UZASADNIENIE

Decyzją z 26 września 2014 roku wydaną na podstawie artykułu 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS organ rentowy odmówił przyznania ubezpieczonemu A. M. prawa do wcześniejszej emerytury wobec niewykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych oraz nieokreślenia swojego członkostwa w Otwartym Funduszu Emerytalnym.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony domagał się zaliczenia okresu pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) od 17 października 1972 do 31 lipca 1989 roku.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie z przyczyn określonych w uzasadnieniu decyzji.

Wyrokiem z dnia 10 marca 2015 roku Sąd Okręgowy w Bydgoszczy zmienił zaskarżoną decyzję przyznając wnioskodawcy prawo do emerytury od 13 października 2014 roku oraz stwierdził odpowiedzialność pozwanego organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Z ustaleń Sądu I instancji wynika, że ubezpieczony A. M. złożył wniosek o przyznanie emerytury w dniu 12 września 2014 roku, który został rozpatrzony negatywnie. Wnioskodawca legitymuje się stażem ogólnym w wymiarze 28 lat, 10 miesięcy i 9 dni, nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego. Organ rentowy zaliczył do pracy w warunkach szczególnych ubezpieczonemu 8 lat, 5 miesięcy i 5 dni.

Ubezpieczony pracował w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w B., początkowo - do 17 października 1972 roku - w charakterze ucznia, zaś od 1 października 1974 roku do 31 lipca 1989 roku jako operator żurawia wieżowego. We wcześniejszym okresie zatrudniony był jako pomocnik operatora żurawia wieżowego. Jako operator żurawia wieżowego wnioskodawca pracował na różnych budowach, między innymi na budowie w Ś., obsługiwał również teren załadunków i przeładunków przy ulicy (...) w B.. 7 listopada 1973 roku ukończył kurs Maszynistów (...) Budowlanych i (...) o specjalności żurawie wieżowe.

Sąd Okręgowy powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie akt osobowych ubezpieczonego oraz jego zeznań. Zdaniem Sądu I instancji ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych w okresie od 1 października 1974 roku do 31 lipca 1989 roku wykonując pracę wymienioną w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w wykazie A dział VIII, pozycja druga, nie pracował natomiast jako operator maszyn ciężkich budowlanych, bowiem przeczą temu dowody znajdujące się w jego aktach osobowych.

Zgodnie z treścią artykułu 184 ustawy o emeryturach i rentach, wskazał dalej Sąd, emerytura przysługuje po osiągnięciu określonego wieku, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy ubezpieczeni osiągnęli 15 letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, wykazali ( w przypadku mężczyzn ) 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Natomiast zgodnie z treścią artykułu 32 ustęp 1 cytowanej ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949, o których mowa w przepisach ustępu 2 do 3 zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określone w artykule 27. Dla celów uprawnień, o których mowa w tych przepisach, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia i znacznym stopniu uciążliwości wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, których obowiązują wykazy stanowisk ustalonych na podstawie przepisów dotychczasowych. Z kolei przepisy rozporządzenia wcześniej cytowanego mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W myśl § 2 rozporządzenia okresami prac uzasadniającymi prawo do świadczenia na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Okresy te potwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisu wydanym na podstawie § 1 ustęp 1 Rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Warunkiem przyznania prawa do emerytury jest nieprzystąpienie do Otwartego Funduszu Emerytalnego, co przewiduje artykuł 184 ustęp 2 ustawy o emeryturach.

Zdaniem Sądu I instancji ubezpieczony wykazał w sposób dostateczny, pomimo pewnych i niewielkich niejasności między świadectwem pracy w warunkach szczególnych a świadectwem, tak zwanym zwykłym, wystawionym tego samego dnia, że faktycznie wykonywał pracę operatora żurawia wieżowego. Po dodaniu do 8 lat, 5 miesięcy pracy w szczególnych warunkach uznanych już przez organ rentowy okresu pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) ubezpieczony spełnia warunek 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy na podstawie artykułu 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję przyznając skarżącemu prawo do emerytury od dnia ukończenia wieku, a nie od dnia złożenia wniosku o czym orzekł w punkcie 1 wyroku. W punkcie drugim wyroku Sąd stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji podkreślając, że nie było konieczności wyjaśnienia na etapie postępowania sądowego żadnych okoliczności. Po otrzymaniu akt osobowych organ rentowy mógł się zorientować, że wyłączne uprawnienia, które ubezpieczony posiadał, to były uprawnienia operatora żurawia wieżowego. Nie było żadnych innych angaży, ani aneksów do umowy o pracę na inne stanowisko, które świadczyłyby o tym, że ubezpieczony posiadał inne kwalifikacje. Z łatwością można było na podstawie samych akt osobowych ustalić prawidłowo zajmowane stanowisko, dlatego też na podstawie artykułu 118 ustęp 1a ustawy emerytalnej Sąd uznał odpowiedzialność organu rentowego za to, że nie wydał decyzji w odpowiednim terminie, co ewentualnie skutkuje przyznaniem prawa do odsetek, w razie wystąpienia z takim żądaniem przez ubezpieczonego.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, § 1 pkt 2, § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U Nr 8 poz. 43 ze zm. ) oraz przepisów prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie „2” i stwierdzenie, że nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Uzasadniając apelację pozwany podał, że w postępowaniu sądowym Sąd dopuścił dowód akt osobowych ubezpieczonego oraz z jego przesłuchania i dopiero w oparciu o te dowody ustalił, że w spornym okresie wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach jako operator żurawia wieżowego na różnych budowach.

Organ rentowy nie kwestionował ustaleń Sądu w zakresie wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach ( wymienionych w Wykazie A, dział V, poz. 3 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów Z 8 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ), jednak nie zgodził się z przypisaniem mu odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Sąd w uzasadnieniu wyroku wprost wskazał, iż przeprowadzone postępowanie dowodowe, w tym zeznania wnioskodawcy oraz dokumenty składające się na akta osobowe ubezpieczonego wykazało, że ubezpieczony wykonywał bezpośrednio, stale i w pełnym wymiarze czasu zatrudnienie w warunkach szczególnych. Powyższe ustalenia wymagały przeprowadzenia podstępowania dowodowego przez Sąd, na co sam Sąd w uzasadnieniu wyroku wskazuje. Dopiero ustalenia Sądu Okręgowego pozwalają na uwzględnienie spornego okresu zatrudnienia jako pracy w szczególnych warunkach. W tych warunkach pozwany nie może ponosić odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne, co oznacza, że nie zachodzi potrzeba ich ponownego szczegółowego przytaczania (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 20 stycznia 2010 roku II PK 178/09, LEX nr 577829).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy poczynił w niniejszej sprawie szczegółowe ustalenia faktyczne, dokonał ich analizy i wskazał, które z nich były podstawą poczynionych ustaleń.

Za niezasadny uznać przede wszystkim zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego. Zauważyć należy, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, przepis art. 233 § 1 k.p.c., określający obowiązujące zasady oceny dowodów może zostać naruszony w wyniku nieuwzględnienia przez sąd przy ocenie poszczególnych dowodów zasad logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego, całokształtu zebranego materiału dowodowego, przeprowadzenia określonych dowodów niezgodnie z zasadami procedury cywilnej, na przykład niezgodnie z zasadą bezpośredniości. Postawienie zarzutu naruszenia tego przepisu wymaga zatem wskazania przez skarżącego konkretnych zasad lub przepisów, które naruszył sąd przy ocenie określonych dowodów (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z 16 grudnia 2005 roku, III CK 314/05, Lex nr 172176; z 13 października 2004 roku, III CK 245/04, Lex nr 174185). Takich konkretnych zarzutów apelacja nie zawiera, co czyni niemożliwym odniesienie się do nich.

Nietrafnym jest również zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego. Przypomnieć należy, że postępowanie w sprawie przyznania prawa do świadczeń ( w tym emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach ) wszczynane jest na wniosek zainteresowanego. Stosownie do treści art. 116 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń, określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Tym aktem wykonawczym jest rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. nr 237, poz. 1412).

Ubezpieczony z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury wystąpił 12 września 2014 roku przedkładając świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 12 sierpnia 2014 roku, z którego wynika, że od 1 sierpnia 1989 roku do 31 października 2006 roku w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o.o. w G. wykonywał prace przy produkcji betonu kruszywowego na stanowisku operatora węzła betoniarskiego – wykaz A dział V, poz. 15 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku. Wskazał nadto, że świadectwa pracy w szczególnych warunkach z okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) znajdują się w aktach ZUS.

Organ rentowy odmówił ubezpieczonemu ustalenia prawa do emerytury wskazując, że w świadectwie pracy w szczególnych warunkach z 23 sierpnia 1989 roku (dotyczy okresu od 17 października 1972 roku do 31 lipca 1989 roku ) nie powołano pełnego brzmienia wskazanej pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku oraz pełnego brzmienia punktu zarządzenia resortowego. Nadto nazwa stanowiska wskazana w świadectwie pracy w szczególnych warunkach nie odpowiada nazwie wskazanej w świadectwie pracy.

Stosownie do treści § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.) dowodem na okoliczność wykonywania pracy w warunkach szczególnych są zwłaszcza dokumenty, o których przepis ten stanowi, a zatem świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawione według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 tego rozporządzenia, lub świadectwo pracy.

Dokument taki podlega kontroli nie tylko co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, ale i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Zarówno bowiem świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jak również świadectwo pracy nie są dokumentami urzędowymi w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający te świadectwa nie jest ani organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Świadectwa te traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Organ rentowy jest uprawniony do samodzielnego stwierdzania spełnienia przesłanek do nabycia prawa do świadczenia i nie wiążą go zapatrywania podmiotów wystawiających dokumenty przedkładane przez wnioskodawców na temat kwalifikacji prawnej zdarzeń mających znaczenie dla oceny wniosku ( tak wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2009 roku, I UK 77/09, LEX nr 558288).

Treść przedłożonego przez ubezpieczonego świadectwa pracy w szczególnych warunkach i zwykłego świadectwa pracy z okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w B. mogła budzić wątpliwości pozwanego, czy istotnie ubezpieczony w spornym okresie wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę w warunkach szczególnych jako operator żurawia wieżowego. Nie oznacza to jednak, że organ rentowy uprawniony był do wydania decyzji odmownej bez dostatecznego wyjaśnienia sprawy. Zauważyć należy, że w myśl § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. nr 237, poz. 1412) ubezpieczony zgłaszający wniosek o emeryturę powinien dołączyć do wniosku dokumenty stwierdzające okresy uzasadniające prawo do świadczeń. Stosownie jednak do treści § 29 ust. 1 w/w rozporządzenia - w postępowaniu przed organem rentowym mogą być również dopuszczone dodatkowe dowody, jeżeli są one niezbędne do załatwienia sprawy. W tym przypadku organ rentowy był obowiązany wezwać zainteresowanego lub inny podmiot do przedłożenia tych dodatkowych dowodów, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni i nie dłuższy niż 60 dni, licząc od dnia doręczenia wezwania. Ponadto, jeżeli wezwanie do przedłożenia dodatkowych dowodów zostałoby skierowane do innego podmiotu niż zainteresowany, organ rentowy musiał o tym poinformować ubezpieczonego. Według zaś ust. 2 § 29 rozporządzenia, dopiero w sytuacji, jeżeli środek dowodowy nie został dostarczony w wyznaczonym terminie, organ rentowy był władny wydać decyzję w sprawie świadczeń na podstawie posiadanych dowodów.

Odnosząc się do niniejszej sprawy i wątpliwości organu rentowego ( zawartych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji ) dotyczących charakteru pracy wnioskodawcy od 17 października 1972 roku do 31 lipca 1989 roku ( i rozbieżności między tzw. zwykłym świadectwem pracy a świadectwem pracy w szczególnych warunkach ) pozwany obligowany był przed wydaniem decyzji wyjaśnić te wątpliwości zwracając się do ubezpieczonego o przedstawienie umowy o pracę wraz z jej zmianami odnośnie rodzaju wykonywanej pracy i zajmowanych stanowisk, zakresu obowiązków, czy też innych dokumentów potwierdzających wykonywanie pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie. Tego jednak organ rentowy nie uczynił, lecz wydał przedwcześnie (bez należytego wyjaśnienia sprawy) decyzję. Zauważyć należy, że składając wniosek o ustalenie kapitału początkowego 7 lipca 2004 roku A. M. przedłożył nie tylko świadectwa pracy ale również kserokopie dokumentacji płacowej z okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w B. od 1 września 1969 roku do 31 lipca 1989 roku wydane przez Zakład (...) Urzędu Wojewódzkiego Archiwum Zlikwidowanych Przedsiębiorstw ( k. 17 akt kapitałowych ). Pozwanemu znane zatem było miejsce przechowywania akt osobowych ubezpieczonego i nic nie stało na przeszkodzie by to pozwany zwrócił się do jednostki archiwizującej o nadesłanie ich kserokopii.

Ubezpieczony po doręczeniu mu decyzji odmawiającej ustalenia prawa do emerytury i po powzięciu informacji o powodach wydania tej decyzji wniósł odwołanie, wnosząc o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków a na zobowiązanie Sądu wskazał miejsce przechowywania jego akt osobowych za okres zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w B..

Pozwany organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie zawarł wniosek o dopuszczenie dowodu z akt osobowych i płacowych skarżącego a nadto z zeznań wskazanych w odwołaniu świadków na okoliczność charakteru i rodzaju wykonywanej w spornym okresie pracy.

Sąd Okręgowy pozyskał akta osobowe ubezpieczonego, zaś dokumenty w nich zawarte ( z których Sąd dopuścił dowód ) pozwoliły na poczynienie ustaleń w sprawie i stwierdzenie, że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych zgodnie z treścią przedłożonych przez niego świadectw. Organ rentowy powyższych ustaleń nie kwestionował.

W ocenie Sądu Apelacyjnego przywołane wyżej przepisy rozporządzenia z 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe dawały podstawę i umożliwiały organowi rentowemu wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności przed wydaniem decyzji rozstrzygającej o uprawnieniach ubezpieczonego do emerytury w wieku obniżonym. Przeprowadzenie powyższych dowodów z dokumentów mogło nastąpić już w postępowaniu administracyjnym, a nie dopiero w postępowaniu odwoławczym zwłaszcza, że miejsce przechowywania akt osobowych znane było już pozwanemu od 2004 roku ( akta kapitałowe ).

Sąd Okręgowy co prawda uwzględnił wniosek dowodowy pozwanego ( dowód z akt osobowych ) jednakże okoliczności wskazane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji mogły zostać wyjaśnione przez organ rentowy jeszcze w toku postępowania administracyjnego, do czego jednak nie doszło z winy pozwanego. Organ rentowy zdaje się zapominać, że nie jest przeciwnikiem ubezpieczonych. Jest organem realizującym obowiązki z zakresu władzy publicznej i obowiązuje go praworządne stosowanie procedury administracyjnej. Zgodnie z przepisami działać powinien w interesie ubezpieczonego, udzielać im niezbędnych wskazówek. Stosownie do treści art. 7 ustawy z dnia z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego ( t.j. Dz.U. z 2013 roku, poz. 267 ze zm. ) w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Obowiązane są do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek - art. 9 k.p.a. Obowiązkiem organu jest prowadzenie postępowania w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej - art. 8 k.p.a.

Zlekceważenie przez organ rentowy zasad praworządności w postępowaniu administracyjnym skutkuje wprost naruszeniem zasady pogłębiania zaufania obywatela do organów władzy publicznej (art. 8 k.p.a.). W szczególności w myśl art. 9 k.p.c. organ rentowy miał obowiązek poinformowania ubezpieczonego, że przedłożone świadectwo nie jest wystarczającym dowodem potwierdzającym wykonywanie pracy w szczególnych warunkach. Brak wyczerpującej informacji organu rentowego, co do przesłanek niezbędnych do przyznania świadczenia emerytalnego nie może mieć miejsca w demokratycznym porządku prawnym. Przypomnieć należy, że zakwestionowane przez organ rentowy świadectwo pracy w szczególnych warunkach znajdowało się w aktach ubezpieczonego już od 2010 roku (akta rentowe ). Ubezpieczony miał prawo oczekiwać, że po osiągnięciu wieku emerytalnego stanowić ono będzie wystarczający dokument okoliczność tę potwierdzający. Pozwany wydając decyzję odmowną zaskoczył ubezpieczonego nie dając mu żadnej możliwości przedłożenia ewentualnie innych dowodów potwierdzających spełnienie przesłanki pracy w szczególnych warunkach w wymiarze określonym ustawą.

Zgodnie z art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1440) zmienionym przez art. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 42, poz. 338) w brzmieniu obowiązującym od 1 kwietnia 2009 r., w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Termin wypłaty świadczenia, stosownie do treści art. 118 ust. 1 w zw. z ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS został określony na 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, ta zaś odpowiada dacie przedstawienia dowodów (art. 118 ust. 3). Przepis art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który ma zastosowanie w rozpoznawanej sprawie jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 118 ust. 1 tej ustawy i powinien być interpretowany zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 roku, P 11/07 (OTK-A 2007, nr 8, poz. 97). W uzasadnieniu powołanego wyroku Trybunał stwierdził, że przez pojęcie „wyjaśnienie ostatniej niezbędnej okoliczności” z art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej należy rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Stąd też 30-dniowy termin na wydanie decyzji w sprawie świadczenia i jego wypłaty w razie, gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez sąd, powinien być liczony od dnia doręczenia wyroku sądu - jednak tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. zaniechanie podjęcia określonych działań z urzędu), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.

Również Sąd Najwyższy w podobny sposób interpretuje art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej. Przyjmuje się, że do wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że organ rentowy nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia. Wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa ( vide wyrok Sądu Najwyższego: z 7 października 2004 roku, II UK 485/03, OSNP 2005, nr 10, poz. 147, z 25 stycznia 2005 roku, I UK 159/04, OSNP 2005, nr 19, poz. 308). Podobnie w wyroku z 7 lutego 2006 roku, I UK 191/05 (OSNP 2007, nr 1-2, poz. 28 ) Sąd Najwyższy przyjął, że z katalogu przesłanek egzoneracyjnych, powodujących wyłączenie odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia, należy wyłączyć błąd obciążający organ rentowy. W kolejnym wyroku z 21 kwietnia 2009 roku, I UK 345/08 (LEX nr 551000) Sąd Najwyższy przyjął, że jeżeli dla stwierdzenia uprawnień do świadczenia wymaga się wydania decyzji, termin do jej wydania biegnie od daty wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności przez co należy rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Wyjaśnienie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oznacza dokonanie czynności, mającej na celu ustalenie stanu faktycznego, czyli przeprowadzenie dowodów i ich ocenę. Zawarte w art. 85 ust. 1 s.u.s. określenie: „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania. W tym ostatnim wypadku chodzi o sytuacje, w których organ rentowy, odmawiając przyznania świadczenia, naruszył przepisy prawa materialnego, określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego, przy czym dla powstania obowiązku wypłaty odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję organu rentowego i przyznającym prawo do tego świadczenia. Wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, oznacza, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ten organ ponosi odpowiedzialność, choćby nie można mu było zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa.

W niniejszej sprawie ubezpieczony spełnił wszystkie warunki nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym określone przez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zaś ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji było ustalenie stażu pracy w warunkach szczególnych. Okoliczność tę organ rentowy mógł ustalić w toku postępowania administracyjnego, zbytecznym zatem było prowadzenie w tym zakresie postępowania dowodowego w postępowaniu odwoławczym przed sądem. Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie nie podziela tym samym stanowiska tut. Sądu zaprezentowanego w uzasadnieniu wyroku z 30 października 2013 roku w sprawie III AUa 254/13, na które to orzeczenie powołał się pozwany w apelacji.

Reasumując, zasadnie Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2 zaskarżonego wyroku o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Barbara Mazur SSA Bożena Grubba

WYROK

UZASADNIENIE