UZASADNIENIE

Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. w dniu 20.04.2015r. wydał decyzję znak (...), którą odmówiono J. B. prawa do emerytury z uwagi na fakt, iż nie wykazał co najmniej 25-letniego stażu ubezpieczeniowego oraz nie przepracował co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych. Organ rentowy wskazał, że uwzględnił ubezpieczonemu 23 lata, 2 miesiące i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, nie uwzględniając okresu zatrudnienia w gospodarstwie rolnym rodziców w latach 1971 – 1975, gdyż praca ta miała charakter jedynie dorywczy, w wymiarze niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Nadto organ rentowy uznał J. B. 14 lat, 6 miesięcy i 27 dni stażu pracy w warunkach szczególnych, nie uznając przy tym okresu zatrudnienia od 01.03.1994r. do 28.02.1994r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w I., gdyż w jego ocenie na podstawie przedłożonej przez ubezpieczonego dokumentacji nie można było jednoznacznie ustalić charakteru pracy oraz tego, czy praca była wykonywana bezpośrednio przy stanowiskach zaliczonych do prac w szczególnych warunkach.

J. B. odwołał się od przedmiotowej decyzji, domagając się jej zmiany poprzez przyznanie mu prawa do emerytury. Wnioskodawca podniósł, że pozwany niesłusznie przyjął, jakoby nie udowodnił on 25-letniego stażu ubezpieczeniowego oraz 15 lat pracy w warunkach szczególnych, a także wniósł o przesłuchanie wskazanych przez siebie świadków na te okoliczności. W uzasadnieniu swojego stanowiska, przywołując orzecznictwo Sądu Najwyższego, podniósł on, że praca w gospodarstwie rolnym rodziców miała charakter stały i była świadczona powyżej 4 godzin dziennie. W zakresie pracy w warunkach szczególnych, również przywołując orzecznictwo Sądu Najwyższego, stwierdził on, że praca w okresie nieuwzględnionym przez organ rentowy miała taki sam charakter, jak ta uwzględniona (tj. w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Usługowym i Handlowym (...) od 25.07.1979r. do 28.02.1994r.) , gdyż świadczona była na tym samym stanowisku, tyle że w ramach zmiany podmiotu zatrudniającego.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Pozwany powołując się na przepisy ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U.2015.748 ze zm., zwana dalej ustawą emerytalną) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.Nr 8, poz. 43, zwane dalej rozporządzeniem RM) podtrzymał stanowisko wyrażone w uzasadnieniu skarżonej decyzji.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Wnioskodawca J. B., ur. (...), będący z zawodu technikiem budowlanym o specjalności prefabrykacja, w okresie aktywności zawodowej był zatrudniony:

- od 01.10.1975r. do 10.04.1978r. w (...) w S. jako stażysta, w tym w okresie od 28.04.1976r. do 10.04.1978r. odbywał zasadniczą służbę wojskową,

- od 05.05.1978r. do 24.07.1979r. w (...) Ośrodku (...) na stanowisku specjalisty ds. budownictwa, zastępcy kierownika (...),

- od 25.07.1979r. do 28.02.1994r. w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Usługowym i Handlowym (...) S.A. O. Fabryka (...) w I. na stanowisku majstra produkcji, starszego majstra,

- od 01.03.1994r. do 03.01.1999r. w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku majstra produkcji, kierownika działu przygotowania produkcji.

Na powyższe okoliczności skarżący przedłożył dokumentację w postaci świadectw pracy, w tym pracy w warunkach szczególnych, jednak zaznaczenia wymaga, że sama dokumentacja nie ma mocy wiążącej zarówno dla pozwanego, jak i dla Sądu. Nie jest ona bowiem dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający tę dokumentację nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej, a tylko dokumenty wydane przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone. W postępowaniu sądowym dokumentację tego rodzaju traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Wobec tego ustalenia należało poczynić w oparciu o zebrany w całości materiał dowodowy, w tym w szczególności zeznania świadków, do których przeprowadzenia nie był uprawniony organ rentowy na etapie postępowania administracyjnego.

Skarżący nie miał innych okresów składkowych i nieskładkowych przed 1999r.

/wyjaśnienia wnioskodawcy, akta osobowe k. 42, odwołanie k. 2-3 a.s., świadectwa pracy: k. 11, 21, 25, akt ZUS plik I, k. 17-18 akt ZUS plik II/

W dniu 17.02.2015r. skarżący wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o ustalenie uprawnień do emerytury.

W ocenie Sądu odwołanie skarżącego zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Art. 184 ust. 1 stanowi zaś, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Ust. 2 Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W myśl art. 32 ust. 1 ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (ust. 2).

Stosownie do § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.Nr 8, poz. 43) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie zaś z § 3 rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

W myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Natomiast zgodnie z § 2 ust. 2 powoływanego wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. okresy pracy m.in. w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w odpowiednim świadectwie, jednak świadectwo takie bądź jego brak nie jest jednak bezwzględną przesłanką ani do zaliczenia, ani do niezaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie charakteru pracy także w oparciu o inne dowody niż świadectwo z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik go nie posiada, bądź przedkłada świadectwo nieodpowiadające określonej w przepisie formie.

Z powyższego wynika, iż skarżący nabyłby prawo do wcześniejszej emerytury w przypadku łącznego spełnienia przesłanek:

- ukończenia wieku 60 lat

- legitymowania się łącznym okresem ubezpieczenia w wymiarze co najmniej 25 lat, przypadającym na dzień 01.01.1999r.;

- legitymowania się 15 letnim okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, przypadających na dzień 01.01.1999r.;

- nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu Państwa.

W toku postępowania jurysdykcyjnego, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego z wyjaśnień skarżącego i zeznań świadków J. M. i S. K. w dniu 06.08.2015r. na okoliczność charakteru i wymiaru pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym rodziców w latach 1971-1975, pełnomocnik organu rentowego przestał kwestionować ten okres jako sporny, uznając tym samym, iż ubezpieczony spełnia przesłankę 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych (e-protokół posiedzenia z 06.08.2015r. 00:47:08). Wobec tego, jedyną kwestią sporną w sprawie pozostała przesłanka 15-letniego okresu stażu pracy J. B. w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Zważyć w tym miejscu należy, że prawo do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze stanowi w systemie emerytalnym uprawnienie wyjątkowe, związane z ujemnym oddziaływaniem zdrowotnym warunków pracy na pracownika, co uzasadnia przyjęcie obniżonego wieku emerytalnego.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w wykazie A określa prace wykonywane w poszczególnych działach gospodarki, rolnictwa, przemysłu itp. Dział XIV – „Prace różne” w poz. 24 wskazuje kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, jako podstawę do prawa do emerytury w niższym wieku. Z kolei przepisy resortowe wydane w oparciu o § 1 ust. 2 cytowanego rozporządzenia, tj. zarządzenie Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01 sierpnia 1983r. określa stanowiska prac, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach w zakładach pracy danego resortu. W stanowiącym załącznik wykazie w Dziale XIV w poz. 24 pkt 2 wskazuje na „stanowiska pracy, na których prace wykonywane są stale i bezpośrednio przy stanowisku wymienionym w wykazie”. Należy również zważyć, że Dział V „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” niniejszego zarządzenia, w poz. 4 „Prace zbrojarskie i betoniarskie” w pkt. 1-3 wylicza stanowiska zbrojarza, zbrojarza prefabrykatów i betoniarza.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, w ocenie Sądu wskazać należy, iż z wyjaśnień wnioskodawcy i zeznań świadków jednoznacznie wynikało, że skarżący przez cały sporny okres zatrudnienia od 01.03.1994r. do 28.02.1995r. w Przedsiębiorstwie (...) pracował na stanowisku majstra produkcji, co stanowi pracę w warunkach szczególnych określoną w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Skarżący J. B. wyjaśnił, że od 01.03.1994r. do 28.02.1995 pracował na stanowisku majstra produkcji, ale jednocześnie był majstrem pracującym. Wnioskodawca wskazał, że (...) w początkowym okresie działalności produkował te same elementy, korzystając ze sprzętu poprzednika (...) w wykonaniu rozpoczętej, a niedokończonej partii produkcyjnej. Skarżący w spornym okresie pracował cały czas w tym samym miejscu, czyli na linii produkcyjnej produkującej ściany i stropy betonowe. Zakład na początku 1994r. został skomercjalizowany, hale zostały sprzedane, a urządzenia po części przejął (...). Skarżący utrzymywał, iż wykonywał te same obowiązki, co wcześniej, a jedynie nazwa firmy uległa zmianie. W spornym okresie ubezpieczony pracować miał bowiem nawet w tym samym miejscu. Praca polegała na wykonywaniu zbrojenia w formach odlewniczych i zalewaniu ich betonem z węzła betoniarskiego. Wnioskodawca wyjaśnił, że podlegało mu 6-7 osób (zazwyczaj jeden ślusarz, a reszta zbrojarze i betoniarze), a on był pracującym brygadzistą, smarującym formę specjalnym olejem, aby wykonany element nie przywierał. Wnioskodawca wskazał również, że każdy z pracowników wykonywał obowiązki na swoim stanowisku przez cały dzień pracy, nie wykonując doraźnie innych prac, na innych stanowiskach czy w innych ekipach. Jednocześnie ubezpieczony podniósł, że chodzi o zaliczenie jedynie wskazywanego okresu, gdyż po 28.02.1995r. zmuszeni byli opuścić dotychczasowe miejsce pracy i przeniesieni zostali w inne miejsce na ternie odkrytym. Wnioskodawca podkreślił również, że w jego odczuciu to, czy pracę świadczył w hali czy poza nią nie miało zbyt dużego znaczenia, gdyż ciągle wykonywał te same obowiązki. Dopiero w 1995r. zaczęto nazywać go kierownikiem, a jego zakres obowiązków związany z pracą dokumentacyjną znacznie się poszerzył, podlegało mu 8-10 osób, i nie mógł już pracować z brygadą w takim samym zakresie jak wcześniej (e-protokół posiedzenia z 06.04.2015r. od 00:47:39).

Ponadto na powyższą okoliczność przesłuchano świadków w osobach W. J. i W. S.. Świadek W. J. zeznał, że pracował w razem ze skarżącym zarówno w (...) jak i (...). W (...) świadek pracował w dziale kontroli jakości, natomiast wnioskodawca pracował na linii produkcyjnej. W (...) natomiast, zmieniło się to w ten sposób, że świadek trafił do nadzoru/księgowości, a J. B. robił to samo przez jeszcze rok, gdyż wraz z marcem 1995r. musieli opuścić zajmowaną dotychczas halę. Praca przedsiębiorstw polegała na produkcji elementów prefabrykowanych żelbetonowych – wykonywali ściany i sufity. Proces wyglądał w ten sposób, że do wysmarowanych form przygotowywało się zbrojenie, które zalewało się następnie betonem z węzła. Pracowała tam brygada 6-7 osób. Skarżący dowodził brygadą i jako jej członek wykonywał pracę. W okresie zatrudnienia w (...) i w okresie spornym wnioskodawca nie zajmował się sporządzaniem dokumentacji, dopiero po przenosinach na ul. (...) został kierownikiem produkcji (e-protokół z posiedzenia z 06.08.2015r. od 00:57:03).

Świadek W. S. również zeznał, że pracował w obu wskazanych wyżej przedsiębiorstwach. W (...) pracował na linii produkcyjnej od 1979r., gdzie zajmował się wykonywaniem prefabrykatów żelbetonowych – ścian i stropów. Świadek wskazał, że pracował w brygadzie dowodzonej przez ubezpieczonego. J. B. był majstrem, ale pracował też na linii. Praca polegała zaś na zbrojeniu elementów – zalewali betonem przygotowane wcześniej zbrojenia. Brygady były 10-osobowe, a skarżący pracował ze wszystkimi wykonując taką samą pracę jak każdy. Świadek zeznał, że obowiązki wykonywali zamiennie na danych etapach produkcji. Świadek wskazał, że w (...) również wykonywane były prefabrykaty, takie same jak wcześniej, tyle że na terenie odkrytym, a nie w hali. Według świadka, (...) jeszcze przez jakiś czas pracował na hali, w której wcześniej prowadził (...), co wynikało z konieczności finalizacji pewnych zamówień i uprzątnięcia urządzeń produkcyjnych. Świadek stwierdził, że w (...) ubezpieczony był majstrem – sporządzał listy, dzielił obowiązki między pracowników, sporządzał dokumentację. W (...) natomiast, skarżący miał rozdzielać pracę i pracować wraz z 10-cioma podległymi mu pracownikami (e-protokół z posiedzenia z 06.08.2015r. od 00:58:07).

Sąd nie znalazł podstaw by przytoczonym wyjaśnieniom i zeznaniom odmówić przyznania waloru wiarygodności. Należy zważyć, że wyjaśnienia skarżącego były spójne, logiczne, a w przytaczanych okolicznościach można było znaleźć uzasadnienie dla takiej, a nie innej zmiany organizacyjnej przedsiębiorstwa zatrudniającego. Nadto zeznania przesłuchanych świadków uzupełniły stanowisko ubezpieczonego, a ponadto były jasne, niesprzeczne i logiczne. W ocenie Sądu, mimo faktu, iż skarżący pozostawał w koleżeńskich stosunkach ze świadkami, nie można było uznać, że świadkowie zeznawali w ten sposób jedynie w celu zapewnienia korzystnego dla wnioskodawcy rozstrzygnięcia, kierując się chęcią pomocy. Również o braku wiarygodności wyjaśnień skarżącego, czy zeznań świadków nie mogą świadczyć pewne rozbieżności w zeznaniach takie jak np. wskazana ilość osób podlegających skarżącemu w poszczególnych okresach zatrudnienia. W pierwszej kolejności należy wziąć pod uwagę znaczący upływ czasu od rozpatrywanego okresu zatrudnienia wnioskodawcy, a po wtóre fakt, iż liczba osób w brygadach mogła wahać się nieznacznie w poszczególnych okresach zarówno zatrudnienia przesłuchiwanych jak i na przestrzeni zmian organizacyjnych wskazanych zakładów pracy. Ponadto wobec ustalenia ponad wszelką wątpliwość, że praca w spornym okresie miała taki sam charakter i wymiar jak praca świadczona przez skarżącego w okresie uznanym przez pozwanego (jeszcze na etapie postępowania administracyjnego), tym bardziej uprawnione było uznanie tego okresu za pracę w warunkach szczególnych.

Mając więc na uwadze, iż z przeprowadzonego postępowania wynikało, że J. B. w spornym okresie wykonywał pracę w warunkach szczególnych, określoną w Wykazie A, Dział XIV poz. 24 rozporządzenia RM, a także fakt, iż organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia w wymiarze 14 lat, 6 miesięcy i 27 dni, a uwzględniony sporny okres zatrudnienia był dłuższy niż okres niezbędny do zmaterializowania przesłanki 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych, należało uznać, iż J. B. spełnił tę przesłankę na dzień 01.01.1999r.

Dlatego też, Sąd stosownie do art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję pozwanego i przyznał wnioskodawcy prawo do świadczenia emerytalnego od dnia 26 marca 2015r., tj. daty ukończenia 60 roku życia. Ponadto w punkcie II wyroku Sąd na podstawie art. 98 k.p.c., art. 99 k.p.c. oraz § 11 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 490 ze zm.) orzekł o kosztach zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. jako przegrywającego sprawę na rzecz skarżącego łączną kwotę 275,66 zł. Na wskazaną kwotę złożyły się koszty korespondencji w wysokości 4,20 zł, koszty dojazdu do siedziby Sądu w kwocie 211,46 zł wyszczególnione w spisie kosztów przedłożonym przez pełnomocnika skarżącego (k.52 a.s.), a także wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 60 zł, zgodne z przytoczonymi wyżej przepisami. Co prawda pełnomocnik wnioskodawcy domagał się wynagrodzenia w kwocie 600 zł powołując się na ustną umowę wiążącą go z mocodawcą, jednak Sąd, abstrahując od zgodności takiej praktyki z przepisami prawa i etyki zawodowej radcy prawnego, nie znalazł podstaw, aby przyznać wynagrodzenie we wnioskowanej kwocie. Należy bowiem wskazać, że strona zawierająca umowę z pełnomocnikiem, opiewającą na kwotę przewyższającą stawki wskazane z rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości, musi liczyć się z tym, iż to ona będzie musiała uiścić kwotę wynikającą z umowy, gdyż przegrywający przeciwnik procesowy ma obowiązek zwrotu kosztów w tym zakresie jedynie do wysokości wynikającej z przepisów prawa. Ponadto w ocenie Sądu, przedmiotowa sprawa nie wymagała od pełnomocnika nakładu pracy większego niż przeciętny, wobec czego przyznanie wynagrodzenia w kwocie 60 zł uznać należy za słuszne.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE