UZASADNIENIE

STANOWISKA STRON

Stanowisko powódki A. Ł.

Powódka A. Ł. pozwem skierowanym przeciwko W. N. domagała się zasądzenia od pozwanego na jej rzecz kwoty 274 318zł. 92 gr Wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Na sumę żądania pozwu składały się następujące kwoty:

- 215.209 zł. 33 gr. - tytułem połowy wartości nakładów poniesionych przez strony podczas trwania konkubinatu na budowę domu mieszkalnego

- 21.043 zł. 45 gr. - tytułem połowy odsetek od rat kredytowych wraz z odsetkami spłacanego przez strony w trakcie trwania konkubinatu kredytu zaciągniętego przez obie strony w Banku (...) na budowę domu

- 21.096,95 zł. z tytułu spłaty przez powódkę części kredytu uzyskanego przez pozwanego z M. na zakup nieruchomości gruntowej w trakcie trwania konkubinatu,

-16.569, 19 zł. tytułem rat kredytowych kredytu zaciągniętego przez strony w Banku (...) spłacanych przez powódkę po ustaniu konkubinatu.

Podstawa faktyczną żądania

( uzasadnienie pozwu, zestawienia stanowiące załączniki do pozwu, oświadczenia powódki złożone w trybie art. 212 k.p.c. na rozprawie w dniu 8 listopada 2014 r. k. 172 i nast. , pismo przygotowawcze z dnia 16 grudnia 2013 r. )

Strony były w związku konkubenckim od listopada 2005 roku do 30 czerwca 2011 roku. Strony zamierzały kupić nieruchomość na budowę wspólnego domu. Pozwany był zatrudniony na podstawie umowy o pracę i zarabiał około 2500 zł. Powódka z tytułu umowy o pracę zarabiała około 3000 zł. Ponadto prowadziła działalność gospodarczą, z której uzyskiwała dochody w kwocie 3000 - 5000 zł. miesięcznie.

Za namową doradcy podatkowego kredyt został zaciągnięty przez pozwanego, ponieważ pozwany w tamtym czasie był zatrudniony na umowę o pracę. Z tych samych względów pozwany został ujawniony jako właściciel nieruchomości gruntowej. Wartość kredytu na zakup nieruchomości zaciągniętego w M. wynosiła 176 000 zł. Strony założyły wspólne konto bankowe, na które wpływało wynagrodzenie powódki. Pozwany też przelewał tam środki. W latach 2008 do czerwca 2011 r. na to konto z tytułu wynagrodzenia za pracę powódki wypłynęło 27324 zł. 99 gr. W tym okresie powódka wydała z tych środków (wypłaciła) 5830 zł. (vide: zestawienie k. 188)

W czasie trwania konkubinatu ze wspólnego konta stron w M. spłacono raty kredytu oraz należne składki na ubezpieczenie w kwocie 42 193 zł 91 gr. ( vide: zestawienie k. 126)

Cena zakupu nieruchomości została zapłacona do kwoty 176000 zł. ze środków pochodzących z kredytu, zaś w kwocie 8000 zł. ze wspólnych środków stron. ( Vide pismo przygotowawcze powódki z dnia 16 grudnia 2013 r. k. 180 i nast. )

Na budowę domu strony zaciągnęły wspólnie (...) Banku (...). Wartość kredytu wynosiła 400000 zł. Na wspólne konto stron służące obsłudze tego kredytu wypłacono 395000 zł. Powódka wpłaciła na to konto ze środków własnych (wynagrodzenie za pracę, działalność gospodarcza) do 2012 r. kwotę 48165 zł. 67 zł. Wypłaciła na własne wydatki (w tym spłatę prywatnego kredytu) 19612 zł. 58 gr. Przez pierwsze 2 lata były spłacane odsetki od kredytu oraz składka na ubezpieczenie na życie. Wpłaty były dokonywane ze wspólnego konta stron w banku (...). Od sierpnia 2008 do czerwca 2011 zapłacono z tego tytułu 42086 zł. 81 gr. (vide: zestawienie k. 81, zestawienie k. 196)

Rodzice powódki w lutym 2011 przekazali powódce kwotę 5000 zł. , a następnie w maju 2011 udzielili pożyczki w kwocie 20 000 zł na prace wykończeniowe związane z budową domu.

Na budowę domu strony poniosły nakłady i wydatki w czasie trwania konkubinatu w kwocie 431 218 zł 67 gr.

(vide zestawienie k. 176, w tym zestawieniu ujęto także: opłaty z 2 wyceny do kredytu 960 zł., opłatę za wycenę nieruchomości B. 400 zł., składka na ubezpieczenie od bezrobocia w ramach kredytu 8.000 zł. - te koszty zostały także ujęte jako koszt kredytu w zestawieniu k. 81)

Po ustaniu konkubinatu powódka z własnych dochodów od lipca 2011 do lipca 2012 tytułem rat kredytowych w Banku (...) wpłaciła 16 569 zł 19 gr. (vide zestawienie k. 82)

Stanowisko pozwanego W. N.

(odpowiedź na pozew k. 160, oświadczenie złożone na rozprawie w dniu 8 listopada 2013 r. adn. 00:33:39, pismo przygotowawcze z dnia 16 grudnia 2013 r. k. 238, pismo przygotowawcze z dnia 23 grudnia 2013 r. k. 280)

Pozwany W. N. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa.

Twierdzenia powoda o stanie faktycznym:

Umową darowizny z dnia 6 października 2011 własności nieruchomości przy ul. (...) w B. została przeniesiona na rzecz A. O.. Pozwany nie jest już właścicielem nieruchomości zatem nie ma legitymacji procesowej biernej w niniejszym postępowaniu.

Pozwany nie kwestionował istnienia konkubinatu, ani też czasu jego trwania.

Pozwany przyznał fakt zawarcia dwóch umów kredytowych. Zaprzeczył natomiast, aby zobowiązania kredytowe były spłacane przez strony wspólnie.

Przez pierwszy rok spłaty kredytów M. środki na pokrywanie comiesięcznych rat pochodziły właśnie z kredytu. W dniu 25 sierpnia 2008 bank uruchomił na rachunku (...) nr (...), które było wspólnym kontem stron, transze kredytu w wysokości 10 573 zł., po potrąceniu składki na ubezpieczenie w kwocie 2573 zł. na koncie pozostało 8000 zł. Z tych pieniędzy spłacane były raty kredytu na zakup nieruchomości. Błędne jest zatem doliczenie kwoty 8000 zł stanowiącej kwotę udzielonego kredytu jako nakładu powódki. Od spłaty kredytu 42 393 zł 91 gr należy odjąć kwotę 8000 zł.

Pozwany dokonywał wpłat gotówkowych na konto ze środków własnych pochodzących z uzyskiwanych zarobków oraz drobnych darowizn uzyskiwanych od matki. Pozwany miał stałe zatrudnienie na umowę o pracę, w której systematycznie dostawał podwyżki i premie roczne nawet na 10 000 zł. Powódka w czasie trwania konkubinatu uzyskiwała bardzo niskie dochody i nie stać ją było na spłatę tego kredytu. Powódka miała swoje koszty utrzymania, w tym ratę kredytu za mieszkanie, czynsz, telefon, paliwo.

Powódka po ustaniu konkubinatu nie spłaciła ani jednej raty kredytowej z tytułu kredytu na zakup nieruchomości.

Pozwany przyznał, że powódka po ustaniu konkubinatu spłaciła część rat kredytu do Banku (...) z tytułu budowy domu. (vide: oświadczenie złożone na rozprawie w dniu 8 listopada 2013 r. adn. 00:33:39, pismo przygotowawcze z dnia 16 grudnia 2013 r. k. 238)

Strony po zakończeniu konkubinatu spłacały przedmiotowy kredyt po połowie, zaś aktualnie od czerwca 2012 r kredyt spłaca jedynie pozwany. Po okresie od 29 czerwca 2012 do piątego dnia 2013 pozwany spłacił przedmiotowych kredyt w kwocie 41 339 zł 50 gr. Pozwany wnosi o potrącenie połowy tej sumy to jest 20 569 zł 75 gr z należności od dochodzonych przez powódkę.

Ze środków wypłaconych przez Bank (...) jako transza kredytu powódka dokonywała spłat rat kredytu zaciągniętego przez nią na zakup mieszkania w G. przy ul. (...). Powódka zapłaciła rachunek za telefon w mieszkaniu w kwocie 60 zł 43 gr, dokonała spłaty karty kredytowej (...) w kwocie 885 zł 48 gr, spłaciła własną kartę kredytową w kwocie 3021 zł 61 gr., dokonała przelewów na własne konto w wysokości 7000 zł, pobrała kartą płatniczą wydaną powódce przy założeniu wspólnego rachunku stron w Banku (...) gotówkę z bankomatów kwarcie 144 162 zł 5 gr

Na rozprawie w dniu 8 listopada 2013 r. pozwany (pełnomocnik pozwanego) przyznał, ze kredyt w Banku (...) (na inwestycję) był spłacany w czasie trwania konkubinatu ze środków pochodzących od obojga stron - w tym wynagrodzenia za pracę pozwanego.

Wynagrodzenia pozwanej wpłacane na konto w M. były przez nią wypłacane na bieżąco w bankomacie. Bank potrącał raty ze środków pochodzących z samego kredytu, którego część znajdowała się na rachunku bądź ze środków, którymi pozwany zasilał rachunek. Pozwany uzyskiwał wsparcie finansowe ze strony rodziny, tj. od rodziców, siostry i szwagra, dzięki czemu spłaty były dokonywane regularnie.

Środki na transakcje związane z budową domu pochodziły z kredytu spłacanego wyłącznie przez pozwanego.

Pozwany zakwestionował wartość wydatków wskazaną przez powódkę jako poniesionych na koszty budowy. Podkreślił, że część prac była dokonywana systemem gospodarczym nieodpłatnie przez członków rodziny lub znajomych. Wskazał, że część wynagrodzenia zapłacił ze środków własnych. (Vide pisma pozwanego 23 grudnia 2013 karta 280. )

Zdaniem pozwanego żądanie zapłaty kwoty 215609 zł. 19 gr. zmierza do przerzucenia na pozwanego ciężaru spłaty całości kredytu na rzecz Banku, a także spłaty powódce połowy wartości zaciągniętego kredytu.

PODSTAWA FAKTYCZNA WYROKU

Strony pozostawały w związku konkubenckim od listopada 2005 roku do 30 czerwca 2011 roku.

(okoliczność bezsporna)

Pozwany był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Otrzymywał wynagrodzenie w kwocie 3242 zł.

(dowód: aneks do umowy o pracę k. 276)

Powódka była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w Towarzystwie (...) w G.. Otrzymywała wynagrodzenie w kwocie ok. 1600 zł. miesięcznie. Ponadto prowadziła własną działalność gospodarczą.

(Dowód: historia operacji na rachunku M. (...) k. 127 i nast. zaświadczenie o zatrudnieniu k. 140)

Strony planowały budowę wspólnego domu. Na zakup nieruchomości tj. działki budowlanej w B. w dniu 25 sierpnia 2008 r. został zaciągnięty kredyt w M.. Z uwagi na to, że pozwany był zatrudniony na umowę o pracę i z tego tytułu uzyskiwał wyższe wynagrodzenie niż powódka (w ramach umowy o pracę), to on stał się stroną umowy kredytu, a następnie stroną umowy sprzedaży nieruchomości.

(okoliczność bezsporna, umowa sprzedaży z dnia 25 sierpnia 2011 r. k. 196 i nat,

W dniu 25 sierpnia 2008 pozwany zawarł umowę sprzedaży nieruchomości lub stanowiącej działkę położoną w B. obszaru 727 m². Cena zakupu nieruchomości wynosiła 184 000 zł, z czego kwota 8000 zł została zapłacona gotówką, zaś kwota 176 000 zł z kredytu bankowego udzielonego pozwanemu przez (...) SA na podstawie umowy nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008.

W celu obsługi tego kredytu strony założyły wspólne konto bankowe ( (...)). Z chwilą otwarcia kredytu na konto z tytułu kredytu wpłynęła kwota 10576 zł. Po zapłaceniu składki na ubezpieczenie kredytu pozostało na koncie 8000 zł. Z tej sumy Bank potrącił jeszcze kwotę 3731 zł. 52 gr. z tytułu prowizji na uruchomienie kredytu oraz składkę na ubezpieczenie w kwocie 1378 zł. 16 gr. Na to konto wpływało między innymi wynagrodzenie powódki uzyskiwane z Towarzystwa (...). Łącznie od założenia konta w 2008 r. do ustania konkubinatu wpłynęło na to konto 27324 zł. 99 gr. środków pochodzących od powódki. Powódka wypłaciła w tym okresie na własne potrzeby 5830 zł. Pozwany zasilał konto wpłatami własnymi z innego rachunku w kwotach po 1200 - 1500 zł. miesięcznie. Z tego konta były spłacane raty i koszty kredytu zaciągniętego przez pozwanego. W okresie trwania konkubinatu tj. do 30 czerwca 2011 r. z tego konta spłacono tytułem rat kredytu i związanych z tym kosztów (ubezpieczenie) 42193 zł. 91 gr.

(Dowód: historia operacji na rachunku k. 127 i nast oraz k. 189 i nast.)

Na nieruchomości została ustanowiona hipoteka kaucyjna na do kwoty 279 864 zł na zabezpieczenie spłaty kredytu, odsetek, prowizji, oraz innych kosztów i należności ubocznych wynikających z umowy o kredyt z dnia 25 sierpnia 2008 koszty aktu notarialnego wynosiły łącznie 5393 zł 42 gr

Na budowę domu strony zaciągnęły kredyt w Banku (...). Wartość kredytu wynosiła 400000 zł. W celu obsługi tego kredytu zostało założone wspólne konto stron PL (...). Na konto to z tytułu kredytu w transzach wypłacono 395000 zł. Z tytułu wynagrodzenia za pracę oraz ze środków z działalności gospodarczej powódki na konto to w latach 2009 - 2012 wpłynęły środki w kwocie 48 165 zł 67 gr. Powódka wypłaciła z tego konta na prywatne wydatki, w tym także na spłatę swojego kredytu, kwotę 19 612 zł 58 gr. Z konta były spłacane raty kredytu, które początkowo obejmowały jedynie odsetki oraz koszty związane z kredytem, w tym kwota 960 zł tytułem dwóch wycen mieszkań stanowiących zabezpieczenie kredytu, kwota 400 zł tytułem wyceny nieruchomości w B., kwota 8000 zł tytułem ubezpieczenia od bezrobocia. Łącznie w okresie od sierpnia 2009 do czerwca 2011 zapłacono tytułem kosztów kredytu kwotę 42086 zł. 91 gr.

(Dowód: zestawienie transakcji k. 197 i nas , umowa kredytu k. 74 i nast.)

W październiku 2009 roku strony rozpoczęły budowę domu na nieruchomości położonej w B. przy ul. (...).

(dowód: dziennik budowy k. 23 i nast.)

Prace budowlane były finansowane ze środków pochodzących z kredytu z Banku (...), a także ze środków własnych stron lub osób trzecich, które na ich prośbę wspierały to przedsięwzięcie. W toku prac budowlanych strony nie rozliczały się wzajemnie z ponoszonych wydatków. Obie strony miały dostęp do konta w Banku (...). Niektóre prace były wykonywane przy pomocy najbliższych członków rodziny, którzy nie otrzymywali za nie wynagrodzenia.

(Dowód:

Na prace budowlane związane z budową domu do chwili ustania konkubinatu strony wydały co najmniej 410591 zł. 19 gr. Wartość odtworzeniowa poniesionych nakładów do 30 czerwca 2011 r. wynosi 433 180 zł. 4 gr.

(dowód opinia biegłego k. 461 i powołane tam dokumenty)

Ponadto w związku z rozpoczęciem i kontynuowaniem budowy strony ze wspólnych środków poniosły następujące wydatki:

1) koszty dokumentacji i danin publiczno-prawnych (1334 zł. 66 gr.)

- rejestracja dziennika budowy 25 zł. ,

- opłata za tablicę informacyjną budowy 23 zł 33 gr. ,

- podatek od nieruchomości za rok 2008 53 zł. ,

- podatek od nieruchomości za rok 2009 167 zł. ,

- podatek od nieruchomości za rok 2010 174 zł. ,

- opłata na Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych za rok 2009 – 210 372 zł 33 gr. ,

- opłata za wypisy z operatu ewidencji gruntów, mata do celów informacyjnych 21 zł.

- wytyczenie budynku przez geodetę 500 zł

2) zakup projektu budowlanego - 2464 zł. 49 gr.

3) opłata adiacencka 1215 zł.

4) opłata z tytułu wyłączenia gruntów rolnych z produkcji rolnej – 570 zł.

5) oplata za przyłącze kablowe ryczałtowe – 882 zł. 77 gr.,

6) opłata za gaz 522 zł. 64 gr.,

7) opłata za prąd 494 zł. 35 gr.

8) ostateczne rozliczenie opłaty za przyłącze kablowe 934 zl. 3 gr.,

9) koszty przyłączenia sieci gazowej 1795 zł. 23 gr.

10) projekt techniczny do budynku 750 zł.

11) odbiór na przyłączu kanalizacyjnym 75 zł.,

12) zakup grzejnika kosmo 22K wraz zaworami i głowicami 750 zł.

Razem 14084zł. 59gr.

Dowód: opinia biegłego k. 461 i nast. , historia rachunku – opłata za przyłącze gazowe 522 zł. 64 gr. K. 559)

Po ustaniu konkubinatu A. Ł. na wspólne konto stron w banku Millennium obsługujące spłatę kredytu na budowę domu (PL (...)) wpłaciła łącznie 16 569 zł. 19 gr. Środki te zostały przeznaczone na spłatę rat kredytu.

(Dowód: lista transakcji k. 83 - 94)

Od czerwca 2012 r. kredyt zaciągnięty w Banku (...) na budowę domu spłaca samodzielnie pozwany W. N.. Do grudnia 2013 r. pozwany uiścił z tego tytułu kwotę 41139 zł. 50 gr.

(Dowód: zestawienie transakcji k. 242 i nast.)

OCENA DOWODÓW

Powyższych ustaleń faktycznych Sąd dokonał zgodnie z zasadami oceny i gromadzenia dowodów określonymi w 227 i nast. k.p.c.

Fakt istnienia konkubinaty oraz zamiar budowania domu na zaspokojenie potrzeb obojga konkubentów i ich dziecka nie był pomiędzy stronami sporny. Również bezsporny był fakt zakupu nieruchomości gruntowej oraz zawarcia umów kredytowych.

Przepływ środków pieniężnych na rachunkach bankowych służących obsłudze kredytu (wypłata poszczególnych transz, spłata rat kredytowych, koszty kredytu i źródła ich pokrycia) Sąd ustalił na podstawie historii operacji na rachunkach. Zgodność przedstawionych wydruków z faktycznym przepływem środków nie była kwestionowana.

Wydatki związane z budową domu (dokumentacja, opłaty administracyjne) Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego oraz załączonych przez strony, a weryfikowanych przez biegłego rachunków i dowodów wpłat.

Sąd również w oparciu o opinię biegłego ustalił wysokość dokonanych w czasie trwania konkubinatu wydatków na budowę domu. Biegły weryfikował sporządzone przez powódkę zestawienie poniesionych wydatków a także sporządził kosztorys powykonawczy prac według stanu ich zaawansowania na dzień ustania konkubinatu. Stan zaawansowania budowy na dzień ustania konkubinatu był bezsporny i wynikał z operatu sporządzonego na potrzeby obsługi kredytu. Sporządzone przez biegłego zestawienie uwzględniało wskazywane przez powódkę i udokumentowane wydatki, a także uwzględniało prace, które zostały wykonane, lecz nie zawierały odzwierciedlenia w dokumentacji.

Zawarte w piśmie przygotowawczym z dnia 1 lipca 2015 r. (k. 562) uwagi pozwanego do opinii biegłego stanowią niczym nie popartą polemikę z przyjętymi prze biegłego wartościami. Pozwany nie wskazał jakichkolwiek źródeł przedstawianych przez siebie danych co do wykorzystanych materiałów budowalnych i ich ilości. Biegły tymczasem w opinii pisemnej a następnie w ustnej opinii uzupełniającej wyjaśnił podstawy dokonanych ustaleń. W szczególności wskazał, że weryfikował dokumenty przedłożone przez powódkę ze stanem rzeczywistym, a gdy nie było takiej możliwości przyjmował ceny wynikające z katalogów.

Sąd dopuścił dowód z przesłuchania świadków: R. C., D. O., K. S., Z. G., M. M. , Z. T., K. Ł., B. S., M. W., P. K., H. B., A. Z. (1), W. M., J. N. , M. O. na okoliczność wydatków poniesionych na budowę domu przy ul. (...) w czasie trwania konkubinatu oraz ich wartości.

Zeznania tych świadków Sąd uznał co do zasady za wiarygodne. Potwierdzili oni fakt dokonywania określonych wydatków. Natomiast kluczową dla ustalenia ich wartości okazała się omówiona wyżej opinia biegłego.

Natomiast oddalił wniosek o przesłuchanie tych świadków na okoliczność tego, że strony wspólnie podejmowały decyzji i wspólnie finansowały wydatki. Kwestia tego, że budowa domu był wspólnym przedsięwzięciem stron nie był pomiędzy stronami sporna.

Sad oddalił wnioski powódki o przesłuchanie świadków F. T. i A. Z. (2) na okoliczność zawarcia umów kredytowych. Fakt zawarcia tych umów był pomiędzy stronami bezsporny.

Sąd oddalił także wniosek o przesłuchanie świadków C. Ł., K. Ł. oraz W. M. na okoliczność udzielania pożyczek stronom i źródeł ich spłaty. Okoliczność ta w ocenie Sądu nie jest istotna dla rozstrzygnięcia sprawy. Powódka bowiem domaga się w niniejszym postępowaniu m.in. połowy poniesionych przez strony wydatków , które ostatecznie wzbogaciły majątek pozwanego, nie zaś regresu z tytułu spłaty pożyczki udzielonej przez jej rodziców.

PODSTAWA PRAWNA WYROKU

W ocenie Sądu żądanie powódki częściowo zasługiwało na uwzględnienie.

Żądanie główne

Powódka nie wskazała podstawy prawnej swojego żądania, powołując się zasadniczo na fakt pozostawania stron w pewnym okresie w związku konkubenckim,

Prawo pozytywne nie zawiera definicji legalnej konkubinatu. Można jednak przyjąć, że chodzi o związek trwały, połączony więzami uczuciowymi, fizycznymi i ekonomicznymi, to jest wspólnym planowaniem i podejmowaniem ważnych decyzji oraz wspólnym ponoszeniem kosztów egzystencji. Jednakże samo istnienie konkubinatu nie jest źródłem jakichkolwiek roszczeń majątkowych pomiędzy konkubentami co do majątku nabytego w czasie trwania konkubinatu.

Nie ma możliwości wypracowania jednej uniwersalnej podstawy prawnej mającej zastosowanie do rozliczeń majątkowych między konkubentami. Różnorodność i komplikacja stosunków majątkowych pomiędzy konkubentami nakazuje poszukiwanie właściwej podstawy prawnej, co wynikać ma z konkretnie ustalonego stanu faktycznego. Do rozstrzygnięcia zaistniałych na tym tle problemów mają zastosowanie przepisy o współwłasności, spółce cywilnej, bezpodstawnym wzbogaceniu, zleceniu, świadczeniu usług, czy nawet przepisów prawa pracy. W niektórych sytuacjach jest możliwe stosowanie analogii z majątku wspólnego małżonków (art. 31 § 1 k.r.i.o), co jednak wymaga szczególnej weryfikacji1.

Powódka przedstawiając podstawę faktyczną zadania koncentrowała się na przedstawieniu poniesionych w okresie trwania konkubinatu wydatków związanych z zakupem nieruchomości i budową domu. Nie akcentowała przy tym kwestii tego, z czyjego majątku pochodziły środki na poniesienie tych wydatków, skoro znacząca ich część miała swe źródło w kredytach. Zobowiązania z tytułu kredytów były pokrywane w czasie trwania konkubinatu przez strony ze wspólnego konta, na które wpływały ich dochody. Wydatki na zakup gruntu i budowę domu, które ostatecznie powiększyły majątek pozwanego pochodziły w konsekwencji zarówno od powódki jak i od pozwanego.

Strony prowadziły wspólne gospodarstwo. Czyniły inwestycję, która miała zaspokoić ich wspólne potrzeby mieszkaniowe. Wspólne konto obsługujące kredyty dowodzi tego, że posiadali „wspólny portfel”. Wskazywane przez strony inne, poza kredytem, źródła finansowania budowy domu (pożyczka od rodziców powódki, bieżące wsparcie rodziny pozwanego) miały marginalne znaczenie ekonomicznie (w odniesieniu do wartości całego przedsięwzięcia). Nie było ze strony pozwanej dostatecznie sprecyzowanych twierdzeń co do innych źródeł finansowania inwestycji. W szczególności nie wskazano kwot przekazywanych na poszczególne wydatki nie pochodzących z kredytu. Kredyt na budowę był natomiast zaciągnięty wspólnie.

Konstrukcja żądania nie opierała się na rozliczeniu bezpośrednich przepływów z majątku powódki do majątku pozwanego, co uzasadniałoby zastosowanie instytucji bezpodstawnego wzbogacenia. Powódka wskazywała na poniesione wspólnie wydatki, z których ostatecznie korzyść uzyskał tylko pozwany2.

Dlatego też Sąd uznał, że dla dokonania rozliczeń w zakresie wydatków poniesionych na budowę domu pomiędzy stronami możliwe jest zastosowanie w drodze analogii przepisów dotyczących rozliczeń miedzy małżonkami po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej.

W odniesieniu do majątku wspólnego małżonków obowiązuje zasada równych udziałów w majątku wspólnym (art. 43 § 1 k.r.i.o.)

Skoro strony wspólnie prowadziły budowę domu, spłacały kredyt ze wspólnego konta, to w ocenie Sądu można właśnie w drodze analogii do majątku, którym dysponowały wspólnie zastosować zasadę równych udziałów.

Zgodnie z art. 45 § 1 k.p.c. każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód.

Jak wynika z dokonanych przez Sad ustaleń na prace budowlane związane z budową domu do chwili ustania konkubinatu strony wydały 410591 zł. 19 gr. Kwota ta nie obejmuje wskazywanych przez powódkę kosztów uzyskania kredytu tj. 960 zł. z tytułu wyceny mieszkań stanowiących zabezpieczenie kredytu, kwoty 400 zł. tytułem wyceny nieruchomości w B., kwoty 8000 zł. tytułem ubezpieczenia od bezrobocia. Tego rodzaju wydatki nie stanowiły wydatków na budowę domu, lecz były związane z procesem pozyskiwania kredytu. Kredyt zaś stanowił wspólne zobowiązanie stron. Tym samym nie można uznać tych kosztów za wydatki poczynione na majątek pozwanego.

Ponadto w związku z budową domu strony poniosły szereg innych wydatków związanych z procesem budowalnym (koszty pozwolenia na budowę, dokumentacji, przyłączy itd.) w kwocie 14084 zł. 59 gr.

Łączna wartość wydatków wynosiła 424675 zł. 78 gr

Tak więc na podstawie zastosowane w drodze analogii przepisu art. 43 § k.r.io. pozwany winien zwrócić powódce połowę wartości poniesionych wydatków tj. sumę 212337 zł. 89 gr.

Również w oparciu o konstrukcję rozliczeń majątku wspólnego małżonków po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej Sąd weryfikował zasadność roszczenia powódki o zapłatę kwoty 21096 zł. 95 gr. tytułem połowy wartości spłaty rat kredytu pozwanego na zakup nieruchomości.

Zgodnie bowiem z art. 45 § 3 k.r.i.o. przepisy dotyczące zwrotu wydatków i nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty stasuje się odpowiednio, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.

Jak ustalono w czasie trwania konkubinatu ze wspólnego konta bankowego stron (tj. ze środków, którymi strony gospodarowały wspólnie) spłacono raty kredytu zaciągniętego przez pozwanego M. na zakup nieruchomości w kwocie 42193 zł. 91 gr.

Powódce zatem przysługuje roszczenie o zapłatę połowy tej sumy tj. 21096 zł. 95 gr.

Kredyt z Banku (...) na budowę domu stanowił wspólne zobowiązanie stron. W okresie trwania konkubinatu stronu wspólnie spłacały kredyt. Jak już wskazano środki, z których byłe regulowane zobowiązania związane ze spłatą kredytów i wydatkami na budowę domu miały charakter zbliżony swą funkcją do majątku wspólnego małżonków. Powódka nie wskazywała, jakie dokładnie sumy przekazała na spłatę kredytu, lecz domagała się połowy wartości dokonanych spłat. W ocenie Sądu spłata wspólnego zobowiązania konkubentów w czasie trwania konkubinatu nie skutkuje jakimkolwiek roszczeniem jednego z konkubentów po ustaniu związku.

Natomiast kwoty spłat wspólnego zobowiązania kredytowego dokonane przez konkubentów po ustaniu związku podlegają rozliczeniu. Z treści umowy kredytu załączonej do akt nie wynika bezpośrednio, że zobowiązanie powódki i pozwanego z tytułu spłaty kredytu ma charakter długu solidarnego. Można jednak przyjąć, że zobowiązanie to dotyczyło ich wspólnego mienia (wspólnej inwestycji) i jako takie ma charakter solidarny (art. 370 k.c.)

Żądanie zwrotu części zapłaconych rat przez każdego dłużników znajduje więc swe źródło w treści art. 376 § 1 k.c. Przepis ten stanowi, że jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenia treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników, Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnika, który świadczenie spełnił może żądać zwrotu w częściach równych.

Jak już wskazano istota zobowiązania (kredyt na wspólny dom) oraz istota łączących strony relacji (konkubinat) pozwala na przyjęcie , że udział w spłacie wspólnego zobowiązania winien być jednakowy.

Dlatego też zarówno powódce jak i pozwanemu należy się od drugiej strony zwrot połowy wartości spłaconych rat kredytu z Banku (...) po ustaniu konkubinatu.

Powódka po ustaniu konkubinatu zapłaciła kwotę 16659 zł. 19 gr. Dlatego też należy jej się połowa tej sumy tj. 8329 zł. 50 gr.

Natomiast pozwany zapłacił kwotę 41139 zł. 50 gr. , zatem powódka winna zwrócić mu kwotę 20659 zł. 75 gr.

Pozwany w toku procesu zgłosił zarzut potrącenia. Dlatego też Sąd od sumy należności powódki odjął wartość wierzytelności pozwanego.

Ostatecznie na sumę 221104 zł. 59 gr. zasadzoną od pozwanego na rzecz powódki składają się następujące kwoty:

- 212337 zł. 89 gr. (połowa wydatków na budowę domu i koszty z nią związane)

- 21096 zł. 95 gr. (połowa kwoty spłat kredytu do M. w okresie trwania konkubinatu)

- 8329 zł. 50 gr. (połowa kwoty spłat kredytu w banku (...) dokonanych przez powódkę po ustaniu konkubinatu )

- wartość ujemna kwoty 20659 zł. 75 gr. (połowa kwoty spłat w banku (...) dokonanych przez pozwanego po ustaniu konkubinatu)

Odsetki

Zobowiązania z tytułu zwrotu wydatków oraz roszczenia regresowe mają charakter zobowiązania bezterminowego. Jego wymagalność należy więc określić na podstawie dyspozycji art. 455 k.c., który stanowi, że jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W myśl art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Powódka domagała się zasądzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu.

Nie wskazywała przy tym, aby przed wniesieniem pozwu pozwany był wzywany do zapłaty żądanych kwot. Dlatego też Sad uznał, że za wezwanie do zapłaty należy uznać pozew w niniejszej sprawie. Jego doręczenie nastąpiło w dniu 29 sierpnia 2013 r. O dnia następnego pozwany pozostaje w opóźnieniu i od tej daty tj. 30 sierpnia 2013 r. winien zapłacić odsetki.

Zarzut utraty wzbogacenia

Przyjęcie przez Sąd konstrukcji opartej na analogii wobec przepisów o rozliczeniu majątku wspólnego małżonków wyłącza potrzebę analizowania zarzutu pozowanego co do utraty wzbogacenia poprzez dokonanie darowizny nieruchomości na rzecz osoby trzeciej. Warto jednak na marginesie zaznaczyć, że nawet przyjęcie za podstawę rozliczeń pomiędzy stronami instytucji bezpodstawnego wzbogacenia czyniłoby zarzut pozwanego chybionym. Nie ulega bowiem kwestii, że po ustaniu konkubinatu pozwany miał świadomość konieczności rozliczenia się z powódką z poczynionej inwestycji. Wyzbywając się uzyskanej korzyści winien więc był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

Obciążenie wspólnym zobowiązaniem kredytowym

Sąd podkreśla, że w niniejszym procesie nie podlegał uwzględnieniu (poza kwotami już spłaconymi) ciążący w dalszym ciągu na obu stronach dług z tytułu kredytu wobec Banku (...). Strony pozostają zobowiązane do spłaty kredytu na zasadach określonych w umowie z bankiem. Zapłata kolejnych rat przez jedną ze stron może skutkować roszczeniem regresowym wobec drugiej z nich.

KOSZTY PROCESU

Powódka wygrała niniejszy proces w 80%, zaś pozwany w 20%. Sąd, zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu wyrażoną w art. 100 k.p.c. uznał, że powódka winna pokryć koszty procesu w 20% zaś pozwany 2w 80 %. Szczegółowe wyliczenie kosztów Sąd na mocy art. 108 § 1 k.p.c. pozostawił referendarzowi sądowemu.

1 Wyrok SN z dnia 5.10.2011 r. (sygn. akt IV CSK 11/11)

2 Kwestia podstawy faktycznej żądania w świetle możliwych subsupcji była przedmiotem omówienia ze pełnomocnikami stron na rozprawach (08.11. (...). adn. 00:47:36 i nast., rozprawa 07.02.2014 r. adn: 00:06:20 czas 00:07:40 – 00:016:00)

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE