UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 kwietnia 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia K. S. (1) podlegającej ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek N. D. wynosi:

- w miesiącu grudniu 2013r. - na ubezpieczenia emertytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe 1200 zł, zaś na ubezpieczenie zdrowotne 1035,48 zł

- miesiącu styczniu 2014r. - na ubezpieczenia emertytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe 267 zł, zaś na ubezpieczenie zdrowotne 2 243,89 zł (decyzja k. 24 a.u.).

W odwołaniu od tej decyzji K. S. (1) kwestionowała jej trafność oraz podnosiła, że zasiłek chorobowy winien zostać jej wypłacony zgodnie z wysokością otrzymywanego przez nią wynagrodzenia. Wywodziła, iż nie można porównywać otrzymywanego przez nią wynagrodzenia do wynagrodzenia innych pracowników, tak jak nie można porównywać wykonywanej przez nią pracy do pracy innych pracowników. Wskazywała, iż była oddanym, pracowitym, rzetelnym pracownikiem i otrzymywała w pracy same pochwały. Miała bardziej odpowiedzialne obowiązki niż wynikałoby to nazwy stanowiska pracy – menager handlowy, nadto wykonywała większą ilość pracy niż pozostali pracownicy, także poza miejscowością, w której znajdowała się siedziba firmy. Z treści odwołania wynikało, że domagała się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez ustalenia podstawy wymiaru składek w wysokości otrzymywanego wynagrodzenia za pracę (odwołanie k. 2-2v a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy domagał się jego oddalenia i podnosił, że decyzja pracodawcy K. S. (1) w przedmiocie wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni nie znajduje uzasadnienia ekonomicznego i w ocenie organu rentowego została podjęta wyłącznie w celu uzyskania przez skarżącą wyższych świadczeń z ubezpieczeń (odpowiedź na odwołanie k. 3-6 a.s.).

Odwołanie od wskazanej decyzji złożyła także N. D.. W jego treści wskazała, że nie zgadza się z decyzją, gdyż w jej ocenie zasiłek chorobowy powinien być naliczony zgodnie z wysokością wynagrodzenia, które stanowiło podstawę do naliczania składek. Składki na ubezpieczenia K. S. (1) były odprowadzane od momentu zatrudnienia jej na stanowisku menagera handlowego. Dodatkowo, N. D. podniosła, iż K. S. (1) pełniła bardziej odpowiedzialną funkcję niż pozostali pracownicy. Zakres wykonywanej pracy był zgodny z umową o pracę a praca wykonywała była bardzo starannie i z należytą dbałością (odwołanie k. 18-18v a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie N. D. organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podnosząc tę samą argumentację jak w stosunku do odwołania K. S. (1) od zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie k. 13-16 a.s.).

Postanowieniem z dnia 6 czerwca 2011r. sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą VIII U 1057/14 (postanowienie k. 9 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje

N. D. od dnia 2 grudnia 2013r. rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej zarejestrowanej w J., w województwie (...) przy ul. (...) (...). Faktycznie działalność ta jest prowadzona w Ś. w woj. (...) przy (...) L. O.. Działalność obejmuje wykonywanie usług reklamowych, marketingowych, zakładanie stron internetowych oraz prowadzenie sklepu z odzieżą używaną (wydruk z (...) – (...), k. 3 a.u., zeznania N. D. k. 59v-60 a.s., zeznania M. L. k. 101v-102 a.s., zeznania M. S. k. 109v -110v a.s.).

Wnioskodawczyni N. D. zatrudnia 3 pracowników. Zatrudniona na stanowisku kasjerki B. G. pracuje w wymiarze 1/6 etatu z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 1/6 płacy minimalnej. W takim samym wymiarze i za takim samym wynagrodzeniem zatrudniona jest M. S. na stanowisku menadżera handlowego. M. S. została zatrudniona od dnia 20 grudnia 2013r. (zeznania M. L. k. 102 a.s, zeznania M. S. k. 109v-110v as., wyjaśnienia informacyjne N. D. k. 59v-60v a.s.,

W dniu 2 grudnia 2013r. N. D. zatrudniła również na podstawie umowy o pracę K. S. (1) w wymiarze ¾ etatu, na stanowisku menadżera handlowego. Umowa została zawarta na czas określony do dnia 30 listopada 2015r. Wynagrodzenie zasadnicze zostało ustalone w wysokości 2800 zł brutto. K. S. (2) nie otrzymała zakresu obowiązków na piśmie (zeznania M. L. k. 101v-102 a.s., umowa o pracę – akta osobowe k. 72 a.s., wyjaśnienia informacyjne N. D. k. 59v-60v a.s., zeznania K. S. (1) k. 57v-59v, 110v a.s.).

W chwili zawierania umowy K. S. (1) wiedziała, że jest w 3 miesiącu ciąży. Nie informowała o tym fakcie pracodawcy.

Wstępne badanie lekarskie K. S. (1) odbyło się w dniu 29 listopada 2013r. i wnioskodawczyni została dopuszczona do pracy. Szkolenie z zakresu bhp odbyło się w dniu 2 grudnia 2013r.

K. S. (1) została zgłoszona przez N. D. do ubezpieczeń społecznych jako pracownik od dnia 2 grudnia 2013r. (zeznania K. S. (1) k. 57v-59v, 110v a.s., wyjaśnienia informacyjne N. D. k. 59v-60v a.s., umowa o pracę, karta szkolenia bhp, zaświadczenie lekarskie, druk (...) P (...) akta osobowe k. 72 a.s.).

Pracownice N. D. w osobach B. G. i M. S., zatrudnione w wymiarze po 1/6 etatu wykonywały pracę w siedzibie firmy w Ś.. M. S. jako menadżer handlowy zajmowała się wyłącznie ustalaniem cen produktów sprzedawanych w sklepie z odzieżą używaną i przebywa w miejscu prowadzenia działalności przez 6 godzin tygodniowo. B. G. pracowała jako kasjerka i sprzedawca. W roku 2013 sklep z odzieżą używaną był czynny od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 17.00 (zeznania K. S. (1) k. 57v-59v, 110v a.s., wyjaśnienia informacyjne N. D. k. 59v-60v a.s., zeznania M. L. k. 101v-102 a.s., zeznania M. S. k. 109v-110v a.s.).

K. S. (1) w grudniu 2013r. – do dnia 6 stycznia 2014r. pracowała przez 6 godzin dziennie. Podpisywała listę obecności (listy obecności – akta osobowe k. 72 a.s., kserokopie list obecności k. 12-15 a.u., zeznania K. S. (1) k. k. 57v-59v, 110v a.s.).

Rozliczeniami księgowymi w formie podatkowej księgi przychodów i rozchodów firmy (...) zajmowała się M. L., prowadząca kancelarię podatkową w L., przy ul. (...) (zeznania M. L. k. 101v a.s, kopia umowy o prowadzenie księgi podatkowej przychodów i rozchodów k. 45-46 a.s., podatkowa księga przychodów i rozchodów wydruk próbny k. 40 a.s., zeznania M. S. k. 109v-110v a.s.).

Zgodnie z ustnymi ustaleniami stron, K. S. (1) miała zajmować się prowadzeniem działań marketingowych, wyszukiwaniem i pozyskiwaniem kontrahentów zarówno w zakresie sprzedaży odzieży używanej, jak również w zakresie działalności reklamowej prowadzonej na rzecz klientów (drukowanie ulotek reklamowych, prowadzenie działań reklamujących inne firmy). Miała przebywać zarówno w siedzibie firmy w Ś. i nadzorować działania kasjerki oraz drugiego menadżera, zlecać im pracę.

W siedzibie firmy w Ś., gdzie mieścił się sklep z odzieżą używaną nie było osobnego biura ani wydzielonej przestrzeni pracy dla menadżerów firmy. Wnioskodawczyni przebywała w firmie raz dziennie przez krótki okres czasu, wówczas nadzorowała drugiego menadżera odnośnie ustalenia cen produktów. W sprawach związanych z wykonywanymi czynnościami kontaktowała się telefonicznie z N. D.. Wykonała prace o charakterze reklamowym dla gabinetu stomatologicznego i szkoły tańca. Była łącznikiem w przekazywaniu dokumentów służących do rozliczeń księgowych między N. D. a świadkiem M. L.. Następnie dokumenty te były przekazywane do biura rachunkowego osobiście przez N. D. lub przez M. S.. K. S. (1) w sprawach związanych z działalnością reklamową i marketingową kontaktowała się telefonicznie z N. D. (zeznania M. S. k. 109v-110v a.s, zeznania K. S. (1) k. 57v-59v, 110v a.s., zeznania M. L. k. 101v-102 a.s., wyjaśnienia informacyjne N. D. k. 59v-60v a.s.).

Wnioskodawczyni K. S. (1) w styczniu poczuła się źle w związku z ciążą i lekarz zalecił jej przerwanie pracy i skorzystanie ze zwolnienia lekarskiego. Po otrzymaniu zwolnienia od wykonywania pracy od dnia 7 stycznia 2014r. wnioskodawczyni korzystała z niego już nieprzerwanie do końca ciąży. Urodziła dziecko w dniu (...) Następnie przebywała na przedłużonym urlopie macierzyńskim, a potem złożyła wniosek o urlop rodzicielski (zeznania K. S. (1) k. 57v-59v, 110v a.s., zaświadczenia lekarskie i kserokopie zaświadczeń lekarskich, odpis kserokopii odpisu skróconego aktu urodzenia, kserokopia oświadczenia osoby pobierającej zasiłek macierzyński, oświadczenie o urodzeniu dziecka, kserokopia zaświadczenia o urlopie macierzyńskim, wniosek o dodatkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski oraz zaświadczenie o ich przyznaniu – akta osobowe k. 72 a.s., dokumentacja medyczna K. S. (1) k. 66 a.s.).

W czasie zwolnienia lekarskiego K. N. D. nie zatrudniła nikogo na jej miejsce, sama przejęła część obowiązków K. S. (3). Sklep z odzieżą używaną był rzadziej czynny w roku 2014. Nie zawsze był otwarty codziennie w dni robocze, był także otwarty krócej w ciągu dnia - przez 4 godziny (zeznania M. S. k. 1109v-110v a.s., wyjaśnienia informacyjne N. D. k. 59v-60v a.s.).

W miesiącach grudniu 2013r., styczniu i lutym 2014r. pracownice M. S. i B. G. otrzymały wynagrodzenia w wysokości po 241,61 zł netto. K. S. (1) otrzymała za miesiąc grudzień 2013r. wynagrodzenie w wysokości 2022,67 zł netto, za miesiąc styczeń 2014r. – w wysokości 1882,94 zł netto, za luty 2014r. – w wysokości 599,76 zł netto (potwierdzenia dokonania przelewów, dowody wypłaty, kartoteka dochodowa za grudzień 2013r. – akta osobowe k. 72 a.s., kserokopie list płac k. 19-20 a.u., kserokopie dowodów wypłaty k. 18 a.u., kserokopie potwierdzeń dokonania przelewów k. 16-17 a.u., zeznania K. S. (1) k. 57v-59v, 110v a.s.).

Roczny przychód z działalności N. D. za rok 2013 wyniósł 6.296,40 zł (pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. k. 76 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody z dokumentów oraz zeznania wnioskodawczyni K. S. (1) i świadków, potwierdzone dodatkowo wyjaśnieniami informacyjnymi N. D..

Dowody z dokumentów Sąd obdarzył wiarą w całości odnośnie potwierdzanych przez nie okoliczności. Dowody te (poza dokumetami dotyczącymi wynagrodzenia dla wnioskodawczyni K. S. (1)) nie były kwestionowane przez strony i nie budziły wątpliwości odnośnie ich autentyczności i treści.

Zeznania świadków M. L. i M. S. Sąd obdarzył wiarą jako jasne, logiczne, nie zawierające sprzeczności oraz spójne z zeznaniami wnioskodawczyni K. S. (1).

Zeznania K. S. (1) Sąd również podzielił w zakresie przyjętym do ustalenia stanu faktycznego w sprawie, uznając je za logiczne i spójne ze zgromadzonym w sprawie, wiarygodnym materiałem dowodnym w sprawie. Nie zasługują na wiarę zeznania wnioskodawczyni co do zakresu obowiązków i rzeczywistego czasu pracy u pracodawcy N. D.. W sprawie wnioskodawczynie nie przedstawiły żadnych dowodów z dokumentów na okoliczność pracy o charakterze marketingowo – reklamowym, wyszukiwania i pozyskiwania kontrahentów. Gdyby wnioskodawczyni taką pracę rzeczywiście wykonywała to byłaby w stanie przedstawić na to stosowne dokumenty na przykład: w postaci zawieranych umów, dokonywania stosownych uzgodnień i innych.

Odwołanie jest bezzasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego jednoznacznie wynikało, że w okresie objętym zaskarżoną decyzją K. S. (1) była zatrudniona u N. D. jako menadżer handlowy, jednakże zakres wykonywanych przez nią obowiązków nie odpowiadał ustalonemu przez strony i wypłaconemu wynagrodzeniu za pracę. Nie budzi również wątpliwości, że w dacie zawarcia umowy o pracę ubezpieczona była w trzecim miesiącu ciąży.

W tych okolicznościach należy przyjąć, że celem zawartej w miesiącu grudniu 2013r. umowy o pracę było podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu i uzyskanie odpowiednio wysokich świadczeń z tego ubezpieczenia.

Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 121 ze zm.) tytułem obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego jak i chorobowego (art. 11 ust. 1) oraz wypadkowego (art. 12 ust. 1) jest pozostawanie w stosunku pracy, przy czym na podstawie art. 13 pkt. 1 cyt. ustawy ubezpieczenie trwa od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. W tezie wyroku z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 320 /04 (OSNP 2006/7-8/122) Sąd Najwyższy przyjął, że „cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 k.c.)”, a w wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04 (OSNP 2005/15/235), iż „stronom umowy o pracę, na podstawie, której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy”. Oznacza to, że skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym i w związku z tym uzyskanie zasiłków z tego ubezpieczenia jest legalnym celem zawierania umów o pracę i może ono nawet być głównym motywem nawiązania stosunku pracy.

W zaskarżonej decyzji organ rentowy zakwestionował jedynie wysokość wynagrodzenia będącego podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ustalonego w umowie o pracę miesięcznie. Stanowisko organu rentowego jest w ocenie Sądu Okręgowego uzasadnione.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w umowie o pracę może być w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych ocenione, jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń. Postanowienie umowy o pracę jest w tym zakresie nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu – art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192, uchwała z dnia 27 kwietnia 2005 r. II UZP 2/05 OSNP 2005/21/338, wyrok z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 16/05 OSNP 2006/11-12/191, wyrok z dnia 18 października 2005 r. II UK 43/05, OSNP 2006/15-16, poz. 251). W takiej sytuacji Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma uprawnienie do kwestionowania wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (wyrok SN z dnia 19 maja 2009 r., III 7/09, Lex nr 509047, wyrok z dnia 4 sierpnia 2005 r. II UK 16/05, Lex nr 182776).

Ubezpieczona będąc już w trzecim miesiącu ciąży zawarła umowę o pracę, po okresie niespełna półtora miesiąca pracy skorzystała ze zwolnienia lekarskiego, na którym przebywała już do końca ciąży, następnie urodziła dziecko, przebywała na przedłużonym urlopie macierzyńskim i urlopie rodzicielskim. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem pracodawcy oraz wnioskodawczyni, że wysokość wynagrodzenia odpowiadała rodzajowi wykonywanej pracy, zajmowanemu stanowisku i zakresowi obowiązków K. S. (1). Przy ocenie zasadności zaskarżonej decyzji Sąd również uwzględnił i to, że wynagrodzenia innych pracownic N. D., w przeliczeniu na ¾ etatu jak wnioskodawczyni, w tym M. S. zatrudniona również na stanowisku menadżera (pracownice były zatrudnione na 1/6 etatu) nawet nie stanowiłyby połowy kwoty wynagrodzenia K. S. (1).

Alimentacyjny charakter świadczeń i zasada solidaryzmu wymagają, by płaca, stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki nie była ustalana ponad granicę pracy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie, by rażąco przenosiła ekwiwalenty nad wkład pracy a składka w rezultacie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Wynika to z przekonania, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych literalnie odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, w rzeczywistości odwołują się do odpowiedniości przełożenia tytułu ubezpieczenia – pracy i uzyskanej za nią należnej płacy na składki w ramach społecznego poczucia sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia udzielanych pracownikom z zasobów ogólnospołecznych (por. uzasadnienie wyroku SN z 4 sierpnia 2005 r. II UK 16/05, OSNP 2006/11-12/191).

Podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi bowiem wynagrodzenie godziwe, a więc należne, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia każdego konkretnego przypadku a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 27 kwietnia 2005 r. II UZP 2/05, Lex nr 148238, wyrok z dnia 16 grudnia 1999 r., I PKN 465/99 OSNAPiUS 2001/10/345).

W ocenie Sądu wysokości wynagrodzenia nie uzasadniała zarówno ilość, jak i rodzaj wykonywanej pracy w okresie od początku grudnia 2013r. do 6 stycznia 2014r. Ilość i rodzaj tej pracy była trudna do skontrolowania, gdyż strony nie przedstawiły jakichkolwiek dokumentów potwierdzających wykonywanie czynności o charakterze marketingowo - reklamowym; przedstawiły w tym zakresie jedynie zeznania świadków. Ponadto, należy mieć na względzie fakt (o którym wprost zeznała K. S. (1)), iż w lokalu wynajmowanym przez N. D. celem prowadzenia działalności gospodarczej nawet nie było miejsca dla wykonywania pracy przez K. S. (1). Był to tylko sklep z odzieżą używaną. Nadto, po odejściu na zwolnienie lekarskie i urlop macierzyński K. S. (1) na jej miejsce nie został przyjęty żaden inny pracownik, również zakres obowiązków drugiego menedżera handlowego nie uległ zmianie, a N. D. przejęła na siebie część obowiązków wnioskodawczyni, przebywając tylko sporadycznie w Ś.. Podkreślić również należy, iż sklep z odzieżą używaną nie był już w 2014r. czynny przez 8 godzin dziennie w dni robocze – jak wynikało z zeznań M. S., czasem był zamknięty, a czasem był otwarty zaledwie przez 4 godziny dziennie. Na marginesie należy wskazać, iż wątpliwości Sądu budzi również fakt otwarcia tego sklepu od poniedziałku do piątku od 9.00 do 17.00 w miesiącu grudniu 2013r., w sytuacji gdy osoba zatrudniona na stanowisku kasjera-sprzedawcy pracowała jedynie w wymiarze 1/6 etatu a innych sprzedawców nie było.

Biorąc pod uwagę okoliczności przedmiotowej sprawy należało przyjąć, że postanowienia umowy o pracę dotyczące wysokości wynagrodzenia były nieważne, jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 i § 3 kc). W tezie wyroku z dnia 18 października 2005 r. II UK 43/05 Sąd Najwyższy wskazał, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zdarzeniem rodzącego uprawnienie do świadczenia (np. urodzeniem dziecka) i ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę jest nieważna, jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Oznacza to, iż decyzja organu rentowego ustająca podstawę wymiaru składek dla K. S. (1) za miesiące grudzień 2013r. i styczeń 2014r. jest prawidłowa i nie podlega zmianie.

Z tych wszystkich względów i na mocy powołanych przepisów oraz art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE