UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9.09.2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. skierowaną do płatnika składek J. R. i I. L. prowadzących działalność gospodarzą pod firmą (...) oraz do ubezpieczonej M. Ł. działając na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 38 ust. 1, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 pkt 1 i art. 13 pkt 1, art. 34 ust. 2, art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.) stwierdził, że M. Ł. jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 1.04.2014 r.

W uzasadnieniu swojej decyzji pozwany organ rentowy wskazał m. in., iż ubezpieczona M. Ł. zawarła z I. L. w dniu 1.04.2014 r. umowę o pracę. Ubezpieczona miała zostać zatrudniona na stanowisku księgowej. W ocenie organu rentowego, powyższa umowa została zawarta dla pozoru w rozumieniu art. 83 § 1 kc, w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Świadczy o tym m. in. fakt, iż wspólnikiem I. L. jest brat ubezpieczonej, J. R. oraz krótkotrwałość zatrudnienia M. Ł. przed dniem powstania niezdolności do pracy z uwagi na ciążę. Zdaniem ZUS, u płatnika składek nie istniała potrzeba nawiązania z M. Ł. stosunku pracy, gdyż od 1.01.1999 r. nie zatrudniał on żadnego pracownika na podstawie umowy o pracę. Ponadto, od chwili, gdy ubezpieczona stała się niezdolną do pracy, tj. od 26.05.2014 r., nie został zatrudniony na jej miejsce żaden inny pracownik. Również w celu wykonywania części zadań, które rzekomo miały być przypisanie dla ubezpieczonej, czyli świadczenia pomocy w prowadzeniu dokumentacji przedsiębiorstwa związku z osiągnięciem przez wspólnika J. R. wieku emerytalnego, nie został zatrudniony żaden nowy pracownik. Wątpliwości organu rentowego budziło również jedno z kryteriów rekrutacji, w wyniku której zatrudniona została M. Ł., a mianowicie atut zamieszkania w W. w sytuacji, gdy ubezpieczona miała codziennie świadczyć pracę w siedzibie przedsiębiorstwa w S..

Od decyzji tej odwołali się zainteresowani J. R. oraz I. L., którzy wnieśli o jej zmianę i ustalenie, iż M. Ł. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia 1 kwietnia 2014 r. Odwołujący się zarzucili organowi rentowemu dokonanie dowolnej, niepełnej i nieobiektywnej oceny okoliczności towarzyszących zawarciu i wykonywaniu umowy o pracę z dnia 1.04.2014 r. Wskazali ponadto, iż przed zawarciem powyższej umowy, I. L. oraz J. R. korzystali z nieodpłatnej pomocy, z zakresu księgowo-rachunkowym, M. Ł.. Podobnie, nieodpłatną pomoc na rzecz wymienionych, w zakresie spraw związanych z BHP, świadczyła E. G. (1), czyli córka i siostra właścicieli spółki będącej płatnikiem składek. Zatrudnienie M. Ł. związane było z przejściem na emeryturę J. R. oraz podjęciem przygotowań do rozpoczęcia prowadzenia własnej działalności przez E. G. (2), która w kwietniu 2014 r. zaprzestała udzielania pomocy płatnikowi składek. Wobec powyższego, I. L. potrzebowała zatrudnić osobę, która wykonywałaby część obowiązków związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Skarżący podnieśli, iż ubezpieczona faktycznie wykonywała powierzone zadania, takie jak m.in. dokonywanie wpisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów, sporządzanie deklaracji podatkowych, prowadzenie dokumentacji szkoleniowej. W odwołaniu wskazano, iż praca ubezpieczonej przyniosła wymierne efekty w postaci wzrostu przychodu pracodawcy. Do odwołania skarżący dołączyli kserokopie dokumentów sporządzonych przez ubezpieczoną (odwołanie k. 1-3).

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu swego stanowiska, pozwany ZUS powtórzył argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Ponadto przytoczył tezy wyartykułowane przez orzecznictwo, m. in. wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18.04.2013 r. III UK 18/12, a także wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14.02.2013 r. III AUa 1432/12, które to orzeczenia odnoszą się do wzajemnych relacji nawiązania stosunku pracy oraz powstania stosunku ubezpieczenia (odpowiedź na odwołanie k. 30-32).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

J. R. i jego córka I. L. prowadzą działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej pod nazwą Ośrodek Doradztwa i Usług (...) i Higieny Pracy (...) w S.. W ramach tej działalności J. R. zajmuje się prowadzeniem szkoleń w zakresie BHP, a także doradztwem oraz oceną ryzyka zawodowego (k. 44v- zeznania J. R.). I. L. zajmowała się prowadzeniem księgi przychodów i rozchodów, rozliczaniem z ZUS i Urzędem Skarbowym (k. 45 zeznania I. L.). Miesięczne przychody spółki w pierwszym półroczu 2014 r. kształtowały się w granicach od 10 tys. zł do 13 tys. zł (k. 49). Spółka nie zatrudniała pracowników.

M. Ł., druga córka J. R. zamieszkiwała na stałe w W.. Do dnia 30.04.2013 r. była ona zatrudniona w Przedsiębiorstwie (...) w W. na stanowisku inspektora księgowości (k. 14 świadectwo pracy). Po tej dacie nie była ona nigdzie zatrudniona ani też nie podlegała innemu ubezpieczeniu społecznemu (k. 45v – wyjaśnienia). W 2014 r. M. Ł. zaszła w ciążę. J. R. i I. L. zdecydowali się zatrudnić ją jako pracownika na podstawie umowy zawartej na czas określony od dnia 1.04.2014 r. do 31.03.2019 r. na stanowisku księgowej (k. 4- umowa o pracę). Miała ona zastąpić w czynnościach I. L., która z kolei miała poświęcić więcej czasu na zajmowanie się swoimi dziećmi, a także udzielać pomocy swojemu mężowi w prowadzeniu działalności gospodarczej. Strony umowy o pracę dopełniły wszelkich formalności związanych z zatrudnieniem, tj. M. Ł. została przeszkolona z zakresu BHP, uzyskała zaświadczenie lekarskie o zdolności do pracy i zgłoszona została również do ZUS jako pracownik. Opracowany został również zakres czynności na piśmie. Wysokość wynagrodzenia została ustalona na kwotę 3 100 zł brutto miesięcznie. Strony uzgodniły, iż będzie ona codziennie dojeżdżać do pracy własnym samochodem na godzinę 8.30 i również jak każdego dnia wracać do swojego miejsca zamieszkania w W.. Jako księgowa, M. Ł. nie była upoważniona do podpisywania dokumentów wychodzących na zewnątrz (k. 46 zeznania M. Ł.). W dniu 26.05.2014 r. M. Ł. uzyskała zwolnienie lekarskie stwierdzające niezdolność do pracy w związku z problemami zdrowotnymi związanymi z ciążą. Przebywała na zwolnieniu lekarskim do dnia porodu. Na jej miejsce nie zatrudniono nowego pracownika. Jej czynności przejęła z powrotem I. L..

Powyższe ustalenia wskazują, zdaniem Sądu, że umowa o pracę z dnia 1.04.2014 r. została zawarta dla pozoru. Zgodnie natomiast z treścią art. 83 § 1 kc, który w niniejszej sprawie znajdzie zastosowanie w powiązaniu z art. 300 kp oraz z art. 22 kp, nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru, a jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Zgodnie zaś z treścią art. 22 § 1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zdaniem Sądu, w stosunku łączącym płatnika składek z M. Ł. nie sposób doszukać się cech stosunku pracy. Skarżący nie udowodnili bowiem, iż M. Ł. wykonywała w wyznaczonych godzinach w S. na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem pracy. J. R. i I. L. nie przedstawili bowiem dostatecznych dowodów faktycznego wykonywania przez M. Ł. czynności pracowniczych. Powoływanie przez skarżących argumenty i dowody w postaci chociażby listy obecności miały jedynie na celu uprawdopodobnienie istnienia stosunku pracy. Podkreślić należy, iż istotnym elementem, który podlega ocenie zarówno organu rentowego jak i Sądu jest racjonalna potrzeba zatrudnienia pracownika. Sąd nie dał wiary zeznaniom I. L., która twierdziła, iż potrzeba zatrudnienia jej siostry wynikała z chęci odciążenia skarżącej w 2014 r. od obowiązków administracyjnych, z uwagi na obciążenie jej obowiązkami związanymi z wychowywaniem dwójki dzieci oraz pomocy udzielanej mężowi w prowadzeniu działalności gospodarczej. Wątpliwości Sądu budzi zbieżność czasowa powyższych potrzeb I. L. z faktem zajścia w ciążę oraz zatrudnieniem M. Ł.. Ponadto, wynikający z okazanych przez skarżących dowodów zakres obowiązków M. Ł. nie jest znaczny. Odwołujący się okazali bowiem jedynie kilka dokumentów sporządzonych przez M. Ł., w tym polecenia księgowania oraz listę płac, nawiasem mówiąc dotyczącej jedynie jej samej. Jak wcześniej wskazano, M. Ł. nie była upoważniona do podpisywania dokumentów wysyłanych na zewnątrz, tj. między innymi do Urzędu Skarbowego oraz do ZUS. W świetle poczynionych ustaleń wynika, iż nie istniała racjonalna potrzeba zatrudnienia M. Ł..

Kolejnym argumentem wskazującym na pozorność umowy o pracę był fakt, iż M. Ł. miała codziennie dojeżdżać z miejsca zamieszkania tj. z W., do oddalonego o ok. 100 km S., gdzie znajduje się biuro płatnika składek. Przyjmując, iż M. Ł. świadczyła pracę w S. ok. od godziny 8.30 do 17.00 i doliczając czas konieczny na dojazd samochodem z W. oraz na powrót do jej miejsca zamieszkania, uznać należałoby, iż spędzała ona w pracy oraz podróży ponad 10 godzin na dobę. Wskazany tryb życia, przy uwzględnieniu faktu, że jest ona w ciąży, byłby nieracjonalny z punktu widzenia zarówno ubezpieczonej jak i zainteresowanych.

Ponadto należy dodać, iż przychody spółki z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie wzrosły w okresie, kiedy miała być zatrudniona M. Ł..

Powyższa ocena nie wyklucza tego, iż ubezpieczona mogła sporadycznie pomagać swojemu ojcu i siostrze w prowadzeniu działalności gospodarczej, jednakże nie można przyjąć, iż było to świadczenie pracy w ramach umowy o pracę. Okoliczność, iż świadkowie przesłuchani w sprawie widzieli ubezpieczoną w biurze nie podważa przedstawionej oceny.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Zgodnie zaś z art. 13 pkt 1 wymienionej wyżej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach pracownicy - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

W sytuacji, gdy Sąd przyjął, iż umowa o pracę z dnia 1.04.2014 r. miała charakter czynności prawnej pozornej, a więc była nieważna, to nie wywołuje to skutków w postaci obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym w myśl wskazanych wyżej przepisów.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 21 listopada 2011 r. II UK 69/11 jeżeli organ rentowy na podstawie materiałów zgromadzonych w postępowaniu administracyjnym zarzucił fikcję umowy o pracę i brak świadczenia pracy, to w postępowaniu sądowym skarżący zobowiązany był do (…) wykazania faktów przeciwnych niż twierdzone przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji. W ocenie Sądu Okręgowego, skarżący nie zdołali przedstawić dowodów faktycznego wykonywania pracy przez M. Ł.. W tym miejscu zasadnym jest przytoczenie poglądu wyrażonego przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie, który w wyroku z dnia 4 grudnia 2014 r. III AUa 264/14 wskazał, iż stwierdzenie zatrudnienia na podstawie stosunku pracy wymaga jednoznacznych ustaleń, iż zostały spełnione warunki podjęcia takiego zatrudnienia oraz że miało miejsce wykonywanie obowiązków w sposób charakterystyczny dla stosunku pracy. Samo zaś złożenie podpisów na druku zatytułowanym "umowa o pracę" oraz na listach obecności, zgłoszenie do ubezpieczenia oraz opłacanie z tego tytułu składek ubezpieczeniowych, nie oznacza, że doszło do nawiązania stosunku pracy. Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż przywołana wyżej przez Sąd argumentacja uzasadnia stwierdzenie, że umowa o pracę z dnia 1.04.2014 r. została zawarta jedynie dla pozoru.

Reasumując, Sąd Okręgowy podzielił ocenę pozwanego organu rentowego, co do braku podstaw faktycznych do objęcia M. Ł. obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi jako pracownika u płatnika składek od dnia 1.04.2014 r.

W związku z tym, Sąd Okręgowy z mocy art. 477¹⁴ § 1 kpc orzekł o oddaleniu odwołania.

Przewodniczący	SSO Jacek Witkowski
Protokolant	sekr. sądowy Anna Wąsak

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE