UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 maja 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., odmówił wnioskodawcy S. K. przyznanie prawa do emerytury, gdyż zdaniem organu rentowego nie udowodnił on wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł S. K. domagając się przyznania prawa do emerytury.

Organ rentowy, w odpowiedzi na odwołanie, wniósł o jego oddalenie.

Sąd poczynił następujące ustalenia:

S. K. urodził się (...). Na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił on 28 lat, 2 miesiące i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 8 lat, 7 miesięcy i 3 dni pracy w szczególnych warunkach.

(okoliczności niesporne)

Okresem spornym w niniejszej sprawie jest to, czy okres pracy wnioskodawcy w Zakładach (...) w W. można zaliczyć do okresu pracy w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca S. K. od dnia 13 czerwca 1988 roku do dnia 31 lipca 1999 roku był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładach (...) w W. (dowód – świadectwo pracy – akta kapitału początkowego wnioskodawcy).

Zakłady (...) w W. w dniu 20 września 1999 roku wydały wnioskodawcy świadectwo pracy w szczególnych warunkach za okres od dnia 13 czerwca 1988 roku do dnia 14 października 1992 roku jako maszynisty kotła i od dnia 15 października 1992 roku do dnia 31 lipca 1999 roku jako piłowego (dowód – świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach – k. 18 i 19 akt emerytalnych wnioskodawcy).

W dniu 13 czerwca 1988 roku wnioskodawca zawarł z Zakładami (...)w W.umowę o pracę w charakterze maszynisty urządzeń nawęglających (dowód – umowa o pracę wnioskodawcy – k. 15 akt osobowych wnioskodawcy). Od dnia 2 stycznia 1989 roku pracodawca powierzył wnioskodawcy obowiązki maszynisty kotła (dowód – powierzenie obowiązków – k. 17 akt osobowych wnioskodawcy). Do dnia 14 października 1992 roku wnioskodawca wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązki maszynisty kotła (dowód – dekrety płacowe). Od dnia 15 października 1992 roku pracodawca powierzył wnioskodawcy obowiązki piłowego na Wydziale (...). Do końca zatrudnienia w Zakładach (...)wnioskodawca pracował jako piłowy (dowód – dokumenty osobowo-finansowe – akta osobowe wnioskodawcy).

Wnioskodawca, jako maszynista urządzeń nawęglających i maszynista kotłów, obsługiwał kocioł parowy, rusztowy, typu przemysłowego, wyprodukowany w Niemczech w czasie II wojny światowej. Kocioł ten miał wymiary: 9 metrów wysokości, 6 metrów szerokości i 10 metrów długości. Był takie dwa kotły parowe, w których, w okresie szczytu zimowego, spalano 60 ton węgla. Kotły te były kotłami rusztowymi, niezautomatyzowanymi i wytwarzały parę w celach produkcyjnych, związanych z produkcją płyt. Para ta także była wykorzystywana w roszarni zakładowej, do maszyn lniarskich, jak i do centralnego ogrzewania w okresie zimowym i do wytwarzania prądu przez turbinę. Piece parowe były obsługiwane przez wnioskodawcę przez okres 12 miesięcy w roku, z wyłączeniem urlopu wypoczynkowego i świąt.

Jako piłowy wnioskodawca, przy pomocy piły formatowej, obcinał płyty wiórowe i paździerzowe, wytwarzane przez pracodawcę wnioskodawcy. Płyty te były obcinane przez wnioskodawcę do odpowiedniej szerokości i długości (dowód – zeznania wnioskodawcy [00:01:17][00:25:04]; zeznania świadka J. G.[00:28:51][00:40:29]; zeznania świadka J. S.[00:40:30][00:47:44]; zeznania świadka D. N.[00:48:14][00:54:16]; zeznania świadka M. M. [00:54:16]01:02:37]).

Powyższy stan jest w zasadzie niesporny. Z świadectwa pracy, świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawcy, z zeznań świadków, którzy w spornym okresie pracowali z wnioskodawcą, oraz z zeznań wnioskodawcy, wynika, iż w okresie zatrudnienia w Zakładach (...) w W. wnioskodawca pracował jako maszynista kotła czy maszynista urządzeń nawęglających i jako piłowy.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2015 roku, poz. 748 j.t.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy tj. 1 stycznia 1999 roku osiągnęli:

1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wymaganych w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn;

oraz

2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tej ustawy.

Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego, albo złożeniu wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionym w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w niższym wieku emerytalnym niż określona z art. 27 pkt. 1.

Stosownie do treści art. 32 ust. 2 przytoczonej ustawy, dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w obniżonym wieku, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości, lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Szczegółowe warunki uzyskania dochodzonego świadczenia reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43, ze zmianami). Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 tego rozporządzenia stosuje się je do pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w jego § 4 – 15, oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu, są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia). Okresy pracy w powyższych okolicznościach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 cytowanego rozporządzenia). Według § 3 cytowanego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Zaś po myśli § 4 ust. 1 rozporządzenia pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2. ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lub w świadectwie pracy, to w orzecznictwie powszechnie przyjmuje się możliwość dowodzenia okoliczności szczególnego charakteru lub szczególnych warunków pracy wszelkimi znanymi prawi procesowemu dowodami (por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 roku, II UZP 998/84, Lex Polonica nr 321128).

W postępowaniu sądowym, toczącym się z odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego, dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo skarżącego do świadczenia i to zarówno wtedy, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument taki z żadnych przyczyn nie może być sporządzony (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 grudnia 2004 roku, III AUa 2472/03, Lex nr 151770).

Również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 roku (II URN 3/95, OSNP 1996/16/239) podniesiono, iż w postępowaniu przed Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowodnione wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń dotyczy postępowania wyłącznie przed tymi organami. Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 grudnia 2006 roku (I UK 179/06), Lex nr 342283).

Postępowanie dowodowe przed sądem rozpoczynającym sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych regulowane jest przepisami kodeksu postępowania cywilnego zawierającymi odstępstwa od ogólnych zasad postępowania dowodowego, z uwzględnieniem dążenia do pełnego wyświetlania podłoża sprawy, oraz wszechstronnego rozważenia wszystkich kwestii spornych. Nie są w tym zakresie wyłączone, w związku ze staraniami o ustalenie prawa do wcześniejszej emerytury, wątpliwości, co do oceny warunków wykonywania pracy, które mogą być usunięte za pomocą wszelkich środków dowodowych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30 marca 2000 roku, II UKN 446/99, OSNAPiUS 2001, nr 18, poz. 562; z dnia 8 kwietnia 1999 roku, II UKN 619/98, OSNAPiUS nr 11, poz. 439, OSP 2002 nr 2, poz. 26 z głosą aprobującą T. Binczyckiej - Majewskiej; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku, III UZP 6/84, Lex nr 14625 i z dnia 21 września 1984 roku, III UZP 48/84, Lex nr 14630).

Nie jest też wyłączone stosowanie w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych art. 316 § 1 k.p.c., co oznacza, że wydając wyrok sąd musi uwzględnić okoliczności powstałe przed zamknięciem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 19985 roku, II UKN 555/97, OSNAPiUS 1999, nr 22, poz. 549, oraz z dnia 2 sierpnia 2007 roku, II UK 25/07, OSNP 2008, nr 19-20, poz. 293).

Również Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 4 września 2012 roku (III AUa 26/12, Lex nr 1217732) podniósł, iż „istotą postępowania odwoławczego od decyzji organów rentowych jest badanie zasadności i legalności zaskarżonych decyzji, lecz żaden przepis proceduralny nie wyłącza stosowania art. 316 § 1 k.p.c. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych”.

Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2007 roku (I UK 306/06, Lex nr 47005) podkreślono, iż emerytura z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach przysługuje z tytułu wykonywania konkretnego zatrudnienia, ujętego w odpowiednich wykazach cytowanego wyżej rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku. Osoba taka, wykonująca pracę w szczególnych warunkach, wymienioną w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnęła wiek 60 lat mężczyźni (55 lat kobiety), oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym 15 lat w szczególnych warunkach.

Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 roku (II UK 337/03, OSNP 2004/22/392) podkreślono, iż „skutki prawne wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze określone są w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku i utrzymanymi jej przepisami w mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze”.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2009 roku (I UK 4/09, Lex nr 50922) podkreślono natomiast, iż motyw przyświecający ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy z 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych opiera się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przyczyniała się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, a osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Identyczny pogląd wyraził również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 czerwca 2009 roku (I UK 20/09, Lex nr 515698).

Dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach, to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy), w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10, Lex nr 619638; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 16 lutego 2012 roku, III AUa 1797/11, Lex nr 1130404).

Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 roku (II UK 218/09, Lex nr 590247) podkreślono, iż wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Z faktu, że właściwy minister, kierownik, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może, w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych, stanowić negatywną przesłankę dowodową.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 20 września 2012 roku (III AUa 205/12, Lex nr 1220575) podniesiono, iż kwestia podległości danego pracodawcy określonemu ministrowi, nie ma przesądzającego znaczenia przy ustalaniu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, gdyż decyduje przyporządkowanie określonej, w wykazie rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, pracy do danej branży przemysłowej, a nie kwestia przynależności pracodawcy do danego resortu.

Natomiast w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 listopada 2013 roku podniesiono, iż „świadectwo pracy jest to dokument prywatny i podlega ocenie, jak każdy taki dokument, jednakże w sytuacji, gdy nie ma podstaw aby zakwestionować go pod względem formalnym, należy mieć na uwadze, że został sporządzony na podstawie dokumentacji pracowniczej i w rezultacie podważenie jego prawdziwości musi opierać się na istotnych i wiarygodnych dowodach, w szczególności dokumentach z akt osobowych”.

W wykazie A dział XIV pkt 1 załącznika do wyżej cytowanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, jako prace w szczególnych warunkach wymienione są prace niezautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych i wodnych, typu przemysłowego, a w dziale VII w pkt 1 cytowanego wyżej załącznika, w przemyśle lekkim wymieniona jest jako praca w szczególnych warunkach obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie.

W zarządzeniu Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku, w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz. Urz. M. G. z 1987 roku Nr 4 poz. 7) w wykazie A dział VII poz. 1 pkt 27, jako praca w szczególnych warunkach wymieniona jest praca przy obróbce surowców włókienniczych i ich przędzenie, a jako stanowisko wymienione jest piłowy, a w dziale XIV poz. 1 pkt 1 i 13, jako prace w szczególnych warunkach wymienione są prace niezautomatyzowane palaczy rusztowych kotłów parowych i wodnych, typu przemysłowego, a jako stanowiska wymienione są – maszynista kotłów-palacz i maszynista urządzeń nawęglania.

Z ustalonego wyżej stanu faktycznego i zebranego materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że wnioskodawca, jako maszynista kotłów – palacz i maszynista urządzeń nawęglających, wykonywał prace w warunkach szczególnych w Zakładzie (...), o jakiej mowa w poz. 1 działu XIV wykazu A. Wnioskodawca obsługiwał kotły parowe typu przemysłowego, o czym świadczy zarówno ich moc jak i przeznaczenie. Kotły, które obsługiwał wnioskodawca, służyły celom przemysłowym, związanym z produkcją i obróbką lnu i produkcją płyt paździerzowych i wiórowych, w których były wykorzystywane między innymi pozostałości po lnie, jak i produkcja przędzy na potrzeby produkcyjne. Były to kotły, które zużywały 60 ton węgla na dobę, nie były to kotły zautomatyzowane i były to kotły typu rusztowego.

Zebrany materiał dowodowy pozwala również przyjąć, iż wnioskodawca, jako piłowy wykonywał prace w szczególnych warunkach, o której mowa w poz. VII pkt 1 wykazu A do cytowanego wyżej rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku jak i w cytowanym wyżej Zarządzeniu Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 26 stycznia 2015 roku (III AUa 369/14, Lex nr 1649211) podniesiono, iż „z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie, może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową. W przypadku ustalenia, że stanowisko pracy ubezpieczonego, widniejące na dokumentach dotyczących spornego okresu zatrudnienia, figuruje w wykazie stanowiącym załącznik do właściwego zarządzenia resortowego, zachodziłoby zatem domniemanie faktycznie, że w okresie zatrudnienia na tym stanowisku wykonywał on prace w szczególnych warunkach.”.

Tak więc, jeżeli do niespornego okresu 8 lat, 7 miesięcy i 3 dni okresu pracy w szczególnych warunkach, dodamy jak okres pracy w szczególnych warunkach w Zakładach (...) od dnia 13 czerwca 1988 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku, to wnioskodawca, na dzień 1 stycznia 1999 roku, udowodnił daleko ponad 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca udowodnił więc okres wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił również wnioskodawca 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, ma ukończone 60 lat, nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Na podstawie art. 129 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy o emeryturach i rentach, emeryturę wnioskodawcy należało przyznać od dnia (...), kiedy to wnioskodawca ukończył 60 lat, gdyż wniosek o emeryturę złożył w dniu 20 marca 2015 roku.

W tym stanie rzeczy zaskarżona decyzja, zgodnie z art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., podlegała zmianie i orzeczono jak w wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE