UZASADNIENIE

W dniu 19.03.2015 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. został złożony wniosek o przyznanie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach dla W. K..

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.decyzją z dnia 20.04.2015 r. w sprawie (...) odmówił W. K.prawa do emerytury. Zdaniem ZUS w O.odwołujący nie spełnia przesłanek wskazanych w art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. 2004 r., nr 39, poz. 353 ze zm.) tj. nie wykazał 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach oraz nie wykazał 25 lat zatrudnienia.

Od powyższej decyzji wniósł odwołanie W. K., w którym podniósł, iż wykonywana przez niego praca w okresie od 01.02.1976 r. do 31.08.1978 r. w (...)w R. (2) i w okresie od 01.09.1978 r. do 31.12.1998 r. w Przedsiębiorstwie (...)Sp. z o.o. poprzednio (...)i nadal, na stanowisku kierownika gorzelni przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno- technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywano prace wymienione w wykazie oraz na stanowisku, na którym prace wykonywane są stale i w pełnym wymiarze bezpośrednio przy stanowiskach wymienionych w wykazie, na którym to stanowisku wykonywał pracę stale, jest pracą na stanowiskach wymienionych w wykazie A do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, co uprawnia go do uzyskania wcześniejszego świadczenia emerytalnego. Odwołujący podniósł także, iż na dzień 31.12.1998 r. wykazuje staż pracy wynoszący ponad 25 lat po uwzględnieniu okresu studiów wyższych.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS w O. podtrzymał argumentację wcześniej przedstawioną w zaskarżonej decyzji, podniósł, iż odwołujący nie udowodnił 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach i okresu 25 lat ogólnego stażu pracy oraz wniósł o oddalenie odwołania W. K..

Sąd Okręgowy / Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący urodził się dnia (...) Wykazał staż pracy na dzień 01.01.1999r., według organu rentowego, wynoszący 23 lata, 10 miesięcy i 22 dni. Ustalenie powyższe jest błędne, gdyż organ rentowy do ogólnego stażu pracy nie uwzględnił odwołującemu okresu studiów od 01.10.1969 r. do 21.10.1974 r. o regulaminowym toku wynoszącym 5 lat. Przy uwzględnieniu powyższego okresu odwołujący wykazuje ogólny staż pracy na dzień 01.10.1999 r. wynoszący ponad 25 lat.

Organ rentowy nie uznał odwołującemu okresu pracy w szczególnych warunkach od 01.02.1976 r. do 31.08.1978 r. w (...)w R. (2) i w od 01.09.1978 r. do 31.12.1998 r. w Przedsiębiorstwie (...)Sp. z o.o. poprzednio (...), na stanowisku przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno- technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywano prace wymienione w wykazie oraz na stanowisku, na którym prace wykonywane są stale i w pełnym wymiarze bezpośrednio przy stanowiskach wymienionych w wykazie.

Odwołujący nie należy do OFE. Odwołujący posiadł status pracownika. Odwołujący obecnie pracuje zawodowo.

W niniejszej sprawie odwołujący zmierzał do wykazania okresu pracy w warunkach szczególnych od 01.02.1976 r. do 31.08.1978 r. w (...)w R. (2) i okresu od 01.09.1978 r. do 31.12.1998 r. w Przedsiębiorstwie (...)Sp. z o.o. poprzednio (...), na stanowisku przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno- technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywano prace wymienione w wykazie oraz na stanowisku, na którym prace wykonywane są stale i w pełnym wymiarze bezpośrednio przy stanowiskach wymienionych w wykazie.

Odwołujący w okresie od 01.10.1969 r. do 27.10.1974 r. pobierał naukę na studiach wyższych na Akademii (...)w P., gdzie uzyskał tytuł magistra inżyniera technologii żywności. Powyższe wynika z kserokopii dyplomu odwołującego dołączonej do dokumentów dotyczących obliczenia kapitału początkowego oraz zaświadczenia Uniwersytetu (...) w P.z dnia 23.04.2015 r. Okres studiów wyższych 1969-1974 nie został uwzględniony przez organ rentowy do stażu ogólnego odwołującego. Z uwzględnieniem powyższego okresu odwołujący wykazuje staż pracy wynoszący na dzień 01.01.1999 r. – ponad 25 lat.

Odwołujący w okresie od 01.02.1976 r. do 31.08.1978 r. zatrudniony był w (...)w R. (2) na stanowisku kierownika gorzelni. Co do powyższego okresu Oddział Terenowy (...)w S.wystawił odwołującemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 04.05.2015 r., wskazując Wykaz A Dział XIV poz. 24 przepisów ogólnych – kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno- techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie oraz Wykaz A Dział XIV poz. 24 punkt 1 Zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.03.1988 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach. (...)w R. (2) prowadziło produkcję rolną i zwierzęcą.

W skład Kombinatu wchodziła także gorzelnia w M.. W M.było także gospodarstwo rolne. Odwołujący był kierownikiem gorzelni. Jego obowiązkiem było zorganizowanie produkcji spirytusu, nadzorowanie całego procesu technologicznego. W gorzelni zatrudnionych było kilka osób na stanowiskach aparatowego, płuczkowego, zacierowego i palacza. W gorzelni nie było służb biurowych. Sprawy pracownicze prowadził odpowiedni dział gospodarstwa w M.i Kombinatu w R. (2). Odwołujący jako kierownik gorzelni, otwierał ją, udostępniał palaczowi kotłownię, którą także nadzorował, gdyż od parametrów osiąganych co do temperatury i ilości pary zależała produkcja. Następnie odwołujący pobierał różne próbki, które sam badał: robił próbę na zawartość skrobi, następnie określał czas parowania, pobierał próby na gęstość, ustawiał temperaturę nastawiania drożdży i temperaturę nastawiania zacieru, sprawdzał wypienianie zacierów, dysponował użycie odpowiednich środków chemicznych gdy ten proces był niewłaściwy. Odwołujący zajmował się także magazynkiem środków chemicznych używanych w produkcji – kwasu siarkowego, formaliny oraz agresywnych środków chemicznych dezynfekujących: chloru. Jednocześnie prowadzone były około 4 zaciery, stąd wszystkie te czynności były zwielokrotnione. Odwołujący po zakończeniu procesu pracy, nadzorował proces odkażania przez pracowników pomieszczeń i urządzeń także przy użyciu środków chemicznych. W gorzelni panowała wilgoć, hałas oraz była duża obecność dwutlenku węgla.

Odwołujący w okresie 01.09.1978 do 31.12.1998 r. i nadal zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...)Sp. z o.o. w P., poprzednio (...) R.i (...) R.. Zakład ten zajmował się produkcją rolną i zwierzęcą. Za powyższy okres Przedsiębiorstwo (...)Sp. z o.o. P.wystawiło odwołującemu świadectwo pracy w szczególnych warunkach. Wskazano w nim stanowisko odwołującego – kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno- techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie oraz Wykaz A Dział XIV poz. 24 przepisów ogólnych oraz stanowisko pracy, na których prace wykonywane są stale i w pełnym wymiarze bezpośrednio przy stanowiskach wymienionych w wykazie – Wykaz A Dział XIV poz. 24 punkt 1 Zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.03.1988 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Poprzedni (...)zawierał gospodarstwo rolne w P.. W skład tego gospodarstwa wchodziła gorzelnia w R. (1). Gorzelnia stanowiła zupełnie odrębny od gospodarstwa rolnego obiekt. Wytwarzała spirytus ze zboża, sorgo i ziemniaków. Proces produkcji trwał cały rok. Po zakończeniu żniw przerabiano żyto, następnie zaczynał się przerób ziemniaków co trwało do czerwca następnego r.. Ilość przerabianych zbóż i ziemniaków warunkowana była produkcją gospodarstwa. Przerabiano także inne produkty na spirytus jak sorgo – zioło sprowadzane z Afryki, jabłka. W okresie, gdy trwały żniwa – w lipcu, w gorzelni przeprowadzano bieżące remonty. Pracownicy w tym czasie korzystali z urlopów. W gorzelni w R. (1) zatrudnionych było oprócz odwołującego, czterech pracowników: palacz, płuczkowy, aparatowy i zacierowy. Proces produkcji odbywał się od przygotowania zacieru. Nastawienia dotyczyły zwykle 4-5 zacierów. Obowiązki odwołującego wyglądały identycznie, jak w gorzelni w M.należącej do Kombinatu (...). Odwołujący otwierał gorzelnię, udostępniał palaczowi kotłownię, którą także nadzorował, gdyż od parametrów osiąganych co do temperatury i ilości pary zależała produkcja. Następnie odwołujący pobierał różne próbki, które sam badał: robił próbę na zawartość skrobi, następnie określał czas parowania, pobierał próby na gęstość, ustawiał temperaturę nastawiania drożdży i temperaturę nastawiania zacieru, sprawdzał wypienianie zacierów, dysponował użycie odpowiednich środków chemicznych gdy ten proces był niewłaściwy. Pobieranie próbek odbywało się w procesie produkcji. Ich badanie także odbywało się w pomieszczeniu, gdzie odbywała się produkcja. Sprzęt do badań znajdował się w tym samym pomieszczeniu, gdzie trwała produkcja. Wyniki badań zapisywane były na tablicy także w pomieszczeniu produkcyjnym. Odwołujący zajmował się także magazynkiem środków chemicznych używanych w produkcji – kwasu siarkowego, formaliny oraz agresywnych środków chemicznych dezynfekujących: chloru. Jednocześnie prowadzone były około 4 – 5 zacierów, stąd wszystkie te czynności były zwielokrotnione. Cały proces produkcji podlegał nadzorowi odwołującego, gdyż od rodzaju surowca zależało ustawienie całej produkcji, jej parametrów w każdym dniu. Odwołujący po zakończeniu procesu pracy, nadzorował proces odkażania przez pracowników pomieszczeń i urządzeń także przy użyciu środków chemicznych. W gorzelni panowała wilgoć, hałas oraz była duża obecność dwutlenku węgla. W przypadku nieobecności pracownika, na jednym ze stanowisk, odwołujący zastępował tego pracownika przy konkretnym urządzeniu. Proces przerobu jednej partii surowca trwał 72 godziny i odbywał się ciągle. Odwołujący jako osoba mieszkająca w gorzelni, co było zalecaną i stosowaną praktyką, sprawdzał stan zacieru także poza godzinami pracy.

Do obowiązków odwołującego ze spraw pracowniczych należało jedynie sprawdzenie obecności i wykazania dla służb pracowniczych kombinatu przepracowanych przez pracowników godzin. Wynagrodzenia naliczane były przez służby kombinatu. Wypłaty realizował pracownik tego kombinatu. Odwołujący z tego, jaka jest produkcja kombinatu co do zbóż i ziemniaków, wiedział jaka ilość surowca jest do przerobienia. Gdy produkt został wytworzony, wystarczyło zawiadomić odpowiednie służby, które organizowały odbiór tego towaru przez państwowe polmosy, właściwie przypisane do poszczególnych gorzelni. Odwołujący musiał prowadzić jedynie dokumentację, co do ilości przerabianego surowca, uzyskanego produktu i wielkości ubytków dla celów określania czy należny jest podatek akcyzowy. Nadzór w tym zakresie prowadziły organy podatkowe. Temu celowi służyły prowadzone przez kierownika gorzelni: książki produkcji spirytusu, książki rozchodu i przychodu stanu zapasów surowca, książki magazynowe co do pozostałych surowców do produkcji, dokumentacja dotycząca obrotu wywarem i dokumentacja – kartoteki plantatora. Z zakresu czynności kierownika gorzelni wynika, iż do jego obowiązków należało racjonalne kierowanie procesami technologicznymi w celu osiągnięcia wysokiej wydajności spirytusu z przerobionych surowców, otrzymywanie wartościowego dla inwestora wywaru. Praca odwołującego odbywała się cały czas przy produkcji.

(dowód: zeznania odwołującego, zeznania świadków A. K. i J. T., akta osobowe)

Odwołujący wykonywał pracę polegającą na organizowaniu produkcji spirytusu, prowadzeniu tej produkcji, jej kontrolowaniu, nadzorowaniu. Stanowisko odwołującego nazwane kierownik gorzelni odpowiadało w pełni stanowisku technologa – osoby prowadzącej produkcję. Wszystkie stanowiska, na których pracę odwołujący organizował, nadzorował, kontrolował były stanowiskami pracy w szczególnych warunkach. Produkcja odbywała się w warunkach manufaktury, a nie zautomatyzowanych procesów. Narażenie odwołującego na działanie niekorzystnych czynników było takie samo jak pracowników palacza, aparatowego, płuczkowego, zacierowego. Praca odwołującego odbywała się cały czas przy produkcji. Prowadzenie dokumentów wskazanych wyżej zajmowało odwołującemu niewielki wycinek czasu pracy, często dokonywane było po zakończeniu pracy przez pracowników, i musiało właściwe odbywać się na bieżąco w trakcie trwania produkcji. Odwołujący wykonywał więc stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę związaną z nadzorem, kontrolą, kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno- technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace w szczególnych warunkach.

Jako praca w szczególnych warunkach wymieniona została w wykazie A Dział XIV poz. 24 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 08.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno- techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Możliwość uzyskania emerytury przez mężczyzn przed ukończeniem 65 roku życia przewidywał do 31.12.2008 r. przepis art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 39, poz.353 ze zmianami). Obecnie osoby urodzone po 31.12.1948 r., które osiągnęły wiek wymieniony w art. 32 i pracowały w szczególnych warunkach mogą przejść na emeryturę na warunkach przewidzianych w art. 184 wymienionej ustawy. Muszą, m.in. spełniać warunek wykazania stażu pracy 25 lat dla mężczyzn i 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 01.01.1999 r. Przepis ten wymaga także dla spełnienia warunków do świadczenia, rozwiązania stosunku pracy i braku przynależności do OFE. Warunek rozwiązania stalunku pracy nie obowiązuje od 01.01.2013 r.

Dla celów ustalenia uprawnień do wcześniejszej emerytury za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Wiek emerytalny takich osób, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie ustawy oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zmianami), a także na podstawie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie wymienionych aktów.

Pierwszym z warunków jest brak przynależności do OFE i odwołujący ten warunek spełnia. Kolejnym warunkiem jest ukończenie 60 roku życia. Odwołujący osiągnął wymagany przez przepisy wiek w dniu 02.11.2011 r. Następnym warunkiem jest przepracowanie wymaganego okresu zatrudnienia tj. co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Odwołujący wykazał okresy składkowe i nieskładkowe za okres ponad 25 lat na dzień 01.01.1999 r przy uwzględnieniu okresu nieskładkowego studiów wyższych. Ostatnim warunkiem uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest przepracowanie co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na dzień 01.01.1999 r.

Aby wykonywaną pracę można było zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, musi to być rodzaj pracy wskazanej w załączniku A do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Praca ta, zgodnie z brzmieniem § 2 ust 1 wymienionego rozporządzenia musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wymaganym na danym stanowisku. Stosownie do ustępu 2 § 2 w/w rozporządzenia okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy. Pracodawca odwołującego obecnie istnieje po przekształceniach. Wystawił odwołującemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach za sporny okres. Co do okresu pracy w Kombinacie w R. (2) świadectwo wystawił Oddział (...).

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego przedmiotem postępowania w sprawie o wcześniejszą emeryturę jest ustalenie tego świadczenia z uwagi na warunki pracy, co oznacza konieczność poczynienia ustaleń dotyczących rodzaju i wymiaru zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W świetle powołanego wyżej § 2 Rozporządzenia Rady Ministrów zakład pracy wydaje zaświadczenie o zatrudnieniu w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji, natomiast w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okresów także w oparciu o inne dowody m. in. zeznania świadków (por. uchwała SN z 21.09.1984 r., sygn. akt III UZP 48/84 niepublikowana LEX nr 14630).

W rozpoznawanej sprawie, jak wyżej wskazano, odwołującemu wystawiono świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach za sporne okresy. Świadectwa te odpowiadają stanowi faktycznemu.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, iż odwołujący wykonywał pracę w szczególnych warunkach od 01.02.1976 r. do 31.08.1978 r. w (...)w R. (2) i w okresie od 01.09.1978 r. do 31.12.1998 r. w Przedsiębiorstwie (...)Sp. z o.o. poprzednio (...), na stanowisku przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno- technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywano prace wymienione w wykazie. Powołanie się przez podmioty wystawiające świadectwa pracy w szczególnych warunkach na Wykaz A Dział XIV poz. 24 przepisów ogólnych jest prawidłowe, natomiast wskazanie - stanowisko pracy, na których prace wykonywane są stale i w pełnym wymiarze bezpośrednio przy stanowiskach wymienionych w wykazie – Wykaz A Dział XIV poz. 24 punkt 1 Zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.03.1988 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach, jest nieprawidłowe. W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd iż takie określenie stanowisk pracy w szczególnych warunkach, jest niezasadnym rozszerzeniem kręgu osób uprawnionych do obniżenia wieku emerytalnego, wykraczającym poza upoważnienie wynikające z przepisów rozporządzenia z dnia 07.03.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach.

Odwołujący wykazał okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Odwołujący spełnił warunki wymienione w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do przyznania emerytury wcześniejszej.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 kpc Sąd orzekł jak w wyroku o zmianie decyzji i przyznaniu odwołującemu emerytury od dnia (...) r. O kosztach orzeczono w myśl art. 98 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE