UZASADNIENIE

J. T. (1) domaga się podziału majątku wspólnego pomiędzy nim a uczestniczką postępowania R. T..

Uczestniczka R. T. , która w toku postępowania wróciła do nazwiska C. , wniosła o uznanie za bezskuteczną wobec niej przez J. T. (1) umowy darowizny z 2 grudnia 2008 r. na rzecz J. D. jednej drugiej części nieruchomości w postaci działki nr (...) o pow. 0,0655 ha zabudowanej budynkiem mieszkalno-przemysłowym o łącznej wartości 250.000 zł dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Człuchowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta KW nr (...) i wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego stron składającego się z wskazanych w odpowiedzi na wniosek nieruchomości tj. działki nr (...) o pow. 0,0655 ha zabudowanej budynkiem mieszkalno-przemysłowym, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Człuchowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta KW nr (...) i opisanych ruchomości, w sposób wskazany w odpowiedzi.

W toku postępowania pomiędzy stronami powstał spór co do składu majątku wspólnego, czy w jego skład w ogóle wchodzi nieruchomość działka nr (...) o pow. 0,0655 ha zabudowana budynkiem mieszkalno-przemysłowym, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Człuchowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta KW nr (...) czy 1/2 udziału w tej nieruchomości oraz co do ruchomości wchodzących do majątku wspólnego.

Sąd na podstawie przepisu art. 510 § 2 k.p.c. wezwał do udziału w sprawie J. D..

Postanowieniem częściowym z dnia 8 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Człuchowie uznał za bezskuteczne wobec R. C. zbycie przez J. T. (1) umową darowizny z dnia 2 grudnia 2008 roku na rzecz J. D. jednej drugiej (1/2) części nieruchomości, tj. działki nr (...) położonej w P., o powierzchni 0.06.55 ha zabudowanej budynkiem mieszkalno – użytkowym, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Człuchowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...).

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu były następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 23 czerwca 1984r. wnioskodawca J. T. (1) i uczestniczka postępowania R. C. zawarli związek małżeński.

W drodze umowy darowizny z 27 grudnia 2001 r. uczestnicy postępowania w ramach ustawowej wspólności majątkowej otrzymali prawo własności działki zabudowanej nr (...) o pow. 0.06.55 ha położonej w P., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Człuchowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta KW nr (...)

Darczyńca J. D. pisemnym oświadczeniem z 10 września 2007 r. odwołała wobec wnioskodawcy J. T. (1) i R. J. T. (2) darowiznę działki zabudowanej nr (...) o pow. 0.06.55 ha położonej w P., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Człuchowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta KW nr (...).

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Człuchowie z 17 września 2008 r. (sygn. akt III RC 172/08) z dniem 1 stycznia 2008 r. ustanowiono rozdzielność majątkową pomiędzy stronami.

Umową darowizny z 2 grudnia 2008 r. J. T. (1) przeniósł udział ½ części nieruchomości tj. działki zabudowanej nr (...) o pow. 0.06.55 ha położonej w P., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Człuchowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta KW nr (...) na J. D..

Uczestniczka postępowania R. C. nie wyraziła zgody na darowiznę udziału przez wnioskodawcę J. T. (1) w nieruchomości położonej w P. działka (...) na rzecz J. D..

Opierając się na powyższych ustaleniach Sąd zważył , że w sprawie o podział majątku istotną kwestią jest ustalenie składu majątku wspólnego na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Podzielił stanowisko Sądu Najwyższego, iż rozporządzenie - po ustaniu wspólności ustawowej - przez jednego z małżonków, bez zgody drugiego małżonka, udziałem w przedmiocie, który był objęty wspólnością ustawową, jest bezskuteczne o tyle, o ile narusza uprawnienia drugiego małżonka wynikające z przepisów o podziale wspólnego majątku małżonków. Wskazał, że o bezskuteczności takiego rozporządzenia rozstrzyga sąd w toczącym się postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami. Wskazał, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga kompleksowo zarówno o roszczeniach przewidzianych w art. 45 kro, jak i o roszczeniach za czas od ustania wspólności ustawowej do chwili podziału majątku wspólnego. Podkreślił, że po wszczęciu postępowania o podział majątku wspólnego sąd w tym postępowaniu rozstrzyga o bezskuteczności rozporządzenia względem współmałżonka udziałem w przedmiocie, który był objęty wspólnością ustawową (art. 1036 kc w zw. z art. 46 kro). Powoduje to możliwość dokonania podziału majątku tak, jakby rozporządzenie to - w zakresie uznanym za bezskuteczne - nie zostało w ogóle dokonane. Udział taki może być zatem objęty aktywami dzielonego majątku i podlegać podziałowi. (tak: Uchwała Sądu Najwyższego z 1993-07-28, III CZP 95/93, Opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 1994, Nr 2, poz. 30). Wskazał tez, że po ustaniu wspólności ustawowej do rozporządzenia przez jedno z małżonków przysługującym mu udziałem w przedmiocie, stanowiącym składnik majątku, który był objęty tą wspólnością, art. 198 k.c. nie stosuje się, a zamiast niego odpowiednie zastosowanie znajduje art. 1036 k.c. Rozporządzenia takiego jedno z małżonków może dokonać za zgodą drugiego z nich (tak : Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz Piasecki Kazimierz, Sychowicz Marek, Ciepła Helena, Kalus Stanisława, Czech Bronisław, Domińczyk Tadeusz, autor komentarza do tyt. I dz. III roz. I art. 46: Marek Sychowicz).

Przenosząc rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazał, że bezsporne jest, iż uczestniczka postępowania R. C. nie wyraziła zgody na darowiznę udziału wnioskodawcy w przedmiotowej nieruchomości na rzecz J. D.. Ocenił, że przeniesienie umową darowizny z 2 grudnia 2008 r. 1/2 udziału J. T. (1) w nieruchomości tj. działce zabudowanej nr (...) w P., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Człuchowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta KW nr (...) na J. D., w zakresie wniosku pełnomocnika wnioskodawcy o podział fizyczny powyższej nieruchomości narusza uprawnienia uczestniczki postępowania wynikające z przepisów o podziale majątku wspólnego majątku małżonków bowiem przeniesienie umową darowizny przez wnioskodawcę jego udziału w powyższej nieruchomości po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, uniemożliwia wnioskowany, przez samego pełnomocnika wnioskodawcy, fizyczny podział tej nieruchomości w niniejszym postępowaniu łącznie z podziałem pozostałych składników majątku wspólnego, tym bardziej, iż w skład majątku wspólnego nie wchodzi tylko i wyłącznie przedmiotowa nieruchomość. Zważył nadto, że jednostronne czynności prawne dotyczące nieruchomości bądź prawa użytkowania wieczystego gruntu, takie jak odwołanie darowizny czy odstąpienie od umowy, według ustalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego również wtedy, gdy są skuteczne, wywołują jedynie skutek zobowiązujący, a nie rozporządzający.

Z postanowieniem nie zgodził się wnioskodawca, który zarzucił:

-: naruszenie prawa materialnego, tj. art. 46 k.r i o. w z w. z art. 1036 k.c. i 898 § 2 k.c. przez bezpodstawne przyjęcie za bezskuteczne wobec uczestniczki R. C. zbycie J. T. (1) umową darowizny z dnia 2 grudnia 2008 roku na rzecz J. D. 1/2 części nieruchomości tj. Kw nr (...),
-: wadliwość podstawy faktycznej będącej wynikiem naruszenia następujących przepisów postępowania cywilnego mające wpływ na wynik sprawy, a w szczególności naruszenie przepisu art. 227, 233 § 1 , 328 § 2 k.p.c. i art. 618 § 1 k.p.c. zw. z art. 567 § 3 i 688 k.p.c .

Wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku uczestniczki o uznanie za bezskuteczną umowy darowizny z dnia 2 grudnia 2008 r. ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Człuchowie. Rozwijając zarzuty wskazał, że skarżący stał i nadal stoi na stanowisku, że skoro dopuścił się rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy i doszło do skutecznego odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności ze strony wnioskodawcy jako obdarowanego, to bez wątpienia doszło do uchylenia dotychczasowego stosunku prawnego, a po stronie wnioskodawcy jako darowanego powstał obowiązek zwrotu przedmiotu darowizny według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 898 § 2 w związku z art. 405 i nast. k.c). Odwołanie darowizny ma bowiem na celu pozbawienie umowy jej skutków prawnych i powrót do stanu poprzedniego. Zdaniem skarżącego z chwilą odwołania darowizny dokonanej przez J. D. przedmiot darowizny został wyłączony z ustawowej wspólności i stał się mieniem wspólnym małżonków w ułamkowych częściach równych, a to stosownie do art. 42 i 43 § 1 k.r.o.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności odnieść należy się do zarzutów naruszania przepisów prawa procesowego. Wnioskodawca w apelacji wskazał, że w jego ocenie doszło do naruszenia art. 227 k.p.c., 233 § 1 k.p.c., 328 2 k.p.c. , 618 1 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i art. 688 k.p.c. . W odniesieniu do zarzutów naruszenia art. 227 k.p.c., 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. wnioskodawca ograniczył się jedynie do ich postawienia bez żadnego uzasadnienia. W ocenie Sądu Okręgowego nie jest możliwe odniesienie się do tak postawionych zarzutów. W szczególności bowiem apelujący nie wskazał w jaki sposób Sąd pierwszej instancji uchybił zasadzie swobodnej oceny dowodów, jakie dowody błędnie uznał (lub nie) za mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie jest natomiast zasadny zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Odnosząc się do tego zarzutu to podkreślić należy, że uzasadnienie wyroku wyjaśnia przyczyny, dla jakich orzeczenie zostało wydane, jest sporządzane już po wydaniu wyroku, a zatem wynik sprawy z reguły nie zależy od tego, jak napisane zostało uzasadnienie i czy zawiera ono wszystkie wymagane elementy. Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (II PK 202/10 z dnia 2 marca2011 r. wyrok Sądu Najwyższego LEX nr 817516). Sytuacja taka nie ma miejsca w rozpoznawanej sprawie. Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu wskazał, na jakich dowodach się oparł a treść uzasadnienia pozwala na prześledzenie wywodu sądu pierwszej instancji. W świetle powyższego Sąd Okręgowy podziela w całości dokonane przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, czyniąc je podstawą własnego rozstrzygnięcia.

Nie jest zasadny także zarzut naruszenia art. 618 § 1 k.p.c. zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i 688 k.p.c . Zarówno w literaturze przedmiotu jak i w orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że postępowanie o podział majątku wspólnego (tak jak postępowanie o dział spadku i postępowanie o zniesienie współwłasności) ma na celu rozstrzygnięcie o całokształcie stosunków prawnych łączących małżonków. W toku tego postępowania sąd rozstrzyga wszelkie spory o wzajemne roszczenia a konsekwencją kompleksowego charakteru postępowania działowego jest , że z chwilą jego wszczęcia odrębne postępowanie w sprawach o własność jest niedopuszczalna. Nie ulega bowiem wątpliwości, że spór dotyczący uznania za bezskuteczną umowy darowizny udziału w nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego, który zmierza bezpośrednio do ustalenia czy objęty darowizną przedmiot majątkowy wchodzi w skład majątku wspólnego, należy go kategorii sporów o własność , o jakich mowa w ww. przepisach

Nie zasługują na uwzględnienie także podniesione przez wnioskodawcę zarzuty naruszenia prawa materialnego . Z treści uzasadnienia apelacji wynika, że w ocenie wnioskodawcy wydanie postanowienia częściowego przez Sąd było niezasadne dlatego, iż w jego ocenie z chwilą złożenia przez J. D. oświadczenia o odwołaniu darowizny spornej nieruchomości, nieruchomość przestała być składnikiem majątku wspólnego małżonków T.. Stanowisko takie nie jest zasadne. Nie ulega wątpliwości, że z chwilą dokonania darowizny nieruchomości weszła w skład majątku wspólnego małżonków T.. W chwili składania przez J. D. oświadczenia o odwołaniu darowizny nieruchomość ta była objęta wspólnością majątkową małżeńską, która zniesiona została z dniem 1 stycznia 2008 r. Złożenie tego oświadczenia nie doprowadziło – jak twierdzi skarżący – do usunięcia tej nieruchomości z majątku wspólnego. Jak trafnie wskazał bowiem Sąd pierwszej instancji takie oświadczenie nie realizuje skutku rzeczowego a rodzi jedynie skutek obligacyjny. Dopóki zatem obdarowany nie przeniesienie na darczyńcę (czy to dobrowolnie, czy w drodze orzeczenia sądowego o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli) własności nieruchomości, nieruchomość nadal stanowi własność obdarowanego . Nie ulega wątpliwości w świetle zebranego sprawie materiału dowodowego, że ani wnioskodawca , ani uczestniczka postępowania nie przenieśli na J. D. własności spornej nieruchomości. Nie może być za taką czynność uznana darowizna jakiej dokonał wnioskodawca w dniu 2 grudnia 2008 r. Z treści oświadczenia woli jakie w dniu 2 grudnia 2008 r. złożyła w imieniu wnioskodawcy J. D. nie wynika, że przeniesienie udziału nastąpiło w wykonaniu obowiązku zwrotu przedmiotu darowizny po jej odwołaniu . Z treści tego oświadczenia wynika natomiast, że wnioskodawca darował J. D. a więc nieodpłatnie przeniósł na nią własność udziału w nieruchomości. Podkreślenia wymaga, że ani treść aktu notarialnego, ani pozostały zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na to by oświadczeniu temu nadać odmienne znaczenie niż wynika z jego dosłownego brzmienia. Skoro wnioskodawca dokonał darowizny (a nie przeniesienia własności nieruchomości w wykonaniu obowiązku zwrotu odwołanej darowizny) to jak trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji zgodnie z art. 1036 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. umowa taka wymagała zgody uczestniczki. Skoro uczestniczka zgody nie wyraziła, to umowa jest wobec niej bezskuteczna .

Wobec powyższego uznając apelację za bezzasadną Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił ją.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE