. (1), zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc okazał się całkowicie bezpodstawny i nie mógł doprowadzić do zamiany zaskarżonego postanowienia.

Wnioskodawca nie zdołał udowodnić, że jego poprzednicy prawni byli posiadaczami samoistnymi nieruchomości, zaś czas posiadania jej przez S. G. (1) od 2000r. jest niewystarczający do stwierdzenia zasiedzenia własności.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy oddalił apelację, stosując art. 385 kpc. O kosztach postępowania Sąd orzekł w myśl art. 520 § 3 kpc, uznając, że interesy uczestników w niniejszej sprawie były sprzeczne. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika uczestnika została ustalona na podstawie § 13 ust. 1 pkt. 1) w zw. z § 8 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE