UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 8 maja 2015 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie oddalił wniosek wierzyciela o nadanie na jego rzecz klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie z dnia 28 grudnia 2012 r. ,wydanemu w sprawie VI Nc – (...). W uzasadnieniu wskazano, że dołączony do wniosku dokument – potwierdzający fakt wypłaty przez wnioskodawcę odszkodowania na rzecz wierzyciela wskazanego w nakazie zapłaty - nie stanowi podstawy do uznania, że wnioskodawca jest następcą prawnym wierzyciela uwidocznionego w tytule egzekucyjnym. Zdaniem Sądu spełniając świadczenie wynikające z umowy ubezpieczenia wierzytelności handlowych wnioskodawca mógł nabyć jedynie roszczenie odszkodowawcze przysługujące ubezpieczającemu wobec osoby odpowiedzialnej za szkodę. Tytuł egzekucyjny objęty wnioskiem dotyczy wierzytelności, których zaspokojenie było objęte ochroną ubezpieczeniową, obejmuje zatem roszczenia o wykonanie umowy, a nie roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z niewykonania umowy. Na podstawie art. 828 § 1 k.c. wnioskodawca nabył jedynie roszczenia o zapłatę odszkodowania.

Wnioskodawca wniósł zażalenie na ww. postanowienie, domagając się jego zmiany i nadania klauzuli wykonalności wskazanemu we wniosku tytułowi egzekucyjnemu do kwoty 54.214,04 zł z odsetkami. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił :

- rażące naruszenie prawa procesowego poprzez błędną wykładnię art. 788 § 1 k.p.c. i przyjęcie, że „oświadczenie o przejściu wierzytelności” z podpisem notarialnie poświadczonym nie stanowi dokumentu prywatnego, o którym mowa w tym przepisie;

- rażące naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że przejście wierzytelności na ubezpieczyciela w przypadku wypłaty odszkodowania ubezpieczającemu wynika z zawartej między nimi umowy ubezpieczenia w sytuacji, w której następuje to z mocy prawa na skutek wypłaty odszkodowania.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że przedstawiony dokument prywatny spełnia wymagania z art. 788 § 1 k.p.c. Wystarczającym bowiem jest, aby osnowa dokumentu tylko stwierdzała fakt przejścia praw lub obowiązków. Sąd winien oceniać dokument pod względem formalnym, wykluczone jest merytoryczne badanie, czy do przejścia praw lub obowiązków faktycznie doszło. Dłużnik może kwestionować fakt sukcesji generalnej wyłącznie w drodze powództwa z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. W ocenie skarżącej przejście uprawnień nastąpiło nie na podstawie czynności prawnej pomiędzy poprzednikiem prawnym i następca prawnym, ale z mocy samego prawa na podstawie art. 828 k.c., jako następstwo zapłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela na rzecz ubezpieczającego. Nie jest zatem możliwe przedstawienie dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem poświadczonym, bowiem dokument taki nie istnieje w sytuacji przejścia praw z mocy samego prawa. Powołany przepis przewiduje bowiem przypadek subrogacji ustawowej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Nie ulega też wątpliwości, że przejście wierzytelności, o którym mowa w art. 788§ 1 kpc może nastąpić nie tylko wskutek przelewu wierzytelności (art. 509 k.c), ale także i z mocy samego prawa, m.in. w przypadkach określonych w art. 518 § 1 k.c., regulującym nabycie wierzytelności wskutek spłaty wierzyciela przez osobę trzecią. Szczególnym przypadkiem, o którym mowa w art. 518 § 1 pkt 4 k.c., jest nabycie przez ubezpieczyciela – z dniem zapłaty odszkodowania - roszczenia ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę (art. 828 § 1 k.c.).

Słusznie wskazano w zażaleniu na zakres kognicji sądu rozpatrującego wniosek o nadanie klauzuli wykonalności, który ocenia przedstawione dokumenty pod względem formalnym, nie dokonując merytorycznej analizy, czy doszło faktycznie do przejścia praw lub obowiązków na rzecz następcy prawnego. Konstatacja ta pozostaje jednak bez wpływu na ocenę trafności rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji. Sam fakt ograniczonej kognicji sądu rozpatrującego wniosek o nadanie klauzuli wykonalności nie oznacza, że wykazanie przejścia wierzytelności może nastąpić poprzez dokument prywatny obejmujący jedynie oświadczenie dotychczasowego wierzyciela i potencjalnego nabywcy, że do takiego przejścia doszło. Zdarzeniem, z którym przepis art. 828 § 1 k.c. łączy nabycie roszczenia, nie jest bowiem oświadczenie woli ubezpieczającego, lecz zapłata odszkodowania przez ubezpieczyciela.

W tym zatem przypadku wykazanie przejścia wierzytelności wymaga przedstawienia dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem urzędowo poświadczonym, z którego wynika fakt zapłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela, który jest podstawą subrogacji ustawowej. Takim dokumentem może być w szczególności pokwitowanie zapłaty przez ubezpieczającego.

W dokumencie dołączonym do wniosku zatytułowanym „oświadczenie o przejściu wierzytelności na podstawie art. 828 § 1 k.c.” wierzyciel wskazany w tytule egzekucyjnym potwierdził fakt zapłaty przez wnioskodawcę odszkodowania w kwocie 54.214,04 zł na podstawie umowy ubezpieczenia wierzytelności handlowych.

Podstawą negatywnej weryfikacji wniosku o nadanie klauzuli na rzecz następcy prawnego nie jest jednak odmówienie mocy dowodowej temu dokumentowi, a jedynie stwierdzenie braku tożsamości roszczeń : stwierdzonego w tytule egzekucyjnym i nabytego wskutek zapłaty odszkodowania.

Taka ocena dokonana przez Sąd pierwszej instancji nie stanowi wykroczenia poza granice kognicji sądu w postępowaniu klauzulowym; nie wynika bowiem z oceny wiarygodności dokumentu, ale z zestawienia faktu stwierdzonego w dokumencie (zapłata odszkodowania) z faktem, który winien być wykazany (przejście wierzytelności wynikającej z nakazu zapłaty).

Zdaniem Sądu Okręgowego podzielić należy ocenę sądu pierwszej instancji co do braku podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie art. 828 k.c. Zgodnie z art. 828 § 1 k.c jeżeli nie umówiono się inaczej, z dniem zapłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela roszczenie ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę przechodzi z mocy prawa na ubezpieczyciela do wysokości zapłaconego odszkodowania. Jeżeli ubezpieczyciel pokrył tylko część szkody, ubezpieczającemu przysługuje co do pozostałej części pierwszeństwo zaspokojenia przed roszczeniem ubezpieczyciela.

Podkreślenia wymaga, że powództwo, jakie uwzględniono w tytule egzekucyjnym, którego dotyczy wniosek, obejmowało zapłatę ceny za dostarczone towary. Stanowiło to zatem roszczenie o wykonanie zobowiązania, nie zaś roszczenie odszkodowawcze. Tymczasem brzmienie cytowanego przepisu świadczy o tym, że odnosi się do roszczeń o naprawienie szkody wobec osoby odpowiedzialnej za szkodę. Dłużnik, który nie wykonał zobowiązania umownego nie może zaś być automatycznie zakwalifikowany do kategorii osób odpowiedzialnych za szkodę. Tym samym przepis art. 828 § 1 k.c. nie stanowi podstawy przejścia na wnioskodawcę uprawnień wynikających z tytułu egzekucyjnego.

Wbrew twierdzeniom skarżącego uzasadnienie zaskarżonego postanowienia nie daje jakichkolwiek podstaw do wniosku, że Sąd Rejonowy przyjął, że przejście wierzytelności na ubezpieczyciela w przypadku wypłaty odszkodowania wynika z zawartej umowy ubezpieczenia. Przeciwnie, na stronie 3 uzasadnienia wprost wskazano, że na podstawie przepisu art. 828 § 1 k.c. wierzyciel z mocy prawa nabywa roszczenie ubezpieczonego wobec osoby trzeciej odpowiedzialnej za szkodę. Stanowisko to zostało rozwinięte w dalszej części uzasadnienia. Tym samym chybiony jest zarzut błędnej wykładni art. 828 § 1 k.c. Podobnie, brak jest w zaskarżonym postanowieniu stwierdzenia jakoby „nie można zastąpić (…) wykazania umowy ubezpieczenia oświadczeniem jednej ze stron”, co dało skarżącemu asumpt do zarzutu utożsamiania cesji z mocy prawa z cesją stanowiącą czynność prawną.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

Agnieszka Górska Piotr Sałamaj Patrycja Baranowska

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE